Skip to main content

Full text of "Codex Fuldensis: Novum Testamentum latine interprete Hieronymo"

See other formats 


Google 



This is a digital copy of a book that was prcscrvod for gcncrations on library shclvcs bcforc it was carcfully scannod by Google as part of a projcct 

to make the world's books discoverablc onlinc. 

It has survived long enough for the copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject 

to copyright or whose legal copyright terni has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books 

are our gateways to the past, representing a wealth of history, cultuie and knowledge that's often difficult to discover. 

Marks, notations and other maiginalia present in the original volume will appear in this file - a reminder of this book's long journcy from the 

publisher to a library and fmally to you. 

Usage guidelines 

Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the 
public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken steps to 
prcvcnt abuse by commercial parties, including placing lechnical restrictions on automated querying. 
We also ask that you: 

+ Make non-commercial use ofthefiles We designed Google Book Search for usc by individuals, and we request that you use these files for 
personal, non-commercial purposes. 

+ Refrainfivm automated querying Do noi send automated queries of any sort to Google's system: If you are conducting research on machinc 
translation, optical character recognition or other areas where access to a laige amount of text is helpful, please contact us. We encouragc the 
use of public domain materials for these purposes and may be able to help. 

+ Maintain attributionTht GoogX'S "watermark" you see on each file is essential for informingpcoplcabout this projcct and hclping them lind 
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it. 

+ Keep it legal Whatever your use, remember that you are lesponsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just 
because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other 
countiies. Whether a book is still in copyright varies from country to country, and we can'l offer guidance on whether any specific use of 
any specific book is allowed. Please do not assume that a book's appearance in Google Book Search mcans it can bc used in any manncr 
anywhere in the world. Copyright infringement liabili^ can be quite severe. 

About Google Book Search 

Google's mission is to organizc the world's information and to make it univcrsally accessible and uscful. Google Book Search hclps rcadcrs 
discover the world's books while hclping authors and publishers rcach ncw audicnccs. You can search through the full icxi of this book on the web 

at |http: //books. google .com/l 



Si *h8 ii>0' 5 







• 















• 



HARVARD 
COLLEGE LIBRARY 




« 
«I 1« 

W VA W A AVA A A A A A A A A A999Ă 



THEGOTOF 



Dr. John Rathbone Oliver 

classopiSm 
OF BALUMORE. MARYLAND 



AUGOST 4> I94I 




li 

l 



^M FnLDENSI& 



nroTim TJESTJUHEivTinit IiAtuvc 

nVTJBRPRETE HIEROimiO 



'l 



EX MANUSCRIPTO VICTORIS CAPUANI 



EDIDIT, 



PROLEGOMENIS INTRODUXIT, COMMENTARHS ADORNAVÎT 



fiRlVfiSTUS RANRfi. 



ACCEDDNT DUAE TABULAE PHOTOLITHOGRAPHICAE. 



MARBURGI & LIPSIAE. 

SUMTIBUS N. G, ELWERTI BIBLIOPOLAE ACADEMICI. 

MDCCCLXVIII. 






V 



HARV.-\' ,- \, 
UNlVtRSlTY 
LibRARY 



I3'^-(jl . iojt . //'T. )S^6 J, '/^«^-/^cj 



n 



ILLUSTRISSIMO 



COMIŢI AC noiniMO 



mm Goim de stolberg-mmerode, 

SACRORUM STUDIORUM FAUTORI GENEROSISSIMO, 

HCIUS OPERIS 
PATRONO ET SOSPITATORI CLEMENTISSIMO , 



GRiTDM AG TENEKABUBDUM A9IHUM 



TESTATOR 



D IT O IK. 



PROLEGOMENA. 



Godicem Fuldensem, qao Hieronymiana Novi Testamenti continetor 
versio, in pretiosis christianae antiquitatis monumentis esse numeran- 
dom, professi sunt qaicumque recentiore tempore vel aliqnam illias 
mentionem f ecere vel accuratiori iudicio subieceront. Quorum in nilmero 
primum cito loannem Fridericom Schannat, qui in Vindemiis literariis, 
a. MDCCXXni Fuldae et Lipsiae editis p. 217—221 illias conspectam 
satis accuratam dedit. Alteram nomino Carolum Lachmannum, qai 
qaum probe nosset, qaantae atilitatis esset ad textas graeci rectam 
constitationem versionis Hieronymianae comparatio, in ea Novi Testa- 
menti editione, qaam cam PhUippo Battmanno annis haias saecali 
XXXXn et L pablicavit, haias versionis textai varias codicis Fal- 
densis lectiones inserait evangelicamqae eiasdem codicis partem şese 
ipsam editarăm esse complares per annos hominibas doctis exspecta- 
tionem fecit, gratam qaidem eam, sed non expletam. Tertiam criticoram 
N. T. qai aiaant absqae dabio principem Constantinam Tischendorfiam 
dico, viram reverendam, qaocam ex adolescentiae inde tempore 
arctis amicitiae vincalis me conianctam esse laetor , qai turn in pro- 
legomenis codicis Amiatini a. MDGCGL editi (cf. p. XXIII, Xlv) , tam 
in docta largaqae qaam septimae saae Novi Test. editioni praemisit 
praefatione (cf. p. CGXLVUI) codicem nostram et aetate et bonitate 
ad Amiatinam proxime accedere iadicavit eiasqae aliqaam cam illo 
comparationem institait. Post iOos ego ipse postqaam anno MDCGGLV 
in Stadiis Gritidsqae Heidelbergensibas de aetate codicis scripsi 
qoinqae annis post ad concelebrandam Universitatis Berolinensis 
iabilaeam codicis specimen tribas tabalis instractam edidi, in qao 
characteribas asas ad antiqaam formam accedentibas epistolam lacobi 
excadendam caravi easqae qaibus iOa in codice illastrata est glossas 
anglosaxonico calamo scriptas publicavi, praemissa praefatione, in qaa 



VI PROLEGOMENA. 

poUicitus 6um me totius codicis editionem, textum fideliter reâdentem 
et modico pretio venalem, in nsum theologorum pro viribus esse cura» 
turum, 

Qpam quum doctis hominibus ad legendam porrigo, videtur con- 
sentaneum turn codicis brevem eamqae idoneam descriptionem prae^ 
niittere turn qpibus maxiine opus est commentariis diplomatico ct 
critico, in quibus de singulis eiua correctionibus et lectionibus agitur, 
textum editum instmere. 

I, Quae Bit codicis Fuld, e^Lterna forma. 

In bibliotheca Fddensi si codex noster ex arca quadam vitrca, 
in qua cum duobus aliis libris manuscriptis, quos S. Bouifacius fertur 
possedisse, asservatur, ad conspiciendum tibi proponitur, librum 
oculis habes subiectum cistae simillimum corio vitulino munitum cuius 
oram ubi cultro resecta est gilvo colore illitam vides, Libri longi- 
tudo circiter XV, latitudo VI, altitudo V est pollicum. Cuius oper- 
culum externum quum revolveris, interius aliud invenies ex ligno 
querno constans et corio ovillo obductum, quod argcnteis omamentis 
angularibus lamellişque ita instructuip est, ut librum olim fibulis 
munitum fuisse appareat, Quo in tegumento fere medio sdda mem- 
branacea agglutinata est, cui grandibus minusculi generis characteri- 
bus, praemissa tamen litera iniţiali , qualibus saec. XV et XVI ute- 
bantur, hacc verba inşcripta sunt: 

Sandu Ii0iii 
facioi ptutnit 
iihttjnncint 
tA bn utrttt 

Quo tegumento revolute membranae genus ex quo liber constat hic 
quidem crassius illic tenuius, omnino vero bonum atque satis album 
et illaesum invenies, exceptis prima ultimaque pagina, quae admodum 
tritae manuumque, quibus longum per tempus contrectatae sunt, sor- 
dibus. naturalibus inunctae apparent : unde elucebit, librum diu tegu- 
mentorum munimento caruisse, Quae sub finem conspicitur litera L 
numerum quintemionum indicat, ex quibus liber compositus est, qui 
numerus quoniam unusquisque quintemio vigenas e^ibet pagina s, 
miile totius libri paginas constitueret , nisi initium factum esset per 
quaternionem , quo fit, ut nuţnerus iile quatuor paginis diminuatur. 
Sed huic primo quum praefatio una cum enumerationibus canonum 
praemissa sit, ex quibus illa septem, hae septendecim paginas com- 
plent, sequitur codicem paginas miile octodedm continerc. Quas ipsis 



PROLfiGOHBNA. VII 

oeolis foret exhibituras, si quis, qaod per sacram reverentiam bibliotheca- 
riorum usque ad hune diem nemini licuit, unicuiqâe paginae numerum 
saum inscriberet Atque omnes has paginas ab uno scriba exaratas esse 
noa interrupta scriptorae optimae et quam continuam vocant aequa- 
litate &cillime conspicua edocemur. 

n. Quae conţineai codex. 

Quo codicis utilitas critica paulo minuitur, literaria vero aliquanto 
augetur, non singula quatuor evangelia continet, sed evangeliom e 
quatuor compositum, sive harmoniam evangeliorum, et quidem id 
ipsum exemplar, ex quo omnia harmoniae illius apographa quae a 
Memlerio, Palthenio, Schiltero, Schmellero edita sunt tamquam ex fonte 
profiuxerunt. Ad quam pertinet quae primum in volumine locum 
obtinet praefatio Victoris episcupi Gapuani, in qua de illius origine 
atque de iis, quae ad. signandam sectionnm ex quibus constat 
seriem sive ad exhibendos canones evangelicos ipse fecerit, copiose 
agitur, secundo loco canonum illorum dupl^ enumeratio, generalis 
et specialis ad banc ipsam harmoniam adaptata, tertio altera quae- 
dam praefatio, qua quod sit argumentum GLXXXII harmoniae capi* 
tulorum breviter exponitur. . 

Evangelicam Novi Test. partem epistolae Paulinae excipiunt, in- 
troductae illae compluribus capitibus, quae tum ad liturgiam tum ad 
isagogen condpiendasque illius temporis notiones theologicas faciunt. 
Liturgiae inservit recensus lectionum ecclesiasticarum ex epistolis illis 
excerptarum, quas Victoris tempore in Capuana ecclesia usurpatas 
fiiisse patet, cui in textu notae marginales et cruciculae respondent 
pericoparum initium et finem indicantes, utilissimus iis, qui rei lectio- 
nariae veterum ecclesiarum perquirendae operam dant: quem si 
Victor reliquarum quae sine dubio legebantur pericoparum biblicarum 
enumeratione complevisset, opus pretiosius etiam nobis videretur reli- 
quisse. Isagogici valoris sunt quae de Paulinarum epistolarum argu- 
mento ac serie, deinde, quae de epistolae ad Romanos datae fine 
principali proferuntur. Biblicae quae didtur theologiae prima stamina 
cognoscenda sunt in ea, quae appellatur concordia epistolarum Paulin. 
i e. in conspectu doctrinae Pauli ex omnibus eius epistolis hauriendae. 
Praeterea unicuique epistolae sua »brevis« L e. capitulorum recensus 
suumque argumentum praemittitur. Epistolae vero ita ordinatae 
sunt, ut par earum, quae Thessalonicensibus acriptac sunt, praecedat 
epistolam ad Colossenses, post quam inserta est apocrypha illa ad 
Laodicenses, quae ex Fabriciano codice apocr. N. T. theologis nota est, 
aliquo quidem argumcnto instructa sed falso, capitulorumque conspectu 



vm 



PROLEGOMRNA. 



carens. Quae ultimum locum habet epistola ad Hebraeos argamento 
caret neque nisi X vel XII capitula sibi praemissa habet, quae usque 
ad iustum finem epistolae non pertingunt. 

Librurn actuum apostolorum argumento et capitulorum indiculo 
instructutn catalogus eorum locorum in quibus apostoli sepulti esse 
tradebantur praecedit, subsequitur vero corpus epistolarum canoni- 
carum i. e. catholicarum, duplici prologo, quorum prior Hieronymi 
esse opus affectat, capitulisque singularum epistolarum exornatum. 
Deinde apocalypsis loannis sequitur, et ipsa turn prologo turn capi- 
tulorum serie introducta, finemque versus Damasi episcopi urbis 
Romae iu beatum Paulom apostolum operi imponunt, 

jn, Quae sit codicis aetas. 

Excellit inter omnes, quot^ciam, codices antiquos Fuldensis eo 
quod certissima ostendit aetatis suae signa , ut fere quo scriptus sit 
anno definiri possit. Nam quum de illa inquirentes nos ipsa scripturae, 
qna utitur, ratione in saeculum sextum deducimur^ turn per duplicem 
triplicemve inscriptionem mânu eius viri, qui et editor codicis et 
primus correotor ftiit, ipsi illatam instruimur codioem intra quintum 
illius saeculi decennium esse conscriptum« Victor enim, qui teste 
Ughello (cftr. Italia Sacra sive de episcopis Italiae, Romae 1659, 
tom. VI, p. 367) episcopali Capuae throno evectus est anno salutis 
DXLI secundum ea quae sub libro aotuum apost. propria mânu in- 
tulit eius libri lectionem peregit VL no n. ma i» d. ind- nona quinq. 
pe (lege quinquies post consulatum) Basilii v. o* cs (lege viri consularis 
consulis) qui dies ex legibus ohronographorum (cf. Petav. ration. 
temp. ed. Ciolon. 1720 III, p. 121) est dies secundus mensis Maii 
anni DXLVI, Ad eundem annum inscripţio altera, ad sequentem 
tertia nos relegat, quae sub libro apocalypseos loanneae exaratae, 
postquam a stolidis lectoribus infusa gallae tinctura ita obscuratae 
erant, ut aliquibus vooabulis exceptis impenetrabilem quandam macu- 
lam repraesentarent, ante hos duodecim annos a me atque Carolo 
Pertzio viro clarissimo adhibitis chemicis e longa captivitate redemptae 
sunt. Nam in una ex bis Victor se librum apud basilicam Gonstan- 
tinianam legisse jive lectionem peregisse profitetur d. XIII- kal maias 
ind' nona q • • n p c basili u c cos (lege indictione nona quinquies post 
consulatum basilii viri consularis consulis) i. e. die undevigesimo 
mensis Aprills anni DXLVI, in altera iterato se legisse dicit ind. X. 
die prid. iduum april i. e, die duodecimo mensis Aprilis anni DXLVII. 
Unde quum sequatur, codicis scriptionem quod minimum est anno 
DXLVI perfectam fuisse, quaeritur, quo circiter fuerit inchoata. De 



PB0LE60MBNA. 



IX 



qua re fortasse accuratiora asseri possent, si Procopius Caesareensis 
illorum temporum bellis turbulentorum scriptor coaetaneus, qui pugnam 
Bomanorum et Gothorum in ipsa urbe Capuae commissam describit, 
itidem ecciesiasticarum rerom Capuanarum aliquam mentionem 
fecisset. Quod quum non fecerit, nihil nobis reliqaum est nisi ut 
concludamus Victorem inter turbas illius aetatis non facile antequam 
ad sedem episcopalem eveheretur de tantis opibus, quae ad creandum 
codicem et membranis et scriptura splendidissimum satisfecere, libere 
disposuisse. Quod si verisimile est, codex nonnisi post primum 
Victorini episcopatus annum, qui est DXU, inchoatus esse nobis 
videbitur. 

IV. Quae coâicis origo fuerit. 

In praefatione Victor narrat, fortuito in manus suas inddisse 
unum ex quatuor evangelium compositum, quod cum titulo careret, 
ipsi adhibitis iis quae Eusebius in kist. ecd. de harmoniis Ammoniana 
et Tatiana tradidit, licet non omni dubitatione exemptus esset, Tatiani 
haeretici potius quam Ammonii opus esse videbatur. In quo quum 
ii numeri, ex quibus coUigi potest, quae quatuor evangelistis com- 
munia et quae singulis sint propria, desidia transscribentium omissi 
essent, Victor summo studio usus eos numeros supplevit. 

Qua in re gravissima oritur quaestîo, num forte illud ipsum 
exemplar, quod suo tempore Victor repperit, in codice Fuldensi nobis 
sit conservatum. Quod si esset, codids noştri tum aetas tmn pretium 
admodum videretur crescere, quahdoquidem aliquo temporis spatio 
ante Victorem scriptus esse inveniretur. Neque exigua sunt, quae 
primum inspidenti pro conservato exemplari facere videantur. Nam 
plurimis in locis numerorum illorum suppletionem ipsa Victoris mânu 
factam oculis conspicimus; accedit, quod praefatio canonumque enu- 
merationes, licet primum in codice locum obtineant, non ad originale 
eiusdem corpus pertinent, scd ad coronandum opus ei sunt praeligatae, 
unde facile concluseris, Victorem illud ipsum quod reppererat exemplar 
tum eorrexisse tum praefatione canonumque seriebus exornasse, idque 
eo confidcntius asserueris, quo magis paginae istae, in quibus prae- 
fatio scripta est, cum paginis ipsius textus biblici coroparatae singu- 
larem aliquam speciem prae se ferre videantur. Sed vana est species, 
solummodo per innumeros obelos hic verticales iUic obliquos effecta, 
quibus inexpertus quidam aetatis incertae homo singula praefationis 
verba ad minuendum legendi laborem inter se separavit. Acriter in- 
spicienti et comparanti prologus Victoris et codicis textus biblicus ab 
eadem mânu scripti apparent; qua ex re sequitur, Victorem illum 
quem reppererat librum quaiiscunque erat transscribendum curasse. 



A PROLEGOMENA. 

tom novum hune codicem ita comparatum correxisse, denique iis quae 
praemittenda videbantur instruxisse, 

Cuius rei si exempla desidei*as, ubicunque evangelium revolveris, 
complura invenies. Videsis cap. XII, ubi legitur 

i^ Stupebant autera omnes '*'^//"" 

Sf qui eam audiebant super ■ ^xn 

r 

i pnidentîam et respon "^'" 

sis eius* et uidentes am 
miraţi sunt- ^ Et dixit .lc v 



X 



Quae hic ad sinistratn et in ultimo versu conspicis scripturae 
compendia, in codice minio scripta, hic literis obliquis expressa, accipias 
in libro quem Victor repperit qualia sunt locum habuisse et sic per 
scribam nostrum in codicem esse transscripta. Haec igitur Victor ad 
dextram repetenda atque capitum canonumque numeris instruenda 
curavit. 

Praeterea Iod invonti sunt, in quibus codex originalis aut nullos 
numeros contineret, aut imperfectos, ex. gr. in cap. XXI, ubi defectum 
et per Victorem ipsum, cuius manum hic obliquis minimi generis 
typis reddo, et per scribam sic suppletum cernis 

terram et illic demora 

batur cum eis et bapti 

LC 

zabat* jo M Erat autem .,o. xxv 



n- VII 

LC VI 



et in eodem cap. paulo infra 

nisi ei fuerit datum de 



t r 
g M LC 



t 

■• xr 
H IUI 

IC XI 



caelo Io. ipsi uos mihi io xxxvm 

testimonium perhibe 

tis 

Neque vero in numeris vel supplendis vel emendandis Victor 
acquievit, sed textum biblicum percurrendo, quidquid ipsi vel male 
vel non satis bene scriptum videbatur propria mânu correxit , cuius 
rei in commentario meo diplomatico fere innumerabilia invenies vestigia. 
Nam primum quum accerrimus esset inimicus falsac, quam quidem 
exibtimabat, vocabulorum divisionis, qua scriba ex. gr. vocabula digna, 



PROLEGOMENA. XI 

uestris, prapier finem versuum excedentia ita disruperat, ut scriberet 

dig-na, t^es-tris, prop-ter^ ipse reposuit di-gnaj ue-stris, pro-pter 

(cf. 53, 17. 21. 23). Literasvero superfluas delevit, superposito pancto 

ex. gr. ciuitatem (44; 34), vel falsis ita deletis rectas superscribendo 

t. 
supplevit ex. gr. reliquid (îb. 31). Lîneolis positis verborum ordinem 

învertit (cf. 161, 2), signo o adhibito totos versus delevit, cf. 3, 15, 
55, 28; recta quoque yerba vel falsis vel locis ubi deerant saper- 
scripsit, vel margini intulit (cf. 44, 2; 89, 16; 3, 13). Saepissime 
ubi emendationem ipse npn de^it, celeri mana literam ^ margini 
intulit i. e. rescribe sive rescribendum vel recognoscendum (quod 
signum apud priscos inavoQ&tivaq usitatum fuisse, Stutgardinum 
epistt. Paulinarum codicem et Cassellanum Hegesippi, illum noni vel 
decimi, hune octavi saeculi librum testes allego), cuius loco non raro 
fiigna lineolae cum puncto punctisve cohiunctae .| sive —^ sive .|. 
margini appicta invenimus, quibus plerumque effecit, ut vel corrector 
vel scriba correctionem textui vel margini inferret. Ceteroquin neque 
tam diligens fuit, qui omnia sphalmata videret et corrigeret, neque 
tam felix , qui omnibuâ quos dederat nutibus a* correctore obtem- 
peratum fuisse viderit. Nam quum multa vel calamo corpigente vel 
cultro radente emendata sint, baud pauca inveniuntur, quorum cor- 
rectio locum non habuit. Neque infitiandum, quum Victor illas sin- 
gulorum librorum pracfationes , quae capitulorum et brevium nomine 
insignitae sunt, fere praetermiserit neglexeritque, eas codices partes 
plurimis scribae erroribus neque paucis verborum monstris scatere. 
Summam iile epistolis Paulinis diligentiam adhibuit, quas ita perlu- 
stravit, ut non solum menda scriptionis eliminare studeret, sed etiam 
varias aliorum codicum lectiones selectas margini inscriberet: quod 
quum in reliquis Novi Test. partibus non fecerit, recte mihi videor 
concludere, illum aliis horum librorum fontibus praeier exemplar ori- 
ginale, ex quo codex descriptus est, fuisse destitutum. Ceterum 
piissime Yictorem rem suam tractavisse stellulae commonstrant mar- 
gini hic illic illatae, quas ut praestantiam eorum quae in textu 
proponuntur declararent oculisque subiicerent homo veritatis chri- 
stianae amicus appinxit (cf. 97, 18 ; 99, 5). Hic illic, ex. gr. in eo 
loco, qui celeberrimus est apocalypseos, paucisque aliis Victor glossas 
exegeticas apposuit (450, 2. cf. 402, 15; 374, 33). 

Quae omnia quum sine insigni temporis laborisque impendio exigi non 
potuerint, non mirabimur virum viva dignitatis suae christianae et epi- 
scopalis conscientia repletum, qui Ghristi famulum şese nuncupare con- 
sueverat, baud pauca perlustrationis suae signa codici intulisse, quibus 
turn memoriae peractae lectionis suae succurreret, turn lecturis aliis bonuu) 



Xn PROLEGOMENA. 

confidentemque exdtaret animam. Epistolam enim ad Romanos, epi- 
stolas catholicas omnes, acta et apocalypsin monogrammate % F 
insignivit (cf. 180, 1, 832, 24, 401, 1 etc.) compluribasque inter eos 
libros vel simplex legi sive legi meum f (i. e. hac crucicula utor, ut 
quasi sigillum memn sit) vel plenam illam nominis dieique, de qua 
verba feci, indicationem sabscripsit. 

y. Quae posteriora codicis fata fuerint. 

Post triamviros illos, quibus debetur codex, Victorem, scribam et 
correctorem primigenium, qaorum nomina in iis quae sequuntur siglis 
V. S. et C. significavi, compendio S* vero eas correctiones insîgnivi, 
quas ipse scriba inter scribendum vel post ingessit, complures alii 
varia calami sui vestigia ei impresserunt, quorum in discrimine iuste 
statuendo vellem expertissimis amici Tischendorfii oculis iudiciisque 
acutissimis fuissem adiutus, qui quae ego nonnisi post longas con- 
siderationes meditationes dubitationes assecutus sum uno fortasse 
conspectu omnia perspexisse mihi videretur. 

Ac primum quidem eum introduco, cuius manum siglo Y' ea de 
causa indicavi, quia simillima videtur Yictorinae, ut diu haeserim, an 
non pro Victorina sit habenda. Sed secundum formam scriptionis 
quam in tabula photolithogr. altera vides, concedes calami ductus 
aliquanto fortiores, crassiores, forsitan et magis regulares esse quam 
Victorinos; adde quod atramento satis viridi scripti sunt. Yetustam 
tamen manum esse, tum ex ipsa literarum figura, tum ex alia ratione 
critica elucet, quam ex duobus harmoniae Yictorinae apo^aphis, quo- 
rum unum nune Cassellis olim Fuldae, alterum Monaci asservatur, 
recte mecum hauries. Cassellanum quod coram oculis meis positum 
est, noni ut videtur saeculi opus, sign. ms. theol. 31, eadem verba 
ti&i est marcus iohannes, quae in codice nostro sub generali canonum 
serie adnotată legimus, additis quibusdam aliis suo loco continet; 
eadem in Monacensi quoque contineri, per ScbmeUerum edoceor, qui 
in prologo harmoniae evangeliorum (ed. Yiennae 1841, p. Y, not. **) 
de bis verbis agit; ita ut concludere liceat, illam adnota tionem, quae. 
iam nono saeculo a scribis inventa et descripta sit, admodum vetustam 
esse. Ceterum haud multa sunt, quae mânu ista Y' vel in textum 
codicis vel ad marginem scripta invenimus cf. in comment. dipl. 466 
notata ad 2, 14, 467 ad 4, 2, 470 ad 61, 11, 474 ad 137, 8, 483 ad 
211, 25 et 36. 

Fortasse duobus saeculis post codex noster a viro aliquo Anglo- 
saxone traclatus est, qui epistolam lacobi glossis illis instruxit, quas 
in Specimine cod. Fuld. Berol. 1860 edidi. Cuius qualis manus fuerit, 
videsis in priore tabula. Similem habet characterem atque scriptio 



PROLEGOMENA. XIII 

alias viri Anglosaxonis , qui in codice pervetusto illo item Gassellis, 
olim Fuldae asservato quem modo allegavi Hegesippi libros de bello 
ladaico continente, sign. ms. theoL 65. quaedam ad marginem sup- 
plevit Ceterum praeter glossas incertum est an quicqaam in codice 
scripserit (cf. conun. dipl. 502 ad 402, 29). 

Nesdo, proxime ante an post illum vixerit is scriptor, quem in 
altera tabnla siglo M' insignivi. Qm mânu sua a perplexe calama 
Ânglosaxonico simplicitate quadam, quae tamen venusta non est, 
discrepante nonnollas lectiones codid nostro vel addidit vel quae 
deerant snpplevit ^ 

Post circa annum GCML scriptor, qui acutissimo stylo ntebatur, a 
me siglo M* insignitus, iis codicis partibus, quae correctionibus maxime 
indiguerunt, indidbus capitulorum et quae dicuntur brevibus adiutri- 
cem manum admovit. Neque vero eo contentus aliqua in ipso textu 
corrigere turbatumque hic illic numerorum, quibus iniţia capitulorum 
indicantur, ordinem in melius restituere sategit. Compendiis quidem 
scripturae utitur, sed pauds et quae simplicissima sunt ; quae delenda 
censet, ea punctis infra literas positis instruit. 

Fere eodem tempore ea scripta sunt, quae siglo M* insignivi, ex 
undalibus quidem literis composita, sed quae quum vetustae indolis 
non sint, atque serae interpunctionis vestigia exhibeant, in imitatione 
potius vetustarum niti quam esse vetustae videntur. 

Quem siglo M* instruxi scriptorem, aperte decimi quarti saeculi 
est: fadlius iile excusandus quam duo alii, quorum unus nescio quo 
saeculo non tam calamo quam stylo plumbeo armatus laeves mem- 
branas ductibus quibusdam qui uUius pretii non sunt impressit et 
tantumnon laesit, alter homo uti videtur saeculi XVII exeuntis non 
erubuit primam harmoniae evang. paginam eo turpare, quod moderna 
sua mânu iliius initium ex ev. Lucae haustum esse sapientissime adnotavit. 

Quae quum pretii vere critid non sint nec ullum habeant 
valorem nisi quod illustrandae codicis historiae aliquatenus inser- 
viunt, maxime quaeritur, num, quem virum Anglosaxonem vocavimus 
quod sacra Fuldensium &ma fert, ipse fuerit vel possit fuisse Ger- 
manorum apostolus sanctus Boni£adu8. 

Bes fadle absolvi videretur, si unum aliudve a Bonifado scriptum 
quod aetatem tulisset, cum glossis istis comparări possemus. Sed 
quotquot iile in Angliam ad amicos , episcopos , reges epistolas misit, 
secundum id, quod turn ex recentissimis operum Bonifacianorum 
editionibus hauriri licuit tum a praesidibos Musei Brittici literis datis 
acceptisque percontatus sum, earum ne minima quidem scheda origi- 
nalis usque ad nostra tempera pervenit. Et Fuldae quidem est, quod 
Bonifadus exaravit. Non loquor de vetuste illo Novi Test. codice, 



XIV PROLEGOMENA. 

quem quondam Huog^ abbas tamquam nobile documentam ipsis 
martyris manibus conseriptum a rege Arnulfo obnixis precibus im- 
petravit; nam inde a longo iam tempore per loannem Fridericmn 
Schannat arcbaeologum Fuldensem ex ipsios libri calce hominum 
eruditorum orbis edoctus est, Uidrugi scribae illmn esse (cf. Vindem, 
liter. I, 227). Sed Bonifadus una cum complnribus aliis episcopis 
instrumente illi clarissimo in archivis Fuldensibus adhuc asservato, 
quo ipsi tractus aliquis ad Fuldae ripam situs condendi monasterii 
ergo a Carlmanno donatus est, subscriptionem suam apposuit. Yerum 
quod dolendum est non in literis ea consistit, sed secundum mores illorum 
temporum in simplici crucicula prope Bonifacii nomen a scriba illatum 
appicta, ex quo qualis eius scriptio fuerit non discitur. 

Iam vero ne suspicari quidem possemus, Bonifacium istarum 
glossarum autorem esse, si Sdiannatum sequeremur, qui in IU. ilUus 
ap. Serr. epistola (ap. Wflrdtw. et Gil. XII, ap. laff. LV) nixus cum 
scripturam Saxonicam cursoriam (i. e. anglosaxonicam , qua glossae 
scriptae sunt) neque legere neque scribere potuisse dicit Bonifacius in 
illa epistola e Daniele Vintoniensi petit, ut sibi librum a Winberto 
relictum »ubi sex prophetae in uno corpore claris et absolutis literis 
scripti repperientur« transmittat, pergitque: »Et si hoc Deus cordi 
vestro facere inspiraverit, maius soladum vitae meae senectuţi et 
maius vobis premium mercedis transmittere non potestis. Quia librum 
prophetarum talem qualem desidero adquirere non possum; et cali- 
gantibus oculis minutas literas ac connexas discere non possum«. 
En, qualem hic se Bonifacius ipse describiti virum, qui quum connexas 
Bcriptionis in patria sua Anglosaxonica divulgatae literas legere non- 
dum didicerit, nunante iam senectute et oculis caligantibus id quidem 
discere non possit. Cur igitur tam saepe ex amicis suiş petit, ut 
tractatus et commentarios Bedae aliosque libros qui absque omni du- 
bitatione literis cursivis scripti erant ipsi transmittant? Quomodo 
epistolas amicorum suorum more cursive si quid aliud scriptarum 
legere potuit miserrimus mortalium? Quid ergo didicerat in duabus, 
ubi educatus erat, scholis monasterialibus , si vulgarem modum seri- 
bendi non norat? Denique quid est ^clate discere« quod ex cod. 
Monacensi laffeus vir doctissimus recte in textum recepit ? Ergo &lse 
legitur »discere*; reponas ^discernere* et omnia patent. Bene qui- 
dem Bonifacnifi et legere poterat scripturam anglosaxonicam eC scri- 
bere, sed acie oculorom per senectutem debilitata minutas vereque 
intricatas Anglosaxoniae suae literas non amplius bene discernere 
potuit et »propterea« inquit, »de illo Ubro supra dicto rogo, quia 
tam clare discreţia et absolutis literis scri|^tus est«. 

Potest ergo Bonifadus quod ad artem scribendi attinet scripsisse 



PROLBGOIIENA. XV 

glossas; et quidem omnes. Nam.de qua re dudum dubita vi, unios 
illae sunt scrlptoris, non duorum. Licet enim scriptura hic illic 
aliquam praebcat inaequalitatem, ea mihi iterum itenunque considerata 
non tam diversitatem quae alicui videri possit scribarum, quam 
discrimen temperam, qoibus uuus idemque* homo modo largiore calami 
ade modo tenoiore utens glossas codici intulit, prodere videntur, 
maxime quum quod in ipsius tabulae nostrae I margine inferiore 
cernitur aliqaae sint glossae, quae ductus paulo rigidiores et paulo 
elegantiores sîmul in se. contineant. Neque obstat Broweri iudicium, 
quo glossas eadem mânu qua Arnulfianus iile Novi Test codex scriptus 
est, exaratas fulsse contendit (cf. Sctaannat, Uindem. I, 226) : quod si 
ita se baberet, sequeretur glossas Uidrago illi, non Bonifacio originem 
debere. niias enim codids scripturam et scripturam glossaram accu- 
rataequidem utriusqueinquisitioneinstitutaita inter se differre expertus 
sum, ut ab eodem ortae esse nullo modo possint. Haec enim satis 
simplex est, iUa generis maxime distorti, haec literae a partem supe- 
riorem apertam ostendit, illa dansam, haec pauca scribendi compendia 
habet , iUa multa et quae in hac non inveniantur ; denique Uidrag 
multo saepius ab orthographia et reliquis grammatices regulis recedit 
(scribens gogitante^ noUiy habiensjy quam glossator noster. 

itaque agitur de ipso glossarum argumento. Id vero ita com- 
paratum est, ut consentiamus Rulando Wirceburgensis bibliothecae 
praefecto meritissimo, qui in recensione editionis meae in Serapeo 
a. 1861. N. 1 publicata hos commentariolos omnino indolem doctrinae 
vitaeque eorum qm saec Vm ex Anglia et Scoţia ad propagandam 
fidem Christianam in Germanism delegabantur, sapere statuit. Glossae 
enim omnino iUam theologiam, quam «x operibus Bedae vero nomine 
Venerabilis piam mysticamque simul et activam novimus, redolent. 
Accedit quod simplidtatis sunt non taedium creantis, sed rebus 
refertae, cuius laudis testem provoco iustificationis Abrahamiticae 
descriptionem ad Iac. 2, 21 datam bis verbis: id est tamen quod 
cperatus est et prius eredidit et sic operatus est; hic illic ad poeticum 
illud genus loquendi extoUuntur, quod in epistolis Bonifacii longis 
quidem spatiis interpositis insertum videmus (cf. quae ad 1, 2 ad- 
scripta sunt). Adde quod auctor repletum şese ediibet conscientia 
eorom, quae ad vocationem apostolicam pertinent: quod laoobus docet, 
simplidter îpsi evangelium est (cL*not. ad 1, 21. b); verbum veritatis 
item ei evangelium est efBdens ot homines fiant filii patris (cf. not. 
ad 1, 18, a), qua in re explicanda ipsum Ghristi effatum laudatur, in 
quo omids nititur fidd propagatio (cf. not 1, 18, b). Fallaces igitur 
ipsi sunt ii, qiii desiderant evangelium Ghristi audire et non implere 
(cf. not. ad 1, 22). Dens ipd pater est luminum i. e. angdorum et 



XVI PROLEGOMBMA» 

qui luminaribus doctrinae illumioat, ecdesiam suam, cuias optimam 
donam est baptismus (cf. not. 1, 17, a). Qaae quum hominem pro- 
dere videntur propagandae fidei munere non solum instructum, sed 
etiam occupatum, tum ipsas Bonifacii cogitationes quales ex historicis 
monumentis fiiisse cpmperimus aliquae ex bis glossis nobis quo- 
dammodo repraesentant Quam lacobus 1, 1 lectoribus precatur sa- 
lutem , eam autor definit cerni in credendo et episeopum audiendo, 
qui salutem ministret audientibtAS. Fere unios illi notionis esse 
videri legatum christi ad praedicandum evangelium et episcopum, ap- 
paret ex glossa ad explicandom 1, 19 apposita, ubi dicit, eos ad qaos 
^capus mittitur primatum verbi i. e. munus egregium verbi 
praedicandi voluisse tenere et docere. Unde haec explicanda? 
Nonne inde quod eius esse videntur, qui missus inter gentes ut nomen 
christi iis insinuaret anno 722 ad iuramentum Petro eiusque 
vicario Gregorio successoribusque eius ^praestandum obligatus formula 
solenni utebatur: »Promitto« inquit »ego Bonifacius, ^^ra^ia Dei episco- 
pus*? (cf. IaflF6, Mog. HI, 76). Idem quum ad explicanda lacobi 
verba 1 11 exortus est enim sol cum ardare scriberet Ghristum esse 
Bolem aetemum et solem iustitiae, qui ardore spiritus sancti dicat 
ignem immittere in terram, nonne memoria perfundebatur eorum, quae 
Gregorius literis datis cum ipso communicaverat, enitere videre Boni- 
fadum igne salutifero^ quem mittere Dominus venit in terram? 
(ib. 63). Cui muneri addictus quae et quanta onera ipsi sint im- 
posita, saepissime amicis suiş revelans in epistolis suiş, non raro 
queritur in magno periculosoque şese navigare mari Germanico 
(cf. ib. 94. 238) quassatum sive a paganis sive a falsis christianis 
seu a fomicariis derids sive a pseudosacerdotibus , quod in tenta- 
tionibus satanae ipsi videtur esse positum (ib. 235). Quibus ad 
amussim respondere videtur, quod ad 1, 6 adnotat sicut ventus mare 
sicfdlsi doctores ecdesiam turbant et per ventum diabolus intelli- 
gitur a quo instahUui anima movetur, quam sententiam quum supplet 
additis verbis ^persuasione mali spiritus*, haec simillima videntur iis, 
quae in ep. Bonifacii ad Aethilbaldum data (ib. 175) legimus, ubi mali- 
gnus spiritus regem quendam suadendo pellexisse narratur. 

Quae si collegeris, licet in his rebus diiudicandis summa opus sit 
modestia, concedes non modo nil absurdi proferre, sed etiam a grata 
veri similitudine eos non abesse , qui glossas dixerint Bonifacianas. 
Quo magis Schannatum miraberis in Vindemiis I, 220 dicentem com- 
mentariolos istos postquam exscripserit, non tanti ipsi visos esse, quos 
libro suo adiiceret, aut rectius fortasse suspicaberis, illum devitato grandi 
omnium legendorum labore nonnisi aliquos legisse atque exscripsisse. 
Quippe exigui pretii esse non possunt , quae ex literis eorum nobis 



PROLEGOMENA. XVII 

supersunt, quibus, quicquM acerrimos inter nostrat^s fidei indolisque 
Bonifacianae adversarius Ebrardus Erlangensis, ceteroquin vir strenuus 
et doctus, magis sagaciter quam caute contra monuerit, universale 
ecdesiae nostrae Germanicae fundamentam debemns. 

Improbandum vero est, quod titulus iile supra memoratus clamat, 
Bonifacium codice nostro functum esse dum vixerit Instituta enim 
accurata perscrutatione omnium quos in epistolis Bonifacius allegat 
Nevi Test locorum — ut et in his et in eis quae sequuntnr studia 
longa brevissime absolvam — inveni aliquos ex illiş tantum differre 
a textu codids, ut pateat, illum primigeniam eorum cognitionem 
non codici Fuldensi debuisse, sed hausisse aliunde. Quae in ep. 104 
babet »Petrus hortatur dicens: Ante omnia mutuam in invicem 
caritatem habete* ... ea in cod. ita leguntur J.n^6 amnia autem mutuam 
in uobismet ipsos caritatem continuam habentes (1 Petr. 4, 8); quae 
in ep. 59 profert: »dicente beato Paulo apostolo: An nescitis quia 
corpora vestra templa sunt ^rittis sancti* hic habentur : An nescitis 
quoniam membra vestra templum est spiritus sancti (I Cor. 6, 19); 
quae in ep. 70 ingerit: «memorare sancti Pauli ap. ad Timotheum 
dicentis: Divitibus huius saeculi praecipe^ non superbe sapere*^ hic 
finiuntur per sublime sapere (I Tim. 6, 17); quae in ep. 40 Paulum 
apostolum de beatitudine vitae aeternae loquentem introducit: quod 
pra^aravit Beus diîigentibus se^ hic textu fruuntur isto : quae prae- 
paravit Deus his qui diligunt Uium, Ea igitur omnia Bonifacius 
censendus est hausisse ex alio bibliorum latinorum exemplari, quod si hic 
locus esset demonstrarem cum versione antehieronymiana fuisse co- 
gnatum. Postea vero iile nostrum codicem, quem non sine verisimilitudine 
ex Italia ab ipso allatum esse iudicabimus, usurpasse illisque de 
quibus vidimus glossis exomasse videtur: quem ad usum tum alios, 
qoos in epistolis dtat, locos eundem in cod. Fuldensi textom exhi- 
bentes, tum admonitionem illam Petrinam in ep. 70 allegatam : Sobrii 
estote et vigUate et exoitamini iure nostro referemus, quae neque in 
cod. Amiatino, neque in Sabateriana veterum testium coUectione, 
neque in editione Sixtino-Clementina, neque vero in originali codicis 
noştri textu , sed ad marginem eiusdem ab illa manu^ quam siglo 
M' significavimus, adnotatam videmus. Hic ergo Bonifeidus verba 
illa hausisse potest. Quae notatio si forte, quod fieri potest, Boni- 
fadanam aetatem non superare vel ne assequi quidem reperiretur, 
ea tamen ratione quaestionem nostram videretur tangere, quatenus 
ex epistolis Bonifadanis huc posset ad marginem esse translata. 

Quod reliquum est, codicem inter ea volumina fuisse, quae Willi- 
baldus Pippinicae aetatis scriptor quinto illo m. Junii die a. DCCLV, 
qno Boniiadus in Frisia martyr occubuit, ab eius interfectoribus alia 



L 



XVIII PROLEGOHBNA. 

• 

quidem per campi planitiem* dispersa, alia in paludum arundineta 
iniecta, alia aliis in locis abscondita magno tamen temporis spatio 
dilapso reper ta et in domom »in qua usqae hodie animarum prosunt 
saluti« a singulis quibusque înventoribus remissa fuisse narrat, licot 
haud improbabile videatur, tamen quia eius certa mentio non iniicitur, 
asserere non audeo. Nam quod presbyter S. Martini Ultraiectensis, 
quem laffeus ineunte circiter saeculo nono scripsisse recte ratiocinatur, 
sibi sciscitanti in Frisia relatam esse dicit, adhuc superstitem esse 
quandam muflerem, sed iamvalde decrepitam, quae iureiurando 
assereret, se decoUationi militis Ghristi fuisse praesentem, eamque 
dixisse, quod quum gladio feriendus esset sacrum evangelii codicem 
capiti suo imposuerit, ut sub eo ictum percussoris reciperet eiusque 
praesidium haberet in morte, cuius lectionem dilexerat in vita, optime 
quidem ad nostrum codicem referri posse videretur , nisi de ipso illo 
libro quem moriens martyr manibus tenuisse fertur, per Othlonum, 
qui Willibaldi narrationem trecentis circiter annis post postulantibus 
monachis Fuldensibus repetiit et aliquibus additamentis auxit, accu- 
ratius instrueremur. Dicit enim inter illos libros repertum esse sancti 
evangelii librum , quem beatus vir pro sanctitate sua secum iugiter 
deferre solitus fiierit: hune ergo, quamvis gladio acuto, ut adhuc ab 
inspicientibus probări valeat, per medium incisus fuerit, nullius tamen 
literae integritatem eadem incisione perdidisse. Atenimvero noster 
codex omnino illaesus est et intemeratus. 

Nec minore nos incertitudine ne dicam caligine obruimur in- 
quirentes, quid saeculis insequentibus de codice nostro factum fuerit. 
Quod ut indagarem quamvis quoscunque de rebus Fuldensibus agere 
suspicatus sum adierim scriptores et maxime amplissima eius viri docţi, 
qui nono saeculo non solum Fuldae , sed totius Germaniae , ut verbo 
utar quo Bonifacius in epistolis de Beda usus est, splendida fuit 
candela, Hrabani Mauri opera exegetica, historica, poetica, alia per- 
cucurrerim, nuspiam uUa illias certa vestigia inveni. Quae quidem 
res eo magis mira mihi videtur, quo frequentius eius commemorandi 
occasionem Hrabano datam fuisse percepi, sive illius commentarios 
de epistola ad Romanos, in quibus de variis codicis lectionibus verba 
facere poterat, perscrutabar , sive versus de Bonifacio martyre lege- 
bam, sive abbatem doctum in bibliothecam innumeris gazis refertam 
comitabar, sive in amplum illius de Universo opus, in quo de ipso 
quoque canone s. scripturae homo diligentissimus agit immergcbar. 
Quod unde explicandum sit, si quis me interrogaverit, maxime dubito 
an respondeam, cod. cum ceterisBonifaciireliquiis ita asservatum fuisse 
in sacrario, ut ad doctos usus non adhiberetur : nam tum manus cor- 
rectrices, Hrabano iuniores quas supra cognovimus, tum codex iile 



PROLBGOlfENA. 



XIX 



barmoniae ev. Gassellanus, qui ex nostro videtur haustus esse, viros plus 
minusve doctos enm tractasse demonstrant ; potius quod Victori vide- 
batur opus harmonicum Tatiani haeretici et apocrypba Pauli ad 
Laodicenscs epistola inter canonicas obvia orthodoxum virum ab usur- 
pando memorandoque nostro codice detenuisse mihi videntur. 

Nec prius quam saeculo XIV certa de illo testimonia deprehen- 
duntur , unum exstans in catalogo Reliquiarum maioris ecclesie fuU 
densis, quem in arcbivi Fuld. copiar. VIII, 336 inveniri relatum mibi 
est, inter quas qui libri sancti Bonifacii nominantur, dubium non est 
quin illi tres codices sint, qui decinio octavo demum saeculo ex illius 
ecciesiae sacrario in bibliotbecam scimus esse translatos; alterum in 
ipso cod. nostro scriptum, quod quum satis sit memorabile in tabula 
n sub M^ accurata imitatione a me expi*essum vides. Conspectui 
enim alicui locorum, quibus singuli apostoli iaceant, ab originali scriba 
actis apostolorum praemisso ab ignoto saeculi XIV bomine ad mar- 
ginem addita sunt verba : hic habes tM tempore Sti Bonifacii fuerunt 
carpora apostolorum , quae intelligi non queunt nisi praesupponas, 
scriptorem inter cod. nostrum et Bonifacium aliquam relationem 
posuisse, sive conditorem codicis illum sive quod rectius accipitur, 
codicis scribam esse iudicaverit: qua in existimatione id quod de 
Bonifaciana glossarum anglosaxonicarum origine non sine veri specie 
asseri vidimus, indocte ad totius codicis originem conspicimus esse 
extensum. 

Quae quum comprobent, cod. nostrum admodum esse vetustum et 
propter fata sua docta consideratione dignissimum, iure quaeritur, 
quae maxime ipsi sint peculiaria. Quorum in numero quum praeter 
evangeliorum harmoniam de cuius autore, aetate, lingua originali, 
methodo, pretio, usu disputare huius loci non est, scribendi ratio, 
interpunctio, divisio in membra et capitula, librorum isagogae, denique 
grammatica existant, primum agendum videtur 

YL de scriptura codicis. 

Sed pauds opus est, quandoquidem quae sit literarum venustas, 
quis ambitus, quae continuitas, quae versuum latitudo, quis versuum 
in unaquaque pagina numerus, quae marginis quantitas, quae in- 
scriptionum paginis impositarum ratio, quum in bis omnibus codex 
ubique sibi constans sit, ex additis tabulis inspidendo ipse facillime 
hauries. Textus singula membra quae versiculos vocare nobis licuerit 
maiusculis initialibus inchoari vides, maioribus quum extra paginae 
columnam eminent, paulo minoribus, quum intra latent nec nisi prae- 
cedente vacuo spatiolo distincta sunt. Scripturae comi)endia paucis- 
sima vides ds, do, ff (fratres), ihu, xpo quibus aliis cx paginis 



XX 



PROLEGOMENA. 



adde dns, $cs, sps, n* (noster), quae quidem in edito libro plena 
scriptione reddenda esse existimavi. De signo nuroerali C| in serie 
canonum hic illic obvio infra disputabo. Quae in singolorum libro- 
rum inscriptionibus et su bscriptionib us maiuscu lis literis in codice 
scripta inveni compendia INC- EXP. vel EXPL. eandem per formam 
reddidi, solammodo lineolarum superscribendarum omissionem typo- 
thetae precibus concedens. Capitulorum versos initiales minio scriptos 
in edito libro literis inter se paulo magis separatis, numeros canonicos 
itidem rubros obliqna typorum figura reddidi. Nomina propria nisi 
in versuum initio posita fuerint, non maiusculis sed minusculis ubique 
literis animadvertes incboari ; maiusculas vero non solum in versuum 
et, quod raro fit, paginarum initio, sed hic illic sub finem versuum 
positas esse conspicies, ex. gr. 

occides atUern^ FacTus 
vel quod in tabula I babes 

cenlia cum conceperiT 
quod in editione, quum illum usum firmiter tenendum existimavi, 
imitări neque volebam neque poteram. Paginarum inscriptiones in 
codice prorsus regulariter non positae (epistolae enim, actus et apo- 
calypsis nonnisi altemantibus inscriptionibus adomatae sunt, evan- 
geliorum vero harmonia omni titulo caret) quum ad librum legendum 
necessariae sint, consulta Victoris praefatione, quae modo de evangeîio 
ex quattuar uno modo de evangeîio loquitur, in editione ubique 
positae lectoris comprobatione spero fore ut fruantur. 

Vn. De codicis interpunctione. 

Quam, licet variam variis in locis speciem praebere videatur, 
accurate inquirens invenies nonnisi unius esse generis i. e. punctorum, 
quae propter singularem qua scriba usus est calami moderationem 
non globulorum figuram exhibentia, sed ad nostrorum quae dicuntur 
commatum ductnm accedentia vario modo adhibentur variisque finibus 
inserviunt. Aliquam enim et quidem maximam partem simpliciter 
posita cemis, aliquam vero, insigniendae maioris epochae ergo dupli- 
citer scripta (• O? Quod signum in posteriore codicis parte multo 
saepius obvium quam in priore, quum apud nos non tam inter- 
punctionis vim babeat, quam interrumpendo orationis filo inserviat, 
in editione per » exprimendum curavi. Quem ubique locum puncta 
obtineant sciscitanti mihi ex instituia plurimarum paginarum com- 
paratione scriba visus est sibi banc dedisse regulam (a qua quidem 
saepe aberravit), ut punctum in media praecedentis literae altitudine 
poneret. Neque vero solum quemadmodum apud nos adhiberi solent 



PROLEGOMENA. 



XXI 



sd discernendas cnantiationum epochas, sed etiam ad separanda inter 
66 vocabula, quae sibi iusto propius posita erant, vel ad insignienda 
noiQina propria vel distinguendas literas numerales adhibita sunt, qui 
usus, libris manuscriptis adaptatus, ab impressa textus editione maxime 
alienus esse mihi videbatur. Quid quod scriba bis illisve vocabulis 
quibus aliquod pondus addere voluit cf. 1, 23 ueritatem 1, 25 apo- 
stolieis 36, 8 obseruationibm puncto apposito distioxisse videtur; de 
quo ustt cerţi quidpiam asserere nou audeo. 

yni. De incisionibus textus. 

Stichometricam methodam, qua cod. Amiatinus excellit, licet 
ficriba codicis Fuldensis non sit secutus, sed scriptionem continuam 
praetulerit, divisionem tamen textus baud plane absimilem observavit, 
qoam ut in editione exprimerem, quia ad textus intelligentiam quodam- 
modo pertinet , meum esse duxi. Incidit lenim textum, ubi sententia 
vel vox aliqua maiori vi atque pondere frui videbatur. Quod quum 
in textu historico animadvertitur, cf. 42, 1 IntienimtiS messiam, ib. 12 
Ecce fiere israheUta, ib. 27 Spiritus domini super tne, ib. 30 Prae- 
dicare annum domini, 352, 1 JEt stridebant, ib. 4 Et filium hominis, 
ib. 11 Domine ihesu etc., magis etiam in oculos incidet legentium 
epistolas cf. 401, 12 Uir duplici animo, ib. 13 Glorietur autem, 
ib. 14 Dives autem j ib. 16 Et fios eius^ ib. 17 Ita et diues, ubi 
singulos mallei ictus sentire tibi videberis. Idem non nego scribam 
in dissecandis huiusmodi membris hic illic graviter dormitasse. Sed 
non ita uti desideravi eius rei imitatio in textu edito successit, qua- 
tenus quum in codice scripto illa verba prae ceteris eminent, secun- 
dum leges typothetarum nostrorum intra columnam retracta apparent 

IX. De singulorum librorum capitulis. 

Evangeliorum harmoniam in CLXXXn capitula divisam esse non 
solum ultimi capituli numero ostenditur, sed etiam versuum initialium 
minio scriptorum summa ipsis oculis clare subiicitur. Neque vero in 
codice iste numerus intactus stetit. Nam inde a capitule XXI usque 
ad CI numeros capitulares constanter ita correctos vides, ut singuli 
ano numero diminuti sint i. e. quod scriptum fuit XXI mutatum 
cematur in XX, porro XXII mutatum in XXI etc, quod ea de causa 
&ctttm videtur, ut error, quo autor praecedentis indienii argumentum 
capitis XXI praetermiserat , quodammode compensaretur. Ncque 
desunt inde a cap. GXXIV usque ad GLVH vestigia manus nobis 
iam aliunde notae (M'), quae postquam illa correcta fuerant, qualiter 
reliqua corrigi deberent tenuissimis numerorum characteribus margini 
appositis (quorum aliqua pars postea cultro ligatoris abscissa est) 



XXII 



PROLEGOMENA. 



indicavit et ad verba capitis GLVII aU autem domimis cf. infra 
139, 3 margini inscripsit: hic deest cap. i. e. hîc novum numerum 
capitularem esse inserendum: quo in loco quum codex harmoniae 
Cassellanus olim Fuldensis revera caput novum constituat dubitari 
vix poterit, illum ipsum hominem, qui nostrum cod. correxit condendo 
codici Cassellano operam dedisse, quae qoidem res quum ad illustran- 
dam scholae Fuldensis bistoriam fadat pluris mihi taxanda videtur 
quam ipsa capitulorum constitutio. Unde explices etiam, cur codex 
harmoniae Sangallensis simul latinus et teutonicus cuius partem 
teutonicam Schmellerus descripsit nonnisi CLXXXI capitula contineat: 
is enim, qui Sangallensem codicem scripsit, eam, quae in nostro inde 
a cap. XXIV usque ad CI correctiu numerorum data est in descri* 
bendo usque ad finem existimandus est extendisse. 

Reliquorum librorum divisio ita comparata est, ut proxime accedat 
ad eam, quae in cod. Amiat. cemitur, ncc nisi in paucis ab illa 
differat. Nam quod textus epistolae ad Phil. in nostro codice XVII 
capp. exhibet, in Amiat. X[X et ep. ad Coi. iUic XXXI, hic XXIX, 
id quidem non tam in differentia codicum, quam in negligentia scri- 
bae, qua numeri quidam omissi sunt, positum esse videtur. Vere 
differunt (quantum quidem ex editione Tischendorf. disci licet, cf. 
Proleg. **) in actis apostolorum et ep. ad Hebraeos data. Acta 
enim in nostro LXXIV, in Amiat. LXX capitulis absolvuntur ; ep. ad 
Hebr. in Amiat. XXXIX, in nostro CXXV capp. continet, nec nisi 
mânu sera illa XXXIX capp. ad marginem notata sunt. Quam 
praeterea haec epistola ostendit in capp. Xn divisionem, quae iuxta 
originalem invenitur eique coaetanea est, eandem ex codice vetustissimo, 
qui quondam reginae Sueciae fidt, post in bibliotbecam Yaticanam 
translatus siglo Alex. 9 utitur, apud Thomasium (Opp, I, 416, 427) 
repraesentatam video. 

X, De capitulorum indiculis sive brevibus 

ut seorsim agatur, statim ea quae p. 21—28 exstat praefatio postulat, 
quae quum CLXXXn capitulorum indicem praebet in ea quidem re 
cura ipso harmoniae corpore convenit, compluribus tamen in locis 
eidem non bene respondet. Omissum in illo indice capitis XXI er- 
gumentum iam notavi: qui defectus post ita compensatur, ut quod 
scriptor harmoniae uno capite CLVII comprehenderat ab auctore 
indienii duo in capita ei^andatur. Idem in iis, quae ad numeros 
Cn— CM adscripsit, tum ordine male turbate, tum admissa falsa 
capitulorum XCV et XCVI repetitione vehementer erravit. Scribere 
enim debebat 



PROLEGOMENA. XXIII 

Cil- Ubi ihesus instruit etc. 

GUI. Ubi ihesus sanat etc. 

CUIL Ubi ihesus ascendit etc. et in sequentibus fere haec: 

CV- de hereditatis divisione 

CVI. de iuuene divite. 
Neque reliqua integra. Quae epistolae ad Rom. praemissa sunt 
capitula, duabus in partibus constant, quarum altera (I—XXin)|^ 
totius fere epistolae argumentum in se continens, per se ipsa stare 
videtur, altera (XXniI-LI) iis respondet, quae iisdem sub numeris 
in cod. Amiatino proferuntur. At quum sequentia Pauliuarum epp. 
capitula Amiatinis congruunt, longe ab illo codice ea recedunt, quae 
epistolae ad Hebr. praemissa nonnisi priorem eius partem (usq. ad 
9, 15) adumbrant. Potius XII illis sectionibus, de quibus modo vidi- 
mus, respondent atque eodem codice Vaticano Alex. 9 cuius cognitionem 
ex laudato Thomasii opere hausimus (cf. 1, 428) illustrantur. Actorum 
capitula LXXIin item ab Amiatinis recedentia in compluribus codd. vetu- 
stis inveniuntur, quosThomasius affert ib. 356. Capitula ep. lacobi at- 
que I Petri cum Amiatinis, si pauca excipias, concordant; ca quae 
reliquarum epp. catholicarum sunt et numero et sententiis prorsus 
ab Amiatinis differunt neque in Thomasii codicibus habentur. Deni- 
que Apocalypseos capitula, in cod. Amiat. omnino desiderata, e com- 
pluribus codd. hausta apud Thomasium inveniuntur ib. 381. Mulţi- 
fariam igitur cod. noster ab Amiatino hac in re diversus, paulo 
divitior est illo; an mendis immunior, id quidem non dixerim. 

XI. De argumentis sive prologis. 

Quod epistolis Paulinis p. 169 praemittitur argumentum cuius 
initium est Primum quaeritur quare post evangelia . . voluerit ap<h 
stolus has epistulas ad singulas ecclesias destinare patet suum locum 
tenere in nostro codice, falsum in Amiat., ubi non evangelia, sed acta 
apostolorum sequitur. Cui si «concordia epistularum« statim esset 
adiecta, et huic et codici Amiat. melius foret consultum, quatenus 
anţumenta solius epistolae ad Romanos, quae p. 171 et 179 legimus 
alteram satis largi ambitus, alteram perbreve aptius sibi iuxta forent 
posîta, quam unum ab altero separata. Quae omnia et recto quidem 
ordine posita alioque prologo in epp. Paulinas aucta apud Thomasium 
leguntur I, 382 — 388. Neque quae hic et in cod. Amiat cernuntur 
reliquaram epp. Paul. brevia argumenta apud eum desiderantur 
(cf. ib. 395 etc. et 4 16. etc), inter quae maxime memorabile mih 
videtur id quod ib. 424 ex vetustissimo cod. Alex. 9 petitum reperitur 
epistolae ad Colossenscs argumentum: eundem enim locum extra- 
ordinarium obtinet ad quem in cod. nostro epistola ista relegata est, 



XXIV 



PBOLEGOHENA. 



ita'ut, si mihi quando eveniret esse tam feliei, ut Romam viderem, 
accuratiorem illius codicis turn hac in re, tam in illis, quas modo 
vidimus, nostro simillimi conarer mihi acquirere cognitionem. Ep. ad 
Hebraeos, quae in nostro cod. argumente caret, in illo argumenţum 
quidem habet ab Amiatino diversum et iis quae praecedunt bene 
congruens: *Hehraei sunt Israelitae ex circumcisione fiăeles etc.«, 
sed cuius textus quinque laborat lacunis. Quod in nostro act. app. 
praecedit argumenţum in Amiatino desideratur, apud Thomasmm 
I, 356 habetur. Epistolae »canonicae« speciaUbus argumentis et in 
Fuldensi et in Amiat. carentes , in illo (cf; p. 399 et 400) generalia 
duo possident argumenta unum prolixius alterum brevissimum, Amiatino 
îgnota, nota vero Thomasio (cf. I, 364. 372), quorum quod longioris 
ambitus est Hieronymianum nomen (cf. 399, 22) mentiri ex iis patet, 
quae ad deiendendum locum I Io. 5, 7 ib. 12—20 afferuntur, quem ab 
Hieronymo non esse latine versum ipse codex noster cum Amiatino 
consentiens luculenter testatur. Denique apocalypsis, quae in cod. 
Amiat. non solum capitulorum indice sed etiam argumente caret, 
sicut illa ita hoc communia habet cum codicibus illis, quos Thomasius 
1, 381 allegat. Restat ut 

XII. de praefatione Yictoris eiusque additamentis 

breviter agatur. Hanc si Victor non reliquisset, nos quidem claro aliquo 
historiae codicis documente destituisse videretur, sue vero nomini 
aliquantum pepercisse. Neque enim quae in ea de Tatiano, quem 
evy. barmoniae autorem esse suspicatur, vel de Ammonio profert, 
cuipiam docto satis faciunt; et in computatione mathematica de denario 
canonum numere instituta (3, 2—9) non solum aperte lapsus est, sed 
etiam a fine propesito lenge aberrasse existimandus. Canonum enim 
Eusebianorum post ab Hieronymo latine redditorum seriem, cuius bretem 
conspectum in codice scribendum curavit (p. 4), dum conatur rectam 
esse demonstrare, accidit ei, ut seriem excogitet ab illa duobus in 
canonibus plane recedentem; unde factum est, ut serior quidam libri 
lector, qui praefationem percucurrerat atque ad legendum examinau- 
dumque illum conspectum erat progressus, se a corrigendo ^tuperando- 
que eo non retineret. Lineolis enim positis 4, 16 (lucas* marctis) 
haec nomina non eum ordinem, quem secundum praefationem (3, 9) 
debebant, tenere monuit, et eum canenem quem ex praefationis verbis: 
aut marcus cum iohanne similibus loquitur (3, 8) rectum esse suspi- 
cabatur hic desiderans ad marginem inferierem haec verba interre- 
gantia scripsit 

ubi est marcus iohannes 
quae in seriora apographa transiisse supra vidimus. 



PROLEGOMENA. XXV 

Idem vere si, de qua re vix dubitaverim , prolixam canonnm 
enumerationem , quam inde a p. 5 osque ad p. 20 edidi, sua mana 
elaboravit, bonum diligentiae exemplum reliquit: qua quidem factum 
est ut Don in repetendis Eusebii Hieronymique seriebus canonicis 
acquiesceret , >ed unicuique canoni seriem eorum barmoniae capitu- 
loram, quae ad illmn pertinebant, insereret. In qua numerorum 
coacervatione illud siglum quo in inscriptione sua Victor usus est 
(cf. tabul. II): 

(. NON. MAL i. e. sexto nonas Maias 
ouius vestigium habes apud Mommsen, Inscr. regni Neapol. Nr. 6697, 
licet fere constanter scriptio VI adhibeatur, tamen non raro inveniri 
animadverto. 

Xin, De lectionibus ecclesiasticis, 

quae p. 165—168 editae sunt, videas si placet quae disputavi in 
dissertatione de pericopis encyclopaediae Herzogianae inserta. Hic 
proferenda sunt, quae ad criticam tractationem pertinent. Iniţia 
illorum quum titdis ad marginem scriptis, extrema vero verba 
plerumque crucicula in textu, hic ilHc itidem ad marginem coUocata, 
quam ubicunque inveni fideliter exprimendam curavi, indicetur, 
earum perscrutatio facile unicuique lectori conunitti posse videretur, 
si scriba in dmnibus constantia qua oportebat usus esset Sed 
neque Qmnes quos protulit numeri recti sunt, neque omnibus 
quos index continet titulis adnotationes marginales respondent, 
neque cruciculas ubique appositas vides. £x quo sequitur, aliquas 
lectiones omnino certe definiri non posse: quas asteriscis insignivi; 
et paucarum extrema verba incerta esse: quas signis interro- 
gatoriis instruxi. Maximam vero partem certae sunt neque sine 
multiplici voluptate eas lectiones quae in vetere ecclesia Capuana 
festis diebus legebantur cum Bomanis nostrisque comparabis. Lectiones 
igitur hae «unt : 
De adventa Rom. 8, 3—17 In eod. die epif. Gal. 3, 27—4, 7 

Rom. 11, 25—36 Cottidiana post epif. Rom. 12, 6—16 

Gal. 3, 15—26 Cottidiana Hebr. 12, 25—28 

I Thess. 5, 14—23 Cottidiana Hebr. 6, 9—15 

Prid. nat Dom. Phil. 4, 1—9 Cottidiana Gal. 3, 15—26 (cf.Mpr<iet4T.) 

In nat Dom. Hebr. 1, 1—4 (?) Cottidiana Hebr. 12, 29—13, 8 

In nat S. loh. II Tim. 3, 16—4, 8 Cottidiana I Tim. 6, 7—16 

In nat innoc. Rom. 15, 7 vel 8—14 Cottidiana Rom. 12, 16—21 

De eod. die contra idola I Cor. 8, 1—9, 21 «Cottidiana Rom. 7, 14—24 
De eod. die I Cor. 10, 14—33 Cottidiana Rom. sub initinm ep., ergo 

In ieinn. epifan. Col. 1, 9—19 1, 1—6 (?). Dmt ioateiuo Birciaiiii. 

In epif. mane U Cor. 4, 6—18 'Cottidiana Rom. snb titulo XLIII i. e. 

In eod. die epif. Tit 2, 11— 3, 6 13, 1—6. ikfttiio. 



XXVI 



PROLEGOMENA. 



Cottidiana Rom. sub tîtulo I, ergo i, 

1-6 [lege UI. i. e. i, 13-26J 
In sexag. I Tim. 3, 16-4, 8 
Cottid. I Cor. 9, 21—27 
In quinq. Rom. 14, 10 — 19 
In qiiadr. I Cor. 9, 2t— 27 (cr. rapn in 

coilid. Rcctiiu legi Tideiur II Cor. 6, 2—10, «d 
qurin locam ntrgo habet: IccU t'll COpUt 

quadrag.) 
In ieiunio I in quadr. Rom. 6, 12—23 
leiuD. II in quadr. Rom. 12, 1 — 5 
In quadr. dom. II Rom. 13, 8—14, 4 
In quadr. ieiun. III Gal. 5, 14-6, 2 
In quadr. ieiun. IUI Eph. 4, 17—22 
In quadr. dom. III Eph. 4^ 23—32 
In quadr. ieiun. V Eph. 5, 1—5 
In quadr. ieiun. VI Eph. 6, 10—17 
In quadr. dom. IUI Gal. 1, 4—2, 18 
In quadr. ieiun. MI 1 Thess. 4, 1—9 
In quadr. ieiun. VIII II Thess. 3, 4— 16 
In quadr. dom. V Col. 2, 4—10 
In quadr. ieiun. VIIII Rom. 14, 19-23 
In quadr. ieiun. X II Cor. 3, 2—17 
*Dom. ante octo dies paschae II Cor. 

sub tit V (i. e. 2, 1—11) oeqae veto 
dies sd marginem nolatos est seqae pcricopa ei 
bene rr»pondel 

In ebd. maiore II Cor. sub tit. XXV 

[legeXXVli. ej U Cor. 11, 19-31 

In sec. fer. ante pasch. Gal. 2, 19—3, 6 

In tertia fer. ante pasch. Gal. 3,7— 14 

In quarta fer. ante pasch. Eph. 2, 13-3, 12 

In quintafer. ante pasch. I Cor. 5, 6-6, 11 

In quinta feria ad vesperam cen. dom. 
I Cor. 11, 20—32 

In sexta fer. ante noctu magna Phil. 
2, 5-11 



In noctu sca mane Phil. 4, 4 — 9 

(cf. «apra id prid. nat dom.) 
In noctu sca. noctu I Cor. 10, 1—4 
In scm. pascha Col. 8, 1—11 
In sec. fer. paschae Rom. 6, 3—11 
In terţ. fer. paschae Rom. 5, 6—11 
In quart. fer. paschae Eph. 2, 4—10 
In pascha annot Eph. 4, 1—13 
In nat ss. Petri et Pauli Rom. 10, 

11-15 [?J 
In ieiun. s. Laur. II Tim. 4, 16-18 
In nat. eod. II Cor. 9, 6—9 
In ieiun. s. Andreae II Tim. 2, 4—10 
•In nat. s. Andreae II Cor. 2, 1 (neqne 

vero dies id marg. notatas cat neqne pericopi 
•pta ad diem) 

De martyribus Hebr. 10, 12—39 
De martyribus Hebr. 11, 32—40 
De mart gen. fem. II Cor. 10, 17-11, 2 
•De martyribus ad Hebr. sub tit XII. 

Huius soleonitatis In ep. ad Bebr. praeter duo iUi, 
qnae nodo praeecdunt td marginem aentio non flt. 

•De martyribus II Tim. sub titulo 11 

(1. e. 1, o — 12 ad qaem locum cetcrvqnin 
aplum de solennitate nil memoralur) 

De martyribus Rom. 8, 28—39 

In dedic. I Cor. 3, 8—17 

In dedic. Hebr. 3, 1—6 

In dedic. Eph. sub tit VI (i. e. 2, 

11 — 1^} qui locus ai usqae ad t. 21 continnalur 
■pltuimus videlur et recle posîloa esac, lieet in 
fflargine aalrmniutis menUo non lat) 

•De nat episc. ad Hebr. (noti «ine niiioâ io«i 

iodieatione aio posita) 

De ordinationibus I Tim. 3, 8—15 
De ordinationibus I Tim. 4, 9—16 
De agendis I Thess. 4, 13—17. 



Egregium mihi illa occupatura esse viderentur locum in aliqua 
monumentorum rei lectionariae collectione, si quis feliei inturbidoque 
eonim quae in schcdis habet aliquando edendorum otio instrueretur. 

XIV. De codicis grammatice 

i. e. de magna eorum copia, in quibas scriba a solitis dicendi scriben- 
dique regulis recedit disputaturos non Orbilium ago, sed viros doctos, 
qui linguae latinae senescentis historiam perquirunt aemulor, colla- 
turus aliquid si fieri possit ad intelligendam commutationem veteris 
linguae Romanae in linguas Bomanenses, lentam illam et reconditam, 
cui biblia latina usquequaque in Italia, Hispania, Gallia divulgata 
haud mediocriter videntur inserviisse. Qua in re, quondoquidem fieri 



PROLEGOMENA. XXVII 

potuisse negaverim, ut in mera transscriptione, quae oculonim dextrae- 
que munere exercetur, a scriba codicis tot, quot cernantur sphalmata 
committerentur , unde rectius censeas scribam plerumque verba 
dictantio calamo excepisse, viri docţi yideant rectene exLstimem ex 
codice nostro fere coUigi posse, qualis fuerit Capuae circa medium 
saeculum sextum apud homines doctioris eruditionis expertes latini 
sermonis pronuntiatio , qualisque ea, quae ab auditione verborum 
dictatorum pendebat scriptio. 

Neque enim nisi ex oscitante pronuntiatione dictantis indoctaque 
scribae auditione orta esse censeo quae leguntur traMs ^=^ tra.h^ 51,6, 
offeret = oflFert 334, 14, prindpes = princeps 344, 5, ad ignosceU' 
dam = ad dign. 304, 16, haram maris = hora m. 326, 36, exti- 
matis = existim. 333, 18, cf. 396, 35, exspectaculum = spectac. 
325, 25, aut e mundi r= autem mundi 259, 7, manum = manuum 
297, 24; 302, 15; 314, 10, spiritum = spirituum 461, 22, athehte 
= athlete 301, 6» meae = me 381, l, electione = lect 400, 3, 
donare = damnare 391, 8. Non quod omnia, quae homo dictavit, 
Titiose dictaverit vel quaecunque scriba audivit, vitiose reddiderit; 
satis est statuere, et illius pronuntiationem et buius auditionem ad eam 
quae tune plebis in usu erat loquendi rusticitatem fuisse inclinatam. 

Itaque commutatas inter se videmus vocales e et i: habis 201, 5, 
uindix 199, 8, pinguidinis 196, 22, ezhibite 188, 15. 29, mercidem 
210, 17, accepitis 213, 28, tradedi 227, 8, sterelis 255, 7; stilla 
228, 36, gaudite 271, 34, vidite 272, 1, 265, 5. 

oe et i: moenanti = min. 205, 25. 

t et ae: quidam = quaedam 325, 11. 

i et a: stagmata = stigm. 249, 28, turahulum = thurib. 443, 5. 

« et u: sumus = simus 280, 2, eunuce = eunice 302, 12. 

i et ii: hiiJUi 191,7; simanis cariari 359, 3, petissent 153, 10. 

e et a; vcterescent S13^ 23, dissecebantur 334, 9. 347, 4, dispar- 
gamini 144, 24. 

e eiae: praessura 232, 27, fadae 233, 8, aegemus 235, 2, col- 
lecte 229, 33, tifnoiheae 295, 4, graegi 381, 13, aequites 388, 3, 
hebraicae := <e 152,35, di$rna6= -ne 203, 7, aetsacudbuntur 224, 23, 
erumna 245, 11, egros 346, 3, eruginauU 406, 4, terre motîis 129, 
29. 156, 21, qî4€rebant 59, 8, erario 301, 31. 

eie vel eii et ei: eicerunl 118, 13, eicite 134, 15, quae formae 
fere constantes sunt. 

i et y: apollion 444, 28, lăcrimam 459, 18, pamphiliae 364, 9. 

y et ti: murrae 157, 17. • 

ueto: furtunati 230, 20, subrii 228, 23 cf. 485, luricam 266, 31, 
prumptum 241, 31 cf. 486,/wrmtrfom 268, 10, uriuntur=. or. 299, 19, usus 



XXVni PROLEGOMENA. 

= US08 307, 14; totoribus 253, 34, adolatio 274, 32, recubitos = 
-tus 126, 17, gressos = 'm& 329, 13, ftdgara 443, 13, sulphorUb, 5. 

o et au: clodus 89, 11. 

u et au: cluditis 126, 30. 

o et Mm: Aun« tnundo 261, 1, cf. j?art<memu5 cyprum 381, 34, 
conZa&ora euangelium 302, 17, eîe credendum 274, 27, d6 incertum 
400, 26, e^e alterutrum 405, 20. 

î videmus sequenti ^ impurae praemissam: istamus ■=• 8t. 186, 
17 cf. 478; in iscientia =^ in se. 238, 21 ; ispirans = sp. 354, 24; tu ista 
= tu sta 402, 21 cf. 502; quo genere scriba praefonnavit Italicorum re- 
centiorum nsum, qui dicant in ischerjBoi vel omissam ante s impuram: 
^^«=:isti 197, 16, 5/îu^ = istius 204, 34, cf. stantia = inst. 267, 2. 

h vocalibus praemissam: his = is 199, 35, his quae = isque 
90, 33 cf. 472, holus 127, 16, heremo 172, 9, hiris 438, 31, harenam 
52, 23; omissam: umeros 89, 26, exortatur 198, 9, cf. 276, 24. 

Porro & et fi saepissime commutantur et in radicibus vocabulo- 
mni\ fahus mellis 161, 31, salhati 260, 22, brebi 261, 24, labacro 
265, 22, fobet ib. 28, libore 411, 26, et in flexionibus: iudicaberitis 
50, Z3j probaberitis 229, 34; separauit =■' -bit 135, 18, clarificauit 
= -bit 138, 29; iuxta posita sunt confirmabit solidauit 414, 35. 

b et p: scribsit 419, 31, scribturas ib. 34, delabsam 417, 2; 
optulit 327, 11. 

c et qu: locuntur 424, 36, quur 170, 14; c et c%: dracko 448, 26. 

d! et t: aput 421, 5, a^Auc 61, 26, 143, 19; adque 328, 25, ad 
= at 253, 24, 254, 1, inquid 214, 14. 

/ etph:fiala8 452, 9, filadelfiae 434, 33, eu/rate 444, 34. 

^ et eh: dragmas 89, 33, cf. 90, 1. Subinde invenimus 

m tam leni sonitu instructam, atque ex mera labiorum remissione 
sponte ortam, ut facillime finali vocabulorum vocali addatur: omnem 
apus 304, 5, 305, 13, 307, 5, omnem desiderium 274, 6, in omni 
epistolam 284, 5, dignus mercedem suam 298, 27, ex necessitatem 
banam 311, 13: quod exemplum si ad falsum praepositionum usiîm 
referre malueris, aliud errorum genus bic obvium tetigisti. 

n in aliquibus vocabulis ante ^ et ^ ingestam (vel potius con- 
servatam ex vetustiore tempore) quotiens 128, 18, trieensimum 69, 9, 
occansione 189, 22, 244, 18, tJiensauri 284, 25, lanterna 147, 10, 
ăesiderantissimi 273, 5; vel omissam: pregnatibus 130, 17. 

th commutatam cum t: pytonem 371, 18, turabulum 443, 5; 
t cum (h: thonitrua 443, 12; th, quod memorabile est, cum ph: 
paphmos 4â4^ 28. 

z cum s: zmymae ib. 32, emaragdinae 438, 32 cf. 460, 24. 



PROLEGOMENA. 



XXIX 



X auctam litera c: necxuisse 1, 10, uncxit 120, 26, intincxi$$et 
138, 18; vel commutatam cum s: iusta = iuxta 204, 12. 

Praepositionum assimilatio cuipiam regulae non est adstricta: 
ammirabantur 52, 27, ommutesce 57, 36, amtnisii 59, 1, quemamm<h 
dum 62, 22; conpluribus 62, 7, conmimet 151, 31; inpane 62, 2, ad- 
sumtianis 123, 13, adsimilari 49, 9; conte&item 330, 22. 

Ad declinationem progredientibus nobis ipsud dbviam est 60, 34; 
cui oppositum est illum = illud 163, 6, alium castellum 123, 20; 
adnoto qui pro quis positum 414, 11; genitivi cemuntur uesirutn 
374, 33; innocentum 186, 15. 16, inf antum 407, 26, sed uoluptatium 
304, 24, turpilucri 308, 6; dativi infirmibus 293, 28, diaconibus 
268, 29; alio 56, 19, domui 302, 34, formae adiectivonim austeria 
= -rus 135, 6, sinceres 269, 8; generum abusus eundem certamen 
270, 11. 

VerboTum flexiones dos offendunt nubent 3= nubunt 111, 23, 
haurierant 55, 32, collexistis 135, 25, prendiderunt 163, 1, adiuuaui 
238, 14, tncfMÎ^i 266, 31, eanibuserunt 378, 4, aft^orta 229„ 23. 

Gonstructionis regulas fractas vides in bis: daminantur eorum 
101, 24, 200, 14 (sed iUi dominabitur 188, 6), eos nocebit 164, 33, 
cui miseretur 193, 15, uobis inpediuit 255, 26, mihi dignum 269, 1, 
memores estis laborem 277, 1 , necesse habent medicum 6b, 19, coA^ 
fundetur eum 54, 27, uino qui 450, 29, atrium.. . eum 446, 11. 12, 
uade . . e< o/ers .56, 7 ; denique rarum illud hic habes libertate 
emendi omnium 206, 26. 

De qua textus vitiositate maxime in capitulorum indicibus con- 
spicna, cuius plura dare poteram exempla, ne nimis mireris, cum 
nostro Amiatinum codicem precor compares, qui quid in boc genere 
sibi permittat docte uti solet Tischendorfius noster docet in pro- 
leg. XVII. Sed omnino in multis tam simiUa inter se haec vetusta in- 
strumenta cemuntur, ut 

XV. qualis Fuldensem inter et Amiatinum codicem inter- 

cedat ratio 

seorsim describi debeat. Quae quidem turn in cognatione, turn in 
aliqua af&nitate mihi videtur esse posita. Gognatos enim inter se 
fnisse fontes, ex quibus uterque ortus est, non solum ex ipsa utrius- 
que antiquitate ab Hieronymi exitu circiter CXX annis distante 
suspicaberis, sed etiam multifario quem exhibent consensu adduceris 
ut perspicias. Qui ita est comparatus, ut bic illic talia pariter con- 
tineant, quae erronea sunt, ut in ep. ad Bom. 1, 28 notitiam pro 
'Ha, 8, 29 eius pro 8u% 10, 6 ascendit pro -det, ib. 7 descendit pro 



XXX 



PROLEGOMENA. 



-det, 11, 1 tribu pro de tribu, ib. 22 honitatem pro -te^ 12, 19 mi^- 
dictam pro -^a, 16, 26. 27 cognito solo pro cognito, soli\ vel etiam, 
ubi testes âlii adversantur, lectiones unice veras communiter servarint, 
ex. gr. in eadem ep. 8, 3 legis, 8, 10 uita, 9, 10 patre, ubi Sixtino- 
Clementina habet legi, vivit, patris. Consensum tamen universalem 
haud exigua differentiarum singularium copia comitatur teste eo, qui 
in utroque codice est, textu eiusdem epistolae ad Romanos. In qua 
quum Fuldensis habet 1, 6 caritate, 1, 8 omni, 2, 6 retribiiet, 2, 8 
diffidufU, 2, 22, ej;ecram etc, in Amiatino legitur dilectione, universo,* 
reddet, non adquiescunt, abominaris rel. Accedit quod evangeliorum 
hannonia, quam iile continet, in boc non invenitur, neque eosdem 
uterque capitulorum indiculos catholicis epistolis praefixos praebet, 
sed alios; quas di£ferentias differentium codicum usu nostris illatas 
• esse patet. 

Neque vero minus in iUa ipsa lectionum discrepantia aliquam 
codicum cognationem, sed quae singularis generis est, animadverten- 
dam esse censeo. Victorem dico codicem quendam, non totius quidem 
Novi Test., sed epistolarum Paulinarum possedisse atque ad crisin 
noştri instituendam adhibuisse, qui cum Amiatino summa cognatione 
erat coniunctus. Nam quas modo allegavi codicis Amiat. varias 
lectiones dilectione, universo^ reddet, non adquiescunt, abominaris rel., 
eas omnes Victor vel per scribam correctoris munere fungentem vel 
per alium quendam ad marginem codicis noştri scribendas curavit. 
Unde iure tuo Victorem ipsius Amiatini usum habuisse suspicareris, 
nisi aliis de causis id parum verisimile esse videretur. Nam inter 
illas quas margini intulit varias lectiones aliquae sunt, quae in codice 
Am. non inveniuntur, et in cod. Fuldensi talia leguntur, quae Victor 
si Amiatinum habuisset absque uUa dubitatione correxisse videretur, 
ex. gr. 9, 18 cui vuit miseretur, quam sententiam Amiatinus rccte 
sic exprimit cuius vuit miseretur. Quod qualecunque est, nobis 
gratulemur oportet, quod duos habemus testes antiquissimos probatac- 
que fidei, qui quae originalis Novi Test. Hieronymţani forma fuerit 
fere omni ex parte nos edoceot. Quorum unus postquam Tischen- 
dorfium suum fiicrat assecutus editorem, reliquum erat, ut altor simi- 
libus curis editus doctorum hominum orbi quasi e Victoris manibus 
sinuque Bonifacii traderetur. 

XVI. Quas sibi leges auctor posuerit in paranda codicis 

editione. 

Notum est, Carolum Lachmannum eo maxime de critica Novi 
Test. tractatione bene meruisse, quod quum persuasum haberet textui 



PROLEGOMENA. XXXI 

Hieronymiano cgregiam virtutem inesse ad constituendum textum grae- 
cum, una cum Philippo Buttmanno criticae codicis Fuldensis comparationi 
diligcntissime operam dedit, quorum studiorum fructum in doctissima 
graeci latinique textus recensione omnium oculis atque usui propositum 
esse scimus. Aliud mihi consilium, alia methodus fuit. Neque enim 
inutile me aliquid doctis hominibus, imo necessarium me esse 
suscepturum iudicavi, si codicem Fuldensem, sexti saeculi opus, secun- 
dum orones quas comprehendit partes, qualis est, accurate ederem, 
unde non modo textus Novi Test. latini, sed omnis ratio qua illo 
tempore sacra scriptura esset considerata ac tractata lectoribus elu- 
ceret. Quod ut assequerer, quum liber sacer qua est vetustate atque 
dignitate ultra arctos bibliotbecae limites cum iis qui extra sunt non 
communicetur , inde ab anno praecedentis decennii quinto quater 
Fuldam adii ibique comiter exceptus si singulas vices computo duo- 
decim hebdomades festis diebus vix exceptis transscribendo perscrutan- 
doque codici vovi. Quo in studio fiiltus, neque in pancis ab Amando 
Keiz bibliotbecae Fuldensis diligentissimo bibliothecario , quem ad 
lares quoque reversus literis datis de singulis lectionibus consului, 
adiutus, post căsus tristissimos quos enarrare longum est, impenso 
multorum annorum otio tandem eo perveni, ut librum de quo iam 
desperavi sospitatum tibi offerre queam. In quo totus codicis textus 
quatenus a Victore eiusque scriba et correctore scripturae mendis 
exemtus est, non correctis iis quos etiamnum tenet erroribus, admissa 
peculiari illis temporibus scriptione ipsaque (quantum pro ratione quae 
inter textum scriptum et typis impressum obtinet licuit) interpunctione 
servata, oculis subiicitur. De qua quidem re quum ne uno quidem 
momento dubitavi, vehementer haesi de iis, quae non tam menda 
corrigendo quam alias lectiones comparando Victor vel ipse aliis e 
libris codici nostro intulit vel per suos amanuenses inferenda curavit. 
Quae si textui inseruissem dupliciter mihi viderer a via recta defecisse : 
originalem enim codicis indolem destruxissem , neque vero eo bene 
forem usus, quod Victor per correctorem ad I Cor. 12, 31 margini 
intulit, ubi ad ea quae textus praebet dona meliara notatum est: 
alibi carismata, cf. quae in comment. diplom. ad 318, 6 notavi, unde 
discendum esse existimavi Victorem non tam emendationes quam 
varias lectiones codici iiitulisse. Has igitur in commentarium diplo- 
maticum ablegandas esse censui; cui consilio, ut in bona re constans 
essem neve codicum diversorum substantias inter se misccrem, iis 
quoque in locis baud ita multis inhaesi, ubi alius codicis lectiones in 
ipsum textum intrusas videbam. Unde officium mihi iniunctum esse 
sensi, ut non acquiescens in iis quae scripta exstabant, ea quoque 
legere atque transscribere studcrem quae vel punctis delcta vel 



XXXII 



PROLEGOMENA. 



scalpello rasa erant, modo sîngularem lectionem, non errorem in se 
continerent, cuius rei exempla habes in comm. dipl. ad 193, 1 et 
196, 6. 7. Quod reliquum est, versaum divisionem Stephanicam, qua 
hodie carere non possumus, adhibitis minutioribus numeris textui 
secundum Tischendorfianam cod. Amiatini editionem insend; numeros 
vero quae in evangeliorum harmonia ad discernenda singulorum evan- 
gelistarum effata per amanuensem inscribi iussi, ex diligentissima 
quam J. A. Schmellerus a. 1841 dedit harmoniae latinae et francicae 
editione hausi, inter quos complures a viro doctissimo non recte 
positos esse moleste fero: quorum emendationem si benevolas lector 
quaesiverit, ex conmientario meo critico facile haariet, in quo ubi 
singuli evangeliorum loci inveniantur additis paginarum versuumque 
numeris accurate edocebitur. 



In nomine patris et fili et sps. scl 
ing praefatio uictoris episci capuae 

• 

Cum fortuito in manus meas incideret unuin ex 
qoattaor enangelinm conpositnm et absente titulo non innenirem 

6 nomen auctoris- diligenter inqnirens quis gesta nel dicta domini 
et salnatoris noştri euangelica lectione discreta in ordinem 
quo se conseqni nidebantor* non minimo stadii labore redegerit- 
repperi ammoninm qnemdam alexandrinom- qni canonmn quoqne 
euangelii fertnr inuentor- matthei eoangelio reliqaonmi triom 

10 excerpta innxisse* ac sic in nnam seriem enangelinia nexsnisse- 
sicnt eusebins episcopns carpiano cnidam scribens in prae- 
fatione editionis suae- qna canones memoraţi euangelii edidit 
snpra dicti niri imitatns studiam refert- in hune modum* 
ammonius quidam alexandrinus multum ut arbitror laboris 

iB et studii impendens unum ex quattuor nobis abreliquit euan- 
gelium ex historia quoque eius comperi* quod tatianus uir 
eruditissimus et orator îllius temporis darus- unum ex quattuor 
conpaginauerit euangelium cui titulum diapente conposuit- bic 
beati iustini philosopbi et martyris* dum aduiueret discipulus 

tofnit* quo migrante ad dominum cum palma martyrii- magistri 
sanctam deserens disciplinam et doctrinae supercilio elatus 
in lapsum encratitarum heresim mardonis potius amplexus 
errorem quam iustini- christi philosopbi ueritatem- suae uitae 
pemidosus excoluit* asserens inter alia nuptias et stupra pari 

tfcrimini subiacere* sed et dictis apostolids* manus profanae 
emendationis* uel ut dicam uerius corruptionis didtur intulisse* 
sed qnia et hominum perfidorum christi dei noştri operante 
potentia confessione uel opere saepe triumphat gloria ueritatis* 

1 



^ PRAEFATIO UICTORI 

nam et daemones christam fatebantnr- et filii scenae in actibus 
apostolonmi- in nomine ihesu qnem praedicaret paolns demonia 
fugabant- tatianus quoqne licet profanis inplicatns erroribos 
non inutile tamen exhibens stndiosis exemplum hoc euangeliiun 
ut mihi uidetur sollerti conpaginatione disposuit- et forsitan & 
adhuc beati iustini adherens lateri illius eruditionis merito 
hoc opus explicuit- arbitror enim propterea non ammonii sed 
huius esse editionem memoraţi uoluminis quod ammonius matthei 
fertur relationi euangelistarum reliquornm relatione discretos 
adnexuisse sermones hic uero sancti lucae principia sunt ad- io 
sumpta 

Licet ex maxima parte euangelio sancti matthei reliquornm 
trium dicta coniunxerit- ut iure ambigi possit- ammonii an 
tatiani inuentio eiusdem operis debeat extimari- 

Uerumtamen uel si iam heresiarces huius editionis auctorts 
exstitît tatianus uerba domini mei cognoscens libenter amplector 
interpretationem si fuisset eius propria procul abicerem- nam 
et contra gentes magnificos libros edidisse narratur* hoc igitur 
euangelium cum absque numeris repperissem quos ammonius 
mirabili studio repperit* «o 

Eusebius uero caesareae episcopus palestinae* ab eo aed- 
piens exemplum diligenter excoluit- quibus communiter ab 
euangelistis dicta uel propria sunt notulis declarata- domino 
iuuante studium laboris inpendi* ut memoratos numeros* per 
loca congrua diligenter adfigerem* quodsi dubitatio alicuius2s 
uerbi fortasse prouenerit ex appositis numeris ad plenariam 
recurrens quilibet euangelii lectionem an et ibidem ita se sermo 
habeat de quo ambiguitas prouenerat incunctanter inueniat* 
et absque scrupule studioşi meus secura hoc possit* uti uolu* 
mine* qupd etsi a compositi huius auctore uoluminis cumso 
numeris editum fuit sed transcribentium desidia omissi putantur- 
noa tamen in eo sumus labore uersati quo opera ifolet nouella 
praesumi* sciendum sane quod hic numerus canonicus usque 
ad denariam perueniat quantitatem- neque scribentis uoluntate 
horum numerorum summa defixa est* sed ratione et regula 35 
naturali- ab ammonio est inuenta sagadter 



EPISCOPI CAPUAE o 

Neqne enim aut infra denarinm aut ultra potent ullo 
modo alius numerus repperiri- qui quattuor euangelistarum 
dicta communia aut propria ualeat explicare- quod praesenti 
facile potest exemplo probări* nam aut omnes quattuor dibi 

* concordare necesse est- aut mattheus- marcus* lucasque sibi 
conueniunt- aut mattheus iohanni consentit- aut mattheus lucae 
concordat- aut mattheus cum marco eadem loquitur* aut marcus 
cum luca et iohanne paria loquitur aut marcus cum iohanne 
similibus loquitur- aut marcus cum luca eadem narrat- aut 

lolucas cum iohanne non discrepantia referunt- aut singuli pro- 
pria inueniuntur exponere- In quattuor igitur euangelistis 
euidenti numerorum ratione monstratum est quod non ualeat 
communis propriaque relatio ultra progredi* aut intra denariam 
contrahi quantitatem- quos tamen canones breuiter supter 

'^adnexui ut manifestius fiat- in quo canone euangelistae com- 
munia uel propria dixerint- ordinem uero quem in canonum 
ratione digessimus- ad hoc exeruimus ut sola probatio fieret- 
rationabiUter denarii summam faisse conscriptam- nam quae 
sit eorum positio breuiter ut diximus infra notare curauimus* 

'<^ ipsos quoque numeros in unum pariter congregatos in modum 
quo eos sanctus hieronymus digessit curaui describere* iuxta 
seriem dumtaxat qua totius euangelii huius lectio explicatur 
ut qui eadem uel alia- aut ubi propria* euangelistae protulerint 
memoratos numeros prius curiosus lector si uelit inspiciens 

^^ facile ex nota numeri reporta comprobet lectione- sanctam et 
beatissimam trinitatem praecantes- ut nos in ueritate scriptu- 
rarum suarum erudire dignetur- et discretionis gratiam tribuat- 
quatenus ut optimi trapezitae* omnia probemus secundum 
apostolum et quae sunt bona sectemur* 

30 

EXPLICar PRAEFATIO 



Ih canone primo 

qaattnor concordant matthens* marcus* lucas* iohannes 

In secundo tres 

matiheas- marcus* lucas 

In terUo tres ^ 

mattheus* lucas- iohannes 

In quarto tres 

matiheos- marcus* iohannes 

In quinlo duo 

matthens- lucas *^ 

In sexto duo 

matiheus- marcus 

In septimo duo 

mattheus* iohannes 

In octauo duo '^ 

lucdls- marcus 

In nono duo 

lucas* iohannes 

In deckno propria- 

vmsqmque quae non habentur in alUs edidermt 20 



CANON fbuds in quo nn 



Htttkeift 



Mânu. 



IMIS. 



tokanm. 



vn 

XI 

» vm 

XI 

xnn 
xnn 



cop* 



cop* 



10 eon* 

CLXVI 



xxm 



capi 



uXI 



et^ 



xxm 



cop* 



eorn 

xcvm 

X) oqp* 

LXX 

eopi 

xcvin 



ss 




cxu 
cxLn 



copt 



•oCXL 



oap» 



LXXX 



cap* 

im 



ccxcv 

GXLI 
GGGX 
GLXVI 

LXX 

xcvm 

> «opi 

CLXVl 



n 
im 
n 
im 

V 
V 



IH 



IH 



tu 
TiXXXTF 



xxvn 



im 



xxvn 



xcvi 



XX 



xcvi 



iu 
tu 
tu 
tu 
iu 
iu 



xxxvn 



L 
LI 

Lxmi 



tu 



tu 



tu 
CLX 
GLXXVI 
L 
GXGI 

Lxxxn 



XX 
XCVI 



tu 



Lxxn 



(H 



VI 
XVI 

vn 

X 

xm 
xnn 

xcnn 

xvn 

X 

XLV 

cxcvi 



to 



Io 



Io 
Io 
Io 
Io 



Io 

xxxvm 

Io 
CXC5VI 

Io 

Lxxvm 



xvmi 

XXI 

xcm 



Io 



Io 



Io 
CCLXVI 
GCLXXXn 

xvim 

ccxcvn 

xcnn 

Io 

xxxvn 
cxvi 



cnn 



Io 



X 

xn 

X 

xn 

XV 
XV 

xvn 



xm 



xnn 



XVI 



xvn 



XLVI 

xxvm 

XLVI 

cxx 



XLV 



LV 

xxxvm 

Lxvm 
cxx 



cvim 

Lxxvnn 
LVim 

XXXV 



XLVim 

Lxxxjn 
Lxvn 
um 
Lvim 
Lxvim 



xxxvim 

XL 

xoi 
Lxxmi 



CANON PRIMUS IN QUO IDl 



MMhMHL 


llMtlS. 


Lwas. 


lOlMIIIDfS* 


eop* 
CCXX 


cxxvmi 


Io 
CCLX 


CV 

LXXVII 


eapi 

ccLXxnn 


tu 
CLVl 


Io 
CCLX 


axîT 
XX 


eapi 
CXXI 


CCXI 


Io 
CCXXXVÎTT 


CXVITT 
XXI 


cop* 
CCXX 


cxjivmi 


Io 

ccxi.n 


CXXIIU 

Lxxxvm 


eapi 
CCXX 
CCC 


OXXII 
CLXXXT 


Io 
CCtXXVIIII 
CCLXXXV 


cxxx 

IiXXXV 

i.xxvmi 


copt 

ccLXxm 


tu 
CLVI 


Io 
CCLX 


cxxxn 
xcv 


ccLxxmi 

CCT.XXVI 
CCLXXVI 


tu 
CLVI 

CLvm 
cLvm 


Io 
CCLX 
LXX II 11 

Lxxnn 


cxxxvni 

XC 

xcvm 
xcvm 


capi 
CCLXXVI 


CLvm 


Io 

Lxxnn 


cxxxrun 
xcvm 


etmi 

xcvm 


tu 

XCVI 


Io 
CXVl 


cxT.nn 

CXI 


capi 

ccxLim 


cctxvnn 


Io 
CCL 


axT.vi 

CXLVI 


eapi 

ccLxxvmi 


tu 
CLVI 


Io 
CCLX 


cT.nn 

XX 


eapi 

xcvm 


XCVI 


Io 
CXVI 


CLV 

cxx 


eapi 
CCLXXX 
CCLXXX 


iu 

cLxn 
cTiXn 


Io 

ccLXXvim 
ccLXVim 


CLVI 

cxxn 
cxxn 


GCLxmm 

ccLxxxvmi 

ccLxxxvmi 


iu 
CT.XV 
CI.XX 
CTiXX 


Io 
CCLXVI 
CCLXXV 
CCLXXV 


CLVU 

Lxvn 

CXXVI 
CXXVI 


eapi 

xcvm 
xcvm 


tu 
XCVI 
XCVI 


Io 
CXVI 
CXVI 


cLvm 

CXXVIIII 
CXXXI 



10 



15 



ao 



25 



30 



3» 



CANON PRIMUS IN QUO UII 



MatthNS. 


Maios. 


iMMS. 


hilWM. 


capi 

ccxLun 
xcvm 

> CCXT.IIIT 


CXXXVIIIÎ 

xcn 
cxxxviiir 


Io 
CCL 

CXVI 

CCL 


CLX 

CXLI 

cxi.mi 

CXLVI 


eapi 
CCXCI 
CCXCV 


tu 

CLxxn 

CLXXVl 


Io 

cci.xxxnn 
cci.xxxn 


CLXI 
CLVI 

XLn 


eapi 
CCC 

locccn 

CCXCIIII 

cccim 
cccvi 


CLXXXI 

CLxxxm 

CLXXV 

CLxxxmi 
CLxxxvn 


Io 
CCLXXXI 

ccLxxxvn 

CCLXXXI 

ccT.xxvnn 
ccxc 


CLxn 

CLvm 

OT.X 
CI .XI 
CI.XX 
CLXII 


eapi 

uCCCXTTTl 

CCCXTÎTT 


CCXCV 
CCXCV 


CCXCI 
CCXCI 


CLxni 

CLXVI 

CLxvm 


eapi 
CCCIIII 

cccxin 

«oCCCVI 

cccxv 


CLXXXI III 
CXOIIII 
CLXXXVI 
CXCVI 


Io 

ccLxtxvmi 
ccxcim 

CCXCI 

ccxcn 


cT.Tcmr 

CT.^ÎX 

CLXxn 
CLXxm 

CLXXV 


eapi 

cccx 
cccxiu 


tu 

CXCI 

cxcnn 


Io 

ccxcvn 
ccxcmi 


CLXVI 

TiXim 
CT.xxn 


cccxv III 


cxcvmi 


Io 

CCC 


CLXVII 
CT.XXV 


eapi 
CCCXXVI 


tu 

ccv 


to 

ccxc 


CLXVIII 

CLXxxvra 


»occcxx?m 

CCCXXXI 


tu 

CCVl 

ccvim 


Io 
CCCXIIII 

cccxv 


CLXX 
CXCVI 

cxcvu 


cop» 

cccxxxvn 
cccxxxn 
» cccxxxim 
cccxxxv 
cccxxxvi 
cccxT.ni 


ccxv 

ccx 

ccxn 

ccxini 

ccxv 

CCXXIII 


cccxvn 

cccxv III 

cccxxi 
cccxxmi 
cccxvmi 
cccxxvim 


CLXXI 

cxcvim 
cxcvn 

CCI 
CXCVI III 

cxcvm 
ccim 


eupi 

•CCCXLVIII 

cccxLvm 


ccxvn 
ccxxvm 


Io 

ccccxxn 
cccxxxm 


CLXXU 
CCVI 
CCVIM 


eapt 
CCCÎiTT 

cccT.n 


tu 
CCXXXI 

ccxxxn 


cccxxxvi 
cccxxx 


CLXXIIU 

coxim 

CCCI 


« EXPLICIT 


CANON I 


INCIPIT 


CANON U 



8 



CANON n IN QUO m 



Harag. 



Ucas. 



capi 

Lxn 


Mo 
Xill 


CMi 

XV 

XXI 

XXI 


Mo 
VI 
X 
X 


eap% 
LXXI 


Mo 

XXI 


capi 

Lxxvmi 
Lxxviin 

LXXX 


Mo 
XXV IUI 

XXVIIM 

XXX 


capi 
XXXI 


Mo 

cn 


cam 

xxxn 


Mo 

xxxvim 


capi 

cxcuu 


Mo 

cvm 


capi 
L 


Mo 
XLI 


copt 

Lxn 
Lxxvim 


Mo 
XiU 
XXXVffll 


cerni 
LXXXU 
LXXXUl 
LXXXV 

Lxxxvin 

xcn 

xcnn 


Mo 

i.iin 

LV 

Gxn 

XL 
LXXXVI 


copt 
LXIU 


Mo 
XVIU 


capi 
LXVIUI 


Mo 
XLVU 


copt 

vuu 

LXX 


Mo 
XLVU 
XX 


cop* 

Lxxn 

LXXffl 

Lxxni 

LXXill 

Lxxni 


Mo 
XXII 

xxn 

XXIIII 

xxin 

XXIU 


cap» 

cxxx 

capi 

Lxxnii 


Mo 

XXXV 

(hJo 
XLVIH! 



nu 

XV 

xxxu 
xxxn 



xu 

XV 



xxxvm 



LXXXVI 
LXXXVI 

xLun 

XXV 

CLXXXV 
XXVI 

cxxxm 



CLU 

XL 

LVI 

XLUU 

un 

LXXXVI 
XLV 

Lxxxvn 
Lxxxvn 
cxmi 
cxLvm 

LXXX 

Lxxvn 

XLVII 

xxxni 

Lm 
Lxxxm 

Lim 
LXxxm 
xxxvu 

Lvn 

CLXXXVI 

CLXXXVI 

XL 

XL 

XL 

LX 

Lxxxn 

LXI 

LXXV 



to 



I» 



K 



w 



u 



40 



4» 



CANON II IN QUO Ilt 



MatthMS. 


Mams. 


Lmis. 




con» 

UXXI 
CXXTT 


tulo 

xxxn 
xxxm 


Lxni 

cxxvm 
cxxvnii 




i capi 
(MII 


tulo 

î 


LXV 

LXX 




capi 

CMIIT 
CXVI 


tulo 

xxmi 

XXV 


LXVIIII 
XLI 
XLII 




>o capi 

CXVI 


tulo 

XXV 


LXX 

XLII 




copt 

CXXXI 


tulo 

XXXVI 


LXXII 
LXXVI 




capi 

'» cxxxvn 


tulo 

XLI III 


LXXIIII 

CLXVII 




copt 

cxxxv 


tulo 

xxxvm 


LXXVI 

Lxxvm 




capi 

cxi.mi 
M CXI. UIT 


tulo 

Lvn 

LVriIT 


LXXX 
XC 
XII 




capi 

ci-ni 

CLXII II 


tulo 

Lxvnn 

LXXMIII 


LXXXIII 
XXXVI 
CXLTTTI 




capi 
25 CLXVÎlf 
CLXX 


tulo 

LXXXUI 
LXXXV 


XCI 
XCV 
XCM 




capi 

CLXxn 

CLXXTIII 


tulo 
LXXXVTIT 
XCI 


XCII 

xcvni 
xcviin 




*• CLXX^* 


tulo 

XCI 


XCIII 

xcvnu 




copt 
CLXX\1 


tulo 

xcm 


XCIIII 

CI 




copt 

» CLxxvm 
CLXxvm 


tulo 

xcv 
xcvmi 


xcv 

cil 
cxcvn 




capi 

cxc 


tiOo 
CV 


CI 

cxcv 




copt 
40 CXCII 


tulo 
CVI 


CII 

CCXVI 




capi 
CVII 
CXCV 

cxcvm 


talo 

cxm 

CCVIIIT 

cx 


CVII 

ccxvim 
ccxx 

CCXXI 




CCI 


tulo 

CXII 


cx 

CCXXII 





1 



10 



CANON n IN QUO HI 



HiUbcos. 



MireoSt 



Lucas. 



capi 


tulo 


CXIII 


ccm 


cxnn 


CCLXX 


cxcvim 


CXI 


CLXxm 


capi 


tulo 


CXVI 


ccv 


CXVI 


ccxxrai 


copt 


tulo 


cxrii 


CCVI 


cxvn 


CCXXXII 


ccvn 


cxvin 


ccxxxm 


ccvrn 


CXVIII 


CCXXXIU 


CCXTTTT 


ccxvim 


CCXXXIUI 


capi 

ccxvnfi . 


tulo 


cxxv 


*cxxvm 


CCXLI 


capi - 

(ÎCXXIII 


tulo 


cxxrii 


cxx 


CCXLIIII 


capi 

CCXXIII 


tulo 


C XXVIII 


cxxx 


CCXLUI 


capi 


tulo 


CXXXI 


ccxxv 


cxxxiin 


CCXLV 


CCXXVI 


cxxxm 


ccxLini 


cop» 

ccxcvnn 


tulo 


CXL 


CLXXX 


cm 


cont 

ccxxvtni 


tulo 


CXLII 


cxxxv 


CCXLVI 


ccxxv 


cxxxim 


CCXLV 


CCXXVIIU 


cxxxv 


cxxxvn 


copt 


tulo 


CXLV 


CCXTJI 


cxxxvu 


ccxLvm 


capi 

CCXLIII 


tulo 


CXLVI 


cxxxvni 


ccxLvmi 


Lxxxvm 


CXLI 


CCLI 


CCXLVUI 


CXLUI 


ccvmi 


ccxLvnn 


cxLnn 


ccLnn 


CCLI 


CXTiVI 


CCLV 


ccT.vni 


CL 


CCLVII 


ccLin 


CXLVITI 


ccim 


ccLvni 


CL 


ccLvn 


CCLVIIU 


CLI 


ccLvni 


ccLvin 


CLI 


CCLVIII 


capi 

ccLvnn 


tulo 


CXL VII 


CLI 


ccLvm 


capi 


tulo 


CXL VIII 


ccxLvni 


CXLVI 


CCVIIll 


ccLxvm 


CLVI 


CCXXVI n 


ccLxnn 


CLV 


CLVI 


ccLxnu 


CLV 


CLVI 


capi 


tulo 


CL 


ccLxvim 


GLim 


CCIJI 


CCLXXI 


CLU 


CCXXX 



10 



15 



W 



'ib 



30 



3o 



40 



CANON SECVNDVS IN QUO III 



11 



MaUhfQS. 



Htrcis. 



Ucas. 



capi 

CCLXVflI 
CCLXXI 


tulo 

CLim 

XLÎT 


GLII 

ccxxvm 
cxxx 


i capi 
CCLXXVI 
CCLXXXV 
CCLXXXI 


tulo 
CLX 
CLXVI 
CLXUI 


CLVI 

ccLxm 

CCLXV 
CCLXVIII 


capi 

,„ CCLXXXV 


tulo 
CLXVI 


CLVII 

CCLXV 


capi 

CCXCVI 
CCXCVI 


tulo 
CLXXVIÎ 
CLXXVU 


CLXI 
CCLXXX 

ccLxxxim 


capi 

» CCCI 
CCCI 


tulo 

CLXXxn 

CLXXXTÎ 


CLXII 
CCLXXXVI 
CCLXXXVI 


capi 

CCCXVI 

capi 
«0 CCCXVII 
CCCVIII 


tulo 

CXCVU 

tulo 

CXCVII 

CLxxxvm 


CLXIIII 
CCXCVI 
CCCV 

CLXV 
CCXCVI 


capi 

CCCXII 


tulo 

CXCIU 


CLXVI 

ccxcvm 

• 


capi 
« CCîCVIII 
CCtXXII 
CCCXXII 
CCCXXXII 


tulo 

cLXXxviin 

CCII 
CCII 
CCII 


CLX VIII 

CCCV 

cccvim 
cccvim 
ccvmi 


capi 

30 CC(;XXV 


tulo 

ccmi 


CLX VIIII 

cccx 


capi 

cccxxxvm 
cccxxxvim 

CCCXL 

3» cccxLn 
ct^cxLim 

CCCXLVI 


tulo 

CCXVIII 

ccxvm 

CCXX 
CCIXXII 

c'CXLim 

CCXXV 


CLXXI 

ccxxii 

CCXXVII 

CCCXXVII 

CCCXXIII 

cccxxvm 
cccxxx 


capi 
CCCLIII 
„ CCCLIIII 


tulo 
CCXXXII 
CCXXXVI 


CLXXIIII 

CCCXXXVII 

cccxxxvm 


capi 
CCCLIFII 


tulo 

CCXXXVII 


CLXXVI 
CCCXXXVII 


EXPLICIT 


CANON II 


INC. CANON ni 



12 



CANON TERTIUS IN QUO IU 



Mattbeis. 


liocas. 


lobuaes. 




capi ' 


tulo 


V 




I 


xim 
xim 


XV 




capi 


tuia 


XIII 




vn 


VI 


II 




vu 


VI 


n 




I 


XIIII 


m 




1 


XITII 


V 




cxv 


cxvmi 


vm 




capi 


Udo 


XIIII 




I 


XlilI 


V 


' 


capi 


tulo 


XXI 




VII 


VI 


XXV 




cop» 


tulo 


XLIII 




LVim 


Lxin 


CXVI 




XC 


Lvm 


xvm 




XCVU 


CCXI 


CV 




capi 


tulo 


xLriii 




T.XTm 


LXV 


XXXVII 




capi 


tulo 


XL VIIII 




LXVII 


XV 


XXXVI 




capi ' 


titlo 


LVI 




Lxmi 


LXV 


xxxvn 




copt 


tulo 


LXVIII 




oxn 


CXVTTIT 


cxLvm 




capi 


tulo 


LXXX 




CXLVI 


xcn 


XLVII 




capi 


tulo 


LXX XIII 




CXU 


CXVÎÎTT 


LXI. LXXXVI 




capi 


tulo 


LXX XVII II 




cxn 


cxvun 


XLITII 




capi 


tulo 


CV 




CXU 


cxviin 


LXVI 




cam 


tulo 


CXXXII 




cxn 


cxvim 


T.XXXVU 




capi 


tulo 


CXXXIIII 




xcu 


cxvîin 


XC 




ccTin 


cxvmi 


XCI 




capi 

ocxcm 


tu7o 

CLXXXTin 


CXL 

cvn 




capi 


tulo 


CLV 




T.VIIII 


Lxm 


CXVI 


^ 


XC 


LVUI 


cxvin 




XC 


LVUI 


cxxxv im 




(HÎXII 


cxxni 


CXTJI 




CXI 


cxvnii 


cxLvra 




cxn 


cxvmi 


cLim 




EXPLICIT 


CANON III 


INC. IUI 





UI 



'.l 



20 



'ib 



90 



35 



40 



45 



CANON OUARTVS IN QUO III 



13 



Mattbeiis. 



Marcas. 



lokaooes. 



XVIII 

i xvni 

CL 



capi 
capi 
capi 
capi 



CLXI 

"» ccxcvn 

CCLXX\Tni 



capt 



ccrai 

capi 

.i CLXI 

cant 

CCXVI 

capi 

CLXVII 
w copt 

cxvu 

capi 

caxxvu 

capi 

» CCLXXVIII 

ccLxxvim 

capi 

ccLXXxvn 

capi 

«CCXVI 

capi 

CCXVI 
CCIIU 
CCXVI 
V. CCXVI 

capi 

GCXCU 

ccxcvu 

CCXCVI 

„ ccxcviin 

capi 

cccvii 

capi 

cccxxr 

a CCCXXI 
CCCXXI 
CCCXXI 

cccxxm 

capi 

« cccxxvnn 

capi 

CCCXXXIII 

cccxxxin 

EXP. CANON 



VIU 

xu 
Lxvn 



tuto 
udo 
tulo 
tulo 



LXVU 

CLXXU 

CLXI 

tulo 

cxv 

tulo 

Lxxvn 

tulo 

cxxx 

tulo 

XXVI 

tulo 

XXVI 

tulo 

CLVffll 

tulo 
CLXI 
CLXI 

tulo 

CLXVUI 

tulo 
CXXV 

tiilo 

CXLV 
CXV 
CXXV 
CXXV 

tulo 

CLXXIII 

CLXx\aii 

CLXXVU 
CLXXX 

tulo 

CLXXXVU 

tulo 

CCI 
CCI 
CCI 
CCCI 

cccni 

tulo 

CCCVI 

tulo 
CCXI 

CCXI _ 

QUAKTVS. INC 



XXI 
XXVI 

XXII 
XXVI 

L XXXII 
LI 

LXXXIII 

Lm 

liXX 

Lxxn 

CXIII 

XCI 

cxv III 

xxm 

CXXIIII 

CL 

OXXXV 

XCIII 

CXXXVI 

xcv 

CXXXVIIII 
XCVIII 

CLVI 
CXXI 
CXXI 

CLYII 

GLII 

CLVIII 
(JSX.YIU 

CLX 

CXXXIII 
CXXXV 

cxxxvn 

CL 

CLXI 

cvn 

LXX 

CCLXXXIU 

CUI 

CLXI II 
CLXIIII 

CLxriii 

CLXXX 

cxcm 

CLXXX 
CLXXX 

CLXXxm 

CLXX 
CLXXXV 

CLXXI 
CCXI 
CCIII 

CANON V 



** 



14 



CANON QUINTOS IN QUO II 



Matthcis. 



Lieas. 



■atthMS. 






capiMo 



eăpiiulo 



m 

X 

xn 

XV 

eapitulo 
XXV 
XXV 
XXVI 

XX vin 

XXX 

eapitulo 

xxxmi 

' eapitulo 

XXXVI 

ropttulo 

xxxvm 
xxxvm 

LUU 

eapitulo 
XL 
XLI 

eapitulo 
XLHI 

eapitulo 
XLVI 

eapitulo 

XLVI 

XLvn 

eapitulo 

XLVIII 

eapitulo 

XLvim 

eapitulo 

LI 

eapitulo 
LIII 
LIIII 
LV 

eapitulo 

LVII 

LVIII 

CXXV 

Lvm 

capitula 

LX 

capitula 

LXI 



XIII 



XF 



m 
vm 

XI 
XVI 

XXIII 

XLVI 
XLVI 
XLVI 

XLvm 
xLvim 

xxn 

cxcrni 

xxnii 

CLxn 

XXXV 

Lm 
Lm 
Lnn 

XXXIII 

Ln 

LV 

XXXV 

cxxm 

XXXI 

CLni 

XXXVII 

CLmi 
cxxxnn 

XXXVIII 

CXCI 

XXXVIIII 

CL 

XL 

Lvim 

XLI 
CXXI 

Lini 

CLXX 

XLII 
LXI 
LX 
LXI 
LX 

XLIII 
CLXXI 

XLIIII 

Lxni 



eapitulo 
LXXXUU 
LXXXVI 

xcin 
xcv 

XOI 

LXV 

LXVI 

eapiUdo 

Lxvm 

eapittdo 

cxxvn 
cxxvin 

eapitulo 
CXXV 

eapitulo 

cn 
cmi 

CV 

cvni 

eapitulo 

ccvm 

eapitulo 
LX 
XCVI 
XVI 

capitula 

CXXXI 

eapitulo 

cxxxvm 
cxxxnn 

eapitulo 

ccxiîxvi 

eapitulo 
CLVI 

eapiluJo 

CLvm 

eapitulo 

CLXXV 

capitttlo 

CLXXXII 

CLxxxn 

capitula 

CLxxxm 

CLXXXVI 

eapitulo 

CXVI 

eapibilo 

CXCVI 

capitula 

XCV 



XLV 

CXI 
CVffll 
CXLY 
CLX 

CLXXxn. 
CLxxn 

CLXVI 

LII 

CV 

LVIII 

cxxvin 
cxxx 

LXIII 

Lxn 

LXV 

Lxvini 

LXXI 

Lxxin 
Lxxiin 

LXVI 

cxv 

LXVIII 

cxvim 
cLXxxn 

CLXXXIIII 
LXXI 

XLnn 

LXXV 

CLXvin 

cxx 
Lxxxini 

cxxxv 

iXXXV 

Lvn 

LXXXVI 
CCXXVI 
XCIIII 

CC 

XCVII 

CLxxxvn 
CLxxxvini 

XCVIIII 

cxcvin 
cxcviui 

CIIII 
CLXV 

CVII 

ccLxxn 

GVIIII 
CLX 



IU 



ts 



•io 



2& 



»l 



3& 



-IU 



4S 



u> 



CANON QUINTUS IN QUO II. CĂN: VI IN QUO IL 



15 



MattkNS. 



Licas. 



eapUulo 
CXVI 
CCXXXI 
6 capitula 

LV 
LV 
LXV 

. eapitulo 
ÎLXIII 



10 



cap 

CCXUI 



eapitulo 
canitulo 



capi 

CCXUI 

ij capitula 

CCXXXI 

capitula 

CLXXV 

capitula 
^ CCXXI 

capitula 

CCLV 

capitula 

ccxxvm 

« CCXXXI 
CCXXXII 

ccxxxini 

CCXXXVI 
CCXXXVII 
3u CCXXXVII 
CCXXXVUI 

ccxxxvm 

CCXLI 

cat)itula 

CCXLI 



J5 



ap 

CCLVI 



eapitulo 

VI 
camUilo 



cap 
CCLXI 
« CCLXII 
CCLXU 
CCLXV 
CCLXV 
CCLVI 

« ccLxvn 

capitula 
CCLXXI 
CCLXXU 

canitulo 

CCLXVI 

capitula 

CCLXX 



M 



EXP. CAN. V 



CXi 

CLXXVU 

CLXxvnn 

CXIIII 

CLXX 

CLXXI 

CLXXII 

cxy 

CCXXV 
cxni 

CCXXXV 

CXflU 

CCXXXV 
cxnm 

CCXV 
cxxn 

CC 

cxxn 

CLXXXI 

CXLI 

ccn 

CXLtl 

cxxxvini 

CLXXVffll 

CXLU 

CXXXVI 

cxxxv 
cxxxvm 

CXXXVIIl 

cxxxvm 

CXL 
CXLI • 

cxLin 

CLXXV 
cxui 

CC 

cxLnii 

ccvn 

CCXII 

ccxin 

CLVII 
CLVU 
CLV 

cLvm 

CL 

ccxxvim 

CCXXXI 

CLI 

CLV 

CLIl 

ccxxvin 



INC. VI 



Hattheas. 


NaraK. 


capiMo 


XIII 


VIITÎ 


TU 


eapitulo 


xy 


xxn 


VII 


eapitulo 


xmii 


XX 


vim 


xxn 


XI 


capitula 


xxxy 


XLI III 


XXVI 


eapitulo 


XLF 


Lxxvn 


Lxni 


LXXXVI 


cxxxvini 


c 


xcvu 


capitula 

cxxxvnn 


LXXF 


XLV 


eapitulo 


LXXX 


CXLV 


LX 


capitula 


LXXXI 


CXLVITT 


LXV 


eapitulo 


LX2CXII 


CLH 


LXVIII 


capiiido 


Lxxxr 


CLIIII 


LXXI 


CLvn 


Lxxn 


eapitulo 


LXXXPI 


CLvn 


LXXUl 
LXXUI 


CLVim 


eapitulo 


hXXXflI 


CLV 


LXX\1 


eapitulo 


XC 


CLXI 


LXXVI 


cLxm 


Lxxvm 


CLXV 


LXXX 


cai)itulo 

CLxvim 


xri 


LXXXIUI 


capitula 


XCIl 


CLXX. CLxxn 


LXXXVI 


capitula 
CLXXX 


xcn 


C 


capitula 


CI 


CLXXX VIU 


cm 


caiiitulo 


CXIII 


ccn 


cxm 


capitula 
CCXIIU 


cxniii 


cxx 


CLX 


LXXVI 


eapitulo 
CCXTIU 


CXXII 


cxx 


CLXV 


CXXITH 



16 CANON VI IN QUO II. CANON VII IN QVO II. CĂTTVin IN quo If 



Nittlieiis. 



Mattheus. 



lobanoes. 



capiUilo 

ccxxnn 

capituîo 

CCXLVI 

CCXLVU 

CCL 

ccn 
ccLin 

capitula 

ccLxm 

capituîo 

CCLXXV 

capitula 

CCLXXXU 

capitula 

ccLxxxvm 
ccxc 

capitula 

CCLXXXVI 

capitula 
CCXCIl 
CCXCII 

ccxGvm 

CCXCVUI 

capitula 

cccv 

capittdo 

cccviin 

capituîo 

cccvim 
cccxi 

capittdo 

cccxxx 

capitula 

CCCXLI 

capitula 
CCCL 



EXF. CAN. VI 



CXXVIIII 
CXXXI 

CXLVI 
CXL 
CXLH 
CXLV 
CXLVU 
CXLVini 

CXL VII 

CLm 

CLIIII 
CLVU 

CLVJ 

CLxini 

CLVII 

CLxvim 

CLXXI 

CLVIIII 
CLXVTI 

CLXI 

CLxxm 

CLXXIII - 

CLxxvmi 

CLXXVIUI 

CLXII 
CLXXXV 

CLXV 

cxc 

CLXVI 
CXCI 

cxu 

CLXX 

ccvu 

CLXXI 
CXXVI 

CLXXII 

ccxxvuu 



capiUdo 

V 

capituîo 

xvnn 

capituîo 

XVIUI 

capituîo 

CLXXXV 

capitula 
CCVU 

capituîo 

LXX 

V 

capituîo 

CLXXXV 



INC. VII 



EXP. CAN. VII 



L UCAS 



capituîo 

xx^^u 

capitula 

Lxxxvim 



xci 



capitula 



capitido 
LXXVI 



C 



capituîo 



capituîo 



cni 

capituîo 

CXLVU 

capituîo 

CLVII 

capitula 

CLXX VII 

capituîo 

cccxxxv 



lIXP. CA 



INC, CA 



VIII 
LXXXIIII 

XXI 

xxxn 

XXII 

xvmi 

XC VI III 

ccxv 



CI 



CXVII 



10 



cxxx 

LXXXII 

Lxxxni 

CLXXVIII 

ccxv 



ir» 



INC. CAN VIII 



MAIiCVS 



xvn 



XXIII 



20 



LVI 



XLV 



LXVII 
LXI 

LXXXI 
XXXVI 

LXXXVII 
LXX 

XCVI 
XCVI 

CX VIIII 
CXXXVI 

CXL VIII 
CLV 

CLVIIII 
CCXVI 

CLXXII 
CXXX 



•ir» 



:x 



35 



NON. VIII 
NON VIUI 40 



CANON NONUS IN QUO U. CANON X. MATTH. 



17 



iMftS. 



lohanes. 



Hattheas 



Propri*. 



eapiUUo 

xxvBn 

XXX 

* capitulo 

ccLxn 

eapitulo 

CCLXXIin 

eapitUlo 

»ccvn 
ccvn 
cccm 
cccvini 

capitula 

C€CXLI 

"CCCXL 

CCCXLI 
capitulo 

CCCMi 

capitulo 

«xxvim 
cccxu 

XXX 

CCCXLI 
CCCXLI 

» capitulo 

ccLxxmi 
ccLXxmi 
ccLXXxnn 

EXPLICIT 
» INQIPIT 



is 



«o 



XVIIII 

ccxYim 
ccxxn 

CLVI 

cxxnn 

CLVII 

ccxxvmi 

CXLVIII 

CLXxxn 
CLXxxn 

CLXXXVI 
CXC 

CLXXVIII 

CCXXI 

ccxm 

CCXXI 

cLxxriiii 
ccxvn 

CLXXX 

ccxxvnn 

CCXXI 

ccxxn 

ccxxm 

ccxxv 

CLXXXI 

ccxxvn 

CCXXMffl 

ccxxxi 

CANON VIIU 
CANON X 



con. V 

n 
nn 

cap. VIII 

mi 
n 

cap. VIIU 

VI 

cap. X 

VI 

cap. XI 
VI 

cop. XIIII 

xin 
xin 

cap. XXIII 

xxnu 
xxvu 
xxvmi 

cap. XXVI 

XXXIU 

XXXV 

cap. XXVII 
XXXV 

cap. XXVIII 
XXXV 

cap. XXVIIII 
XXXVI 

cap, XXX 

xxxvn 

cap. XXXI 

XXXVII 

cop. XXXII 
XXXVI 

xxxvun 

cap. XXXIIII 
XLII 

•cop. XXXV 
XLU 

cop. XXXVI 
XLV 

cop. XXXVII 

XLV 

cap. XLII 

LVI 

cop. XL V 
LXXXI 

Lxxxvmi 

XCI 

xcvim 



CI 

cop. Li 

LX. vm 

cap. LIIII 

Lxvn 
Lxvm 

cap. LXII 

LXXV 
CXX 

cop. LXIII 

CXXJIU 

cap. LXV 
CVI 

cop. LXVI 

cvn 



& 



cap. LXVIII 

cxm 



cop. LXVIIII 




cap. LXX 

cxvni 

cop. LXXIII 

CXXXVI 

cap. LXXVII 
CXL 

cap. LXXVIII 
CXL 

cop. LXXXII 
CLl 

coB. LXXXIII 

clIi 

con. LXXXV 

CLV 

cop. XCI 

CLXVII 

CCLXXI 

cap. XCIIII 
CLXXI 

cop. XCVI 

CLxxvim 

cap. XC VII 

CLXJLXI 

cop. XCVIIII 

CLXxxmi 

CLXXXVI 
LXXXVU 

cap. C 
CLXXXVII 

cap. CI 

CXCI 



18 



CANON X. IN QUO PROP. DD. 



UtUlifiis. 



Mareos 



Loeas 



ProfiriA. 



cap, CVII 

CXCVI 

cap. CX 
CC 

cap. C XVIII 

ccx 
ccxn 

caj). CXXIIII 

ccxvm 

cap. CXXVI 

CCXXII 

cap. CXLII 
CCXXVII 

ccxxx 
ccxxxm 

C(^.XXXV 

ccxxxvnn 

cai). CXLVI 

CCXLV 

cap. CXLVIIII 

CCLXVDI 

cap. CLIII 

ccLxxni 

ca». CLIIII 
CCLXXIII 

ccLXXxm 

cap. CLXII 

cccin 

OL XVII 

cccxvmi 

cai). CLXVIIII 

CCCXXIIII 
CCCXXVII 

cap. CLXXI 
CCCXLV 

cap. CLXXII 

CCCLI 
cap. CLXXV 

CCCLV 

cap. CLXXV I 
CCCLV 

cap. CLXXXII 
CCCLV 
CCCLV 



i:XF. MATT. 

PBOPMIA 
INC. MAIiCI 



proprii 

cap. XLVII 

x\in 

cap. LIII 
XLVU 

cap. LTTTT 

XLVII 

cap. LXVII 

Lxn 

cap. L XXVII 
XLUU 

cap. LXXXV 

LXX 

cap. LXXXVII 

Lxxun 

cap. XCIIII 

xcmi 



CI 



cap. XC VI 



cap. XC VII 
CX 

caj). CXXII 

cxxm 

cap. CXXVIIII 

CXXXII 
cap. CLXIII 

CLXXXVI 

cap. CLXXII 

CCXXX 

cap. CLXXVII 

CCXXXUII 
cap. CLXXXII 

CCXXXUII 

cxxxini 

cxxxini 

EXPLICIT 

MAIiCI 
PEOriilA 



INC. LVCAS 



cap. I 
cap. II 



cap. III 
cap. IIII 
cap. V 
cap. VI 
cap. VII 
cap. XII 



l 
l 

u 

n 

II 

n 

n 

n 

n 
w 

cap. XIII 

vim 

cap. XVUI 

XVIU 

cai). XVIIII 

XXXI 

cap. XXTIir 
L 

cap. XXXVI 
CLIIII 

cap. XLI 

cxxim 

cap. XLV 

CXII 

cxm 

cap. L 

LXVI 



CV 
CV 



cap. LI 
cap. LII 



cap. LI III 

LXXXIII 

cap. L VII 

xxxVim 

cap. LVIII 

cxxxu 



cap. LVIIU 

CXXXI 

cap. LXIIII 

CXXII 

cai). LXV 

LXXXII 

cap. LXVUI 

cvu 
cxini 

cap. CXCV 

CVU 

cap. LXVIII 

CLXXXIU 

cap. LXVIUI 

xxu 

cap. xcin 
CLXXIUI 

cap. XC VII 

CLXXXNin 

cap. xcvnu 

cxc 

cap. CC VI 

CLxm 
CLxrai 

cap. CIUI 

CLXun 

CLXVI 

cap. CV 

cxLvni 

cap. CVI 

CXLVIIII 

cap. CVII 

CXCV 

cap. CV IU 

CXCVI 

cap. CVIIU 
CXC 
CLVIUI 

cap. CXI 

CLXXVI 

CLXxvm 
c 

cap. CXII 

CCI 

cap. CXVII 
CCXXVI 



10 



lă 



20 



2; 



3<> 



3:i 



40 



Ab 



CANON X. IN QUO DROP. DD. 



19 



Lncas 



Propria. 



lobames 



cap, xvmi 

ccxnn 

cap. cxxin 

^ ccxnn 

cap. cxxvnu 

CXXI 

cap. CXXXVIU 

cnn 

IO cap. cxxxviin 

Lxxxmi 

cap. CXLI 

ccLviin 

cap. CXLVI 
'5 CCLVI 
CCLVI 

cap. CXLVII 
CCLVim 
cap. CXLVIU I 

^ ccvm 



Proprla« 



cap. CLXXII 

cccxxxnn 

cap. CLXXVI 

cccxxxvim 

cap. CLXXVII 

cccxxxvim 

cap.. CLXX VIII 
CCCXLU 

CLXXXU 

cccxLn 



EXPLICIT 

LVCAS 

PROPBIA 

INCIPIT 

I0HANNI8 



ccx 

cap. 

cLim 



CLI 



cap. CLVI 
« CCLXim 

cap. CLVU 

ccLxxm 

cop. CLVini 
CCLXXVI 

30 ccLXXvm 

cap. CLXI 

ccLxxxra 

cap. CLXII 

ccLxxxvni 

3S cap. CLXVI 



cap. u. 

CCXL'\1 



«1 



cap. CLXVUI 

cccnn 

cccv 

cccvin 

cap. CLXX 

CCCXVI 

cap. CLXXI 

CCCXX 
« CCCXXVI 
CCCXXXI 



cap. I 

ni 

cap. XIII 

nn 

VIII 

vnii 

XI 

xin 

cop. XVI 

XVI 

cap. XVII 

xvm 

cap. xriiu 
xvm 

cap. XXI 

xxnn 
xxvn . 

XXXI 

cap. XLVI 

XVIII 

cap. LVI 

XXXVI 

cap. LXXXII 
LII 

Lnn 

LVI 

Lvra 

LX 

Lxn 
Lxm 

LXVI 

LXVUI 

LXXI 

Lxxni 

cap. LXXXVIII 

xxxin 

\ cap. LXXXVIIII 

xxxvim 

XLI 

xLin 

XLV 



cap. 
LXXV 



cn 



CV 






cap. 
LXXV 

Lxxvm 

cap. cxvni 

xxn 



cap. CXX 

xxini 

LXXXVI 

cap. CXXI 
XXXVI 
cap. CXXX 

Lxxvm 

LXXX 
LXXXI 

Lxxxim 

LXXXVI 

cap. CXXXII 
LXXXVI 

Lxxxvnn 
Lxxxvini 

cap. CXXXIII 

LXxxvmi 

cap. CXXXUII 

Lxxxviin 
xcn 

cap. CXXXV 

xcn 
xcini 

cap. CXXXVI 

xciin 

cap. CXXXVUI 

cil 

XL\Tm 

cap. CXL 

cil 

cim 

cvni 

cop. CXLIIII 

cx 
cxn 
cvm 
cx 

cap. CLV 

cxn 
cxv 
cxn 
cxvnn 

cap. CLVI 

cxxm 

cxxv 

cxxv 

cap. CLVU 

cxxv 



20 



lohaiMS 

cap. CLVIU 

cxxxvn 

cxxx 

cxxxn 

cap. CLVniI 

cmi 

can.CLX 

cxxxn 

cxxxnn 

cxxxvi 

cxLm 

cxLin 

CXLV 

cxLvn 
cxLvnn 

CLI 

cap. CLXI 

CLvn 



cap. t 

.vnn 



cLxn 



Propria. 

cap. CLXXVm 

cCxvi 
ccxxvm 

cap. CLXXX 
CCXX 

ccxxnn 
ccxxvi 

cop. CLXXXI 
CCXXVI 

ccxxvm 

cccxxx 

ccxxxn 



EXPLI 
CIT 



10 



t» 



CL 



cop. CLXm 
CLXV 

CLXvn 
CLXvnn 

cop. CLXmi 
CLXXI 

CLXxm 

cap. CLXVn 

CLXXvn 

cop. cLxrin 
CLXxvn 

CLXXXI 

CLxxx\iin 

CXCI 
CXCV 

cop. CLXXI 
CC 

ccn 
ccv 

cap. CLXXim 

ccxn 

cap. OLXXVni 

ccxnn 



ao 



2S 



so 



s» 



40 



«5 



21 



10 



ts 



ao 



PRAEFATIO 

I* In principio uerbum- deus apud deum- per quem 

îactBL sunt onmia 
n* de saoerdotium zacchariae 
ni- Qbi angelus gabrihel* ad mariam loquitur 
lin* Natiuitatem iohannis baptistae 
V- de generationem uel natioitate Ghristi 
VI- ubi angelos apparuit pastoribus 
Vn* ubi ihesus ductus est a parentibus ut circumcideretur 
Vni- de magis qui uenerunt ab oriente 
Vnn* ubi infiigatus ihesus et parentes eius in aegypto 
X* ubi herodes interfecit pueros 
XI- ubi ihesus reuocatur ab aegypto 
Xn* ubi ihesus remansit in templo hierosolymis 
Xin- ubi iohannes baptista apparuit in israhel 
Xini* ubi ihesus baptizatur ab iohanne 
XV* ubi ihesus ductus est ab spiritu in deserto 
XVI- ubi duo discipuli iohannis secuti sunt ihesum 
XVII* de philippo et de nathanahel 
XVin* ubi ihesus in synagoga legit librun esaiac 
XVniI- Ubi ihesus uocauit Petrum et andream* iacobum et 
iohannem 
XX- Ubi ihesus uocauit mattheum publicanum 
XXI* Ubi ihesus audiens quod iohannes traditus esset- se- 

cessit in finibus zabulon et nepthalim 
XXn* Ubi ihesus circumibat omnes regiones* et sedens in 
monte elegit XU discipulos et docuit eos de beatitudinem 
regni caelorum et quae secuntur 



22 



PRAEFATIO 



XXIII- 

XXIIII. 

XXV- 

XXVI- 

XXVII. 

XXVIII. 

xxvnn. 

XXX- 

XXXI- 

XXXII- 

XXXIII. 

XXXIIII- 

XXXV. 

XXXVI 

XXXVII- 

XXXVIII. 

XXXVIIII. 

XL. 

XLI- 
XLU. 

XLIII- 

XLim- 

XLV 
XLVI- 
XLVII 
XLVIII 

XLvini- 



LI- 

LII- 

LIII 

LIIII- 

LV- 

LVI- 



15 



20 



Increpatio diuitum 

Ubi dicit uos estis sal terrae 

uos estis lux huius mundi et iterum conparationes de 

praeceptis legis 

iracundiae 

de relinquendo munus ad altare 

de adulterio concupiscentiae 

de repudio 

de iuramento 

de oculum pro oculo 

de diligendo proximum 

de occulta elemosyna 

de secreta oratione 

de occulto ieiunio 

de non thesaurizando super tcrram 

quia nemo potest duobus dominis seruire 

non debere soUiciti esse de esca uel de indumento 

non debere quemquam indicare uel condemnare 

parabola de amico uel de tribus panibus petendum 

quaerendum pulsandum 

de cauendo a falsis prophetis 

non hi intrabunt in regno caelorum qui tantum dicunt 

domine domine 

conparatio in his omnibas- de sapiente et insîpîente 

aedificatoribus 

ubi ihesus mittit XII discipulos suos docere et curare 

omnes infirmitates 

ubi ihesus in chanan galileae aqua uinum fecit* 

ubi ihesus mundat leprosum 

ubi ihesus puerum centurionis paralyticum curauit 

ubi socnrni petri a febribus sanauit ihesus 

ubi ihesus in ciuitatem naim mortuum rcsuscitauit 

ubi omnes infirmitates curat- ut adinplerentur scribturae 

prophetarum 

ubi uolenti eum sequi dixit- uulpes fbueas habent 

ubi nanigans increpanit tempestati et cessauit 

Ubi curauit trans fretum daemoniacum qui in monumentis 

manebant 

Ubi curauit paralyticum quem deposucrunt per tectum 

Ubi filium şubreguli absentem curauit ^ 

Ubi leui publicanus conuiuium ei fecit- Et dicentes scribae 



10 



3U 



33 



PRAEFATIO 



23 



10 



ift 



30 



25 



30 



3» 



Lvn- 

LVIII- 

Lvmi- 

LX- 



LXI- 

Lxn- 

LXIU- 

Lxim- 

LXV. 

LXVI- 
LXVU- 

LXVUI 
LXVIIU- 

LXX 
LXXI- 

Lxxir 

LXXIII' 

LXXIIII- 

LXXV- 

LXXVI- 



40 



LXXVU- 
LXXVUI- 

Lxxvnii- 

LXXX* 



et phaiisaei discipulis* quare cum publicanis et peccato- 
ribos manducat magister uester 
Ubi scribae signum petunt ab eo et eis multa didt 
Ubi quaedam mulicr de turba* clamauit ad ihesum 
beatus uenter qui te portauit 

Dbi nuBtiatur ihesu* quia mater tua et fratres tui 
aolunt et uidere 

Ubi ihesus mulierem quae fluxu sanguinis patiebatur 
curauit et filiam iahiri principis synagogae mortuam 
suscitauit 

Ubi duos caecos curauit et daemonium- surdum et 
mutum eicit 

Ubi pharisaei dicunt de ihesu in behelzebub- hic eicit 
daemonia 

Ubi marta suscepit ihesu in domo sua 
Ubi iohannes de carcere misit ad ihesum interrogare cum 
Ubi exprobrat ciuitatibus in quibus factae sunt plurimae 
uirtut'es 

Ubi ^apostoli reuertuntur ad ihesum de praedicationem 
Ubi ihesus elegit ahos LXXII discipulos* et adiungens 
parabolam turrem aediiicantis et regis ad proelium parantis 
Ubi die sabbato in synagoga curauit manum aridam 
Ubi ihesus in montem orat et iuxta mare turbis et 
discipulis suiş plurima in parabohs locutus est 
Ecce exiit qui seminat seminare 
De eo qui seminauit bonum semen in agro suo et de zizania 
De grano sinapis 

De fcrmento quod abscondit mulier et alia multa discipulis 
Ubi discipulis disseret parabulam scminantis 
Qui seminat semen et uadit dormitu uel surgit et disci- 
pulis parabulam zizaniorum agri disseret 
de thesauro abscondito in agro et negotiationem mar- 
garitarum* sagena missa in marc et de patre famiUas 
qui profert de thesauro suo noua et uetera 
Ubi adcontra ihesum ciues cius indignaţi sunt dicbntes 
unde huic tanta sapientia 

Ubi de herodis conuiuio et de iohannis interfectione exponit 
Ubi ihesus in deserto de quinque panibus V milia 
hominum saturauit 

Ubi ihesus supra mare pedibus ambulauit- et petrum 
mergentem liberat 



24 



PRAEFATIO 



LXXXI- 
LXXXU- 

Lxxxni- 
Lxxxim- 

LXXXV- 
LXXXVI- 

Lxxxvn- 
Lxxxvni- 



LXXXVIIII- 



XC 
XCI 

xcn 

XCIII 

xcmi 



XCV- 

xcvi. 

xcvn- 

xcvin- 

xcvnii 

c- 

CI. 

cn- 



10 



15 



Ubi transfretantes uenerunt in terram gennesar- et turbae 

secutae sunt trans mare de manna in deserto 

de murmuratione iudaeorum- eo quod ait ihesus ego 

sum panis uiuus 

Ubi quidam pharisaeus rogauit ihesiun ad prandiom s 

et cogitabat quare non fuerit baptizatus 

de apostolis quare non lotis manibus manducarunt 

de muliere syrophonissa quae pro filia sua petebat 

Ubi ihesus super puteum iacob- mulieri samaritanae 

locutus est 

Ubi ihesus surdum et mutum curauit 

Ubi hierosolyinis infirmum curauit* qui XXXVIII annis 

iacuit infirmitate et multa cum iudaeis eius occasione 

disputavit 

Ubi ihesus de VII panes- ct paucos pisces IIII homi- 

num saturauit' et praecepit apostolis cauere a feimento 

pharisaeorum 

Ubi ihesus interrogat apostolos- quem me dicunt homines 

esse et quae secuntur ct dicit petro scandalum mihi es 

Ubi ihesus dicit el quidam astantibus non gustare mortem 20 

et in monte transfiguratur 

Ubi pharisaei dicmit ad ihesum* disc^de hinc quia 

herodes uult te occidere et curauit lunaticum 

Ubi ihesus ^ de passione sua- discipulis patefecit- et 

capharnaum pro se* et petro didragma exactoribus reddit zs 

Ubi ihesus interrogatus a discipulis suiş- quis maior 

erit in regno caelorum instruit eos his exemplis ut hu- 

milient se ^sicut paruulus 

Non debere prohiberi eos qui faciunt signa in nomine 

ihesu 30 

Non debere contemnere unum de pusilUs adiungens 

similitudinem de oue perdita et de dragma 

de filio qui substantiam patns deuorauit 

de remittendo fratribus ex corde 

Similitudo de rege qui posuit rationem cum seruis suiş ^ 

Ubi ihesus interrogatur a pharisaeis si liceat uxorem 

dimittere quacumque ex causa 

Ubi ihesus imposuit manum infantibus et pharisaei 

murmurant de ihesu quod sic recipit peccatores 

Ubi ihesus sanat in^ synagoga mulierem aridam et ^o 

curbatam 



PRAEFAnO 



25 



fO 



15 



so 



•o 



a» 



OU- Ubi ihesos ascendit hierosolyma in die festo soenopegiae 
cnn* Ubi ihesos iDStruit eos qm annantiauenmt ei de galilaeis* 

quos interfedt pilatos* adiungens similitudinem arboris 

fici in uinea* 

Non debere prohiberi eos qui &Giunt signa in nomine 

ihesa 

Non debere contemnere unum de pusillis* adiungens simi- 
litudinem de one perdita et de dragma 

de dicdte et lazaro 

de uilico infidele 

de patre &milias qui eidit primo mane conducere mer- 

cennarios in uineam suam 

Ubi in domo pharisaei sanat ihesOs hydropicum et 

instruit eos qui primos accubitus in conuiuiis eligebant 

Ubi ihesus X leprosos mundauit 

Ubi ihesus de passione suia disdpulis suiş iterum indi- 

cauit et mater filiorum zebedaei rogat pro filiis suiş 

Ubi ihesus responsum dat dicenti sibi- domine pauci sunt 

qui salui fiant 

de zaccbeo publicano 

Ubi ihesus iterum duos caecos curauit 

Ubi ihesus asinum sedens hierosolyma ingreditur 

Ubi ihesus eidt de templo ementes et uendentes et dat 

responsum pharisaeis 

Ubi ihesus praetulit ceteris uiduam propter duo aera 

minuta- adiungens parabulam de pharisaeo et publicano 

contra eos qui se extollunt 

de nicodemo qui uenit ad ihesum nocte 

de muliere a iudaeis in adulterio deprehensa 

Ubi ihesus maledixit ficulneam et aruit 

Ubi ihesus didt parabolam ad discipulos propter orandi 

instantiam. de indice duro et uidua 

Ubi ihesus interrogatur a prindpibus sacerdotum- in qua 

potestate haec iads* adiungens parabulam de duobus filiis 

in uineam missis 
CXXnn- parabulam de patre ftunilias- qui uineam suam locauit 

agricolis 
CXXV- 8imile est regnum cadorum homini r^ qui fedt nuptias 

filio suo 
CXXVL Ubi pharisaei mittunt ad ihesum dolo interrogantes- si 

licet tributum reddere caesari 

2* 



CV. 
CVI. 

cvn. 

CVffl. 

cvnn. 
cx- 

CXI. 

cxn- 

cmn- 

cxim. 

cxv. 

cxvi. 

cxvn. 



» cxvm. 



cxvmi. 

cxx. 

cxxi. 
cxxn. 

cxxm 



26 



PRAEFATIO 



CXXVII- 

oxxvm- 

cxxvmi. 

cxxx. 

CXXXI- 
CXXXII- 

cxxxm- 

cxxxmi- 

cxxxv* 

cxxxvi. 



cxxxvii. 

CXXXVIIIr 

cxxxviin^ 

CXL- 
CXLI- 

cxLn- 

CXLIU- 

CXLUU- 
CXLV. 



CXLVI. 

cxLvn- 

CXLVIII. 

exLvini. 

CL* 



de sadducaeis qui dicimt non esse resurrectionem et 

interrogant de VII fratribus* qui unam uxorem habaoront 

Ubi scriba interrogat ihesam quod mandatam maximum 

est in lege 

Ubi docepte ihesu in templo misenmt pharisaei enm • 

comprehendere 

Ubi ihesus interrogat pharisaeos* cnius filius est christos 

Ubi ihesus docet* ego sum lux mundi 

Ubi ihesus faciens lutum de sputo ponens super oculos 

caeci nati curauit eum io 

Ubi ihesus agnitus est eidem caeco et contendit multa 

cum iudaeis 

Ubi interrogatur ihesus a iudaeis si tu es christus dic 

nobis manifeste 

Ubi ihesus resuscitat lazarum a mortuis et principesi» 

consiUum faciunt ut interficerent ihesum 

Ubi non receptus in ciuitate samaritana- iohannes et 

iacobus dîcunt ad ihesum si uis dicimus ut ignis discendat 

de caelo 

Ubi ihesus uenit in bethaniam et mulţi iudaeorum euntes so 

propter lazarum crediderunt in eum 

Ubi măria fiidit alabastrum ungenti in capite ihesu* et 

inerepat pharisaeo 

Ubi hierosolymis graed uidere uolunt ihesum 

Ubi pharisaei interrogant ihesum* quando uenit regnum dei s» 

Ubi ihesus loquitur ad turbas et discipulos de scribis et 

pharisaeis 

Ubi ihesus lamentat super hierusalem 

Ubi mulţi ex principibus crediderunt in eum et non con- 

fitebantur ne de synagoga eicerentur ^^ 

Ubi ostendunt discipuli ihesu structuram templi 

Ubi sedente ihesu- in montem oliueti interrogant eum 

discipuli- quod signum erit aduentus tui uel eorum quae 

dixisti. et praedicat eis* de euersione hierusalem et signis 

et prodigiis ss 

de parabola ficulneae 

Ubi ihesus diem indicii aduersus tempera noe et loth 

adsimilauit et de fidele et prudente dispensatore 

de decem uirginibus 

de eo qui peregre proficiscens talenta seruis suiş distribuit «o 

Ut lumbi semper praecincti sint et lucernae ardentes 



PaAEPATIO 



27 



10 



15 



CU. 

0Ln- 

CLIU. 

CLim. 

CLV- 
CLVI. 

CLvn. 
CLvm- 
CLvim. 

CLX- 
CLXI. 



CLxa. 

CLXIU. 

so CLxmi. 

CLXV. 
CLXVI. 

» CLXvn. 
cLxvm. 

CLXvini. 

»o CLXX. 
CLXXI. 



35 CLXXII* 

CLXxin 

€LXXmi. 
CLXXV. 



40 



CLXXVI. 



de eo qoi peregre acdpere aibi regnum proficiscens X 

rnnas seruis suiş dedit 

Cam uenerit filius hominis in sede maiestatis suae 

Ubi iterum consiliom fadont prindipes et uadit iudas 

ad eos 

Ubi ihesus lauat pedes disdpulorum 

Ubi ibesus mittet disdpulos praeparare sibi pasdia et 

didt eis quod unus ex uobis tradit me 

Ubi ihesus tradet de sacramento corporis et sanguinis sui 

Ubi ihesus didt ad petrum- expetiuit satanas ut uos 

uentilet et omnes hodie in me scandalizamini 

Ubi ihesus hortatur disdpulos suos ut non pauefiat cor 

uestrum 

Ubi ihesus didt disdpulis suiş qui quod habet baiulet 

Ubi ihesus didt ego sum uitis et uos palmites 

Ubi ihesus uenit in gesemani et orat ut transferat 

calicem istum 

Ubi iudas uenit cum turbis comprehendere îhesum 

Ubi adulescens quidam indutus sindone sequebatUr ihefium 

Ubi interrogat princeps sacerdotum ihesum de disdpulis 

et de doctrina eius 

Ubi falşi testes aduersus ihesum quaerebantur 

Ubi principes sacerdotum adiurat ihesum- si tu es christus 

dic nobis 

Ubi traditur pilato ihesus et paenitetur iudas 

Ubi pilatus audit inter iudaeos et dominum et nfittit 

eum ad herodem 

Ubi uxor pilati misit ad eum dicens nitul tibi sit et 

iusto illi 

Ubi pilatus dimisit barabban. et tradidit christum ad 

crucîfigendum 

Ubi duo latrones cum christo crucifigi ducuntur* et ubi 

ihesus de cruce de matre sua diidt ad discipulum quem* 

diligebat ecce mater tua 

Ubi ioseph petit corpus ihesu a pilato et sepelit una cum 

nicodemo 

Ubi iudaei signant monumentum 

Ubi prima die sabbati suscitatur ihesus a mortuis 

Ubi custodes monumenU annuntiauerunt sacerdotibus- de 

resurrectione christi 

Ubi ihesus apparuit mulieribus post resurrectionem 



28 



PRAEFATIO 



CLXXVn- 
CLXXVm- 

CLXXvnn- 

CLXXX. 
CLXXXI- 

cLxxxn- 



Ubi ihesus âuobns eontibus in castellom appanut 

Ubi ihesus appanut discipalis sois 

Ubi ihesos iterom appamit thomae 

Ubi iterom appamit ihesus discipulis super mare tiberiadis 

Ubi ihesus ter dicit petro diligis me 

Ubi disdpuli euntes in galilaeam* uiderunt et adorauerunt 

dominum et assumptus est in caelis coram eis 



[EVANGELIUM] 

(Ic. 1,1) Qaoniam quidem mulţi conati sunt ordinare'*''/ 
narrationem quae in nobis conpletae sunt rerum* 'sicut tradi- 
demnt nobis qoi ab initio ipsi uiderant et miniştri fuenmt 
sermonis 

s 'Uisnm est et mihi assecuto a principio omnibus dili- 
genter ex ordine tibi scribere optime theofyle- ^ut cognoscas 
eorom uerborum de quibos eruditos es ueritatem 

iio. h 1) In principio erat uerbum et uerbnm erat apud'^'jr. 
denm et dens erat uerbum- ^ hoc erat in principio apud deum- 

lo'omnia per ipsum facta sunt- et sine ipso factum est nihil- 
quod factum est ^ in ipso uita erat* et uita erat lux hominum- 
^et lux in tenebris lucet* et tenebrae eam non conprehenderunt 

n* (u. I, &) Fuit in diebus herodis regis iudae sacerdos ^^x: 
quidam nomine zaccharias de uice auia* et uxor illi de filiabus 

»aaron et nomen eius elisabeth- ^erant autem iusti ambo ante 
deum incedentes in omnibus mandatis et iustificationibus domini 
sine quaerella- 

Et non erat illis filius- ''eo quod esset elisabeth sterilis- 
et ambo processissent in diebus suiş- ® factum est autem cum 

90 sacerdotio fungeretur* in ordine uids suae ante deum* ' secundum 
oonsuetudinem sacerdotii* sorte exiit- ut incensum poneret- 
ingressus in templum domini- 

'^Et omnis multitudo erat populi orans foris hora incensi* 
"apparuit autem illi angelus domini stans a dextris altaris 

ttincensi- ^'et zaccharias turbatus est* uidens* et timor inruit 
super eum* "ait autem ad illum angelus* ne timeas zaccharia- 
quoniam exaudita est depraecatio tua- et uxor tua elisabeth 
pariet tibi filium- et uocabis nomen eius iohannem- 

'^Et erit gaudium tibi et exultatio* et multi in natiuitate 

Menis gaudebunt- "erit enim magnus coram domino et uinum 

Le. 1, «-4. Io. I, 1-5.' Le 1, 5-15. 



30 



EVANGELIUH. [c. U. IH. 



et sicera non bibet* et spiritu sancto replebitar adhuc ex 
utero matris suae- 

^^Et multos filioroin israhel conuertit ad dominum deam 
ipsoroin- "et ipse praecedet ante illum in spiritu- et oirtute 
heliae* ut conuertat corda patrum in filios- et incredibiles ad » 
prudentiam iustorum- parare domino plebem perfectam- 
Le^n. *<^Et dixit zaccharias ad angelum- unde hoc sciam ego 

enim sum senex- et uxor mea processit- in diebus suiş- ^*Et 
respondens angelus dixit ei- 

Ego sum gabrihel qui adsto ante deum- et missus sum ad io 
te et haec tibi euangelizare- ^Et ecce eris tacens et non 
poteris loqui usque in diem quo haec fiant- pro eo quod non 
credidisti uerbis meis quae inplebuntur in tempore suo- '^Et 
erat plebs expectans zacchariam- 

Et mirabantur quod tardaret ipse in templo- » 

"Egressus autem non poterat loqui ad illos- et cognouerunt 
quod uisionem uidisset in templo- et ipse erat innuens illis* 
et permansît mutus- ^ Et factum est ut impleti sunt dies officii 
eius- abiit in domum suam- ^^post hos autem dies concepit 
elisabeth uxor eius- et occultabat se mensibus quinque dicens- 20 
^ quia sic mihi fecit dominus in diebus quibus respexit auferre 
opprobrium meum inter homines 

ni- ^In mense auţem sexto- missus est angelus 
gabrihel a deo in ciuitatem galileae- cui nomen nazareth- ^ ad 
uirginem disponsatam uiro- cui nomen erat ioseph de domo» 
dauid- et nomen uirginis mariam 

^Et ingressus angelus ad eam dixit- habe gratia plaena 
dominus tecum- benedicta tu in mulieribus- ^ Quae cum uidisset- 
turbata est in sermone eius- et cogitabat qualis esset ista 
salutatio* ^Et ait- angelus ei ne timeas mana* Inuenisti enimso 
gratiam apud deum- ^^ ecce concipies in utero et paries filium- 
et uocabis nomen eius ihesum- 

"Hic erit magnus et filius altissimi uocabitur- et dabit 
illi dominus sedem dauid patria eius- et regnabit in domo 
iaeob in aetemum- 35 

''Et regni eius non erit finis- '^ dixit autem măria ad 

Le. 1, 16-34. 



Le. IL 



e. m. nn.] evargelium. 31 

angelmn- qaomodo fiet istad qaoniam nirom non cognosco- 
^£t respondens angelus dixit ei- 

Spiritos sanctns superueniet in te et nirtus altissimi obum- 
brabit tibi- Ideoque et quod nascetnr sanctom uocabitur filius 

t dei- '*£t ecce elisabeth- cognata tua et ipsa concepit filiom 
in senectute sua- et hic mensis est sextos illi qoae uocator 
sterilis* ''qnia non erit inpossibile apud deom omne nerbom- 
** Dixit autem mana* ecce ancilla domini fiat mihi secondam 
uerbnm tuum* Et discessit ab illa angelos- "^Exorgens autem 

M măria in diebns illis- abiit in montana cnm festinatione in 
cinitatem iuda* ^^ et intrauit in domnm zacchariae* et salutauit 
elisabeth* ^^Et factnm est- ut audiuit salutationem mariae 
elisabeth exnltauit infans in utero eius* et repleta est spititu 
sancto elisabeth- ^ et exdamauit uoce magna- et dixit benedicta 

»tu inter mulieres- et benedictus fructus uentris tui- ^Et unde 
hoc mihi- ut ueniat mater domini mei ad me* ^Ecce enim ut 
facta est uox salutationis tuae m auribus meis* 

^ultauit in gaudio infans in utero meo- ^ Et beata quae 
credidit- quoniam perficientur ea quae dicta sunt ei a domino- 

»^Et ait măria- Magnificat anima mea dominum- ^et exnltauit 
spiritus meus m deo salutari meo 

^Quia respexit humilitatem andllae suae- ecce enim ex 
hoc beatam me dicent omnes generationes- 

^'Quia fedt mîhi magna qui potens est- et sanctum nomen 

»eius- ^Et misericordia eius in progenies et progenies timen- 
tibus eum- ^^fecit potentia in brachio suo- dispersit superbos 
mente cordis sui- ^Deposuit potentes de sede et exaltauit 
humiles- ^Esurientes impleuit bonis et diuites dimisit inanes- 
^ Suscepit israhel puerum suum memorări misericordiae- ^ Sicut 

» lo<!atu8 est ad patres nostros- abraham et semini eius in saecula- 
^Mansit autem măria cum illa quasi mensibus tribus et 
reuersa est in domum suam 

nn- '^elisabeth autem impletum est tempus pariendiu^i. 
et peperit filium suum 

I» ^Et audierunt uicini et cognati eius quia magnificauit 
dominus misericordiam suam cum illa- Et congratulabantur 

Le i, 35—58. 



32 BVANGEUUII. [c mi. V. 

ei* ^'£t fEtctum est in die octaao* ueneront drcnmcidere 
puerum- Et uocabant eum nomine patris dos zacchariam- 
^Et respondens mater eios dixit- nequaqaam* sed nocabitur 
iohaimes* ®*Et dixenmt ad illam- quia nemo est in cognatione 
qni ttocetor hoc nomine* ^Innnebant autem patri eius qnem 5 
uellet uocari eum* ^Et postnians pugillarem scribsit dicens- 
iohannes est nomen eios* Et miraţi sunt uniuersi* ^apertum 
est autem ilico- os eius* et lingua eius* et loquebatur bene- 
dicens deum* ^Et factus est timor super omnes uicinos eorum* 
et super omnia montana iudeae diuulgabantur omnia uerba haec* 10 

^ Et posuerunt omnes qui audierant in corde suo dicentes* 
quid putas puer iste erit* etenim manus domini erat cum iUo* 
^et zaccharias pater eius* impletus est spiritu sancto* et 
prophetauit dicens- 

^Benedictus deus israhel* quia uisitauit et fecit redem-i» 
tionem plebi suae* ®Et erexit comum salutis nobis in domo 
dauid pueri sui* 

"^Sicut locutus est per os sanctorum qui a saeculo sunt 
prophetarum eius ^'salutem ex inimicis nostris* et de mânu 
omnium qui oderunt nos* ^ad fadendam misericordiam cumto 
patribus nostris et memorări testamenti sui sancti* ^ iusiurandum 
quod iurauit ad abraham patrem nostrum* daturum se nobis* ''^ ut 
sine timore de mânu inimicorum nostrorum liberaţi* ''^seruiamus 
illi in sanditate et iustitia coram ipso omnibus diebus nostris 

^Et tu puer propheta altissimi uocaueris praehibis enim2ft 
ante fadem domini parare uias dus* ""ad dandam sdentiam 
salutis plebi eius in remisdone peccatorum eorum* ""per uiscera 
misericordiae dei noştri in quibus uisitauit nos* oriens'ex alto* 
^inluminare his qui in tenebris et in umbra mortis sedent- 
ad dirigendos pedes nostros in uiam pads* ao 

^Puer autem crescebat et confortabatur spiritu* et erat 

in deserto usque in diem ostensionis suae ad israhel* 

■ti y* (A. t»i) Liber generationis ihesu christi* filii dauid* 

];; j^- iSlii abraham* ^ abraham genuit isaac* isaac autem genuit iacob* 

iacob autem genuit iudam et fratres eius* 'iudas autem genuit 35 

phares* et zara de thamar 

Le. 1, 59—80. Mt. 1, 1—3. 



c. V.] fiVANGfflJUM. 33 

phares autem genuit esrom- esrom autem genoit aram- 
*aram autem genoit aminadab- aminadab autem genuit 
naasson* naasson autem genuit salmon- ^salmon autem genuit 
booz de rachab* booz genuit obed ex ruth- obed autem genuit 
liesse- iesse genuit dauid regem- ^dauid autem rex genuit 
salomonem ex ea quae foit uriae* ^salomon autem genuit 
roboam- roboam autem genuit abia- abia autem genuit asa- 
*asa autem genuit iosaphat- iosaphat autem genuit ioram* 
ioram autem genuit oziam* *ozias autem genuit ioatham- 
10 loatham autem genuit achaz* achaz autem genuit ezechiam* 
'^ezechias autem genuit manassen- manasses autem genuit 
amon- amon autem genuit iosiam- ^^ iosias autem genuit iecho* 
niam- et fratres eius in transmigratione babylonis- 

"£t post transmigrationem babylonis- iechonias genuit 
iisalatihel* salatihel autem genuit zorobabel ^'zorobabel autem 
genuit abiud- abiud autem genuit eliachim- eliachim autem 
genuit azor* " azor autem genuit saddoc- saddoc autem genuit 
eliachim- eliachim autem genuit eliud- ^^eliud autem genuit eleazar- 
eleazar autem genuit matthan- matthan autem genuit iacob- 
10 ^*Iacob autem genuit ioseph uirum mariae de qua natus 
est ihesus- qui uocatur christus- u«. ». ^ abraham autem fuit u. xm 
filius tharae- qui fuit nachor- ^ qui fuit seruch- qui fuit ragau- 
qui fuit phaleg- qui fuit eber- "^qui fuit saiae- qui fuit cainan- 
qui fuit arfaxat- qui lîiit sem- qui foit noe- qui fuit lamach 
»» qui fuit matusalae- "qui fuit enoc- qui fuit iared 
qui foit malelehel- qui fuit cainan- qui foit enos- 
qui fîut seth- qui fuit adam 
qui fuit dei- 
(jR. 1, 17) Onmes ergo generationes ab abraham usque adi>-^n 
M dauid- generationes XTTTT 

et^ a dauid usque ad transmigrationem babylonis generar 
tiones XIID et a transmigratione babylonis* usque ad duîstum- 
generationes XHn 

^^Christi autem generaţie sic erat- 
» Cum esset desponsata mater eius măria ioseph antequam 
conuenirent 

Mt. 1, 3-18. Lo. 3, 34—37. 



34 



EVANGELIUH. [c. V. VI. 



Ml. IUI 
X 



Inuenta est in atero habens de spiritu sancto* '^loseph 
autem uir eius cum esset iustus* et noilet eam tradncere- 
uoluit occnlte dimittere eam- ^haec autem eo cogitante- 
ecce angelas domini in somnis păruit ei dicens- loseph filii 
dauid noii timere accipere mariam coniugem tuam* & 

quod enim in ea natum est de spiritu sancto est* ^'pariet 
autem filium et uocabis nomen eius ihesum* ipse enim saluum 
faciet populum suum a peccatis eorum* 

^Hoc autem totum factum est- ut adimpleretur quod dictum 
est a domino per prophetam dicentem- **Ecce uirgo in uteroio 
habebit et pariet filium et uocabunt nomen eius emmanuhel 
quod est interpraetatum nobiscum deus- '^^Exurgens autem 
ioseph a somno fecit sicut praecepît ei angelus domini- et 
accepit coniugem suam ^ et non cognoscebat eam- donec peperit 
filium suum primogenitum et uocauit nomen eius ihesum i^ 

Le II 

X CU. % 1) Factum est autem in diebus illis- exiit edictum a 

caesare augusto- ut describeretur uniuersus orbis- *haec 
descripţie prima facta est praeside syriae cyrino- 

'Et ibant omnes ut profiterentur singuli in suam ciuitatem- 
^ascendit autem et ioseph* a galilaea de ciuitate nazareth- in» 
iudaeam ciuitatem dauid- quae uocatur bethleem- eo quod 
esset de domo et familia dauid- ^ut profiteretur cum măria 
desponsata sibi uxore pregnante- ® factum est autem cum 
essent ibi- impleti sunt dies ut pareret- ' et peperit filium suum 
primogenitum- et paunis eum inuoluit- et reclinauit eum in» 
praesepio quia non erat eis locus in diuersorio 
'V VI- ®Et pastores erant in regione eadem- uigilantes 

et custodientes uigilias noctis supra gregem suum- 'et ecce 
angelus domini stetit iuxta illos- et claritas dei circumfulsit 
illos- et timuerunt timore magno- ^^Et dixit illis angelus- nolitew 
timere* ecce enim euangelizo uobis gaudium magnum quod 
erit omni populo* ^*quia natus est uobis hodie saluator- qui 
est christus dominus in ciuitate dauid- '^et hoc uobis signum- 
inuenietis infantem pannis inuolutum et positum in praesepio* 
''Et subito facta est cum angelo multitudo militiae caelestis-s» 

Laudantium deum et dicentium* '* gloria in altissimis deo- 

Mt. 1» 18-25. Le. 2, 1-14. 



c. VL VIL] BVANGELIUM. 35 

et in terra pax in hominibus bonae uoluntatis* '^Et factum 
est ut discesseront ab eis angeli in caelum* pastores loque- 
bantur ad inuicem- 
transeamus usque bethleem* et uideamus hoc aerbum quod 

» factum est quod fecit dominus et ostendit nobis 

^^Et uenerant festinantes et inuenerunt mariam et ioseph- 
et infantem positum in praesepio- " uidentes aatem cognouerunt 
de uerbo quod dictum erat illis de puero boc* '® et omnes qui 
audierunt miraţi sunt et de his quae dicta erant a pastoribus 

i«ad ipsos- ^^maria autem conseruabat omnia uerba baec con- 
ferens in corde suo- 

^ Et reuersi sunt pastores glorificantes et laudantes deum* 
in omnibus quae audierant et uiderant sicut dictum est ad illos 
yn- ^^£t postquam consummati sunt dies octo utV 

is circumcideretur- uocatum est nomen eius ihesus- quod uocatum 
est ab angelo priusquam in utere conciperetur* ^^Et post- 
quam inpleti sunt dies purgationis eius secundum legem moşi* 
tttlerunt illum in hierusalem ut sisterent eum domino- ^ Sicut 
scriptum est in lege domini* quia omne masculinum adâperiens 

3ouuluam sanctum domini uocabitur- ^^et ut darent hostiam 
secundum quod dictum est in lege* par turturum aut duos 
pullos columbarum- ^^Et ecce homo erat in hierusalem- cui 
nomen symeon- et homo iste iustus et timoratus- expectans 
consolationem israhel* et spiritus sanctus erat in eo 

3> ^*Et responsum acceperat ab spiritu sancto- non uisurum 
se mortem- nisi prius uideret christum domini- "^^Et uenit in 
spiritu in templum* et cum inducerent puerum ihesum parentes 
eius ut facerent secundum consuetudinem legis pro eo- ^et 
ipse accepit eum in ulnas suas- et benedixit deum et dixit* 

^ ^Nunc dimittis seruum tuum domine secundum uerbum 
tuum in pace* ^ quia uiderunt oculi mei salutare tuum ^' quod 
parasti ante faciem omnium populorum* ^lumen ad reuela- 
tionem gentium* et gloriam plebis tuae israhel* ''Et erat 
pater dus et mater mirantes super his quae dicebantur de 

»iUo* '^Et benedixit illis symeon* et dixit ad mariam matrem 
eius* ecce positus est bic in ruinam et resurrectionem multorum 

U. 2, 14-34. 

3* 



36 BVANGELIUlf. [c VH. VIIL 

in israhel- et in signnm coi contradicetor* ^et tnam ipsius 
animam pertransibit gladins- ut renclentor ex moltis cordibus 
cogitationes 

'^Et erat anna prophetissa filia fanuel- de tribu aser 

Haec processerat in diebas mnltis- et oixerat cum uiro sao s 
annis septem a uirginitate sua* '^Et haec uidua usque ad 
annos octoginta qnattuor* quae non discedebat de templo 
ieiuniis et obseruationibus- Seruiens nocte ac die- ^et haec 
ipsa hora snperueniens confitebatur domino- et loquebatur de 
illo omnibus qui expectabant redemptionem hierusalem- "etto 
perfecerunt omnia secundum legem domini reuersi sunt in 
galilaeam in ciuitatem suam nazareth 
"*jr"" VIII- (*.a, I) Cum ergo natus esset ihesus în bethleem 

iudaeae* in diebus herodis regis* ecce magi ab oriente uenerunt 
hierosolymam 'dicentes* ubi est qui natus est rex iudaeonun*» 
uidimus enim stellam eius in oriente et uenimus adorare eum- 
' Audiens autem herodes rex turbatus est* et omnis hierosolyma 
cum illo- ^et congregans omnes principes sacerdotum et scribas 
"f/7 populi sciscitabatur ab eis ubi christus nasceretur ^at illi 
dixerunt ei in bethleem iudae* sic enim scribtum est per «o 
prophetam- *Et tu bethleem terra iuda- nequaquam minima 
es in principibus iuda- ex te enim exiet iudex* qui reget 
populum meum israhel- 
"'/' ''Tune herodes clam uocatis magis- diligenter dididt ab eis 

tempus stellae quaeapparuit eis-^tmittens illos in bethleem dixit«» 

Ite et interrogate diligenter de puero* et cum inueneritis 
renuntiate mihi 

ut et ego ueniens adorem eum- *qui cum audissent regem- 
abierunt- et ecce stella quam uiderant in oriente antecedebat 
eos usquedum ueniens stareţ supra* ubi erat puer- '^uidentesw 
autem stellam* gauisi sunt gaudio magno ualde* 

"Et intrantes domum inuenerunt puerum cum mana 
matre sua- Et procidentes adorauerunt eum- 

Et apertis thesauris suiş obtulerunt ei munera- aurum tus- et 
murram- " £t responso accepto in somnis ne redirent- ad herodem m 

per aliam uiam reuersi sunt in regionem suam- 

Lc t, 34— 39, Mt 2, 1-12. 



c. IX-Xn.] SYANGELnni. 37 

Viul* ^*qui cum recessissent ecce angelus doniim"»^/! 
apparoit in somnis ioseph dicens* 

Surge et acdpe puerom et matrem eios- et fuge in aegyptum* 
et esto ibi usqaedum dicam tibi* fntonun est enim ut herodes 
i quaerat puerum ad perdendum eum* ^^qui consurgens accepit 
puerum et matrem eius nocte* et recessit in aegyptum* "et erat 
ibi usque ad obitum herodis- ut adimpleretur quod dictum est a 
domino per prophetam dicentem* ex aegypto uocaui filium meum ^^ ^, 

X- "Tune herodes uidens quoniam inlusus esset ^ 
10 a magis- iratus est ualde* et mittens occidit omnes pueros qui 

erant in bethleem et in omnibus finibus eius* a bimatu et infra* 

secundum tempus quod exquisierat a magis- "Tune adim- 

pletum est quod dictum est per hieremiam prophetam dicentem* 

"Uox in rama audita est* ploratus et ululatus multus 

tsrachel plorans filios suos* et noluit consolări quia non sunt 

XI- "Defuncte autem herode ecce apparuit angelus "x^ 
domini in somnis ioseph in aegypto ^dicens* surge et accipe 
puerum et matrem eius et nade in terram israhel defuncţi 
sunt enim qui quaerebant animam pueri* '' qui surgens accepit 

w puerum et matrem eius et uenit in terram israhel* 

"audiens autem quod archelaus regnaret in iudaeam pro 

herode patre suo- timuit illuc ire- et ammonitus in somnis* 

secessit in partes galilaeae* ^et ueniens habitauit in ciuitate 

quae uocatur nazareth 
sft ut adimpleretur quod dictum est per prophetas- quouiam 

nazareus uocabitur 

XII- iLc.2.40) Puer autem crescebat et confortabatur *^*i" 
plenus sapientia* et gratia dei erat in iUo* ^^ et ibant parentes 
ehis per omnes annos in hierusalem in die soUemni paschae* 

«^et cum factus fuisset annorum XII ascendentibus illis in 
hierosolymam* secundum consuetudinem diei festi* "Consum- 
matisque diebus cum redirent- r^nansit puer ihesus in hieru- 
salem- et non cognouerunt parentes eius* ^^ existimantes autem 
esse in comitatu* uenerunt* iter diei* et requirebant eum inter 

ts cognatos- et natos ^ et non inuenientes regressi sunt in hieru- 
salem requirent^ eum* 

Ht. 3, 13-23. le. 3, 40-45. 



38 BVANGELIUil. [c XII. XIII. 

^^Et factum est post tridaom înaenernnt illam in templo 
sedentem in medio doctorum- aadientem illos et interrogantem 
Le. IUI *^Stupebant autem omnes qui eum audiebant super pru- 

Sll;xm dentiam et responsis eios- ^^et uidentes ammirati sunt* £t 
^""Z dixit mater ejus ad illum- fiii- quid fecisti nobis- ecce pater 5 
tuus et ego dolentes quaerebamus te- ^^£t ait* ad illos- quid 
est qaod me quaerebatis* nesciebatis quia in his quae patris 
mei sunt oportet me esse- ^et ipsi non intellexerunt uerbum 
quod locutus est ad illos- ^'et discendit cum eis- et uenit 
nazareth- et erat subditus illis- Et mater eius conseruabat 10 
omnia uerba haec in corde suo- ^^ et ihesus proficiebat sapientia 
aetate et gratia aput deum et homines 
^"^jjY XIII- {Le. 3, 1) anno autem quinto decimo imperii 

"omT" tiberii caesaris procurante pontio pilato in iudaea- tethrarcha 
autem galilae herode- is 

philippo autem fratre eius tethrarcha- iturae et trachonitidis 
regionis- et lysania abilinae tetrarcha- *sub principibus sacer- 
dotum anna et caiapha- Factum est uerbum dei super iohannen 
''*>^' zacchariae filium in deserto- ^Et uenit in omnem regionem 
51: u'" iordanis praedicaus baptismum paenitentiae in remîssionem «o 
peccatorum m». 3, 3) dicens- paenitentiam agite- adpropinquauit 
enim regnum caelorum 

'Hic est enim qui dictus est per esaiam prophetam 
dicentem- uox clamantis in deserto- parate uiam domini- rectas 
facite semitas eius- iu, s, s) Omnis uallis implebitur- et omnis n 
mons et collis humiliabitur- Et erunt praua in directa- et 
aspera in uias planas- et uidebit omnis caro salutare dei 
(/o. 1, 7) Hic uenit in testimonium ut testimonium perhiberet 
Le. v" de lumine ut omnes crederent per illum- ® non erat iile lux- 
»»^/" sed ut testimonium perheret de lumine- •Erat lux uera quaew 
u. xiin inluminat omnem hominem uenientem in mundum- *^in hoc mundo 
erat- et mundus per ipsum factus est et mundus eum non 
*"" cognouit- " in propria uenit et sui eum non receperunt- ^* quot- 
quot autem receperunt eum- dedit eis potestatem filios dei 
fieri- his qui credunt in nomine eius* *' qui non ex sanguinibus u 
neqne ex uoluntate uiri- sed ex deo nati sunt* ^^Et uerbum 

L«5. 2, 46 — 3, 5. Ml 3, 2—3. Io 1, 7-14. 



Io. X 



Io. II 
/// 



Io IUI 





c. Xni.] BVANGEUDM. 39 

caro factum est et habitanit in nobis- £t aidimos gloriami«^^v 
eius* gloriam quasi unigeiiiti a patre plenam gratiae et ueri- f^; ]^^ 
tatis- '^ lohannes testimonium perhibet de ipso et clamat dicens i« ^ »> 
Hic erat qaem dixi nobis qui post me nentnrns est ante 2|: mi 

» me factns est- quia prior me erat* '^£t de plenitudine eins|;|';^,„ 
nos omnes accipimus* et gratiam pro gratia* ^^quia lex per ' 
mosen data est gratia et ueritas per ihesnm christum facta est 

'^Deum nemo uidit umquam nnigenitus filius qui est in sinu '"^ m"' 
patris ipse narranit* cr*^ s, 4) Ipse autem iohannes habebat it cxvdh 

louestimentum de pilis camelorum et zonam pelliciam circa"*!/"" 
lumbos snos* esca autem eius erat lucustae et mei siluestre- 
^Tunc exiebat ad eum hierosolyma et omnis indaea* et omnis 
regio circum iordannem *et baptizabantur in iordane ab eo 
confitentes peccata sua- ^Uidens autem multos pharisaeomm 

ti et sadducaeorum uenientes ad baptismum suum dixit eis- pro- "' 

'^ '^ U. VIII 

genies uiperarum quis demonstrauit nobis fugere a futura ira* 
^facite ergo fructum dignum paenitentiae ^et ue uelitis dicere 
intra uos patrem habemus abraham- dico enim uobis quoniam 
potest deus ex lapidibus istis suscitare filios abraham* ^^iam 

Menim securis ad radicem arborum posita est- Omnis ergo 
arbor quae non facit fructum bonum- excidetur et in ignem 
mittitur 

(Ic. 3, 10) Et interrogabant eum turbae dicentes- quid ergo*"x^"" 
faciemus- "respondens autem dicebat illis qui habet duas 

utunicas det non habenti- et qui habet escas similiter faciat* 
'^ Uenerunt autem et publicani ut baptizarentur et dixerunt 
ad illum- magister quid faciemus- 

^'At iile dixit ad eos- nihil ampUus^ quam constitutum est 
uobis faciatis- 'Mnterrogabant eum et milites dicentes- quid 

90 faciemus et nos« et ait illis nemiaem concutiatis neque calum- 
niam faciatis- et contenţi estote stipendiis uestris- " existimante 
autem populo et cogitantibus omnibus in cordibus suiş de 
iohanne ne forte ipse esset christus- 

iio. 1, jo> Miserunt iudaei ab hier osolymis sacerdotes et '"^ x^"^ 

Mleuitas ad eum ut interrogarent eum* tu quis es ^et confessus 

est et non negauit et confessus est quod non sum ego christus 

Io. I, M-^ao. »t 3, 4-10. Le. a, ia-15» 



40 EVANGELIUI. [c. XOI. XIV. 

'^ Et interrogauenmt eam quid ergo- helias es ta* et dixit 

Bon sitm* propheta es tu- et respondit non- 
lo.^x Tixerunt ergo ei- qois es* ut responsum demos his qui 

Sr. n" miserunt nos qoid dicis de te ipso ^ait* ego aox damantis 
''" ^ in deserto parate oiam domini sicnt dixit esaias propheta s 
u.^xi M Et qni missi faerant- erant ex pharisaeis- ^ et interroganerunt 
^^ ^11 eum et dixeront- qoid ergo baptizas si ta non es christas- 
■Jxi neqae helias neque propheta* ^Respondit eis iohannes dicens 
Le: x" ("• '* ") ego qaidem uos baptizo in aqaa in paenitentiam 

Qui autem post me uenturus est fortior me est cuius non io 

sum dignus calciamenta portare 

(/o. 1, S6) Medius autem uestrum stetit quem uos non scitis 

(A. t, 11) ipse uos baptizauit in spiritu sancto et igni 
"V"> "Cuius uentilabrum in mânu sua- et permundauit aream 

^' ^' suam- et congregauit triticum suum in horreum paleas autemn 

conburet igni inextinguibiii* a^- h m Multa quidem et alia ex* 

hortans euangelizabat populum 
'*>"" (/•. 1, 28) Haec in bethania facta sunt- trans iordanen ubi 

erat iohannes baptizans 
X "' XIIU* (A.S, 13) Tune uenit ihesus in galilaea in ior-to 

danen ad iohannen ut baptizaretur ab eo 
ic^xm {u. h u) Et ipse ihesus erat incipiens quasi annorum XXX- 

ulrm ut putabatur filius ioseph 
■L^xin (A. 3, 14) Iohannes autem prohibebat eum dicens* ego a te 

debeo baptizari- et tu uenis ad me- " Respondens autem ihesus » 

dixit ei* sine modo sic enim decet nos implere omnem iusti- 

tiam* tune dimisit eum 
u. xin <^- ^ ^1) Factum est autem cum baptizaretur omnis populus* 

■/xon et ihesu baptizato et orante («3,10 confestim ascendit de 

Hr V 

i«.'xv aquar ecce aperti sunt ei caeli* et uidit spiritum dei descen-ao 
dentem (£«. 3, ss) corporali specie (». 3, 16) at columbam uenientem 
super se* et ecce uox de caelis iu- 3, 33) tu es filius meus dilectus 
in te conplacuit mihi* c». 1, a» Et testimonium perhibuit iohannes 

ill^ dicens- quia uidi spiritum descendentem quasi columbam de 
caelo et mansit super eum» n 

^Et ego nesciebam eum* sed qui misit me baptizare* in 

Io. t, 21-33, Wl. 3, It-te. Le. 3, 18. 21-23. 



■I. 'III 



Io. XV 

/ 

■L XIUI 



c. XlV-XVl.] BVANGELIUH. 



41 



aqua- iile mihi dixit- super quem uiderîs spiritum descendentem 
et manentem super eum- hic est qoi baptizat in spirita sancto* 
'^Et ego uidi et testimonium perhibni- qnia hic est filius dei 
XV- (A.4. i)Tanc ihesas ductus est in deserto a.(' 

■r. vi 

i spiritu ut temptaretur a diabolo- ' Et cum ieiunasset XL diebus ''''' ^^ 
et XL noctibus postea esuriit- ' et accedens temptator dixit ei- "V^^ 
si filius dei es- dic- ut lapides işti panes fiant- ^ qui respondens "" 
dixit* scriptum est 
non in pane solo uiuit homo sed in omni uerbo quod pro* 

Mcedit de ore dei- 

*Tunc assumit eum diabolus in sanctam duitatem- et statuit 
eum supra pinnaculum templi * et dixit ei- si filius dei es mitte 
te deorsum- Scriptum est enim quia angelis suiş mandauit de te 
et in manibus tollent te ne forte offendas ad lapidem pedem tuum 

it ^ ait illi ihesus rursus* scriptum est- non temtabis dominum 
deum tuum- ' iterum assumit eum diabolus in montem excelsum 
ualde- et ostendit ei omnia regna mundi et gloriam eorum- 
»Et dixit illi 

haec tibi omnia dabo si cadens adoraueris me 

w ^^Tunc dicit ei ihesus uade satanas- scriptum est domi- 
num deum tuum adorabis et illi soli seruies- iu. 4, is) Et con- 
summata omni temptatione- c». «, 10 tune reliquit eum diabolus 
iu. 4, ia) usque ad tempus c». u ») eratque cum bestiis (» 4, u) et "*' ^" 
ecce angeli accesserunt et ministrabant ei 

ts XVI- (/«.!,») altera die iterum stabat iohannes et exio.xTi 
disdpulis eius duo- '^et respiciens ihesum ambulantem dicit- 
Ecce agnus dei- ecce qui tollet peccatum mundi- '^et audierunt 
eum disdpuli loquentem- et secuti sunt ihesum- '^conuersus 
autem ihesus et uidens eos sequentes se dicit eis- 

to *quid quaeritis- qui dixerunt ei rabbi quod dîdtur inter- 
praetatum magister ubi habitas- ^ dicit eis uenite et uidete- 
uenerunt et uiderunt ubi maneret- et aput eum manserunt die 
illo. hora autem erat quasi dedma* 

^ Erat autem andreas frater simonis petri unus ex duobus 

»qui audierant ab iohanne et secuti fuerant eum- ^'Inuenit hic'*'/^ 

Bl. CLXVI 

primum fratrem suum simonem et dicit ei- ■; j^^^^" 

Io. t, 33-42. Ml. 4, 1-il. Le. 4, 13. Nr. 1, 13. 



I 



42 EVANGfiUUlL [c. XVI-XVIIL 

Inuenimos messiam qaod est interpraetatam christas ^^et 
addoxit eum ad ihesum- Intuitus autem emn ihesos dixit* ta es 
simon filius ioanna- tu uocaueris cephas- quod interpraetatur petnis 
lo.xvm XVn* "In crastino uoluit exire in galilaeam- Et 

inuenit philippom et dicit ei sequere me* *^ Erat autem philippus t 
a bethsaida cioitate andreae et petri 

^Inuenit philippus nathanahel et dicit el quem scripsit 
mosBs in lege et prophetae* inuenimus ihesum filium ioseph* 
a nazareth* ^^et dixit ei natanahel- a nazareth potest aliquid 
boni esse- dicit ei philippus* ueni et uide- io 

^Uidit ihesus nathanael* uenientem ad se et dicit de eo 

Ecce uere israheUta in quo dolus non est- ^^ dicit ei na* 
tbanahel- unde me nosti- respondit ihesus et dixit ei* priusquam 
te philippus uocaret- cum esses sub ficu uidi te 

^Bespondit ei nathanahel et ait* rabbi* tu es filius dei- tuis 

es rex israhel* "respondit ihesus et dixit ei* quia dixi tibi 

uidi te sub ficu credis* maius his uidebis ^^et dicit ei* amen* 

amen dico uobis* Uidebitis caelum âpertum et angelos dei 

''^ /^^" ascendentes et descendentes supra filium hominis (/•«. 4, h) Et 

Mt XXIII 

Mr! XXVII regressus est ihesus in uirtute spiritus in gaiilaeam* et fama<o 
exiit per uniuersam regionem de illo* ^'^et ipse docebat in 
synagogis eorum* et magnificabatur ab omnibus 

u-^xviii XVIII* "Et uenit nazareth- ubi erat nutritus et in- 

trauit secundum consuetudinem suam die sabbati in synagogam 
et surrexit legere* " et traditus est illi liber prophetae esaiae^ u 
et ut reuoluit librum- inuenit locum ubi scriptum erat 

*^ Spiritus domini super me propter quod unxit me euan- 
gelizare pauperibus misit me ^^ praedicare captiuis remissionem* 
et caecis uisum* demittere confractos in remissionem* 

Praedicare annum domini acceptum* et diem retributionis- «o 
^^ et cum plicuisset librum reddidit ministro et sedit* et omnium 
in synagoga oculi erant intendentes in eum* *' coepit autem 
dicere ad illos* quod hodie impieta est haec scriptura in 
auribus uestris 

"'vf' (*• «« 1*0 Exinde coepit ihesus praedicare et dicere cr. t, ») » 

quoniam impletum est tempus 

Io. 1, 4d*52. Le. 4, 14-21. Kl. 4, 17. Ir. 1, 15. 



c. XVIII.XX.] EVANGBLIUM. 43 

(Kt. 4, 17) Paemtentiam agite- (*•. u >») et eredite in eaangelio 
(A. 4: 17) adpropinqaaoit enim regnum caelonun 

XVini- '^ambulans autem iaxta mare galilaeae* aidit"vi^ 
duos fratres- simonem qui uocatur petrus- et andream fratrem "' ^'" 
k eias mittentes ret6 in mare- erant enim piscatores 

^^Et ait illis uenite post me et faciamuos fieri piscatores "'//^^' 
hominum- ^at illi continuo relictis retibus secuti sunt eum-Lc.xxxii 
*' Et procedens inde uidit alios duos fratres- iacobum zebaedaei* "'vf *" 
et iohannem fratrem eius in nani cum zebedaeo patre eorum 
loreficientes retia sua et uocauit eos- ^illi autem statim relictis 
retibus et patre secuti sunt eum 

(u», „ Factum est autem cum turbae inruerent in eum^/gr^ 
ut audirent uerbum dei et ipse stabat secus stagnum genessareth* 
'et uidit duas naues stantes secus stagnum* piscatores autem 
1» descenderant et lauabant retia- 'ascendens autem in unam 
nauem quae erat simonis 

Rogauit eum a terra reducere pusillum* et sedens docebat 
de nauicula turbas- * ut cessauit autem loqui dixit ad simonem- ^mJ^ 
duc in altum et laxate retia uestra in capturam- ^ et respondens 
s^simon dixit illi- praeceptor per totam noctem laborantes nihil 
coepimus* 

In uerbo autem tuo laxabo rete- ^et cum hoc fecissent- 
concluserunt pi^cium multitudinem copiosam- rumpebatur autem 
rete eorum- ''et annuerunt sociis qui «rant in alia nani- ut 
3»uenirent et adiuuarent eos- et uenerunt et impleuerunt ambas 
nauiculas ita ut mergerentur- ® quod cum uideret simon petrus- ^* '^**' 
procedit ad genua ihesu dicens- exi a me quia homo peccator 
sum domine 

"Stupor enim circumdederat eum et omnes qui cum illo 
><» erant in captura piscium quam ceperant- '^Similiter autem 
iacobum et iohannem filios zebedaei qui erant sodi simonis- 
Et ait ad simonem ihesus- noii timere- ex hoc iam homines ^''- ţ^^^^ 
eris capiens Sr.x^' 

(/«. 2, 11) Et crediderunt in eum discipuli eius iu. &, io Et 8ub-'*-x^" 
uductis a terra nauibus relictis omnibus secuti sunt illum m ulxT 
XX- (Jii .», 9) Et cum transiret inde ihesus ttiditH,.xxi 

Mc 4, 17-22. Mr. 1, 15. Le 5, i-ll. Io. 2, It. Mt. 9, 9. ^ »^viii 



44 



EVANGELnJH. (e. XX-XXH. 



Io. XXV 

HI. VII 
U. VI 



f«. XXVIII 

/ 
HUXI 



hominem sedentem in teloneo matthemn nomine- et ait illi 
sequere me- et surgens relictis omnibas secutos est eum 

I.. xxmi XXI- (/•.«,») post haec uenit ihesns et discipoli 

eius in iudaeam teiram et illic demorabatnr cum eis et bapti- 
zabat- ^ Erat autem et iohannes baptizans in enon ioxta salim- § 
qnia aqnae mnltae erant illic- et adneniebant et baptizabantur* 

"^ X '^nondnm enim missos faerat in carcerem iohannes- ^Facta 
est ergo qnaestio ex discipniis iohannis cnm iudaeis de pnri- 
ficatione ^et uenenmt ad iohannen et dixemnt ei- rabbi qui 
erat tecnm trans iordanen cui ta testimoninm perhibuisti- ecoe io 
hic baptizat- et onmes ueniont ad eum- ^respondit iohannes 
et dixit- non potest homo accipere qnicquam nisi ei faerit 
datam de caelo- ^ipsi aos mihi testimoniam perhibetis quod 

■^; ^f dixerim ego non som christos* sed qoia missus sam ante illam 
^ qoi habet sponsam sponsas est- amicas autem sponsi qui stat- » 
et audit eum gaudio gaudet propter uocem sponsi- hoc ergo 
gaudium meum impletum est- "^illum oportet crescere me autem 
minui- '^ qui desursum uenit supra omnes est- qui est de terra- 
de terra est- et de terra loquitur- qui de caelo uenit supra 
omnes est- "et quod uidit- et audiuit hoc testatur- et testi-so 
monium eius nemo acdpit- ''qui accipit eius testimoninm 
signauit quia deus uerax est- ^quem enim misit deusF uerba 
dei loquitur- non enim ad mensuram dat deus spiritum 
jc''''' "^Qui credit in filium habet uitam aetemam- qui autem 

incredulus est filio non uidebit uitam- sed ira dei manet super u 
eum- 

('« 4, 1) Ut ergo cognouit ihesus quia audierunt pharisaei- 
quia ihesus plures discipulos facit et baptizat quam iohannes* 
' quamquam ihesus non baptizaret- sed discipuli eius (» «. ») et 
quod iohannes traditus esset so 

r//^ iio. 4, s) reliquit iudaeam et abiit iterum in galilaeam 

XXII- (». 4. ») Cum autem audisset quod iohannes 

r/.'xxvi traditus esset secessit in galilaeam- 

^'£t relicta ciuitate nazareth- uenit et habitauit in caphar- 
naum maritimam in finibus zabulon et nephtalim- ^^ut imple-s» 
retur quod dictum est per esaiam prophetam 

Ht 9, 9. Io. 3, 22-4, 3. H(. 4, 12—14. 



Io. XXXI 



Nt.xvni 
un 

■r. VII 
Io. XXVI 

Io. xxxn 

7/ 

xvnn 
■i.xvin 



Ml. xviin 

Io. XVIUl 



c XXII-XXni]. EVANGELIUM. 45 

^^ Terra zabolon- et terra neptalim- aia maris trans ior- 
danem galilaea gentium ^"populus qui sedebat in tenebris 
lucem uidit magnam* et sedentibus in regione et in umbra 
mortis lux orta est eis 

» XXni* (».4,83) Et circuibat ihesus totam galilaeam doceiis ■! »iii 
in synagogis eonun et praedicans euangeliuni regni et sanans ţ;;^ ^\<^, 
omnem languorem et omnem infirmitatem in populo- ^ et abiit 
opinio eius in totam syriam- et optulerunt ei omnes male 
habentes uariis languoribus- et tormentis conprehensos- et qui 

lodaemonia habebant et lunaticos et paralyticos et curauit eos 
'^et secutae sunt eum turbae multae de galilaea et decapoli- 
ex hierosolymis et iudaea* et de trans iordanen 

(u. 4,12) et detinebant illum ne discederet ab eis* ^quibusUleiiţ'.lvii"' 
ait- quia et aliis duitatibus oportet me euangelizare regnum 

lidei- quia ideo missus sum ilixiiu 

im. ft, 1) et cum uidisset turbas ascendit in montem et cum 
sedisset c». s, »> uocauit ad se quos uoluit ipse et uenerunt *^ îfi ^^"" 

Ir. XXYIin 

ad eum ^^et fedt ut essent duodedm cum illo (i«. «,1» Quos ^e. ^^'^^i 
et apostolos nominauit- («10,2) simonem quem cognominauit^^^^^^^i^ 

iopetrum- et andream fratrem eius* 'iacobum zebedaei- et"'-»^"" 
iohannem fratrem iacobi- ^/j^^ 

Quibus inposuit nomina boanerges quod est fiii tonitrui* <^' ^""> 
philippum et bartholomeum- mattheum- et thoman* iacobum 
alphei et ^simon qui uocatur zelothes- et iudam iacobi. et 

uiudam scarioth- qui fuit proditor 

(jTf. &, 1) Et accesserunt ad eum discipuli eius (*«. •. »> et ■» »*▼ 

eleuatis oculis in eos "* "^' 

(A. 6, 2) Aperiens os suum docebat eos dicens 'Beati pauperes "^ r^^ 

spiritu* quoniam ipsorum est regnum caelorum* ^beati mites* »! xxvi 

wquoniam ipsi possidebunt terram* *beati qui lugent* quoniam lc xlti 
ipsi consolabuntur- 'beati qui esuriunt et sitiunt iustitiam "'' 1^^ 
quoniam ipsi saturabuntur- ^beati nusericordes quoniam ipsi'^-r^^" 
misericordiam consequentur* ^Beati mundo corde* quoniam J;^ ^j^"^ 
ipsi deum uidebunt- * beati pacifici* quoniam filii dei uocabuntur* * 

st^^beati qui persecutionem patiuntur propter iustitiam- quoniam 
ipsorum est regnum caelorum* 

Mt. 4, 15-16; 4, 33-5, 10; 10, 2-4, Mr. 3. 13-14. Lc. 4, 42-43; 6, 13. 20. 



46 



BVANGELIUM. * [c. XXIII-XXVir. 



Ml. XXX " Beati estis cum maledîxerînt uobts et odierînt uos homines- 
Le. xiviiii gj persecuţi ftierint- et dixerint omne maJum aduersum uos 

mentientes* et cum separauerint uos et exprobrauerint et 

eiecerint nomen uestrum tamquam malum propter filium ho- 

minis* ^'gaudete in iUa die et exultate quoniam merces uestra s 

copiosa est in caelis- sic enim persecuţi sunt prophetas qui 

fuerunt ante uos patres eorum 
^V XXniI- (I*. 6,a4) Uerumtamen uae uobis diuitibus quia 

habetis consolationem uestram 

^^Uae uobis qui saturaţi estis quia esurietiă* Uae uobis io 

qui ridetis nune quia lugebitis et flebitis- 

^^Uae cum bene uobis dixerint omnes homines- secundum 

haec faciebant prophetis patres eorum 
Sed uobis dico qui auditis 
Mtxxxi XXV* («^«3) Uos estis sal terrae- quod si sal euan-ib 

Ic. cLxxxv tierit in quo salietur ad nihilum ualet ultra^ nisi ut proiciatur 

foras* et conculcetur ab hominibus 
ML XXXII XXVI- **Uos estis lux mundi- nou potest ciuitas 

Le. cxxxiii abscondi supra montem posita ^^ neque accendunt lucernam et 

ponunt eam sub modio neque sub lecto neque in loco abscon- so 

dito- neque sub uaso- sed super candelabrum ut et luceat 

omnibus qui in domo sunt 

^® Sic luceat lux uestra coram hominibus ut uideant uestra 

bona opera- et glorificent patrem uestrum qui est in caelis- 
' X ^''nolite putare quoniam ueni soluere legemaut prophetas- non25 
LcCTtcnu ^^^ soluere- sed adimplere *^amen quippe dico uobis- donec 

transeat caelum et terra- iota unum aut unus apex- non 

praeteribit ex lege donec omnia fiant 
■Lxxxv «•Qui ergo soluerit unum de mandatis istis minimi» et 

docuerit sic homines minimus uocabitur in regno caelorum- ao 
Qui autem fecerit et docuerit hic magnus uocabitur in regno 

caelorum 

'^Dico enim uobis quia nisi abundauerit iustitia uestra plus 
quam scribarum et pharisaeorum non intrabitis in regno caelorum 
■»^x5«v XXVII- " audistis quia dictum est antiquis- non 35 

occides- qui autem occident- reus erit iudicio- **ego autem 

Mk. 5, 11—22. Le. 6, 24^26. 



c XX?n-XXXII.] BVANGBLIUH. 47 

dico uobis qnia omnis qoi irascitur fratri sno- reas eiît iudicio 
qui autem dixerit fratri suo racha- reus erit gehennae ignis 

XXVIII- "Si ergo offeres munus tuum ad altare et"^^'^*^ 
ibi recordatns faeris* quia frater tuus habet aliquid aduersum 

» te- ^relinque ibi munus tuum ad altare et uade prius recon- 
ciliari fratri tuo- et tune ueniens offer munus tuum- EstOLe^Lxn 
consentiens aduersario tuo cito dum es in uia cum eo- ne forte 
trădat te aduersarius iudici- 
et iudex trădat te mînistro et in carcere mittaris- ^amen 

10 dico tibi non exies inde donec reddas nouissimum quadrantem 

XXVinL ^'audistis quia dictum est antiquis non moe-"* x^'^^' 
cbaberis* ^ego autem dico uobis quoniam omnis qui uiderit 
mulierem ad concupiscendum eam iam moechatus est eam in 
corde suo 

» ^Quodsi oculus tuus dexter scandalizat te- erue eum et 
proice abs te- expedit enim tibi ut pereat unum membrorum 
tuorum quam totum corpus tuum mittatur in gehennam- ^Et 
si dextra manus tua scandalizat te- abscide eam et proice abs 
te- expedit enim tibi ut pereat unum membrorum tuorum 

2^' quam totum corpus tuum eat in gehennam 

XXX- ^'dictum est autem- quicumque dimiserit uxorem"*^*^" 
suam- det M libellum repudii- ^ego autem dico uobis* quia 
omnis qui dimiserit uxorem suam excepta fomicationis causa- 
facit eam moechari- et qui dimissam dnxerit adulterat 

» XXXI- ^audistis quia dictum est antiquis non peie-* \»*^» 
rabis- reddes autem domino iuramenta tua- 

•* Ego autem dico uobis- non iurare omnino neque per caelum 
quia thronus dei est* ^^ neque per terram- quia scabyllum est 
pedum eins- neque per hierosolymam quia ciuitas est magni 

M r^s- ^ neque per caput tuum iuraberis- quia non potes unum 
capillum album facere aut nigmm- ^^sit autem sermo uester- 
est- est- non non- quod autem his abundantius est a malo est 

XXXII- '^audistis quia dictum est oculum pro oculo- ' ^^^^ 
et dentem pro dente- ^Ego autem dico uobis- non resisterc 

» malo- Sed si quis te percusserit in dextra maxiUa tua- praebe "* ^^^w^ 
iUi et alteram- ♦^et illi qui uult tecunl iudicio contendere- e*''^*»^ 

Mt. 5, 22-40. 



48 EVANCBUUM. [c. XXXII-XXXIV. 

HLXxxvniitiimcam tuam tollere* remitte et palliiim* ^'et qtdcomque te 

angariauerit miile passas nade cum illo alia duo- 
Le. un ^Q^ petit a te da ei- et uolenti mutuare a te ne auertaris 
mJxjoLym^'^' ^ ^ ^t qoi auferet quae tua sunt non repetas "et prout 
^^^ noltis ut faciant uobis homines- facite iUis sinuliter » 

^^^^ XXXTTT- (».&, 4S) andistis quia dictam est diligis 

l/lii proximom tuam et odio habebis inimicum tuum- ^ego autem 
dico uobis- diligite inimicos uestros- benefadte his qui uos 
oderunt* et orate pro persequentibus et calumniantibus uos 

^Ut sitis fiii patris uestri qui in caelis est* quia solemio 

suum oriri fadt super mâlos et bonos- et piuit super iustos et 

■i.^xu iniustos- **Si enim diligatis eos qui uos diligunt quam mer- 

u. LV cedem habebitis- Nonne et publicani hoc faciunt- («c. «, ss) Et si 

benefeceritis his qui bene uobis faciunt quae uobis est gratia- 

si quidem et peccatores hoc faciunt- u 

'^Et si mutuum dederitis his a quibus speratis recipere 
quae gratia est uobis 

nam et peccatores peccatoribus faenerant ut recipiant 
aequalia (». k,47) et si salutaueritis fratres uestros tantum- 
nonne et ethnici hoc faciunt* 20 

(Lr. •,») Uerumtamen diligite inimicos uestros- et bene- 
fadte* et mutuum date 
nihil desperantes et erit merces uestra multa 
et eritis filialtissimiquiaipse benignus est-super ingratos etmalos 
^Estote ei^o misericordes- sicut et pater uester misericorsu 
est (A. 5, 48) Estote ergo uos perfecţi sicut pater uester caelestis 
perfectus est 
■i^/ui xyYTTTT . (A. e, 1) attendite ne iustitiam uestram 

fadatis coram hominibus et uideamini ab eis- alioquin mer- 
cedem non habebitis- apud patrem uestrum qui in caelis est-M 
'Cum ergo fades elemosinam- noii tuba canere ante te sicut 
hypocritae fadunt in synagogis et in uicis ut honorificentur 
ab hominibus* amen dico uobis receperunt mercedem suam- 
'te autem faciente elemosynam 

nesdat sinistra tua- quid fadat dextera tua* ^ut sit elemosyna» 
tua in abscondito- et pater tuns qui uidet in abscondito reddet tibi 

Mt. 5, 40-6, 4. L€. 6, 30-36. 



e. XXXV-XXXVn.] EVANGELIUV. 49 

XXXV- *et cum oratis non erîtis sîcut hypocritae-"'^"" 
qni amant in synagogis et in angulis platearum stantes orare* 
ut uideantur ab hominibus- 
Amen dico uobis- receperunt mercedem suam 

» *Ta autem cum orabis intra in cubiculum tunm et claso 
ostio tno* ora patrem tuum in abscondito* et pater tuns qui 
nidet in abscondito reddet tibi* '' orantes autem nolite multum 
loqui sicut ethnici- putant enim quia in multiloquio suo exau- 
diantur- 'nolite ergo adsimilari eis* scit enim pater uester 

loqoibus opus sit uobis antequam petatis eum- Tune dixit unus 
ex discipulis eius ad eum- domine doce nos orare- sicut io- 
hannes docuit disdpulos suos- *et ait illis cum oratis dicite- "*- J^"*' 
pater noster qui in caelis es« sanctificetur nomen tuum* **Nieniat^ ^**"' 
regnum tuum- fiat uoluntas tua- sicut in caelo et in terra- 

» ^'panem nostrum supersubstantialem cotidianum da nobis 
die* "et demitte nobis debita nostra- sicut et nos dimittimus 
debitoribus nostris "et ne inducas nos in temtationem sed 
libera nos a malo- ^*si enim dimiseritis hominibus peccata "- ^""* 
eorum dimittet et uobis pater uester caelestis delicta uestra"'' ^"^ 

90 "Si autem non dimiseritis hominibus nec pater uester 
dimittet uobis peccata uestra 

XXXYL "Cum autem ieiunatis nolite fieri sicut "^^ ]^<'^ 
hypocritae tristes- exterminant enim facies suas ut pareant 
hominibus ieiunantes* amen dico uobis quia receperunt mer- 

tscedem suabi- ^''tu autem cum ieiunas unge caput tuum et 
fadem tuam laua- "ne uidearis hominibus ieiunans- sed patri 
tao qui est in abscondito- et pater tuus qui uidet in abscondito 
reddet tibi- (£« iu u) nolite timere pusillus grex- quia conplacuit ^ 
patri uestro dare uobis regnum . v 

» "Uendite quae possidetis et date elemosynam- «r. cvm 

facite uobis sacculos qui non ueterescunt- thesaurum non^^^^^ 

deficientem in caelis ■lxlt 

X 

XXXYIL («1.6,1») nolite thesaurizare uobis thesaurosit. XLVI 
in terra- ubi erugo et ţinea demolitur* ^ thesaurizate autem u. cum 
S5 uobis thesauros in caelo- ubi neque erugo neque ţinea demo- 
litur- et ubi fures non effodiunt- nec furantur- '* ubi enim est 

Nt, 6, 5-2t. Le. 13, 33-33. 

4 



50 BVANGELIUM. [c. XXXVU-XL. 

■L xvm thesauras tuus ibi est et cor tuum- ^lucerna corporis est oculus- 

le. cxxxini gî fuerit oculus tuus simplex totum corpus tuum lucidum erit 

^si autem oculus tuus nequam fuerit totum corpus tuum 

tenebrosum erit- si ergo lumen quod in te est tenebrae sunt- 

tenebrae quantae erunt & 

■t. xLvui XXXYIIL ^^nemo potest duobus dominis seruire* aut 

Le. oLci enim unum odio habebit et alterum diligit* aut unum sustinebit* 

et alterum contemnet 

Non potestis deo seruire et mamonae 
■I. xLvnn XXXVini- ^Ideo dico uobis* ne solliciti sitis animaeio 

y 

u. a uestrae- quid manducetis* neque corpori uestro quid induamini- 
nonne anima plus est quam esca* et corpus plus est quam 
uestimentum- '^respicite uolatilia caeli- quoniam non serunt- 
neque metunt neque congregant in horrea- et pater uester 
caelestis pascit illa- nonne uos magis plures estis illis- "quisi& 
autem uestrum cogitans potest adicere ad staturam suam 
cubitum unum* 

Si ergo neque quod minimum est potestis* quid de ceteris 
solliciti estis* 

^et de uestimento quid solliciti estis* considerate lilia agriio 
quomodo crescunt* non laborant neque nent* ^ dico autem uobis 
quoniam nec salomon in omni gloria coopertus est* sicut unum 
ex istis* "^Si autem faenum agri* quod hodie est* et cras in 
clibanum mittitur* deus sic uestit* quanto magis uos minimae 
fidei* '^ nolite ergo solliciti esse dicentes* quid manducabimus aut» 
quid bibemus* aut quod operiemur* ^haec enim omnia gentes 
inquirunt* scit enim pater uester quia his omnibus indigetis 
^Quaerite autem primum regnum dei et iustitiam eius* 
et omnia haec adicientur uobis '^nolite ergo solliciti esse in 
crastinum- crastinus enim dies sollidtus erit sibi ipse* sufificitso 
diei maliţia sua 
■I.L XL* ('1.7, 1) nolite indicare ut non iudicemini* 'in 

■r. xu quo enim iudicio iudicaberitis iudicabimini* (£«. e, m nolite con- 

Le. LVI * 

demnare et non condemnabimini* dimittite et dimittimini 

^ date et dabitur uobis* mensuram bonam confcrtam et coa- u 
gitatam et superfluentem dabunt in sinum uestrum 

Hk 6, 21 — 7, 2. Le. 6, 37—38. 



c. XL-XLn.] EVANGELIUH. 51 

£t in qua mensura mensi fueritis metietnr uobis im, 7, s) vt u 
qnid autem uides festucam in oculo fratris tui* et trabem in i**- ^-^^ 
ocolo tuo non uides- 

^aut quomodo dicis fratri tuo- sine eiciam festucam de 

» oculo tuo 

et ecce trabis est in oculo tuo* ^hypocrita* eice primum 
trabem de oculo tuo* et tune uidebis eicere festucam de oculo 
fratris tui* *nolite dare sanctum canibus neque mittatis mar- 
garitas uestras ante porcos 

fo ne forte conculcent eas pedibus suiş et conuersi disrumpant uos 

XLL (t«.", 5) quis uestrum habet amicum et ibit ad"*-^™* 
iUum media nocte* et dicit illi* 

amice conmoda mihi tres panes* ^quoniam amicus meus uenit 
de uia ad me et non habeo quod ponam ante illum* ''et iile 

isde intus dicat* noii mihi molestus esse* iam ostium clausum 
est* et pueri mei mecum sunt in cubili* non possum surgere 
et dare tibi* ®dico uobis etsi non dabit illi* surgens eo quod 
amicus eius sit* propter inprobitatero tamen eius* surget et 
dabit illi quot habet necessarios* 'Et ego uobis dico* petite^"^"^ 

10 et dabitur uobis- quaerite et inuenietis* pulsate et aperietur 
uobis* ^^omnis enim qui petit accipit* et qui quaerit inuenit* 
et pulsanti aperietur* aut "quis est ex uobis homo quem si 
petierit filius suus panem numquid lapidem porrigit ei* aut 
si piscem petit* numquid serpentem porrigit ei 

u "aut si ouum petierit* numquid porrigit ei scorpionem* 
*^Si ergo uos cum sitis mali nostis bona dare filiis uestris* 
quanto magis pater uester qui in caelis est dabit bona peten- 
tibus se* ('«.7, is) Omnia ergo quaecumque uultis ut faciant "'^ k*"' 
uobis homines et uos facite eis* haec est enim lex et prophetae ""' 

ao^' Intrate per angustam portam* quia lata porta et spatiosa'V^^ 
uia quae ducit ad perditionem* et mulţi sunt qui intrant per 
eam* '^quam augusta porta et arta uia quae ducit ad uitam* 
et pauci sunt qui inueniunt eam 

XLII. "Attendite a falsis prophetis* qui ueniunt»».jtvi 

f&ad uos in uestimentis ouium 

Intrinsecus autem sunt lupi rapaces* ^®a fructibus eorum 

Ml 7, 3-16. Le. 6, 38; 11, 5-13. 

4* 



■l. UII 
V 

cxxv 



52 EVANGELIUH. [c. XLII-XLV. 

■1.1711 cognoscetis eos Nnmqaid coUigunt de spinis uuas aut de 
Le. LXI tribulis ficus "sic omnis arbor bona fructus bonos facît- mala 
le ut autem arbor fructus mâlos facit- " non potest arbor bona fructus 

mâlos facere neque arbor mala fructus bonos facere 
le. LXI (Ic. 6, 45) Bouus homo de bono thesauro cordis sui profert- » 

■I. cxxv \^Q^^. et malus homo de malo profert mala 
^v ex abundantia enim cordis os loquitur* ci. % i9. u.) omnis arbor 

quae non facit fructum bonum excidetuf et in ignem mittitur 

*^igitur ex fructibus eorum cognoscetis eos 
■«^ţj/"» XLIII- *'non omnis qui dicit mihi domine domine-io 

[o'cxv! intrabit in regno caelorum* sed qui facit uoluntatem patris 
"^^* mei qui in caelis est- ipse intrauit in regno caelorum- ** mulţi 
icCLxxi ^j^gnţ jjţjjji ijj jiia^ ^jjg. domine domine- nonne in nomine tuo 

prophetâuimus- et in tuo nomine daemonia eiecimus- et in 
tuo nomine uirtutes multas fecimus ^^et tune confitebor illis-is 
quia numquam noui uos* discedite a me qui operamini iniquitatem 
■LLxi XLIIIL **Omnis ergo qui audit uerba haec et facit 

Le. LXIII gg assimilabitur uiro sapienţi- qui aedificauit domum suam 
supra petram- '^et descendit pluuia- et uenerunt flumina- et 
flauerunt uenti- et inruerunt in domum illam- et non cecidit-» 
fundata enim erat supra petram- '®et omnis qui audit uerba 
mea haec- et non facit ea- similis erit uiro stulto- qui aedifi- 
cauit domum suam supra harenam- 

'^Et descendit pluuia- et uenerunt flumina- et flauerunt 
uenti- et inruerunt in domum illam et cecidit- et fuit ruina 2» 
^^/j^,„ eius magna- ^£t factum est cum consummasset ihesus uerba 
>'<'*"" haec ammirabantur turbae super doctrina eius 

'^ Erat enim docens eos sicut potestatem habens non sicut 
scribae eorum et pharisaei 
■I.LXXVII XLV- («»,») uidens autem turbas- misertus est eis» 

■L LXIII q^Qd erant uexati et iacentes sicut oues non habentes pastorem 
■*^ '']^^"*®'*Et conuocatis duodecim discipulis suiş dedit illis potestatem 
Le': uxxvl" spirituum immundorum ut eicerent eos- et curarent omnem 
languorem et omnem infirmitatem 

(u. 9,9) Et misit illos praedicare regnum dei- ^Et ait adas 
■LLxxxi illos- nihil tuleritis in uia- («mo, 5) In uia gentium ne abieritis 

Mu 7, 16-29; 9, 35 — 10, 1. 5. Le. 6, 45; 9, 2-3. 



c XLY.l EVANGELIUH. 06 

et in ciuitates samaritanoram ne intraueritis- ^sed potius ite 
ad ones quae perierunt domus israhel- 

''Euntes antem praedicate dicentes- quia appropinquauit a. ixxxn 
regnnm caelorum- ®infirmos curate- mortuos suscitate u.txxxvu 

» leprosos mundate- daemones eicite- gratis accepistis gratis 
date- 'nolite possidere aurum neque argentum neque pecuniam 
in zonis uestris non peram in uia* *^ neque panem neque duas 
tunicas- neque calciamenta neque uirgam* dignus enim est 
operarius cibo suc 
» In quamcumque cîuitatem aut castellum intraueritîs- in- "*• ^^î*^'" 
terrogate quis in ea dignus est* et ibi manete donec exeatis lc! Lxixvn 
iu. 10, 7) Edentes et bibentes quae apponuntur uobis '■''• ^ 

Et curate infirmos- qui in illa sunt- Et nolite exire de ^^ cxm 
domo in domum 
ift (VI. 10, 13) Intrantes autem in domo salute eam- dicentes '' v 

le. CXI 

pax huic domni- "et siquidem domus fuerit digna ueniat 
pax uestra super eam- si autem non fuerit digna pax uestra 
ad uos reuertatur 

" Et quicumque non receperit uos- neque audierit ser- "*" // 

to mones uestros- exeuntes foras de domo >•<»• c*™ 

uel de ciuitate- excutite puluerem de pedibus uestris- in 
testimonium illis ^^Amen dico uobis tolerabilius erit- terrae 
sodomorum et gomorraeorum in die indicii quam illi ciuitati 

" Ecce ego mitto uos sicut oues in medio luporum ^c. cviiu 

» Estote ergo prudentes sicut serpentes et simplices sicut ^j^^^^^v, 
columbae ^^Cauete autem ab hominibus tradent enim uos in nr.cxxxvnu 
conciliis et in synagogis suiş flagellabunt uos- ^^et ad prae- 
sides et ad reges ducimini- propter me in testimonium illis 
et gentibus 

•o *® Cum autem tradent uos in synagogas- et ad magistratus „^ cxu 
et potestates nolite soUiciti esse- qualiter- aut quid respon- "-"^ ^^^Vx^ 
deatis- aut quid dicatis- dabitur enim uobis in illa hora quid 
loquamini- *^non enim uos estis qui loquimini- sed spiritus 
patris uestri qui loquitur in uobis- ^Uradet autem fratcr 

>5 fratrem in mortem- et pater filium- et insurgent filii in parentes- 

MU 10, 5-21. Le. 10, 7. 



54 



EVANGBLIUH. 



le. XLV. 



iktxxxYmi 



€t morte eos afificient- '^ et eritis odio omnibas propter nomen 
meum- qui autem perseueraaerit in fine hic saluus erit 

Cam antem persequentur aos in ciuitate ista fugite in 



99 



5 



■lxc 

/// 
Le. LVin 
Io. CXVUI 

■f. xa 

X 



■t. xcn 
// 

■r. XL 
U. LXXX 



aliam* Amen enim dico uobis- non consummabitis ciuitates 
israhel- donec ueniat filius hominis 

^ Non est discipulus saper magistrum* neqae seruus saper 
dominum suum- '^sufficit discipulo ut sit sicut magister eius- 
et seruus sicut dominus dus Si patrem familias beheizebub 
uocauerunt- quanto magis domesticos eius- ^ ne ergo timueritis 
eos- nihil enim opertum quod non reuelabitur* et occultumio 
quod non scietur* 

''Quod dico uobis in tenebris dicite in lumine et quod 
in aure auditis praedicate super tecta- (£«.», 4) dico autem 
uobis amicis meis- («1.10,38) nolite timere eos qui occidunt cor- 
pus* animam autem non possunt occidere t» 

Sed potius eum timete qui potest et animam et corpus 
perdere in gehennam- ^nonne duo passeres asse ueneunt- et 
nnus ex illis non cadet super terram sine patre uestro 

'^Uestri autem et capilli capitis omnes numerati sunt- 
*^ nolite ergo timere- multis passeribus meliores estis uos- » 

"^Omnis ergo qui confitebitur me coram hominibus* con- 
fitebor et ego eum coram patre meo qui est in caelis- i^- 1^ ») 
et coram angelis eius ci, 10, 83) qui autem negauerit me coram 
hominibus* ('^.8.38) et confusus me fuerit in generatione ista 
adultera et peccatrice- ca. io,83) negabo et ego eum coram patrem 
meo qui est in caelis- (£«13,9) et angelis eius- (». s, s8) et filius 
hominis coniîindetur eum cum uenerit in gloria patris sui cum 
angelis sanctis* (». 10, ai) nolite arbitrari quod uenerim mittere 
pacem in terram- non ueni pacem mittere sed gladium- c^- !»> »2) 
erunt enim ex hoc quinque in domo una* diuisi tres in duoM 
et duo in tres diuidentur- (». 10, as) ueni enim separare hominem 
aduersus patrem suum et filiam aduersus matrem suam* et 
nurum aduersus socrum suam 

'^Et inimici hominis domestici eius- ^Qui amat patrem 
u. cLxxxn^t matrem plus quam me non est me dignus- et qui amata^ 
filium aut filiam- super me non est me dignus- 

Ml. 10, 21-37. Mr. 8, 38. Le. 12, 4. 8. 9. 52. 



■i.xcni 

V 

U, CXLV 



■l xcnii 
/// 

■r. LXXXVI 

Le xcn 



■l xcv 

V 
Le. CLX 



■l XCVI 
V 



e. XLV-XLVI.] EVANGELIUM. 55 

^Et qai non accipit crucem saam et sequitur me non 
est me dignus- (^. >^ ^ nec potest esse meus discipolus- («. io, m) "'' fu^ 
qoi inuenit animam suam perdet illam* et gui perdiderit ani- 1*"^ ev 

.... ». XCYIU 

mam suam propter me mueniet eam . ' 

ft *°Et qui receperit uos- me recepit- et qui me recepit«}j»;^Jj^^ 
recepit eum qoi me misit* ^' qni recipit prophetam in nomine ■>• ^viiu 
prophetae- mercedem prophetae accipiet et qui recipit iustum ■>. c 
in nomine iusti* mercedem iusti accipiet ^£t quicumque potum^^^cTii 
dederit uni ex minimis istis calicem aquae frigidae* tantum 

10 in nomine discipuli 

(jir^.9,41) qoia christi estis* amen dico uobis non perdet "x 
mercedem suam* («. ", d Et factum est cum consummasset » 
ihesus praecipiens duodecim discipulis suiş* transiit inde ut 
docere^ et praedicaret in ciuitatibus eorum te.ixxxviiu 

ti i»r,^n) Exeuntes autem discipuli praedicabant ut paeni- *'' ''^^ 
tentiam agerent- 

''et daemonia multa eiciebant- et ungebant oleo multos* 

aegrotos et sanabant i«.xyni 

XLVI* iio.%,1) et die tertio nuptiae factae sunt in 

lochanam galileae* et erat mater ihesu ibi* 'uocatus est autem 
ibi et ihesus et discipuli eius* ad nuptias* *et deficiente uino- 
didt mater ihesu ad eum- uinum non habent* *et dicit ei 
ihesus* quid tibi et mihi est mulier* nondum uenit hora mea. 
* Dicit mater eius ministris* quodcumque dixerit uobis facite* 

ss^erant autem ibi lapideae hydriae sex positae* secundum 
purificationem iudaeorum* capientes singulae metretas binas 
uel ternas- ^ dicit eis ihesus implete hydrias aqua* et imple* 
uerunt eas usque ad summum* 

^£t dicit eis ihesus* haurite nune et ferte architriclino 

00 et tulerunt- *ut autem gustauit architridinus* aquam uinum 
factam* et non sciebat unde esset* miniştri autem sciebant 
qui haurierant aquam- Uocat sponsum archetriclinus* '^et didt 
ei* Omnis homo primum bonum uinum ponit* et cum inebriati 
fuerint* tune id quod deterius est* tu seruasti bonum uinum 

«usque adhuc* "Hoc fecit initium signorum ihesus in chana 
gaUleae* et manifestauit gloriam suam ^txm 

Ht. 10, 38 - li, 1. Mr. 9, 41; 6, 12. 13. I>c 14, 87, Io. 2, 1-11. ^l JJHj^ 



56 



EVANGBLIUM. [e. XLYII-L. 



XLVII* ^n. 8, t) Cam autem descendisset de monte 
secntae sunt eum torbae maltae- 'et ecce leprosns ueniens 
genu flexo adorabat eum dicens 

Domine si uis potes me mundare* *et extendens mânam 
tetigit enm ihesus dicens- uolo mundare » 

Et confestim mundata est lepra eius- *et ait illi ihesus- 
■r.xvuii uide nemini dixeris* sed uade ostende te sacerdoţi- et oflfers 
munus quod praecepit moses in testimonium illis- (»-. >, «&) at 
iile egressus coepit praedicare- et diffamare sermonem- ita ut 
iam non posset manifeste in ciuitate introire* sed foris in io 
«1. Lxiin desertis lods esse- Et conueniebant ad eum undique 



//i 



U.LXV XLVIII* («1. 8,5) cum autem introisset caphamaum* 

accessit ad eum centurie rogans eum ® et dicens* domme puer 
meus iacet in domo paralyticus et male torquetur* ^ait illi 
ihesus* ego ueniam et curabo eum* ^et respondens centurie is 
ait* domine non sum dignus ut intres sub tectum meum* sed 
tantum dic uerbo et sanabitur puer meus* 'nam et ego homo 
sum sub potestate* habens sub me milites* et dico huic uade 
et uadit* et alio ueni et uenit* Et seruo meo fac hoc et facit* 
^^audiens autem ihesus miratus est* et sequentibus se dixit*w 
'^^.ww» amen dico uobis* non inueni tantam fidem in israhel* 

u. cixxn 

"Dico autem uobis* quod mulţi ab oriente et occidente 

uenient* et recumbent cum abraham et isaac et iacob in regno 

caelorum* ^^filii autem regni eicientur in tenebras exteriores* 

■uLXTi îbî ^^^ fletus et stridor dentium » 

U.CLXV1 **Et dixit ihesus centurioni* uade* et sicut credidisti fiat 

tibi* et sanatus est puer in illa hora* (£«. ?. lo) Et reuersus est 

centurie in domum suam et inuenit seruum qui langucrat sanum 

■i.ixvn XLVIin* (*. 8,M) Et cum ueuisset ihesus in domum 

Le.' XXVI petri* uidit socrum eius iacentem et febricitau tem* ^^et tetigit» 

manum eius et dimisit eam febris* et surrexit et ministrabat eis» 
Ic. LXVI L. (1^.7^ „)Et factum est deinceps ibat in ciuitatem quae 

uocatur naim* et ibant cum illo discipuli eius et turba copiosa* 
'* Cum autem appropinquaret portae ciuitatis* et ecce defunctus 
efferebatur* filius unicus matris suae et haec uidua erat- » 
Et turba ciuitatis multa cum illa- '^quam cum uidisset 

Ht. 8, 1-15. Mr. 1, 45. Le. 7, 10-13. 



e. L-LIU.] BVANGELIUM. 57 

dominas- misericordia motas super eam dixit illi- noii fiere* 
"et accessit et tetigit loculmn- 

Hi autem qui portabant steteront* et ait* adolescens tibi 
dico* surge* ^^et resedit* qui erat mortnus- et coepit loqoi- 
ft et dedit illam matri suae- 

^^Accepit autem omnes timor- et magnificabant deam 
dicentes- qnia propheta magnas surrexit in nobis- et quia 
dens uisitauit plebem suam- " £t exiit hic sermo in uniuersam 
iudaeam de eo et omnera circa regionem 
10 LI- (A.8,i«) Uespere autem facto* optolerunt ei mul- bl lxvui 
tos daemonia habentes- et eiciebat spiritus uerbo 

Et omnes male habentes curauit* '^ut adimpleretur quod 
dictum est per esaiam prophetam dicentem- ipse infirmitates 
nostras accepit et aegrotationes portauit- '^uidens autem ihesus 
i^turbas multas circum se* iussit ire trans fretum 

LII* ^'Et accedens unus scriba- ait illi* magister ». uvui 
sequar te quocumque ieris* "^ ev 

*^Et dicit ei ihesus* uulpes foueas habent* et uolucres 
caeli tabemacula* ubi requiescant filius autem hominis non 
«habet ubi caput reclinet 

(u.9,5») Ait autem ad alterum sequere me* (».8,ai) iUe'^'i^ 
autem dixit- domine permitte me primum ire et sepelire "^' r ^ 
patrem meum- ^ihesus autem ait illi* sequere me et dimitte 
mortuos sepelire mortuos suos- 

Le CVI 

» (£«.», «O Tu autem uade adnuntia regnum dei- *^et ait* x 
alter* sequar te domine- 

Sed primum permitte mihi renuntiare his qui domi sunt- 
^ait ad iUum ihesus- nemo mittens manum suam in aratrum- 
et aspiciens retro aptus est regno dei 

» Lin- '(*. 8, M) Et ascendente eo in nauicula- secuti "^ /î^"' 
sunt eum discipuli eius- ^ et ecce motus magnus factus est in ui Lxxxin 
mari- ita ut nauicula operiretur fluctibus- ipse uero erat in 
puppi- super ceruical- dormiens- ^Et accesserunt et suscita- 
uerunt eum dicentes- domine salua nos quia perimus- 

» ^Et dicit eis- quid timidi estis modicae fidei- Tune surgens 
imperauit uento et mari- (*^.4,8») Et dixit tace et offimutesce-^'-J»*^* 

U. 7, 13—17; 9, &fr-62. Hu 8, 16-26. Mc 4, 39. 



B8 EVANGELIUM. [c. LIII-LIIIL 

(A 8^ 26) Et facta est tranquillitas magna- ^ Porro homines 
miraţi sunt dicentes ad inuicem- quis aut qualis est Mc- quia 
et uentis imperat et mari- et oboediunt ei» 

■uLXYii LIUL ^Et cum uenisset trans fretum in regione 

gerasenorum quae est contra galilaeam- et cum egressus esset & 
ad terram* occurrerunt ei duo habentes daemonia- de monu- 
mentis* et exeuntes saeui- nimis ita ut nemo posset transire 
per uiam illam* iu. s, a?) Unus enim habebat daemonia* iam tem* 

*^ X poribus multis- et uestimento non induebatur' cr. s, s) neque 
in domo manebat sed in monumentis- Et neque catenis iam io 
quisqnam eum poterat ligare- ^quoniam saepe conpedibus et 
catenis uinctus disrupisset catenas 

Et conpedes conminuisset- et nemo poterat eum domare* 
^et semper nocte ac die in montibus erat clamans et con- 

iLvim c^^^^s s® lapidibus* ^Uidens autem ihesum a longe occurrit ts 

■r/xivH ^t adorauit eum- 

LciAjuLiu 7JJJ clamans uoce magna dicit- (ii«.8,29) quid nobîs et tibi 
(£«.8,38) ihesu fiii dei altissimi< 

(«1. 8, 39) Uenisti ante tempus torquere nos- («>. &, s) dicebat 
enim illi ihesus* exi- spiritus immunde- dic iu. 8, ao) quod tibî » 
nomen est* at iile dixit* legio* quia intrauerunt daemonia mj^ta 
in eum 

'* Et rogabant illum iMr s, m ne expelleret eos extra re- 
gîonem* et (£«.6, si) ne imperaret illis ut in abyssum irent* 
(A. 8, 80) Erat autem non longe ab illis grex porcorum multorum » 
pascens* *^Daemones autem rogabant eum dicentes* 

Si eicis nos- mitte nos in gregem porcorum- ^^et ait illis* 
ite* at illi exeuntes abierunt in porcos* («-. a, ia) Et magno im- 

■r. xLYu pgţ^ gpg^ praecipitatus est in mare* ad duo milia et suffocati 
sunt in mare* *^qui autem pascebant eos fugerunt et nuntia-so 

■Lutvm uerunt in ciuitate* et in agros omnia* (*e,M) Et ecce tota 
ciuitas exiit obuiam ihesu* et uiso eo (ic. 8, 85) Et hominem 
sedentem a quo daemonia exierant uestitum* ac sana mente 
ad pedes eius et timuerunt* (a. 8,8o Et rogabant ut transiret 
a finibus eorum* (a. s, i8) Cumque ascenderet nauem* {u.s,3S)3i 
rogabat eum uir* a quo daemonia exierant* ut cum eo esset* 

Mu 8, 26—32. 34. Le. 8, 27. 28. 30. 31. 35. 38. Mr. 5, 3*^ 10. 13 -14. 18. 



e. UV-LVI] BVANGEUUM. 



59 



tmr. s, if) et non ammisit eum- sed aii illi* uade in domum tuam 
ad taos (<«.•» ») et narra quanta tibi dominas cjir^ft, it) fecerit* 
et misertns est toi* ^et abiit praedicans in decapolim quanta 
illi fedsset ihesns* Et onmes mirabantur* (a. », d Et ascendens 
• in naoicula transfretaoit* et uenit in ciuitatem snam 

LV- (i«.»,«8)Et ecce qnattuor uiri p o r tantes in lecto "•• i"*"^ 
hominem qoi erat paralyticus illL'Sxviii 

Et querebant eom inferre et ponere ante ihesum* ^^et""' 
non inuenientes qua parte eum inferrent prae turba- ascen- 
lodemnt supra tectum et per tegnias summiserunt illum cum 
lecto in medium ante ihesum ^^^^ 

^Quorum fidem ut uidit diut* Cionfide fiii remittuntur u* xuvu 
tibi peccata tua* '^et coeperunt cogitare scribae et pharisaei 
dicentes- quis est Mc qui loquitur blasphemias* quis potest 
»dimittere peccata nisi solus deus* »%*) Et cum cognouisset 
ihesus cogitationes eorum- respondens dixit ad illos- quid co- 
gitatis mala in cordibus uestris* sed ^quid est facilius dicere 
dimittuntur tibi peccata* an dicere* Surge et ambula* iu, s, %i) ut 
autem sciatis quod filius hominis potestatem habet in terram 
»>dimittere peccata* ait paralytico* 

Tibi dico surge toile lectum tuum* et uade in domum 
tuam* *et confestim surgens coram illis 

Tulit in quo iacebat et abiit in domum suam magnificans 
denm* ''et stupor apprehendit omnes et magnificabant deum- 
^et repleti sunt timore dicentes- quia uidimus mirabilia hodie 
(jr«. 9, 6) Et glorificauerunt deum qui dedit potestatem talem 
hominibus ,„. xxxvi 

LVI- uo.i, «) Uenit ergo iterum in chana galileae ubi,^ ^^[xyii 
fecit aquam uinum* Et erat quidam regulus cuius filius infir- hi. Lxim 
s^^mabatur caphamaum* ^^hic cum audisset quia ihesus adue-^"^"^^ 
niret* a iudaea in galilaea* abiit ad eum et rogabat eum ut 
discenderet* et sanaret filium eius* Incipiebat enim mori* ^^Dixit 
ergo ihesus ad eum* nisi signa et prodigia uideritis non ere- 
ditis* ^dicit ad eum regulus domine descende priusquam 
Mmoriatur filius meus* 

^Didt ei ihesus* uade filius tuus uiuit* Credidit homo 

Le 8» 39; 5» 18-21. 24—26. Hr. 5, 19-20. Hi. 9» 1. 4—5. 8. io. 4, 46—50. 



60 BVANGBLIUH. [c. LVI-LVIL 

sermoni quem dixit ei ibesas et ibat* ** lam autem descendente 
eo- serui occurrerunt ei* et nontiaaeront dicentes- quia filius 
eius niueret 

^Interrogabat ergo boram ab eis in qua melius habuerit- 
et dixerunt ei i 

Quia beri hora septima reliqait eum febris- 
^Cognouit ergo pater qaod illa bora erat in qua dixit 
ei ihesus* filius tuus uiuit- 

Et credidit ipse et domus eius tota 
u. xxxvnn LVII- (ir. 6,29) Et fecit ei conuiuium magnum leuiio 
■uLxxn in domo sua 

Le: ^xxvi ("• ^> *^) Et factum est discumbente eo in domo- ecce mulţi 
publicani et peccatores uenientes discumbebant cum ihesu et 
discipulis eius* 

(«r. 3, 15) Erant enim multi qui et sequebantur eum- *^ et u 
uidentes scribae et pharisaei quia manducaret cum peccatoribus 
et publicanis- dicebant discipulis eius- quare cum publicanis 
et peccatoribus manducat et bibit magister uester- 
** u ^^hoc audito ihesus ait illis* non necesse habent sâni medi- 

■r. xxn 

^^ cum sed qui male habent- ca», i») Euntes autem discite- quidao 
est misericordiam uolo et non sacrificium 

'"*• 'J*" non enim ueni uocare iustos sed peccatores u^- 5, 82) in pae- 

uJxl'" nitentiam- "at illi dixerunt ad eum* 

■l Lxxin qua re discipuli iohannis ieiunant- frequenter et obsecra- 

ulu"' tiones faciunt- similiter et pharisaeorum- tui autem edunt etss 
bibunt («• », !«• 'r. 2, 18) et non ieiunant- c^. 5, 84) quibus ipse ait- 
(jTr. 2, 19) numquid possunt filii nuptiarum quamdiu sponsus cum 
illis est ieiunare- uenient autem dies cum auferetur ab eis 
sponsus et tune ieiunabunt (£«. ». ss) in illis diebus- ^^dicebat 

■u uxiii g^ţ^Q| Qţ similitudinem ad illos- u^r, % 21) quia nemo assumentum w 

uixL pannis rudis assuit uestimento ueteri- alioquin aufert supple- 
mentum nouum a ueteri- et maior scissura fit- ^ et nemo mittit 
uinum nouum in utres ueteres 

Alioquin rumpet uinum nouum utres et ipsud effunditur et 
utres peribunt- sed uinum nouum in utres nouos i^- &. as) mit- s& 
tendum est* et utraque conseruantur 

Io. 4, 50—53. Le. 5, 29. 32-36. Sa. Hu 9, 10. 13. 14. Hr. 2, 15-19. 21. 



c. LVII-LXI.J EVANGBUUlf. 61 

"^Et nemo bibens netus statim nult nouam- 
Dicit enim uetas melius est 

LVni* («.«,38) Tune responderunt ei quidam de»»-^*^ 
scribis et pharisaeis dicentes* ^ ic.cxxviu 

s Magister uolumos a te signum uidere- '^qai respondens 
ait illis- generaţie mala et adultera signum quaerit- et 

signum non dabitur ei nisi signum ionae prophetae* ^Sicut 
enim fuit ionas in uentre ceti tribus diebus et tribus noctibus* 
sic erit filius hominis in corde terrae tribus diebus et tribus 
toBOctibus- ^^uiri nineuitae surgent in iudicio cum generatione 
ista- ^et condemnabit eam- quia uenit a finibus terrae audire 
sapientiam salomonis- et ecce plus quam salomon Mc 

dico autem uobis quia mulţi uenerunt a finibus terrae audire '^^ z"^^" 
sapientiam salomonis 
1» Et ideo maior salomon hic* (». i«, «> Cum autem inmundus **• ^^^^^^ 
spiritus exierit ab homine- ambulat per loca arida- quaerens '**' ^^"^ 
requiem et non inuenit- ^ Tune dicit reuertar in domum meam 
unde exiui* Et ueniens inuenit uacantem scopis mundatam et 
omatam* ^Tune uadit et assumet VII alios spiritus secum 
2onequiores se* et intrantes habitant ibi- et fiunt nouissima hominis 
illius peiora prioribus- Sie erit et generationi huie pessimae 
LYIIU- (£e. 11,27) Factum est autem cum haec diceret* 
extollens uocem quaedam mulier de turba dixit illi- beatus '''*' x^^' 
uenter qui te portauit et ubera quae suxisti* ^at iile dixit 
ssquippe enim* Beati qui audiunt uerbum dei et custodiunt 

LX* («k »,4«) Athue eo loquente ad turbas* ecce 
mater eius et fratres- stabant foris quaerentes loqui ei* n. cxxx 

^ Dixit autem ei quidam "r. xxxv 

. - IcLXXXII 

Ecce mater tua et fratres tui fons stant quaerentes te* 
M^at iile respondens dicenti sibi ait* Quae est mater mea et 
qui sunt fratres mei # 

^Et extendens manum in discipulos suos dixit* 
ecce mater mea et fratres mei* ^quicumque enim fecerit 
uoluntatem patris mei qui in caelis est* ipse meus et frater 
tsCt soror et mater est 

LXI* (*.9,i8) haec illo loquente ad eos Ecce princeps"*"»^" 

Mt. 12, 3S-M>; 9, 18. U. 5, 39; 11, 27-28. "i uxrî 



90 



62 EVANGELIUH. [c. LXL 

synagogae uiius* coi nomen iahiras* accessit et adorabat eum 
dicens- filia mea modo defuncta est- sed ueni inpone mannm 
snper eam et uiuit 

^*£t surgens ihesus sequebatar eum et discipuli eias* 
Et ecce mulier quae sanguinis fluxum patiebatur duodecim » 
annis 

(«^.5,96) Et fuerat multa perpessa< a conpluribus medids* et 
erogauerat omnia sua* (^- ^ m nec ab ullo potuit curari* («^. &. m) 
sed magis deterius habebat* uenit in turba retro- (ic. «,44) et 
tetigit fimbriam uestimenti eius* (»-. 5, w) dicebat enim intra se* m 
quodsi uel uestimentum eius tetigero salua ero- iu, a. 44) et con- 
festim stetit fluxus sanguinis eius* 

(jrr. ft, S9) Et sensit corpore quod sanata esset a plaga* 

*^Et statim ihesus cognoscens in semeţ ipso ait* (i^ «, «s) qois 
me tetigit* dixit petrus et qui cum illo eran^ » 

praeceptor- turbae te conprimunt et afiBigunt- et dids quis 
me tetigit- ^et dixit ihesus* tetigit me aliquis* nam et ego 
noui uirtutem de me exisse- et circumspiciebat uidere eam 
quae hoc fecerat- ^''Uidens autem mulier quia nou latuit* 
tremens* uenit et procidit ante pedes eius* et ob quam causam» 
tetigerit eum indicauit coram omni pdpulo* 

Et quemammodum confestim sanata sît* ^at ipse dixit- filia 
fides tua te saluam fecit* uade in pace- («-. &, 84) et esto sana 
a plaga tua* ^ athuc eo loquente* uenit ab archesynagogo dicens 
ei* quia mortua est filia tua- quid ultra uexas magistrum*» 
"* ihesus autem audito hoc uerbo ait- archesynagogo* noii timere* 
crede tantum* et salua erit* '^et nou ammisit- quemquam 
sequi se* nisi petrum et iacobum et iohannem firatrem iacobi* 
ijft. 9, 9S) Et cum uenisset in domum archesynagogi- uidit tubicines 
et turbam tumultuantem et flentes et eiulantes multum ao 

Et ingressus dicebat- ^recedite* non est enim mortua 
puella* sed dormit* (i«. 8,m) et deridebant eum sdentes quod 
mortua esset- (iri.5, 40) ipse uero eiectis omnibus assumto patre 
et matre puellae et qui secum erant- et ingreditur ubi erat 
puella iacens- ^'et tenens manum eius- ait illi* thalitha cumiss 
quod est interpraetatum puella tibi dico surge* (l«.8,&5) et 

Mt. 9, 18-30. 23-24. Mr. 5, 26. 28-30. 34-37.40-41. Le. 8, 43>48. 53. 55. 



c LXI-LXni.] EVANGELIUM. 63 

renersus est- spiritus eius- mr. s, 4a) et surrexit continao pnella- 
et ambulabat* 

Erat autem annoram duodecim* et obstipuerunt omnes 
stupore maximo- *'Et praecepit iilis uehementer ut nemo id»»-^»^ 
I soirea (ic. 8,56) et iussit dări illi manducare- («9,96) et exiuit 
fama haec in uniuersam terram illam» 

LXII- Et *^transeunte inde ihesu secaţi sunt eum 
duo caeci- clamantes et dicentes- miserere noştri fiii dauid« 
^cum autem uenisset domum- accesserunt ad eum caeci- 
10 Et dicit eis ihesus- creditis quia possum hoc facere uobis* 
dicunt ei- utique domine- '^tunc tetigit oculos eorum dicens» 
secundum fidem uestram fiat uobis- '^et aperti sunt oculi 
illorum- et conminatus est iIlis ihesus dicens- uidete ne quis 
sciat- ^'illi autem exeuntes diffamauerunt eum in uniuersam 
u terram illam 

" Egressis autem illis- ecce optulerunt ei hominem mutum 
daemonium habentem- ^et eiecto daemone locutus est mutus-'V/?^ 
et miratae sunt turbae dicentes io. wxxii 

Numquam apparuit sic in israhel- («. ». ^) numquid iste ^^ ^^„ 
Mest fiUus dauid «^'^^ 

LXIIL ('1.8,84) Pharisaei autem dicebant- in beelzebub 
principe daemoniorum hic eicit daemones- (<«. », it) ipse autem 
ut uidit cogitationes eorum dixit eis- 

Omne regnum in se ipsum diuisum desolatur- et domus 
ttdiuisa aduersus se non stabit- ^*Si autem et satanas in se 
ipsum diuisus est- quomodo stabit regnum ipsius- 

cr. 8, 96) Non potest stare- sed finem habet- iu. n, u) quia 
dicitis in beelzebub eicere me daemonia- "si autem ego in 
beelzebub eicio daemonia- filii uestri in quo eiciunt* ideo ipsi 
soiudices uestri erun^ 

^Porro si in digito dei eicio daemonia- profecto peruenit 
in uos regnum dei- («.ia, 39) aut quomodo potest quisquam in- 
trare in domum fortis- et uasa eius diripere* in quibus con-Hi.cxxn 
fidebat- nisi prius alligauerit fortem- et tune domum iUius ■'. xxxm ^ 
tftdiripiat- *^qui non est mecum* contra me est- Et qui non 
congregat mecum spargit / 

Le. 8, 55; ti, 17-20. Hr. 5, 42-43; 3, 26. Ut. 9, 26-34; 12, 23. 29-30. 



64 EVANGELIUH. [c. LXIH-LXV. 

'^ Ideo dico nobis- omne peccatum et blasphemia remittetar 
hominibus- spiritas autem blasphemia non remittitar 
SLCxxmi ''Et quicuiDqae dixerit uerbum contra filiam hominis re- 

mittitur ei 

Qoi autem dixerit contra spiritum sanctum non remittetnr i 
■kcxxv ei- neque in boc saeculo neque in futuro- 
icLxn "Aut facite arborem bonam et fructum eius bonum- aut 

facite arborem malam- et fructum eius malum* siquidem ex 
fructu arbor agnoscitur* "^Progenies uiperarum quomodo potestis 
bona loqui cum sitis mali- ex abundantia enim cordis- os Io- io 
quitur- ^ bonus homo de bono thesauro profert bona- Et malus 
homo de malo thesauro profert mala* ""Dico autem uobis- 
Le. cxxii quoniam omne uerbum otiosum quod locuti fuerint homines 
reddent rationem de eo in die indicii- 

" Ex uerbis enim tuis iustificaueris et ex uerbis tuis con- » 
demnaberis 

LXUII- iu. 10,98) Factum est autem dum irent- et ipse 
intrauit in quoddam castellum 

Et mulier quaedam martha nomine excepit illum- in do- 
mum suam m 

''Et huic erat soror nomine măria- quae etiam sedens 
secus pedes domini audiebat uerbum illius- 

^ Martha autem satagebat circa frequens ministerium- 
quae stetit et ait* domine non est tibi curae- quod soror mea 
reliquit me solam ministrare- dic ergo illi ut adiuuet me« ^^Etss 
HL^cn respondens dixit illi dominus 

Ic. tx?un Martha- martha- soUicita es- et ttirbaris- circa plurima- 

^porro unum est necessarium- măria optimam partem elegit* 
quae non auferetur ab ea 

LXV- (iri. 11,2) iohannes autem cum audisset in uinculisso 
opera christi- conuocans duos de discipulis suiş misit ad do- 
minum (^ f, ») dicens* 

Tu es qui uenturus es- an alium expectamus- 

'^In ipsa autem hora curauit multos a languoribus et 
plagis- et spiritibus malis- et caecis multis donauit uisum- "Et » 
respondens dixit illis- 

Ht. 12, 31-37; 11, 2. Le 10, 38-42; 7, 19. 21-22. 



[r. LXV-LXVI.l EVANGELIUM. 65 

Euntes nuntiate îohanni- quae aidistis et audistis* quia 
caeci uident- claudi ambulant- leproşi mundantur- surdi andiont* 
mortui resorgunt- pauperes eaangelizantur- ^ Et beatus est qoi 
non Aierit scandalizatus in me- cmi, ?) illis autem abeuntibus* 

» coepit dicere de iohanne ad turbas* quid existis in deserto 
nidere- harundinem nento moueri- ^Sed quid existis uidere- 
hominem mollibus uestimentis indutum 

Ecce qui in ueste praetiosa sunt et deliciis* in doniibus 
regum sunt* ®sed quid existis nidere prophetam- utique dico 

>t)uobis« et plus quam prophetam- ^^hic enim est de quo scri-»^f" 
ptum est "r. ' 

*^ Le. LXX 

Ecce ego mitto angelom meum ante faciem tuam qui 
praeparauit uiam tuam ante te« "amen dico uobis- maior inter"',?"" 
natos mulierum propheta iohanne baptista nemo est- qui^"" ^^^' 
<» autem minor est in regno caelorum maior est illo 

(f^. 7,29) Et omnis populus audiens- et publicani iustifica- ^* jr**" 
uerunt deum- baptizati baptismo iohannis- 

^Pharisaei autem et legis periti* consilium dei spreuerunt 
in semeţ ipsos- non baptizati ab eo* 
^ ftiMiz) A diebus autem iohannis baptistae* usque nunc^vi-cv 
regnum caelorum uim patitur- Et uiolenti rapiunt illud* '^ Omnes >•« """ 
enim prophetae et lex usque ad iohannem prophetauerunt- ' 
"si uultis recipere ipse est helias qui uenturus est- '^qui 
habet aurem audiendi audiat- ^^Cui autem similem aestimabo v 

_ , . . . Le. LXXim 

** generationem istam- 

Similis est pueris .sedentibus in foro- clamantes coaequa-^ 

libus ^^ dicunt cecinimus et non planxistis- '^ Uenit enim iohannes- 

neque manducans neque bibens- et dicunt daemonium habet 

^® Uenit filius hominis manducans et bibens- et dicunt- 

'® ecce homo uorax et potator uini- publicanorum et peccatorum 

amicus et iustificata est sapientia a filiis suiş 

LXVI- *^Tunc coepit exprobrare ciuitatibus in quibus* cvm 

factae sunt plurimae uirtutes eius- qui non egissent paeni-*^' *^^^ 
tentiam* 
8» *'Uae tibi corozain- uae tibi- bethsaida- quia si iu tyŢo 
et sidone factae fuissent uirtutes quae factae sunt in uobis- 

Le. 7, 22—23. 29^30. Ml. 11, 7-21. 

5 



mu cYii 



66 



£VANGELIUM. 



[c. LXVI-LXVin. 



Hi. CVIIU 
X 



ffr. LXI 

Vil 
Le. XCI 

Hr. LXn 
X 



Le. CVII 

X 



Bl. XCVIII 

/ 
Wr. XCVI 
Le. CXVI 
Io. CXX 

Le CXII» 
X 



Ml. LX 

¥ 
Le. CXVni 



Ht. CXll 

III 
Le. CXVIin 
Io. CXLVIIl 



Ht CXIII 
X 



olim in cilicio et cinere paenitentiam egîssent* ^ Uerumtamen 
dico uobis- tyro et sydoni- remîssius erit in die indicii- quâm 
uobis- ^^ £t tu capharnaum* numquid usque in caelum exaltaberis* 

Usque in infernum descendes Qnia si in sodomis factae 
fuissent uirtutes- qnae factae sunt in te* forte mansissent usque s 
in hune diem- ^* Uerumtamen dico uobis- quia terrae sodomorum 
remissius erit in die indicii quam tibi 

LXVII- cr. 6,30) Et cum uenissent apostoli- ad ihesum- 
nuntiauerunt illi omnia quaecumque fecerant et docuerant* 
" Et ait illis- uenite seorsum in desertum locum- et requiescite io 
pusillum 

Erant enim qui ueniebant mulţi- nec manducandi spatium 
habebant» 

LXVIII- (Le. 10, i; post haec autem designauit dominus 
et alios LXX duos- et misit illos binos- ante faciem suam in îs 
omnem ciuitatem- et locum- quo erat ipse uenturus- 

*Et dicebat illis- 

iu. 10, 16) qui uos audit- me audit et qui 

uos spernit- me spernit- qui autem spemit- spernit eum 
qui me misit- ^^reuersi sunt autem septuaginta duo cum gaudio so 
dicentes- domine* etiam daemonia subiciuntur nobis in nomine 
tuo- '^Et ait illis- uidebam satanan sicut Ailgur de caelo ca- 
dentem- '^ Ecce dedi uobis potestatem calcandi supra serpentes 
et scorpiones- et supra omnem uirtutem inimici- et nihil uobis 
nocebit- ^Uerumtamen boc- nolite gaudere quia spiritus uobis is 
subiciuntur 

Gaudete autem quod nomina uestra- scripta sunt in caelis- 
^'In ipsa hora- exultauit spiritu sancto et dixit- confiteor tibi 
pater domine caeli et terrae- quia abscondisti haec a sapien- 
tibus et prudentibus et reuelasti ea paruulis- etiam pater quia so 
sic fuit placitum ante te- ^ Omnia mihi tradita sunt a patre 
meo- Et nemo nouit filium nisi pater* neque patrem quis 
nouit nisi filius- et cui uoluerit filius reuelare- ^'Et conuersus 
ad discipulos suos dixit- 

(». 11,28) Uenite ad me omnes qui laboratis- et oneratis» 
estis- et ego reficiam uos- ^'TolUte iugum meum super uos* 

Mt. 11, 21-24. 28-29. Hr. 6, 30—31. Le. 10, 1-2. 16-23 



c. Lxvm-Lxvim.] evangelium. 67 

et discite a me quia mitis sum et humilis corde* et inuenietis 
requiem animabus uestris* ^lugum enim meom suaue est et 
onus meum leue est 

Ht XCVI 

(Ir. 14, MO Si quîs uenît ad me- et non odit patrem suumj^^^j^jj^^,, 
• et matrem* et nxorem et filios* et filias* et sorores* adhuc 
autem et animam snam non potest eisse mens discipulus* '^Et 
qoi non baiulat cracem suam et uenit post me- non potest 
esse mens discipulus 

^Quis enim ex uobis uolens turrem aedificare- non prius u. axuiu 
losedens conputat sumtus* qui necessarii sunt- si habet ad per- 
ficiendum- "ne posteaquam posuerit fundamentum et non 
potuerit perficere- 

Omnes qui uident incipiant inludere ei ^dicentes- quia 
Mc homo coepit aedificare et non poţuit consummare ''aut 
»qui rex iturus conmittere bellum aduersus alium regem non 
sedens prius cogitat si possit cum decem milibus occurrere 
ei qui cum XX milibus uenit ad se- "^ aUoquin- athuc iUo longe 
agente legationem mittens rogat ea quae pacis sunt- 

''Sic ergo omnis ex uobis qui non renuntiat omnibus*'* ^"" 
>«quae possidet non potest meus esse discipulus- 

LXVnn- (£*.6, 1) Et factum est in sabbato secundo* ""V" 

,, , . , «t cxira 

primo cum transiret ihesus per sata- uellebant esunentes di- "' »"" 
scipuli eius spicas- et manducabant confncantes manibus 

^Quidam antem pharisaeorum dicebant illis- quid fadtis 

s»quod non licet in sabbatis- ' et respondens ihesus ad eos dixit- 
nec hoc legistis quod fecit dauid cum esurisset ipse- et qui 
cum eo erant- ^quomodo intrauit in domum dei- et panes 
propositionis sumsit et manducauit- et dedit bis qui cum eo 
erant* 

^ Quos non licebat ei manducare- nisi solis sacerdotibus ^et 
dicebat illis- (» », s) aut non legistis in lege- quia sabbatis"^^^ 
sacerd'otes in templo sabbatum uiolant 
Et sine crimine sunt 
'Dico autem uobis quia templo maior est hic- 

» (*-. 2, 17) Sabbatum propter hominem factum est* et non Mr. xxv 
homo propter sabbatum RxîiV 

Ht. II, 29—30; 12, 5—6. Le. 14, 26-33; 6, 1-5. Mr. 2, 27. 

5* 



68 EVANGELIUM. [c LXX-LXXII. 

u. xui LXX* (^ B. 6) Factum est autem et in alio sabbato ut 



// 



ML cxvi intraret in synagogam et doceret- et erat ibi homo et manus 
eius dextra arida- ^Obseruabant autem scribae et pharisaei* 
si in sabbato curaret- ut inuenirent accusare illum* ^ipse uero 
sciebat cogitationes eorom- et ait homini qui habebat manum & 
aridam- surge et sta in medium- et snrgens stetit- *ait autem 
ad illos ihesus* interrogo uos si licet sabbato bene facere an 
male animam saluam facere an perdere* at illi tacebant- ^" et 
circumspectis omnibus dixit homini- Extende manum tuam- et 
extendit- et restituta est sanitati manus eius- sicut et altera io 

(jrc. t% 11) Et dixit ad eos* quis erit ex uobis homo qui 
habeat ouem unam* et si ceciderit haec sabbatis in foueam- 
nonne tenebit et leuabit eam- " quanto magis melior est homo 
oue* Ideoque licet sabbato bene facere 

iu. 6, u) ipsi autem repleti sunt insipientia et conloquebantur <» 
ad inuicem quidnam facerent ihesu 
uv. cxvm (jr,. ,3, 15) ihesus autem sciens secessit inde* et secuti sunt 
eum mulţi* et curauit eos omnes* ^"et praecepit eis ne mani- 
festum eum facerent* ^^ut adimpleretur quod dictum est per 
esaiam prophetam dicentem* to 

, ^*Eccepuer meus quem elegi* dilectus meus in quo bene 
,placuit animae meae* ponam spiritum meum super eum et 
,iudicium gentibus nuntiabit* ^*non contendet neque clamabit- 
,neque audiet aliquis in plateis uocem eius 
, ^harundinem quassatam non confringet et linum fiimigans» 
,non extinguet donec eiciat ad uictoriam iudicium ^'et in no- 
,mine eius gentes sperabunt 
^ţ^^ LXXI* (ic 6, 12) Factum est autem in illis diebus* exiit 

■r. uavî ÎA montem orare et erat pemoctans in oratione dei- ^^ Et cum 
L«.Luvi dies factus esset* uocauit discipulos suos («>. 13. d Et exiens deso 
domo sedebat secus mare* ^Et congregatae sunt ad eum 
turbae multae- ita ut in nauiculam ascendens sederet* et omnis 
turba stabat in litore* 'et locutus est eis multa in parabolis 
dicens 
■••^*" LXXn* Ecce exiit qui seminat seminare* *et dum» 

lJ;Sxv]' seminat quaedam ceciderunt secus uiam et conculcata sunt* 

Le. 6, 6—13. Ml. 12, 11-12. 15-21 j 13, 1-4. 



c LXXII-LXXIin.] EVANGELIUM. 



69 



et ueneront uolncres* et comederont ea- ^alia autem ceci- 
derunt- in petrosa ubi non habebat terram mulţam 

Et continuo exorta sunt quia non habebant altitudinem 
terrae- 

» 'Sole autem orto aestuauerunt- et quia non habebant 

radicem aruerunt* '^ alia autem ceciderunt in spinas et creuerunt 
spinae et suffocauerunt ea* ^alia uero ceciderunt in terram 
bonam- et dabant fructum- aliud centesimum aliud sexagesi- 
mum aliud tricensimum 

10 iu. 8, 8) Haec dicens clamabat qui habet aures audiendi 
audiat» 

LXXni* (*. 13, M) aliam parabolam proposuit illis dicens "*^ ?^*^* 
Simile factum est regnum caelorum homini qui seminauit 
bonum semen in agro suo- ^Cum autem dormirent homines- 

t&uenit inimicus eius* et superseminauit zizania in medio tritici- 
et abiit- 

^Cum autem creuisset herba et fructum fecisset* Tune 
apparuerunt et zizania* 
^Accedentes autem serui- patris familias dixerunt ei* domine 

Muonne bonum semen seminasti in agro tuo- unde ergo habet 
zizania- 

^Et ait illis- inimicus homo hoc fecit- serui autem dixerunt 
ei- uis imus et colligimus ea *®et ait- non- ne forte coUi- 
gentes zizania- eradicetis simul et tritticum cum eis- ^sinite 

«utraque crescere usque ad messem- et in tempore messis- 
dicam messoribus colligite primum zizania et alligate et fa- 
sciculos ad conburendum- triticum autem congregate in horreum 
meum 

LXXini- •* aliam parabolam proposuit eis dicens ■» cxxxvn 

M (£c. 13, 19) Cui simile est regnum dei- et cui simile esse 'J; cţi^vu 
existimabo illud c^rr 4, ao) aut cui parabolae conparauimus illud- 
iu. 13, 19) Simile est grano sinapis- quod accipiens homo semi- 
nauit in hortum suum («13,32) quod minimum quidem est 
omnibus holeribus 

a> Et fit arbor- ita ut uolucres caeli ueniant et habitent iix 
ramis eius 

Mt. 13, 4-8. 24- 32. Le. 8, 8; 13, 18. 19. Mr. 4, 30. 



70 EYANGELIUM. [c. LXXV-LXXVI. 

■ccxxxvm LXXV- ^aliam parabolam locutus est eis- (£«. is^sn 
u. cuvin Simile est regnam caelorum fennento quod acceptam mulier 
abscondit in farinae satis tribus donec fermentatam est totam* 
■i.c}«xviin«*Haec omnîa locutus est ihesus in parabolis ad turbas- 
■r. XLT (jrr.4, 33) Et talibus Hiultis parabolis loquebator eis uerbum » 
prout poterant audire- iMt. is, si) et sine parabolis non loque- 
batur eis- **ut impleretor quod dictam erat per prophetam 
dicentem* aperiam in parabolis os meum 
eractaabo abscondita a constitatione mandi 
(Mi. 13, 10) Et accedentes discipali dixerant ei* quare in <« 
parabolis loqaeris eis* 
r XLVI "^^ respondens* ait illis* qaia uobis datam est nosse 

^ mysteria regni caeloram* illis aatem non est datam* cr. 4,3«) 
Seorsam aatem discipalis sais disserebat omnia 

■L cxxxin T^ • 11*1 • • • t â 

i (jTf. 13, 13) ideo m parabolis loqaor eis- qaia aidentes non » 

{•«• ^^^ uident- et aadientes non aadiant neqae intellegant- "et adimpletar 
in eis prophetia esaiae dicens* ^aadita aadietis et non intellegetis* 
, Et aidentes aidebitis et non aidebitis ^^ Incrassatam est 
,enim cor popali haias- et aaribas graaiter aadierant- et ocalos 
,saos claserant ne qaando ocalis uideant* et aaribas aadiant* «o 
,et corde intellegant* et conaertantar et sanem eos» 
Mucxxxnii '^Uestri aatem beati ocali qaia aident- et aares aestrae 
Le. cxx qyjg^ aadiant- 

'^Amen qaippe dico aobis- qaia malti prophetae et iasti 
capierant oidere qaae aidetis* et non aiderant- et aadire qaae t» 
auditis et non aadierant 

Hi qxXXV 

, // _ LXXVI- ^®Uos ergo aadite parabolam seminantis 

■r. XXXVIII •^ * 

Le. Lxxviii w Omnis qai aadierit aerbam regni et non intellegit- aenit 

malas et răpit qaod seminatam est in corde eias- hic est qai 
secas aiam seminatas est* ^qai aatem sapra petrosa seminatas^ 
est* hic est qai aerbam aadit et continao cam gaadio acdpit 
iUad- ^'non habet aatem in se radicem sed est temporalis- 
facta aatem tribalatione et persecatione propter aerbam con- 
tinao scandalizatar- ^qai aatem est seminatas in spinis- 

Hic est qai aerbam aadit et soUicitado saecali istias et» 
fallacia diaitiaram soffocat aerbam et sine fracta efficitar 

Vt. 13, 33-35. 10—11. 13—22. Le. 13, 21. Hr. 4, 33. 



c. LXXYI-LXXVm.] SVANGELlUlf. 71 

^ qui uero in terram bonam seminatas est- hic est qoi audit 
uerbum et intellegit et fructum afferet et facît- aliad quîdem 
centum* aliad autem sexaginta* porro aliud triginta* 

LXXVn- (JTr. 4,26; Sic est regnum dei quemammodum "' j? "" 
i si homo iaceat sementem in terram ^^et dormiat et exsorgat 
nocte ac die* et semen germinet et increscat dam nescit iile- 
'^oltro enim terra fractificat primam herbam- deinde spicam- 
deinde plenom framentam in spica- 
^ Et cam se prodaxerit fractas statim mittit falcem qaoniam 
loadest messis* c*. i3,36) Tanc dimissis tarbis- aenit in domam* et"^x^^ 
accesserant ad eam discipali eias dicentes* dissere nobis para- 
bolam zizanioram agri- ^^qoi respondens* ait* qai seminat 
bonam semen* est filias hominis- ^ager aatem est mandas* 
bonam aero semen hi sânt filii regni* zizania aatem filii sânt 
isneqaam- ^inimicas aatem qai seminaait ea* est diabolas 

Messis aero consammatio saecoli es^ messores aatem 
angeli sânt* 

^Sicat ergo coUigantar zizania et igni conbarentar* sic 
erit in consammatione saecali 
«o ^' Mittet filias hominis angelos saos et colligent de regno 
eias onmia scandala* Et eos qai faciant iniqaitatem 
^Et mittant eos in caminam ignis- ibi erit fletas et stridor dentium 
^^Tanc iasti falgebant sicat sol in regno patris sai* qai 
habet aares aadiat 
» LXXVin- "Simile est regnnm caeloram thesaaro ■«-^cx'- 
abscondito in agro- qaem qai inaenit homo abscondit- et prae 
gaadio illias aadit et aendit aniaersa qaae habet- et emit 
agram illam* ^^Iteram simile est regnnm caeloram homini 
qaaerenti bonas margaritas- ^^Inaenta aatem ana praetiosa 
w mărgărita* abiit et aendidit omnia qaae haboit et emit eam* 
^Itenun simile est regnnm caeloram sagenae missae in 
mare* ex omni genere congreganti- ^quam cam impieta esset 
educentes et secns litus sedentes elegernnt bonos in naşa* 
mâlos aatem foras miserunt* 
» ^Sic erit in consammatione saecali* exibunt angeli et 
separabnnt mâlos dţ medio iastomm 

Ut. 13, 23. 36—49. Hr. 4, 26—29. 



72 



EVANGELIUM. 



[c. LXXVIII-LXXX. 



m cxu 
/ 

■r. L 
Lo XVIIIl 
Io. LVIIII 



U. IX 

X 



■l. CXUI 

/ 

Hr. U 
Le. XXI 
Io. XXXV 



Le. XXII 

1 



■l CXLHI 

li 
■r. LVII 
Le. XC 



^Et mittent eos in caminum ignis- ibi erit fletus et stridor 
dentiom- ^' Intellexistis haec omnia- dîcont ei etiam* ^ Ait illis 
ideo omnis scriba doctus in regno caelorum similis est ho- 
mini patrifamilias qui profert de thesaoro suo noua et uetera- 
^Et factum est cum consummasset îhesas parabolas istas & 
transiit inde 

LXXYini- *^Et ueniens in patriam suam docebat 
eos in synagogis eorum ita ut mirarentor et dicerent unde 
huic sapientia haec et oirtutes tales quae per manus eios 
efficiantor- io 

^Nonne hic est fabri filius nonne mater eius dicitur 
măria- et fratres eius iacob et ioseph et simon et iudas ^et 
sorores eius nonne omnes aput nos sunt- unde ergo huic 
omnia ista* ^^et scandalizabantur in eo' n^,^,^) Et ait illis 
utique dicetis mihi hanc similitudinem medice cura te ipsumis 
quanta audiuimus facta in caphamaum- fac et hic in patria tua 

^^Amen dico uobis quia nemo propheta acceptus est in 
patria sua et in domo sua- (jf 13, m) Et non fecit ibi uirtutes 
multas propter incredulitatem illorum* («r. 6, 5) nisi paucos in- 
firmos inpositis manibus curabit et mirabatur propter incre-^o 
dulitatem eorum* iu- 4, 3s) In ueritate dico uobis* multae uiduae 
erant in diebus heliae in israhel* quando clusum est caelum 
aunis tribus et mensibus sex* Cum facta est famis magna in 
omni terra ^'et ad nullam illarum missus est helias* nisi in 
sarepta sidoniae ad mulierem uiduam* 

^ Et mulţi leproşi erant in israhel sub helisaâo propheta- 
et nemo eorum mundatus est nisi neman syrus* ^Et repleti 
sunt omnes in synagoga ira* haec audientes ^et surrexerunt 
et eicerunt illum extra ciuitatem et duxerunt illum usque ad 
supercilium montis supra quem ciuitas illorum erat aedificataso 
ut praecipitarent eum- ""Ipse autem transiens per medium 
illorum ibat 

LXXX* («.".>) In illo tempore herodes tethrarca- misit 
^ac tenuit iohannen et uinxit eum in carcerem propter hero- 
diadem uxorem philippi fratris sui quia duxerat eum- ' Dicebat 8& 
enim iohannes herodi non licet tibi habere eam 

Mt. 13, 50-58; 14, 1-3. Le. 4, 23-40. Mr. 6, 5. 



3* 



c. LXXX-LXXXl]. EYANGELIUM. 



73 



(jTr. «, 19) Herodîs autem insidiabatur illi et uolebat occidere 
eum nec poterat 

{Mi, 14, 5) Timebat enim populam qoia sicut prophetam eom 
habebant- Similiter et herodes uolens illum occidere metuebat* 

• cr. 6, 20) Sciens eum uirum iustum et sanctum et custodiebat 
eum- et audito eo multa faciebat et libenter eum audiebat- 
" et cum dies oportunus accidisset* herodes natalis sui cenam 
fecit priucipibus et tribunis et primis galileae- 

^Cumque introisset filia ipsius herodiadis et saltasset- 

••'^et placuisset herodi simulque recumbentibus rex ait puellae- 

Pete a me quod uis et dabo tibi- *'et îurauit illi- quia 

quidquid petieris dabo tibi- licet dimidium regni mei- ^^Quae 

cum exisset dixit matri suae- quid petam et illa dixit caput 

iohannis baptistae- ^ Gumque introisset stâtim cum festinatione 

*^ad regem petiuit dicens- uolo ut protinus des mihi in disco 
caput iohannis baptistae- ^et contristatus est rex- propter 
iuramentum autem et simul recumbentes noluit eam con- 
tristare- c h. ^o) Misitque speculatorem et decollauit iohannen 
in carcere- ^^et allatum est caput eius in disco et datum est 

^ puellae- cr. e, as) et dedit matri suae- («. », m Et accedentes 
discipuli eius tulerunt corpus et sepelierunt illud c*-. 6, 29) in 
monumento 

(«. 14, 12) Et uenientes nuntiauerunt ihesu- r^c. 9, -n audiuit autem "' ^5^"*" 
herodes famam ihesu- et omnia quae fiebant ab eo et haesi-u;xu"' 

••tabat eo quod diceretur a quibusdam quod iohannes surrexit 
a mortuis ^a quibusdam uero quia helias apparuit- ab aliis 
autem quod propheta unus de antiquis surrexit- ^ Et ait herodes. 'v?^ 
iohannen ego decollaui- quis autem est iste de quo audio ego 
talia et quaerebat uidere eum 

•O (A. 11, ÎS) Quod cum audisset ihesus secessit inde in naui- '/// 

. Le. XCIl 

cula in locum desertum seorsum- et cum audissent turbaei«^i'^ 
secutae sunt eum pedestres de ciuitatibus ^^et exiens uidit 
turbam mulţam et misertus est eius et curauit languidos eorum 

Ml cxlvii 

LXXXT- "Uespere autem facto accedentes duodecim ^^ f^,yj 
Mdixerunt illi- dimitte turbas- ut euntes in castella nillasque {;; ^,^|% 
quae circa sunt deuertant et inueniant escas quia hic in loco 

Mr. 6, 19-26. 28-29. Mt. 14, 5. 10-15. Le. 9, 7-9. 



i. CXLVl 



74 



EVANGELIUM. [c. LXXXI-LXXXH. 



deserto sumos* ^"Ihesus autem dixit illis non habent necesse 
ire« date illis uos manducare- 

(/o. 6,7) Respondit ei philippus ducentorom denariomm 
panes non sufficinnt eis ut onasqaisque modicnm quid accipîat- 

(jTr. 6,38) Et dicit eis« quot panes habetis- (&. e, 8) Dicit ei s 
unus ex discipulis eios andreas frater simonis petri* 

^Est puer onas hic qui habet quinqne panes hordiacios 
et duo pisces sed haec quid sunt inter tantos- ^. 9, is) nisi 
forte nos eamus et emamus in omnem hanc turbam escas- 
qui ait eis* c». 14, 18) afferte illos mihi huc- t'r. e, 39) Et praedpitto 
illis ut accumbere facerent omnes secundum contubemia supra 
uiride faenum- ^^et discubuerunt in partes per centenos et 
per quinquagenos ("• i«i m acceptis autem quinque panibus et 
duobus piscibus- respexit in caelum et benedixit illis et fregit 
et distribuit discipulis- discipuli autem turbis ^^et manduca-» 
uerunt omnes et saturaţi sunt* Tulerunt reliquias Xn cofinos 
fragmentorum plenos- 

^* Manducantium autem fuit numerus V milia uirorum- 
cxceptis mulieribus et paruulis 
■i.cxLvm. aajj|. gt^tim iuggît discipulos ascendere in nauicula et prae-» 

cedere eum trans fretum ad bethsaidam donec dimitteret 
turbas uo. e, h) illi ergo homines cum uidissent quod fecerat 
signum dicebant 

quia hic est uere propheta qui uentums est in mundum- 
^*ihesus ergo cum cognouisset quia uenturi essent ut raperent«& 
eum et facerent eum regem fugiit* («. h, w et dimissa turba 
ascendit in monte solus orare 
^cL LXXXn- Uespere autem facto solus erat ibi- **na- 

uicula autem in medio mari iactabatur fluctibus* erat enim 
contrarius uentus » 

^^ Quarta autem uigilia noctis- («r. e, 48) uidens eos laborantes- 
uenit ad eos ambulans supra mare- et uolebat praeterire eos 

(jb. li, 26) Et uidentes eum supra mare ambulantem turbaţi 
sunt dicentes- quod phantasma est et prae timore clamauerunt- 

^^Statimque ihesus locutus est eis dicens* habete fiduciams^ 
ut. cu ego sum nolite timere- ^^Respondens autem petrus dixit- 

Ui. 14, 15—16. 18—28. Io. 6, 7—9. 14—15. Le. 9, 13. Mr. 6, 38-39. 48. 



//// 

■r. LXVU 
Io. U 



■t. CUI 



c. Lxxxn-Lxxxin.] evangelium. 75 

domine si ta es iube me uenire ad te snper aqoas* ^at ipse 
ait- ueni 

Et descendens petrus de nauicula ambulabat super aquam 
ut ueniret ad ihesom* ^Uidens uero uentum aalidom timuit- 

• Et cam coepisset mergi clamauit dicens- domine salaam me 
fac« ''et continao ihesas extendens mânam appraehendit eam- 
Et ait illi- modice fidei qaare dabitasti- ^Etcam ascendissent"' r/ 
in nauicolam cessaait aentas- et statim foit naais ad terram 
qaam ibant- ^ qai aatem in naaicala erant aenerant et adora- 

loaenmt eam dicentes aere filias dei es 

LXXXm. **Et cam transfretassent aenerant in""/?'*"'' 
terram genesar. ^et cam cognoaissent eam airi loci illias- "« uxvi' 
miserant in aniaersam regionem illam* et optalerant ei omnes 
male habentes ^et rogabant eam at ael fimbriam aestimenti 

tseias tangerent- 

Et qaicamqae tetigerant salai facti sânt- ao,e,n) altera '"-^^^ 
die tarba qaae stabat trans mare aidit qaia naaicala alia non 
erat ibi nisi ana- et qoia non introisset cum discipalis sais 
ihesas in naaem' sed soli discipali eias abissent- ^aliae aero 

sosuperaenerant naais a tiberiade iaxta locam abi mandaca* 
aenmt panem gratias agentes domino- ^Cam ergo aidisset 
tarba qaia ihesas non esset ibi neqae discipali eias ascen- 
derant naaicalas* et aenerant caphamaam qaaerentes ihesam- 
^Et cam inaenissent eam trans mare dixerant ei* rabbi 

m qaando hac aenisti- ^ respondit eis ihesas et dixit- amen amen 
dico nobiS' qaaeritis me non qaia aidistis signa* sed qaia 
mandacastis ex panibas et satarati estis ^^ operamini non dbam 
qoi perit- sed qai permanet in aitam aetemam 

Qaem filias hominis nobis dabit- hanc enim pater signaait 

aodeas ^Dixerant ergo ad eam qaid faciemas at operemar opera 
dei* ^Respondit ihesas et dixit eis- hoc est opas dei at cre- 
datis in eam qaem misit iile- "^ Dixerant ergo ei- qaod ergoi^yun 
ta facis signam at aideamas et credamas tibi qaid operaris- S,"^ ţ^^i 
'^Patres noştri mannam mandacaaerant in deserto sicat 

wscriptam est- panem de caelo dedit eis mandacare* '^ Dixit '""x"*" 
ergo eis ihesas- amen amen dico aobis- non moses dedit aobis* 

Ml. 14, 28-36. Io. 6, 22-32. 



'^^ EVANGELIUM. (c. LXXXHI. 

panem de caelo- sed pater meus dat uobis panem de caelo 
aeram 

^ Panis eoim dei est qui descendit de caelo et dat aitam 
mondo* '^Dixenmt ergo ad eom- domine semper da nobis 
panem hanc » 

■k ixxxiiii »*Dixit aatem eis ihesas- ego sam panis aitae- qai aeniet 

■r. CLW j . , 

u. ccLxvi ad me non esanet- 

Et qai credit in me non sitiet amqaam- '^Sed dixi aobis 
io.^ivi quia et aidistis me et non creditis- ^omne qaod dat mihi 
Io. iim pater ad me aeniet- et eam qui aenit ad me non eiciam foras* io 
■lccxcv "qaia descendi de caelo- non at faciam aolantatem meam- 
LexcLxxxu sed aoluntatcm eias qai misit me- ^haec est aatem aolantas 
(lo.uvm ^.^ ^^ ^g.^ ^^ patris ut omne qaod dedit mihi non perdam 

ex eo sed resascitem illam noaissimo die 

^Haec est enim aolantas patris mei qai misit me ati» 

omnis qai aidet filiam et credit in eam habeat aitam aetemam 
Io. Lviui et resascitabo ego eam in noaissimo die- *' Marmarabant ergo 
Sr.L^^' iadaei de illo qaia dixisset- «^ ego sam panis qai de caelo 

descendi- **et dicebant- 

Nonne hic est ihesas filius ioseph- Gaias nos nonimasto 

patrem et matrem 
qaomodo ergo dicit Mc qaia de caelo descendi- 
Io. XXX ^^Respondit ergo ihesas et dîxit eis- nolite marmarari in 

inaicem- ^^nemo potest aenire ad me nisi pater qui misit me 

traxerit eum- et ego resascitabo eam noaissimo die- ^^est» 

scriptum in prophetis- et erunt omnes docibUes dei- Omnis 

qui audiuit a patre et didicit- uenit ad me- 
Lxxxvii ^Non quia patrem uidit quisquam nisi is qui est a deo 

Lo! cxvuu ^îc uidit patrem 

(io.)xxu ^^amen- amen dico uobis qui credit in me habet uitam to 

aetemam- ^Ego sum panis uitae- ^'Patres uestri manduca- 
"" ^ uerunt in deserto manna et mortui sunt- ^ Hic est panis de 

caelo descendens- ut si quis ex ipso manducauerit non moriatur- 
m cccx ** ^S^ sum panis uiuus qui de caelo descendi- si quis mandu- 
Lc! ccxcvn cauerit ex hoc pane uiuit in aeternum- Et panis quem ego as 
(loo^xxvi ^^Q ^Yo mea est pro mundi uita- '^Ligitabant ergo iudaei 

lo. 6, 32-52. 



r. LXXXm-LXXXniI.] EVANGELIUM. 77 

ad inuicem dicentes- quomodo potest hic nobis carnem suam 
dare ad manducandum- ^^Dixit ergo eis ihesus- amen amen 
dico uobis- nisi manducaueritis carnem fiii homînis et biberitis 
eias sangumem non habebitis uitam in uobis- ^* qui mandncat 

I meam carnem et bibet meum sangoinem habet uitam aetemam- 
et ego resuscitabo eum in nouissimo die- "Caro enim mea'">/}î^ 
uere est dbus Sîcffxiii" 

Et sanguis meus uere est potus- " Qui manducat meam car- n« )^xxvim 
nem et bibit meum sanguinem in me manet et ego in illo- 

lo^^sicut misit me uiuens pater et ego uiuo propter patrem- et 
qui manducat me et ipse uiuet propter me* ^^Hic est panis 
qui de caelo descendit* non sicut manducauerunt patres uestri 
manna et mortui sunt- qui manducat hune panem uiuet in 
aetemum- ^Haec dixit in synagoga docens in caphamaum* 

1»^ Mulţi ergo audientes ex discipulis eius dixerunt- 

Dums est hic sermo* quis potest eum audire- ^' Sciens autem 
ihesus apud semeţ ipsum quia murmurarent de hoc discipuli 
eius dixit eis« hoc uos scandalizat* ^ Si ergo uideritis filium '"^ f//" 
hominis ascendentem ubi prius erat* ^'Spiritus est qui uiui- g^iţ^viin 

to ficat- caro non prodest quicquam ^^' 

Uerba quae ego locutus sum uobis- spiritus et uita sunt^,,^ ^^^^ 
"^Sed sunt quidam ex uobis qui non credunt* lo.fxxni 

®Et dicebat propterea dixi uobis quia nemo potest uenire ^ 
ad me nisi fîierit ei datum a patre meo- ^Ex hoc mulţi di- 

t% scipulorum eius abierunt retro et iam non cum illo ambulabant* 
^ Dixit ergo ihesus ad duodecim numquid et uos uultis abire- 
'^Respondit ergo sunon petrus iouaim 

Ut CUL^i 

domine ad quem ibimus* uerba uitae aetemae habes* ^etHr.t.xx\ii 

* ^ Le. XClin. 

nos credimus et cognouimus quia tu es chnstus filius dei- 
M^Respondit eis ihesus- nonne ego uos duodecim elegi et- ex^''^/^'^"^ 

uobis unus diabolus est- ^' dicebat autem iudam simonis scariothis- 

hic enim erat traditurus eum cum esset unus ex dmodedm 

LXXXmi- (te. H, 37) Rogauit autem illum quidam jj-^cxxxv^^ 

pharisaeus ut pranderet apud se- et ingressus recubuit- 
»* ^ Pharisaeus autem coepit intra se reputans dicere- quare 

non baptizatus esset- ante prandium- ^ et ait dominus ad illum 

Fo. 6, 52—71. Le. 11, 37-39. 



78 EVANGELIUH. [c. LXXXmi-LXXXV. 

Nane uos pharisaei quod deforis est calicis et cătini 
mundâtis- quod autem intos est- uestram plenum est rapina 
et iniqnitate- ^stultî* nonne qui fecit quod deforis est- etiam 
id quod deîntos est fecit* ^^uerom tamen quod saperest date- 
demosynam et ecce omnia munda sunt uobîs» » 

"*>/""' LXX XV- (*r. 7, 1) pharisaei et quidam de scribis 

"' "" uenientes ab hierosolymis- *Et cum uidissent quosdam ex di- 
scîpulis- communibus manibus id est- non lotis manducare panes 
uituperauerunt (»• »« d dicentes- ^ Quare discipuli tui transgre- 
diuntur traditionem seniorum io 

Non enim lauant manus suas cum panem manducant- 
'ipse autem respondens ait iUis- quare et uos transgredimini 
mandatum dei propter traditionem uestram- Nam deus dixit 
^honora patrem et matrem- Et qui maledixerit patri uel- matri- 
morte moriatur- ^Uos autem dicitis* quicumque dixerit^ patrii» 
uel matri- munus quodcumque est ex me tibi proderit- * et non 
honorificauit patrem suum aut matrem- et irritum fecistis 
mandatum dei propter traditionem uestram- («r.7,8) Pharisaei 
■f.^xx enim et omnes iudaei nisi crebro lauent manus non manducant 

Tenentes traditionem seniorum ^et a foro nisi baptizentur» 
non comedunt- et alia multa quae tradita sunt illis seruare- 
baptismata calicum* et urceorum et aeramentomm- et lectorum- 
^et alia similia his fadunt multa- 
(A. i5,Q Irritum fecistis mandatum dei propter traditionem 
■*^K/""* uestram- 'hypocritae- bene prophetauit de uobis esaias dicens-» 
"' ""* „^populus hic labiis me honorat cor autem eorum longe est 
,,a me 

„ "Sine causa autem colunt me docentes doctrinas mandata 
„hominum cr. ?, s) relinquentes enim mandatum dei tenetis tra- 
,,ditionem hominum^^ ^ 

im, is, 10) Et conuocatis ad se turbis dixit eis- audite et 

intellegite- "non quod intrat in os coinquinat hominem sed 

quod procedit ex ore hoc coinquinat hominem 

HL^civ "Tune accedentes discipuli eius dixerunt ei- Scis quia 

pharisaei audito uerbo scandalizaţi sunt- s» 

''at iile respondens ait* omnis plantaţie quam non plantăuit 

Le. 11, 39-41. Mr. 7, 1-4. 8. Mt. 15, 1-13. 



c. LXXXV-LXXXVIL] EVANGELIUM. 



79 



pater meus caelestis eradicabitur- "sinete Olos caeci sunt.^,,,. 
duces caecoram- i^ţvn 

Caecos autem si caeco ducatum praestet ambo in foueam 
cadont- (*r. ?, id Et cum introisset în domum a torba- Inter- "*• ^ ^" 

ft rogabat eum («15,15) petrus- edissere nobis parabolam istam-"'"" 
'^at iile dixit* athuc et uos sine intellactu estis- '^non intelle- 
gitis* omne quod in os intrat in uentrem uadit et in secessum 
emittitur- 

^^Quae autem procedont de ore de corde exeunt- et ea 

10 coinquinant hominem ^'de corde enim exeunt cogitationes malae* 
Homicidia* adulteria- fomicationes* furta* falsa testimonia- 
auaritia nequitiae* dolus- inpudicitia* oculus malus- blasphemia- 
superbia- stultitia- ^hae sunt quae coinquinant hominem 

Non lotis autem manibus manducare non coinquinat 

u hominem 

LXXXVI- **Et iude surgens abiit in fines tyri et|||^^r" 
sidonis- ^ et ecce mulier cananea gentilis syrophoenissa genere 
clamauit dicens* miserere mei domine fiii dauid filia mea male 
a daemonio uexatur 

M '^ihesus autem non respondit ei uerbum- et accedentes di- 
sdpuli eius rogabant eum dicentes dimitte eam quia clamat r 
post nos* ^Mpse autem respondens ait- Non sum missus nisiHt. avim 
ad oues quae perierant domus israhel- ^at illa uenit et ad- ir. lx»ii. 
orauit eum dicens domine* adiuua me- Cr. 7, vn qui dixit sine 

3» prius saturări filios- («. », m) Non est enim bonum sumere 
panem filiorum et mittere canibus- '^ at illa dixit etiam domine- 
nam et catelli edunt de micis quae cadunt de mensa dominorum 
suorum* ^Et tune ait illi* o* mulier magna est fides tua fiat 
tibi sicut uis* et sanata est filia illius ex illa hora 

80 LXXXVn. (*r.7,3i) Et iterum exiens de finibus tyri-* «;?""' 
uenit per sidonem ad mare galilaeae* medios fines decapoleos* 
^et adducent eis surdum et mutum* et depraecantur eum ut 
inponat illi manum- ^et adprehendens eum de turba seorsum 
misit digitos suos in auriculas* et expuens tetigit linguam eius- 

35 '^et suspiciens in caelum ingemuit- et ait illi- effeta quod est 
adaperire- ^Et statim apertae sunt aures eius- et solutum 

Ml. 15, 13—28. Hr. 7, 17. 27, 31-35. 



■r. LXX 



80 EVANGELIUM. [c. LXXXVII-LXXXVIII. 

est ninculum linguae eius et loqaebatur recte- ^®et praecepit 
illis ne cui dicerent-.Quanto aatem eis praecipiebat* tanto magis- 



Ie. C 



plus praedicabant- ^et eo amplius ammirabantur dicentes* 



«r. wxvi bene omnia fecit et surdos facit audire et mutos loqui 

«uciT. LXXXVlil- (to.4, 4) Oportebat autem eum transire per » 

Io. XXXIIL , *- 

^ samanam- 

*Uenit ergo in ciuitatem samariae quae dicitar sychar- 
iuxta praediam quod dedit iacob- ioseph filio sao- ® Erat autem 
ibi fons iacob* ihesus ergo fatigatus ex itinere sedebat sic 
super fontem hora erat quasi sexta- to 

^Uenit mulier de samaria haurire aquam* dicit ei ihesus< 
da mihi bibere- ^discipuli enim eius abierant in ciuitatem ut 
ciuos emerent- ^ dicit ergo ei mulier illa samaritana 

Quomodo tu iudaeus cum sis bibere a me poscis quae 
sum mulier samaritana* non enim coutuntur iudaei samaritanis is 

'^Respondit ihesus et dixit ei* si scires donum dei* et 
quis est qui dicit tibi da mihi bibere* tu forsitan petisses ab 
eo et dedisset tibi aquam uiuam 

"Dicit ei mulier* domine neque in quo haurias habes et 
puteus altus est* unde ergo habes aquam uiuam » 

^^ Numquid tu maior es patre nostro iacob- qui dedit nobis 
puteum- et ipse ex eo bibit etfilii eius et pecora eius* '^Respondit 
ihesus et dixit ei* Omnis qui bibet ex aqua hac sitiet iterum- 
qui autem biberit ex aqua quam ego dabo ei- non sitiet in 
aetemum* ^^Sed aqua quam ego dabo ei fiet in eo fons» 
aquae salientis in uitam aetemam* ^^ Dicit ad eum mulier* 
domine* da mihi hanc aquam ut non sitiam neque ueniam huo 
haurire* ^^ dicit ei ihesus* uade uoca uirum tuum et ueni* 
'^Respondit mulier et dixit* non habeo uirum 

Dicit ei ihesus* bene dixistî quia non habeo uirum* '^quin-» 
que enim uiros habuisti* et nune quem habes non est tuus uir* 
hoc uere dixisti* " Dicit ei mulier domine* uideo quia propheta 
es tu- ^patres noştri in monte hoc adorauerunt 

Et uos dicitis quia in hierosolymis est locus ubi adorare 
oportet 8s 

^^Dicit ei ihesus* mulier- crede mihi* quia ueniet hora quando 

Mr. 7, 35-37. Io. A, 4—21. 



c. LXXXVIILJ EVANGBLIUM. 81 

neque in monte hoc neque in hierosolymis adorabitis 
patrem- 

^^Uos adoratis quod nescitis* nos adoramus quod scimus- 
quia salus ex iudaeis est- ^ Sed uenît hora et none est* qoando 

» aeri adoratores adorabont patrem in spiritu et ueritate* nam 

et pater tales quaerit qui adorent eum ^^spiritus est dens- et 

eos qni adorant eum in spiritu et ueritate oportet adorare- 

^^Dicit ei mulier- scio quia messias uenit qui dicitur 

christus* Cum ergo uenerit iile nobis adnuntiabit omnia- '® Dicit 

««ei ihesus- ego sum qui loquor tecum- *'et continuo uenerunt 
discipuli eius* et mirabantur quare cum muliere loquebatur- 
nemo tamen dixit quid quaeris aut quid loqueris cum ea- 
^Reliquit ergo hydriam suam mulier- et abiit in ciuitatem et 
dicit illis hominibus- 

^5 *®Uenite et uidete hominera qui dixit mihi omnia quae- 

cumque feci- numquid ipse est christus- ^^exierunt de ciuitate 

et ueniebant ad eum- ^^ Interea rogabant eum discipuli dicentes- 

rabbi- manduca- 

^ille autem dixit eis- Ego cibum habeo manducare* quem 

20U0S non scitis- 

'^Dicebant ergo discipuli ad inuicem- numquid aliquis 
attulit ei manducare- ^^ Dicit eis ihesus- meus cibus est ut faciam 
uoluntatem eius qui misit me ut perficiam opus eius- ^^nonne 
uQs dicitis quod athuc IIU menses sunt- et messis uenit- 

aecce dico uobis* leuate oculos uestros et uidete regiones quia 

albae sunt iam ad messem- ^®Et qui metit mercedem accipit- 

et congregat fructum in uitam aeternam- ut et qui seminat 

simul gaudeat- et qui metit- ^Hn hoc enim est uerbum uerum 

Quia alius est qui seminat- et alius est qui metit- '^Ego 

somisi uos metere quod uos non laborastis alii laborauerunt et 
uos in laborem eorum introistis- ^^ Ex ciuitate autem illa mulţi 
crediderunt in eum samaritanorum propter uerbum mulieris 
testimonium perhibentis quia dixit mihi omnia quaecumque 
fed- ^ Cum uenissent ergo ad illum samaritani rogauerunt eum 

»ut ibi maneret- et mansit ibi duos dies- *'Et multo plures 
crediderunt propter sermonem eius- *^Et mulieri dicebant- 

Io. 4, 21—42. 

6 



82 EYANGBLIUH. [c. LXXXVni-LXXXVniI. 

qaia iam non propter tuam loquellam creâimns ipsi enim 
audiaimas et scimus quia aere hic est saluator mundi 

Io. xxxviiii LXXXVim. (/0.M) Post haec erat dies festus iu- 

Mrxx^ daeorom- et ascendit ihesus hlerosolymis 

Le. xxxvu 2jjg^ autem hierosolymis super probatîca piscina qnae 5 

cognominatur hebraeice bethsaida^ qaînqae porticus habens 
^in his iacebat multitudo magna langaentium- 

Caecorum- daadonim aridonim expectantium aquae motom- 
^ Angelas autem domini secundum tempus descendebat in piscina 
et mouebat aquam* qui ergo primus descendisset post motnmio 
aquae sanus fiebat- a quocumque languore tenebatur- ^Erat 
autem quidam homo ibi XXXVIII annos habens in infir- 
mitate sua- 

^ Hune cum uidisset ihesus iacentem et cognouisset quia iam 
multum tempus habet dicit ei- Uis sanus fieri* ^respondit eii» 
languidus* domine- hominem non habeo ut cum turbata fuerit 
aqua mittat me in pisciuam* dum uenio enim ego alius ante 
me descendit- ^ dicit ei ihesus- surge toile grabattum tuum 
et ambula* ^et statim sanus factus est homo 
Et sustulit grabattum suum et ambulabat- 20 

Erat autem sabbatum in illo die- ^^Dicebant iudaei illi 
qui sanus fuerat- sabbatum est non licet tibi toUere grabattum 

Io. xxxviiii J^^,^, 11 Respondit eis- qui me fecit sanum iile mihi dixit- toile 

grabattum tuum et ambula- '^Interrogauerunt ergo eum- quis 
est iile homo qui dicit tibi toUe grabattum tuum et ambula- 2» 
'Ms autem qui sanus fuerat effectus- nesciebat quis esset- 
Ihesus enim declinauit a turba constituta in loco 
^^ Postea inuenit eum ihesus in templo et dixit illi- 
Ecce sanus factus es- iam noii peccare ne deterius tibi 
aliquid contingat- '^abiit iile homo et nuntiauit iudaeis quia 30 
ihesus esset qui fecit eum sanum- *®propterea persequebantur 
iudaei ihesum quia haec faciebat in sabbato* '^ihesus autem 
respondit eis- pater meus usque modo operatur et ego operor- 
'* propterea ergo magis quaerebant eum iudaei interficere- quia 
non solum soluebat sabbatum- sed et patrem suum dicebat*» 
deum- aequalem se faciens deo- respondit itaque ihesus et dixit 

Io. 4, 42; 5, 1--18. 



c. LXXXVIIII.] EVANGSLIUH. 83 

eis- '^Amen- amen dico uobis- non potest filius a se facere 

quicqaam* nisi quod uiderit patrem fadentem- 
quaecumque emm iile fecerit* haec et filins similiter fadet- 

^ pater enim diligit filinm et omnia demonstrat ei qnae ipse 
b fad& et maiora bis demonstrabit ei opera ut nos miremini* 

^^Sicnt enim pater snscitat mortuos et uioificat* 

Sic et filins qnos unit- uinificat* ^neqne enim pater indicat 

qnemquam sed iudicinm omne dedit filio- ^nt omnes honori- 

ficent filinm sicut honorificant patrem* io. xl 

10 Qui non honoriificat filinm non honorificat patrem qui"|;^^'" 

misit iUnm ^ ^^ 

Io. XLI 

^^Amen* amen* dico nobis quia qui uerbnm meum audit ' 
et credit ei qui misit me habet uitam aetemam- et in iudicinm 
non uenit- sed transiet a morte in uitam* ^^amen amen dico 
15 nobis quia uenit hora et nune est- quando mortui audient 
nocem filii dei- Et qui audierint ninent ^ Sicut enim pater 
habet uitam in semeţ ipso* sic dedit et filio uitam habere in 
semeţ ipso- ^^Et potestatem dedit ei et iudicinm facere quia 
filius hominis est* '^nolite mirări hoc- quia uenit hora* in qua 
w omnes qui in monumentis sunt audient uocem dus ^et pro* 
cedent* qui bona fecerunt in resurrectionem uitae* 
Qui uero mala egerunt in resurrectionem iudidi 
*^Non possum ego a me ipso facere quicquam* Sicut ,^ ^^ 
audio iudico et iudicinm meum iustum est* '^Si ergo testi- ' 
nmonium perhibeo de me* testimonium meum non est uerum 
"Alius est qui testimonium perhibet de me- et scio quia 
uerum est testimonium quod perhibet de me* ^Uos misistis 
ad iohannem et testimonium perhibuit neritati* ^^ego autem 
non ab homine testimonium acdpio sed haec dico ut nos 
sosalni sitis* ^ille erat lucerna ardens et lucens* uos autem 
uoluistis exultare ad horam in luce dus* 

^ Ego autem habeo testimonium maius iohanne* opera enim 
qnae dedit mihi pater ut perfidam ea ipsa opera qnae ego facio 
testimonium perhibent de me* quia pater me midt* et qui 
3s misit me pater ipse testimonium perhibuit de me* '^et neque io. xuni 
uocem eius umquam audistis neque speciem eius uidistis- '^Eti;^^ţ>i|^^^ 

Io. 5, 18-38. 

6* 



84 EVANGBLIUM. [c. LXXXVIIII-XC. 

lo.xLY uerbum eius non habetis in uobis manens* quia quem misit 
iile huic uos non creditis- '^ scratamini scripturas- qnia uos 
putatis in ipsis uitam aeternam habere- et illae sânt quae 
testimoniam perhibent de me ^ et non nultis uenire ad me ut 
uitam habeatis* ^^Claritatem ab hominibus non accipio ^'sed » 
cognoui uos- quia dilectionem dei non habetis in uobis- ^^Ego 
ueni in nomine patris mei et non accipitis me- si alius nenerit 
in nomine suo illum acdpietis- ^^ quomodo potestis uos 
credere qui gloriam ab inuicem accipitis et gloriam quae a 
solo est deo non quaeritis- ^^ nolite putare quia ego accusaturus >o 
sim uos apud patrem- est qui accusat uos* moses in quo uos 
speratis- ^^ Si enim crederetis moşi crederetis forsitam et mihi- 
de me autem iile scribsit- ^^si autem illius litteris non cre- 
ditis quomodo meis uerbis credetis 
"' K?' XC- (« «6, o Et relictis illis- nfr. a, d in illis diebus* iterum » 

cum multa turba esset- (i»<. i^ 32) conuocatis discipulis suiş dixit 
Misereor turbae quia ecce triduo iam perseuerant 
mecum et non habent quod manducent et dimittere eos ieiunos 
nolo ne deficiant in uia- ^^Et dicunt ei discipuli- unde ergo 
nobis in deserto panes tantos ut saturemus turbam tantam-» 
^*Et ait illis ihesus- quot panes habetis- at illi dixerunt VII 
et paucos pisciculos 

^Et praecepit turbae ut discumberet super terram- ^Et 
accipiens VII panes et pisces* et gratias agens fregit et dedit 
discipulis suiş- Et discipuli dederunt populo ^et comederunt» 
omnes et saturaţi sunt- et quod superfuit de fragmentis- 
tulerunt VII sportas plenas- ^Erant autem qui manducauerant 
IIU milia hominum extra paruulos et mulieres 
•f. ixxvm (#r. 8, 9) Et dimisit eos- *°Et statim ascendens nauem cum 
utium discipulis suîs uenit in partes dalmanutha- c« 16, 5) Et cum» 

ucnissent discipuli eius trans fretum* obliti sunt panes accipere 
^ ^Ji'^^"" (»r. •, u) et nisi unum panem non habebant in naui- ^^ Et 
u. mila praecipiebat eis dicens- im. ie, 6) intuemini et cauete a fermento 
^^ j^'^^ pharisaeorum et sadducaeorum (*r. 8, ») et a fermento herodis- 
Hr uxx ^j^ ,, ,, ^^ juj cogitabant inter se dicentes (*r.8, 15) quia panes non» 
habemus» im.iB,s) Sciens autem ihesus dixit- quid cogitatis inter 

Io. 5, 38-47. Ml. 15, 32-38; 16, 4-8. Mr. 8, 1. 9. 10. 14, 15. 



€. XC-XCI.] EVANGELIUM. ^^ 

110S modicae fidei qnia panes non habetis* * nondum intellegitis 
neque recordamini- c*. ». i?) adhuc caecatum habetis cor uestrum- 
'^ocalos habentes non uidetis- et aures habentes non auditis- nec 
recordamini ^^quando quinque panes fregi- in Y milia- et quot 

» cofinos fragmentorum plenos sustolistis* dicunt ei- XII- ^ quando- 
et yn panes in im milia- quot sportas fragmentorum susta- 
listis- et dicunt ei VII- nrr. ie, n) quare non intellegitis quia 
non de pane dixi uobis- cauete a fermento pharisaeorum et 
sadducaeorum- ^' Tune intellexerunt quia non ^erit cauendum 

loa fermento panum* sed a doctrina pharisaeorum et saddu- 
caeorum 

XCL "Uenit autem ihesus in partes caesareae '*; ţ"^* 
philippi- et interrogabat discipulos suos dicens- quem me dicunt ?<: onl" 
homines esse filium hominis- ^* at illi dixerunt- alii iohannem ° 

i5baptistam- alii autem heliam alii uero hieremiam aut unum 
ex prophetis- ^^Dicit illis- uos autem quem me esse dicitis* 
^^Respondens simon petrus dixit 
Tu es christus filius dei uiui- 
'"^ Respondens autem ihesus dixit- beatus es simon bariona* Hi clxvh 

10 quia caro et sanguis non reuelauit tibi sed pater meus qui 
in caelis est* ^*et ego dico tibi quia tu es petrus- Super hanc 
petram aedificabo ecclesiam meam et portae inferi non prae- 
ualebunt aduersus eam ^^et tibi dabo claues regni caelorum- 
et quodcumque solueris super terram- erit solutum in caelis- «^ cutvm 

tt^Tunc praecepit discipulis suiş ut nemini dicerent quia ipse J; J^^^,^'^"* 
esset ihesus christus- ^'exinde coepit ihesus ostendere disci^ 
pulis suiş- quia oportet eum ire hierosolymam et multa pati 
a senioribus et scribis et principibus sacerdotum et occidi- et 
tertia die resurgere 

» *^Et assumens eum petrus coepit increpare illum dicens-"*^"^"" 
absit a te domine- non erit tibi hoc- *'qui conuersus dixit* *****"" 
petro- Uade post me satanas- scandalum es^ mihi- quia non 
sapis ea quae dei sunt- sed ea quae hominum» **Tunc (#r. », s«) ■^^ JJ-'^ 
conuocata turba cum discipulis suiş dixit eis- («lis^m) Si quisi^xcvi 

thuvlt post me uenire abneget semeţ ipsum- et toUat crucem 
suam et sequatur me- 

Ml. 16, 8-9; 11^24. Mr. 8, 17-30. 34. 



86 EVANGSLIUH. Ic. XCI-XCII. 

^ Qui enim uoluerit animam suam salaam facere perdet eam. 
qni aatem perdiderit animam suam propter me inueniet eam 
^ Quid enim prodest homini* si mundum uniuersum lucretor- 
animae uero suae detrimentum patiator- aut quam dabit homo 
HI cLxxi conmutationem pro anima sua- ^^filius enim hominis uenturus & 
est in gloria patris sui cum angelis suiş- Et tune reddet uni- 
cuique secundum opus eius 
Ht. cLxxii XCn- *® Amen dico uobis^ sunt quidam de hic stantibus 

Lei^xcvm" 4ui non gustabunt mortem donec uideant filium hominis ue- 
nientem in regno suo- (jti. i?, i) Et post dies VI assumsit ihesus io 
petrum et iacobum et iohannem fratrem eius et ducit illos in 
montem excelsum seorsum iie.9,28) ut oraret- ^et factum est 
dum oraret c*- n, 2) transfiguratus est ante eos 

Et resplenduit facies eius sicut sol- uestimenta autem eius 
facta sunt alba sicut nix cr 9, 2) splendentia candida nimis- » 
qualia fîillo super terram non potest candida facere- c- 1?* 3) Et 
ecce apparuit illis moses et helias cum eo loquentes (^. % 31 > in 
maiestate et dicebant excessum eius quae conpleturus erat 
hierusalem 

(A. 17, 4) Respondens autem petrus dixit ad ihesum- domine* 30 
bonum est nobis hic esse- si uis faciamus hic tria tabernacula- 
tibi unum et moşi unum et heliae unum* ^adhuc eo loquente- 
ecce nubis lucida obumbrauit eos- Et ecce uox de nube dicens 
Hic est filius meus dilectus in quo mihi bene complacuit 
ipsum audite » 

^Et audientes discipuli ceciderunt in faciem suam et 
timuerunt ualde- ^et accessit ihesus et tetigit eos- dixitque 
eis surgite et nolite timere ^ leuantes autem oculos suos nemi-- 
nem uiderunt* nisi solum ihesum- ^Et discendentibus illis de 
monte- praecepit ihesus dicens- nemini dixeritis uisionem donec so 
■tcmin fiiiQg hominis a mortuis resurgat '°Et interrogauerunt eum 
■'^"**^"" discipuli dicentes- Quid ergo scribae dicunt- quia helian opor- 
teat primum uenire- ^'atille respondens ait illis- helias quidem 
uenturus est- et restituet omnia- '^Dico autem uobis quia 
helias iam uenit et non cognouerunt eum sed fecerunt in eoa» 
quaecumque uoluerunt sic et filius hominis passurus est ab 

Mi. 16, 25—28. Mr. 9, 1. 2. Le. 9, 28. 29. 31. Mt. 17, 2-12. 



a XCII-XCIIL] EYANGBLIITH. 



87 



eis- ^^Tunc intellexenmt disdpuli quia de iohaime baptista 
dixisset- ''*Et cum uenisset ad turbam e*r.9, is) uidit scribas"** //***"" 
conquirentes cum illis- ^^£t confestim omnis populus uidens l^ xcvmi 
eum stupe&ctus est expauenmt et accurrentes salutabant eum 
% '^ et interrogauît eos quid inter uos conquiritis 

XCni- (Ic 18.3!) In ipsa die accesserunt quidam pha-''*^^'^^"* 
risaeorum dicentes illi* exi- et uade hinc quia herodes uult 
te occidere ^et ait illis- 

Ite dicite uulpi illi- eece eicio daemonia- et sanitates per- 
tofido hodie et cras et tertia consummor 

^Uerumtamen oportet me hodie et cras et sequenti ambulare 
quia non capit prophetam perire extra hierusalem (^.9> ») Factum 
est autem in sequenti die- («< n, 14) accessit ad eum homo genibus 
prouolutis (£e.9,88) et exclamauit dicens* (a.i7,h) domine miserere 

iftfiliomeo- iu.9,w) quia unicus est mihi- («mt, i5)et lunaticus est 
(jTr. 9, 17) et spiritus adprehendit eum allidet- et spumat et stridet 
dentibus et arescit ('< it, 15) et male patitur- nam saepe cadet 
in ignem et crebro in aquam (^ 9. 39) et subito clamat et 
dissipat eum et uix discedit dilanians eum- ^ Et rogaui disci- 

aopulos tuos ut eicerent illum et non potuerunt (« 17. is) curare 
eum* (t^- 9> 41) Respondens autem ihesus dixit- o- generatio in- 
fidelis et peruersa- usque quo ero apud uos et patiar uos- 
(Mr, 9. 18) aflferte illum ad me- a«. », «> Et cum accederet (*••. 9, 19) et 
uidisset illum- statim spiritus conturbauit puerum- et elisus in 

uterram uolutabatur spumans- ^Et interrogauit patrem eius- 
quantum temporis est ex quo hoc ei accidit- at iile ait ab 
infantia- '^ sed si quid potes adiuua nos misertus noştri- ^ ihesus 
autem ait illi si potes credere omnia possibilia credenti- ^et 
exclamans pater pueri cum lacrimis aiebat- credo domine adiuua 

Mincredulitatem meam "Et cum uideret ihesus concurrentem ■*^ţ*'''"' 
turbam- conminatus est spiritui inmundo dicens illi Surde etLc.xcvuii 
mute spiritus- ego tibi praecipio exi ab eo- et amplius ne 
introeas in eum- ^ et exclamans et discerpens eum exiit ab eo 
Et factus est sicut mortuus- ita ut mulţi dicerent quia 

2dDiortnus est 

^Ihesus autem tenens manum eius eleuauit eum et surrexit 

Ml. 17, 12—15. Mr. 9, 13-15. 17-26. Le. 13, 31—33; 9, 37—42. 



88 



EVANGEUUH. [c. CXDI-XCV. 



(jrt. 17, iB) et curatus est puer- ex illa hora- c^- 9, «) et reddidit 
illum patri eias ('«. 17, i») Tune accessenmt discipuli ad ihesum 
secreto et dixeront- qaare nos non potuimus eicere illom- 
■1. cLxxv «o Dicit illis ihesus- propter incredulitatem uestram amen 

Le. CC quippe dico uobis 5 

Si habueritis fidem sicut granum sinapis- dicetis huic 
monti transi hinc et transibit* et nihil inpossibile erit uobis 

**hoc autem genus daemoniorum non eicitur nisi per ora- 
tionem et ieiunium 
■LCLxxvi XCniI- ^Conuersantibus autem eis in galilaea- dixitio 
Le! a '" illis ihesus- filius hominis tradendus est in manus hominum- 
^^et occident eum et tertio die resurgit- et contristati sunt 
wt. cLxxi uehementer ** et cum uenissent capharnaum* accessenmt qui 
didragma accipiebant- ad petrum et dixerunt- magister uester 
non soluit didragma- ^ait- etiam- Et cum intrasset domum» 
praeuenit eum ihesus dicens- quid tibi uidetur simon* reges terrae 
a quibus accipiunt tributum uel censum- A filus suiş- an ab alienis- 
*«Et iile dixit. ab aUenis- 

Dixit illi ihesus- Ergo liberi sunt filii- ^^ut autem non scan- 
dalizemus eos« nade ad mare- et mitte hamum- et eum piscem ao 
qui primus ascendent toile- et aperto ore eius inuenies staterem- 
illum sumens da eis pro me et te 
■r xcim XCV* (jfi. 18, 1) In illa hora («r.«, 32) cum domi esset 

"* T'^^"'interrogabat eos quid in uia tractabatis ^'at illi tacebant- si- 
Le.' CU quidem inter se in uia disputauerant- quis esset illorum maior- ts 
im. 18, 1) Et accesserunt discipuli ad ihesum dicentes- quis putas 
maior est in regno caelorum- ^Et aduocans ihesus paruolum- statuit 
eum in medio eorum 'et dixi^ amen dico uobis- nisi conuersi fue- 
ritis* et efficiamini sicut paruuli- non intrabitis în regno caelorum 

^Quicumque ergo humiliauerit se sicut paruulus iste- hicw 
est maior in regno caelorum- («r. 9, 3«) si quis uult primus esse 
erit omnium nouissimus et minister- (»• i^, &) et qui susceperit 
"^^^^/^"" unum paruolum in nomine meo me suscipit ®qui autem scan- 
Le':cxcvl! dalizauerit unum de pusillis istis- qui in me credunt* expedit 
ei ut suspendatur mola asinaria in coUo eius et demergatura» 
in profundum maris 

Mu 17, 18 -ÎS, 6. Le. 9, 43. Mr. 9, 32-34. 





Ir. CI 



c. XCVI-XCVn.] EVANGELIUH. 8^ 

XCVI- (^.9,49) Respondens autem iohannes dixit- "'^jcvi 
magister- uidimus quendam in nomine tuo eicientem daemonia'''' ^"' 
et prohibnimus eum qui non sequitur nobîscum- cr. 9, 38) ihesus 
autem alt- nolite prohibere eum* nemo est enim qui faciat 

» iiirtutem in nomine meo* et possit cito male loqni de me* 
^ qui enim non est aduersus uos pro uobis est- (» «, 'n uae "^-cij^^iin 
mundo ab scandalis- necesse est enim ut ueniant scandala- ^^ ^^^^^^ 
uemmtamen uae homini per quem scandalum uenit. irc 

^Si autem manus tua uel pes tuus scandalizat te absdde 

10 eum et proice abs te* bonum tibi est ad uitam îngredi debilem 
uel clodum quam duas manus uel duos pedes habentem mitti 
in ignem aetemum* ^Et si oculus tuus scandalizat te erue 
eum et proice abs te* bonum tibi est luscum in uitam regnare 
quam duos oculos habentem mitti in gehennam ignis- (#r. 9, «t)"'^ 

i»ubi uermis eorum non moritur et ignis non extinguitur- 
Omnis enim igne sallietur* ^^Et omnis uictima sale sallietur 

Ht. CLXXXI 

XCVn- («. 18, 10) Uidete ne contemnatis unum ex his ^ 
pusillis- 
Dico enim uobis quia angeli eorum in caelis semper uident 
wfaciem patris mei qui in caelis est " Uenit enim filius hominis 
saluare quod perierat* (^ i^, 3) Et ait ad iUos parabolam istam 
dicens* (« ib, 13) Quid uobis uidetur- si fuerint alicui C oues et ' ^ 

^ Le. CLXXXVII 

errauerit una ex eis* nonne relinquit XCEVIIII in montibus* 
(£c. 15, 4) uel in deserto («• i», t2) et uadet quaerere eam quae 

36 errauit- '^ et si contigerit ut inueniat eam n*- 1^ s) inponit in 
umeros suos- gaudens- 

^Et ueniens domum conuocat amicos et uicinos dicens illis- 
Congratulamini mihi quia inueni ouem meam quae perierat* 
ijft. 18, 13) amen dico uobis- quia gaudebit super eam magis quam 

tosuper XC V ULII quae non errauerunt iu.i5,v et non indigent 
paenitentia- («<. i», 14) Sic non est uoluntas ante patrem uestrum 
qui in caelis est- ut pereat unus de pusillis istis- (£«• ». b aut 
quae mulier habens dragmas X si perdiderit dragmam unam- 
nonne accendit lucemam et euertit domum et quaeret dili- 

3frgenter donec inueniat- *et cum inuenerit conuocat amicas et 
uicinas dicens 

Le. 9, 49. Mr. 9, 38^39. 47-48. Ml. |8, 7—10 12—14. Le. 15, 3 -9. 



^2 EVANGELIUH. [c C-CI. 

^^Misertas autem dominus serai illius dimisit eum et debitam 
dimisit ei* ^^Egressas aatem seruas iile inaenit anom de con- 
serais sais qai debebat ei centam denarios- et tenens saffocabat 
eum dicens- redde qaod debes 

^^Et procidens consenias eius rogabat eam dicens patien* s 
tiam habe in me Et omnia reddam tibi ^ille aatem nolait- 
Sed abiit et misit eum in carcerem donec redderet debitum- 
'^Uidentes autem conserui eius quae fiebant- contristati sunt 
ualde et uenerunt et narrauerunt domino suo omnia quae 
facta erant- io 

^^Tunc uocauit illum dominus suus- et ait illi- serue 
nequam- omne debitum dimisi tibi quoniam rogasti me- ^'non 
ergo oportuit et te misereri conserui tui* sicut et ego tui 
miserttts sum- '* et iratus dominus eius tradidit eum tortoribus 
quoadusque redderet uniuersum debitum- ^^Sic et pater meusi& 
caelestis faciet uobis si non remiseritis unusquisque fratri suo 
de cordibus uestris 

cLxxxviin CL (V(. 19, 1) et factum est cum consummasset ihesus 

Hr. cm sermones istos migrauit a galilaea* et uenit in fines iudeae 
trans iordanen ^ 

^ Et secutae sunt eum turbae multae et curauit eos ibi- ^ Et 
accesserunt ad eum pharisaei temtantes eum et dicentes- Si 
licet homini dimittere uxorem suam- quacumque ex causa* 
^qui respondens ait eis- non legistis quia qui fecit ab initio 
masculum et feminam fecit eos 2s 

*Et dixit- propter hoc dimittet homo patrem et matrem et 
adhaerebit uxori suae- et erunt duo in came una- ^Itaque 
iam non sunt duo sed una caro- quod ergo deus coniuncxit 
homo non separet- ^Dicunt illi quid ergo moses mandauit dări 
libellum repudii et dimittere- ®ait illis »o 

Quoniam moses ad duritiam cordis uestri permisit uobis 
dimittere uxores uestras- ab initio autem non sic fuit " dico 

" M^^ autem quia quicumque dimiserit uxorem suam nisi ob forni- 

u. cîcv cationem et aliam duxerit moechatur 

Et qui dimissam duxerit moechatur '*^dicunt ei discipulis^ 
eius- si ita est causa homini cum muliere- non expedit nuberc- 

Mt. 18, 27 - 19, 10. 



m. cxci 

X 



c. Cl-Cmi] EVANGELIUM. 93 

"qui dixit- non omnes capiunt uerbum istud sed quibus datum 
est- **8unt enim eunuchi- qui de matris utero sic nati sunt- 
et sunt eunuchi qui facti sunt ab hominibus- et sunt eunuchi 
qui se ipsos castrauerunt propter regnum caelorum- qui potest 
& capere căpiat 

Cn* "Tune oblati sunt ei paruuli ut manus eis in-«»cxcii 
poneret- et oraret- discîpuli autem increpabant eos- "ihesus?;:Sxv 
uero ait eis- Sinite paruolos et nolite eos prohibere ad me 
uenire- talium est enim regnum caelorum- "Et cum imposuisset 

foeis manus abiit inde- (i«. 15, o erant autem appropinquantes ei *•*• ^"*'^^* 
publicam et peccatores mulţi ut audirent eum *et murmura- 
bant pharisaei et scribae dicentes- quia hic peccatores recipit 
et manducat cum illis 

(Io. 7. t) Post haec ambulabat ihesus in gaUlaea- non enim '° ?*^ 

isuolebat in iudaeam ambulare quia quaerebant eum iudaei 
interficere 

Cni- (tc.i3, 1) Aderant autem quidam ipso in tempore"-» Ş"" 
nnntiantes illi de galilaeis 

Quorum sanguinem pilatus miscuit cum sacrificiis eorum- 

10 ^ Et respondens dixit illis* putatis* quod hi galilaei prae omnibus 
galilaeis peccatores fuerunt- quia talia passi sunt- ^non dico 
nobis- sed nisi paenitentiam habueritis omnes similiter peribitis- 
^sicut illi X et Vm supra quos cecidit turris in siloam et 
occidit eos* putatis quia et ipsi debitores fuerunt praeter 

3s omnes homines habitantes in hierusalem ^non dico uobis 

Sed si non paenitentiam egeritis onmes similiter peribitis- *•* ^"'"* 
^Dicebat autem hanc similitudinem- arborem fici habebat qui- 
dam plantatam in uinea sua- et uenit quaerens fructum in 
illa et non inuenit- '' Dixit autem ad cultorem uineae- ecce anni 

aotres sunt ex quo uenio quaerens fructum in ficulnea hac et 
non inuenio- Succide ergo illam- utquid etiam terram occupat- 
^ at iile respondens dixit illi- domine dimitte illam et hoc anno 
usque dum fodiam circa illam et mittam stercora- * et siquidem 
fecerit fructum- sin autem in futurum succides eam 

» CIIII- **^Erat autem docens in synagoga eorum sab-Lc.ci.xini 
batis* "et ecce mulier quae habebat spiritnm infirmi tatis- 

Ml. 19, 11-15. Le. 15, 1-2. Io. 7, 1. Le. 13, 1—11. 



X 



Io. LXXV 
X 



94 EVANGELIUM. [c. Cmi-CV. 

annis X et VIII et erat inclinata* nec omnino poterat snrsom 
respicere- ^^quam cum uidisset ihesus* uocauit ad se- et ait 
illi- mulier dimissa es« ab infirmitate tua- *^et inposmt illi 
Le. cLxv manus et confestim erecta est et glorificabat denm ^^Respondens 
NI. cxvi autem archisynagogus indignans quia sabbato curasset ihesus- ^ 
dicebat turbae- VI dies sunt in quibus oportet operări 

In his ergo uenite et curamini et non in die sabbati* 
^^Respondit autem ihesus et dixit* hypocritae 

Unusquisque uestrum sabbato non soluit bouem suum aut 
asinum a praesepio- et ducit adaquare- '^hanc autem filiamio 
abrahae* quam alligauit satanas- ecce X et VIU annis- non 
Le. cLxvi oportuit solui- a uinculo isto die sabbati- *^ Et cum haec diceret- 
erubescebant omnes aduersarii eius- Et omnis populus gaudebat 
in uniuersis quae gloriose fiebant ab eo 

CV- (/<». 7, 2) Erat autem in proximo dies festus iu-i& 
daeorum scaenophegia- ^Dixerunt autem ad eum fratres eius- 
transi hinc et uade in iudaeam- ut et discipuli tui uideant 
opera tua quae facis- ^nemo quippe in occulto quid facit et 
quaerit ipse in palam esse- si haec facis manifesta te ipsum 
mundo ^neque enim fratres eius credebantin eum- ^Dicit ergo «o 
eis ihesus* 

Tempus meum nondum aduenit- tempus autem uestrum 
semper est paratum- ^non potest mundns odisse uos- me autem 
odit- quia ego testimonium perhibeo de illo- quia opera eius 
mala sunt- * uos ascendite ad diem festum hune «& 

Ego non ascendo ad diem festum istum- quia meum 
tempus nondum impletum est- ^ Haec cum dixisset- ipse mansit 
in galilaea- *^nt autem ascenderunt fratres eius- tune et ipse 
ascendit ad diem festum non manifeste sed quasi in occulto- 
'4udaei ergo quaerebant eum in die festo et dicebant- ubi^o 
est ille« '^ et murmur multus de eo erat in turba- quidam enim 
dicebant 

quia bonus est* alii autem dicebant non- sed sedudt turbas- 
'^Nemo tamen palam loquebatur de illo propter metum iu- 
daeorum- 'Mam autem die festo mediante- ascendit ihesus in»» 
templum et docebat "et mirabantur iudaei dicentes- quomodo 

Le. 13, 11-17. Io. 7, 2—15. 



c. CV-CVI.] EVANGELIUM. 



95 



hic litteras scit cam non didicerit* '^respondit eis ihesas- et 
dixit- mea doctrina non est mea- Sed eios qoi misit me 

*~ Si quis uoluerit uolantatem eius facere cognoscit de doctrina- 
tttmm ex deo sit* an ego a me ipso loquar- ^^ qui a semeţ ipso 
» loquitur* gloriam propriam quaerit- Qni antem quaerit gloriam 
eius qui misit illum- hic nerax est- et iniostitia in illo non est* 
^'Nonne moses dedit nobis legem- et nemo ex uobis facit 
legem- ^®quid me quaeritis interficere- Respondit turba et 
dixit- daemonium habes quis te quaerit interficere* ^' Respondit 
loihesus et dixit eis 

Unum opus feci et onmes miramini* ^^propterea moses dedit 
uobis circumcisionem- non quia ex mose est sed ex patribus 

Et in sabbato circumciditis hominem- ^Si circumcisionem 
acdpit homo in sabbato ut non soluatur lex moşi- mihi in- 
isdignamini quia totum hominem sanum feci in sabbato- ^^nolite 
iudicare aduersus faciem* 

Sed iustum iudicium indicate- ^Dicebant ergo quidam ex 
hierosolymis- Nonne hic est quem quaerunt interficere ^* et ecce 
palam loquitur et nihil ei dicunt- numquid uere cognouerunt 
Mprincipes quia hic est christus- ^^sed hune scimus unde sit- 
christus autem cum uenerit nemo scit unde sit- ^Clamabat'*" w^ 
ergo docens in templo ihesus et dicens- Et me- scitis* et undei'«-<^^' 
sim scitis et a me ipso non ueni- Sed est uerus qui misit me 

Quem uos nescitis- ^ ego scio eum quia ab ipso sum et ipse 
s»me misit- 

(/..9, 65) Et si dixero quia nescio eum ero similis uobis mendax-'"'' ""î*^' 
(/•.7, 30) Quaerebant ergo eum adprehendere- et nemo misit in illumSr. cxxviiu 

Le CCLXI 

manus- quia nondum uenerat hora eius- ^'de turba autem i». Dixvin 
mulţi crediderunt in eum- et dicebant- christus cum uenerit- ^ 
90 numquid plura signa faciet quam quae hic facit 

CVI- (te. 12, 13) ait autem quidam ei de turba- Magister*^** T^™ 
dic fratri meo ut diuidat mecum hereditatem- 

'^at iile dixit ei- homo* quis me constituit iudicem aut diui- 
sorem supra uos- 
» ^^ Dixitque ad illos- uidete et cauete ab omni auaritia- quia 
non in abundantia cuiusquam uita eius est ex his quae possidet 

Io. 7, 15—31; 8, 55. Le. 12, 13-15. 



96 



EVANGELIUH. [c. CVI-CVII. 



'^Dixit autem similitudinem ad illos dicens- hominis cuius- 
dam diuitis uberes fractns ager attulit- ' ' et cogitabat intra se 
dicens- quid faciam quod non habeo quo congregem fructus 
meos* ^^et dixit- hoc faciam* destruam horrea mea et maiora 
faciam- et illuc congregabo omnia qnae nata sunt mihi et bona & 
mea ^^et dicam animae meae 

Anima- habes multa bona posita in annos plurimos* requiesce 
comede- bibe- aepulare 

^Dixit autem illi deus- stulte- hac nocte animam tuam 
repetunt a te io 

quae autem parasti cuius erunt- ^' Sic est qui sibi thesaurizat 
et non est in deum diues 
Mr. cvn CVII- (*r. 10, 17) Et cum egrcssus esset in uiam pro- 

Lc ccxvm currens quidam genu flexu ante eum- rogabat eum 

(A. 19, 16) Magister bone- quid boni faciam ut habeam uitam is 
aetemam- qui dixit ei- quid me interrogas de bono- cr. io, ts) nemo 
bonus- nisi unus dens- cr. 19, n) Si autem uis ad uitam ingredi- serua 
mandata, ^^ dixit illi- quae- ihesus autem dixit- non occides- non 
adulterabis- non furtum facies- non falsum testimonium dices* 

'^honora patrem tuum et matrem- et diligis proximum tuum «^ 
sicut te ipsum- ^Dicit illi adulescens- Omnia haec custodiui 
■'•/7™ a iuuentute mea quid adhuc mihi deest- 
u. ccxviîii {Mr. 10, 31) Ihesus autom intuitus eum dilexit eum et dixit illi unum 
tibi deest- («• i». ^i) si uis perfectus esse- nade uende quae habes et 
da pauperibus et habebis thesaurum in caelo et ueni sequere me^» 

^Cum audisset autem adulescens uerbum abiit tristis- 
(u. 18, 33) Erat enim diues ualde- circ 19, 23) et multas possessiones 
habens- c*- ">, 33) et circum inspiciens ihesus- ait discipulis suiş- 
quam difficile qui pecunias habent in regnum dei introibunt- 
■t.cxc? (ir,. 19,33) amen dico uobis- quia diues difficile intrabit in regno» 
u: coS" caelorum- **Et iterum dico uobis- facilius est camelum per foramen 
acuş transire- quam diuitem intrare in regno caelorum- ^^ auditis 
autem his discipuli mirabantur ualde dicentes 

Quis ergo poterit saluus esse- ^^aspiciens autem ihesus 
dixit iUis- apud homines hoc mpossibile est- apud deum autem 3» 
omnia possibilia sunt- 

Le. 12, 16-21. Mr. 10, 17. 18. 21. 23. Ht. 19, 16-26. Le 18, 23. 



^ e. CVII-CVIII.] BVANGBLKJI. 



97 



'^Tanc respondens petrns dixit ei- ecce nos reliqoimus 
omilia* et secaţi sumos te qnid ergo erit nobis ^ihesus aatem 
dixit iilis- amen dico uobis* qaod nos qui secaţi estis me in x 
regeneratione corn sederit filios hominis in sedem maiestatis m. cxcvu 

» soae sedebitis et nos saper sedes dnodecim* iadicantes dno- u. cclxxh. 
dedm tribas israhel- (*-• io, a») amen dico aobis- (a. i». s9) onmis "*• ^]^,^^'" 
qni relinqait domom* aat parentes- ael fratres ant sorores- £; ccxxi 
aat patrem aat matrem- aat axorem aat filios* aat agros 
(u. 18, 9f> propter regnnm caeloram ci.», S9)et nomen meam 

it (». 10, 39) Et propter eaangelinm («. i», m) centaplam accipiet 

(#r.io, 90) Nane in hoc tempore domos et fratres et sorores*"rM^ 
et matres et filios et agros cam persecationibus- et in futaro 
(». 19, t9) aitam aeternam possidebant- ^ mulţi aatem erant primi 

Le CXCV 

nooissimi* et nonissimi primi* ku. ig, i4) andiebant autem omnia ' ' 
iftliaec pharisaei qai erant aaari et deridebant illum- ^^et ait 
illis* nos estis qai iastificatis aos coram hominibas- deas aatem 
nooit corda aestra 

Qaia qaod hominibns altam est abominatio est ante denm % 
CVm. "Iteram dixit- ho mo quidam erat diaes- et'' x"^' 
MÎndaebatar parpara et bysso* et epalabatur cotidie splendide 
^£t erat qaidam mendicas nomine lazaras- qai iacebat ad 
ianaam eias olceribas plenns* ^' Gapiens saturări de mids qaae 
cadebant de mensa diuitis* sed et canes ueniebant et lingebant 
ulcera dus- ^factum est aatem ut moreretar mendicas et 
«portaretur ab angelis in sinnm abrahae* mortuus est autem 
et diues et sepaltas est in infemo 

^ Elenans autem oculos suos cum esset in tormentis* uidebat 
abraham a longe et lazarum in sinu eius- ^^Et ipse damans 
dixit* pater abraham miserere mei* et mitte lazarum ut in- 
Mtuiguat extremum digiti sui in aqua* ut refrigeret linguam 
meam quia crudor in hac flamma- ^£t dixit illi abraham- fiii* 
recordare quia recepisti bona in uita tua* et lazarus similiter 
mala* nune autem hic consolatur 

Ta uero crudaris* ^Et in his omnibus inter uos* et nos 
sftdiaos magnum firmatum est* ut hi qui uolunt hinc transire 
ad uos non possint neque inde huo transmeare 

Ht. 19, 27-29. Mr. 10, 29-30. Le. 18, 29; 16, 14-15. 19-26. 

7 



98 BYANGELUJV. [c. CVIII-CVIin. 

^^Et ait- rogo ergo te pater ut mittas eum in domum 
patris mei- ^habeo enim quinque fratres ut testetur illis- ne 
et ipsi ueniant in locum hune tormentorum* ^'£t ait illi abraham* 
habent mosen et prophetas audiant illos- ^at iile âixi^ non 
pater abraham i 

Sed si quis ex mortuis ierint ad eos paenitentiam agent* 
^'ait autem illi- Si mosen et prophetas non audiunt- neque si 
quis ex mortuis resurrexit credent 
Le. cxc CVIin* (^ te, 1) dicebat autem et ad discipulos suos* 

^ homo quidam erat diues qui habebat uilicum- et hic diffamatus io 
est apud illum quasi dissipasset bona ipsius- ^ Et uocauit iUum- 
et ait illi 

Quid hoc audio de te* redde rationem mlicationis tuae* iam 
enim non poteris uilicare- ^ait autem uilicus intra se* quid 
faciam quia dominus meus auferet a me uilicationem i» 

Fodere- non ualeo* mendicare erubesco- ^sdo quid faciam* 
ut cum amotus fuero a uilicatione recipiant me- in domus 
suas* ^ Conuocatis itaque singulis debitoribus domini sui* dicebat 
primo* quantum debes domino meo* *at iile dixit- centum 
cados olei ao 

Dixitque illi* accipe cautionem tuam* et sede dto scribe 
quinquaginta 

^Deinde alio dixit* tu uero quantum debes* qui ait centum 
coros tritici* ait illi* accipe litteras tuas et scribe* octoginta* 

®et laudauit dominus uilicum iniquitatis quia prudeutera» 
fecisset* quia filii huius saeculi prudentiores filiis lucis in 
generatione sua sunt* ^Et ego uobis dico* facite uobis amicos 
de mamona iniquitatis ut cum defeceritis Recipiant uos in 
aetema tabemacula* ^^qui fidelis est in minimo et in maiori 
fidelis est «o 

et qui in modico iniquus est* et in maiori iniquus est* '^Si 
ergo in iniquo mamonae fideles non fuistis* quod uestrum est 
Le. cLviiii quis credit uobis* '^Et si in alieno fideles non fuistis* quod 
uestrum est quis dabit uobis iu. t2, i-n iile autem seruus qui 
cognouit uoluntatem domini sui* et non praeparauit et non «» 
fecit secundum uoluntatem eius uapulauit multas* ^qui auteia 

Le. 16, 27-31; 16, 1—12; 12, 47-4S. 



c. CVIin-CXll EVANGELtUM. 



99 



non cognoait et fecit digtia plagis uapulauit paucis* Omni 
autem cui moltum datum est mnltum quaeretur ab eo- 

Et cui conmendauerunt mul turn plus petunt ab eo ^^Nescitis^^ xcv 
quia igne ueni mittere in terra*'»et quid uolo nisi ut accendatur-ic.'cLx 

h ^ Baptismum habeo baptizarî et quomodo turbor usquedum ^ 
perficiatur 

CX- (». «o, I) Simîle est enim regnum caelorum homini»»^ca 
patri familias qui exiit primo mane conducere operarios in 
uineam suam- 'Conuentione autem facta cum operariis ex 

todenario diurno* misit eos in uineam* ^et egressus circa horam 
tertiam uidit alios stantes in foro otiosos- ^et illis dixit- ite 
et uos in uineam- et quod iustum fuerit dabo uobis- ^ illi autem 
abierunt 

Iterum autem exiit circa sextam et nonam horam et fecit 

i&similiter- * Circa undecimam uero exiit et inuenit alios stantes 
et dicit illis- quid hic statis tota die otiosi* ^dicunt ei- quia 
nemo nos conduxit* dicit illis- ite et uos in uineam* ^Cum 
sero autem factum esset- didt dominus uineae procuratori 
suo- uoca operarios- et redde illis mercedem- incipiens a no- 

louissimis usque ad primos- 

^Gum uenissent ergo qui circa undecimam horam uenerant» 
acceperunt singulos denarios* '^uenientes autem et primi- arbi* 
trati sunt quod plus essent accepturi- acceperunt autem et 
ipsi singulos denarios* "et accipientes murmurabant contra 

npatrem familias '^dicentes- bi nouissimi una hora fecerunt et 

pares illos nobis fecisti- qui portauimus pondus diei et aestus 

^' at iile respondens uni eorum dixi^ amice- non fado tibi 

iniuriam* nonne ex denario conuenisti mecum- ^* toile quod tuum 

est et nade* uolo autem* et huic nouissimo dare sicut et tibi- 

» ^^ aut non licet mihi quod uolo facere- an oculus tuus nequam 
est quia ego bonus sum- '^sic erunt nouissimi primi et primi 
nouissimi- mulţi sunt enim uocati- paud autem electi 

CXI- (/-c IM) Et factum est ut intraret in domum ^e. anTi 
coiusdam prindpis pharisaeorum sabbato manducare panem- 

siet ipsi obseruabant eum- ^et ecce homo quidam hydropicus 
erat ante illum* *Et respondens ihesus dixit ad legis peritos"^' ^p*^u 

Le. 12, 48-50. Mt. 20, 1-^16. Le. 14, 1-3. «i. cxvi 

7* 



100 EVANGELIUM. [c. CXl-CXII. 

et phaxisaeos dicens* Si licet sabbato cărare* * at illi tacuerunt 
ipse uero adprehensam sanauit eum ac dimisit 
^Et respondens ad illos dixit- cuias uestram asinus aut 
bos in puteum cadet et non ctmtînuo extrahet illum die sab- 
baţi* *et non poterant ad haec respondere illi 
Lr. caxxvni 'Dicebat autem et ad inuitatos parabolam intendens qno- 
modo primos accubitos eligerent dicens ad illos- ® cum inuitatus 
fueris ad nuptias- non discumbas in primo loco* ne forte ho*- 
noratior te sit inuitatus ab eo* ^ Et ueniens* is* qui te et illum 
uocauit dicat tibi* da huic locum* Et tune incipias cum rubore io 
nouissimum locum tenere* ^^Sed cum uocatus fueris uade 
recumbe in nouissimo loco- ut cum uenerit qui te inuitauit 
dicat tibi- 

amice ascende superius tune erit tibi gloria coram simul 
^^^^K^^"" discumbentibus- ^'quia omnis qui se exaltat humiliabitur- ett& 
"o! c^*" <1^ se humiliat exaltabitur- ** dicebat autem et ei qui se inuita- 
^ uerat- Cum facis prandium aut cenam- noii uocare amicos tnos 
ueque fratres tuos neque cognatos neque uicinos diuites* ne 
forte et ipsi te reinuitent et fiat tibi retributio- "Sed cum 
fi^cis conuiuium- uoca pauperes debilea* daudos* caecos* '^etio 
beatus eris quia non habent- retribuetur enim tibi in resur- 
rectione iustorum- 
^^Haec cum audisset quidam de simul discumbentibus dixit 
^ illi- Beatus qui manducabit panem in regno dei 

CXn* (/«.a, 13. cf. 7, 1.2) post haec in proximo erat (/«' «, *)f5 
/^^ pascha dies festus iudaeorum a^^-.u) Et factum est dum iret 
u ccLx ^ hierusalem- transiebat per mediam samanam et galilaeam- 
Lc.ccL '^et cum ingrederetur quoddam castellum- occurrerunt ei X 
uiri leproşi- qui steterunt a longe "et leuauerunt uocem dicentes 
îhesu praeceptor miserere noştri- '^quos ut uidit dixit- Iteio 
ostendite uos sacerdotibus- Et factum est dum irent mundati 
sunt- '^Unus autem ex illis ut uidit quia mundatus est* 
regressus est cum magna uoce magnificans deum 

^^Et cecidit in faciem ante pedes eius gratias agens et hic 
erat samaritanus u 

^^Respondens autem ihesus dixit- nonne decem mundati 

Le. 14, 3-15. Io. 2, 13 d. 7, 1. 2; 6, 4. Le. 1^ 11-17. 



Io. XX 



X 



c. CXH-CXniL] EYAN6£LI17M. 



101 



sunt et nonem ubi sunt* ^^non est inuentus qui rediret et 
daret glorîam deo nisi hic alienigena- ^"et ait illi* surge uade 
quia fides tua te saluum fecit 

CXni- (jfr. 10, w) assumens autem iterum duodecim''«^ţ"" 

5 (». ao, 17) ait illis- Mr. cxn 

(u. iB. SI) ecce ascendimus hierosolyma* et consummabuntur 
omnia quae scripta sunt per prophetas de filio hominis- 
{Mr. fo, S3) tradetur enim principibus sacerdotum et scribis («. 30. \9) 
et tradent eum gentibas (<< ». » et inludetor et flagellabitor* 
10 et conspuetur et cradfigitur* ^ et die tertia resurget- "* f)^" 

(##.», M) Tune accessit ad eum mater filiorum zebaedaei*'^*"* 
cum filiis suiş* adorans et petens aliquid ab eo 

^* Qui dixit ei- quid uis- ait illi* dic* ut sedeant hi duo fiii 
mei* unus ad dexteram tuam et unus ad sinistram in regno 
ifttuo- '^Respondens autem ihesus dixit eis* nescitis quidpetatis* 
potestis bibere calicem quem ego bibiturus sum- («r. 10, as) aut 
baptismum quo ego baptizor baptizari* c «o, ny dicunt ei pos- % 
sumus- " ait illis calicem quidem meum bitbetis* i'r. 10, s») et 
baptismum quo ego baptizor baptizabimini- («>. 20, 28) Şedere autem 
foad dexteram meam et sinistram non est meum dare ^obis-^^ ^^^ 
sed quibus paratum est a patre meo ^^Et audientes decern |,/^x„„ 
indignaţi sunt de duobus fratribus- u ccixx 

^^ ihesus autem uocauit eos ad se et ait- scitis quia prin- 

cipes gentium dominantur eorum et qui maiores sunt potestatem 

3&ex^cent in eos- ^^non ita erit inter uos- Sed quicumque uo- 

luerit inter uos maior fieri sit uester minister* " et qui uoluerit 

inter uos primus esse erit uester seruus 

^^Sicut filius hominis non uenit ut ministraretur ei sed"*m/" 
ut ministraret- et dare animam suam redemptionem pro multis 10 xci 
ao CXIIII- (1^.13,23) Et ait illi quidam* domine ergo pauci'^Ş*-** 
sunt qui salui fiant* ipse autem dixit ad illos* ^ contendite "^' ^^ 
intrare per angustam portam quia mulţi dico uobis quaerunt^^ ^^^^ 
intrare et non potuerunt «, l^ 

^Cum autem intrauerit pater familias et cluserit ostium et 
3frincipieti8 foras stare et pulsare dicentes- domine aperi nobis 
Et respondens dicit- nescio uos unde sitis- **Tunc incipietis 

Le. 17, 17-19; 18, 31-33. Hr. 10, 32. 38-39. Mt. 20, 17. 19-28. U. 13, 23-36. 



Le. CCXXV 

V 
■ l. CLVIU- 



102 EVANGELIUV. [c CXIIII-eXVI. 

^ dicere- manducauimas coram te et bibimus et in {dateis nostris 
docuisti- ^et dicit uobis nescio uos unde sitis 

Discedite a me omnes operării iniquitatis- ^^ibi erit fletus 

*'' k""" et stridor dentium Cum uideritis abraliam- et isaac- et iacob- 

et omnes prophetas intrare in regnum dei- uos autem expelli » 

foras- ^et uenient ab oriente et occidente et aquilone et 

Le. cLxxiii^^g^^ ^^ accumbent in regno dei ^Et ecce sunt nouissimi 

■r. CXI qui erunt primi- et sunt primi qui erunt nouissimi 

CXY- ac. 19, 1) Et ingressus perambulabat hiericho* ^et 
ecce uir nomine zaccheus et hic erat princeps publicanorum io 
et ipse diues- ^et querebat uidere ihesum quis esset- et non 
poterat prae turba* quia statura pusillus erat- 

^Et praecurrens ascendit in arborem sicomorum ut uideret 
illum quia inde erat transiturus* ^ Et cum uenisset ad locum- 
suspiciens ihesus uidit illum et dixit ad eum- Zacchee festinans » 
descende- quia hodie in domo tua oportet me mânere- ^£t festi- 
nans descendit et excepit illum gaudens- ''Et cum uiderent omnes 
murmurabant dicentes quia ad bominem peccatorem diuertisset- 
^ Stans autem zaccbeus dixit ad dominum- Ecce dimidium 
bonorum meorum domine do- pauperibus- so 

et si quid aliquem defraudaui- reddo quadruplum 
"Ait ihesus ad eum- quia hodie salus domui huic facta est 
eo quod et ipse filius sit abrahae- '^uenit enim filius hominis 
quaerere et saluum facere quod perierat 
■u ccv CXVI- («20, 29) Et egredientibus eis ab hiericho- secutas» 

"*: ccxxiiii ®st eum turba multa- ^ et ecce duo caeci- (*r. w, 46) ex quibus 
erat bartimeus filius thimei- («. 20,80) sedentes secus uiam 
audierunt quia ihesus nazarenus transiret- et clamauerunt 
dicentes- domine miserere noştri fiii dauid* ^^ turba autem in- 
crepabat eos ut tacerent so 

At illi magis clamabant dicentes- domine miserere noştri fiii 
dauid- ^^et stetit ihesus- et uocauit eos et ait- quid uultis 
ut faciam uobis- ^ dicunt illi domine- ut aperiantur oculi noştri- 
^misertus autem eorum ihesus- tetigit oculos eorum- et con- 
festim uiderunt et secuti sunt eum* c « i». «3) magnificantes do- » 
minum- Et omnis plebs ut uidit dedit laudem deo» 

Le. 13, 26-30; 18, 43; 19, 1-10. Ht. 20, 29—34. Mr. 10, 46. 



c. CXVIL] BVAlfCEUUlf. 1^3 



■l ccvi 



■l ccvii 



GXYII- ('r.9i, 1) Et cum adpropinquassent hierosolymis // 
et uenissent bethphage ad montem oliueti* Tunc^ihesus misit u! ccxxxu 
duos disdpulus ^dicens eis- ite in castellum quod contra uos 
est- et statim inuenietis asinam (lc. t9, w) alligatam (» n, 2) et 

ft pullum cum ea alligatam cui nemo umquam hominum sedit* 
soluite illum («i.».a) et adducite eum milii* ^et si quis uobis 
aliquid dixerit* dicite ei quia dominus (£«. 19, m operam eius desi- 
derat (*- «i, 3) et confestim dimittet eos * Euntes autem discipuli j,,/^xviii 
fecerunt sicut praecepit Ulis ihesus- (** »», 33) soluentibus autem *•* ccxxxm 

loillis dixerunt domini eius ad illos quid soluitis pullum* ^MUi 
dixerunt (»it»8> qaia domino necessarius est ^et demiserunt 
eis- et ^ duxerunt pullum ad ihesum- i't, %u v et iactantes uesti- 
menta sua supra pullum et eum desuper şedere fecerunt m. ccvii 
im, 31, 4) hoc autem factum est ut inpleretur quod dictum est i» ci 

»per prophetam dicentem- ^dicite filiae sion- Ecce rex tuus 
uenit tibi mansuetus uo,n,iby Sedens super pullum asinae 
(jft. 31, 5) subiugalis- (/«. iSi te) haec non cognouerunt discipuli eius '''x^" 
primum- Sed quando glorificatus est ihesus- Tune recordati 
sunt quia haec erant scribta de eo et haec fecerunt ei- ■> ccvm 

so iu 19, 86) Eunte aatem illo («< ». ») mulţi substemebant uesti- ^^- ^cuuîm 
menta sua in uia- alii autem cedebant ramos de arboribus et'"* 
stemebant in uia- ii*- 19, 37) Et cum adpropinquaret- iam ad 
descensum montis oliueti* coeperunt omnes turbae discadentium ^^^ (.^vnn 
gaudentes laudare deum uoce magna* ca»»») Turbae autem Hr/cxviiii 

»quae praecedebant et quae sequebantnr damabant dicentes* lo'';^^^^^"" 
O sauna filio dauid iu. 19, ss) benedietus qui uenit rex in nomine 
domini 

Pax in caelo et gloria in excelsis* i'r. n, lu) Benedictum 
quod uenit regnum patris noştri dauid- o sanna in excelsis 

s0<iir. ta, 12) In crastinum autem turba multa quae uenerat ad diem 
festum* cum audissent quia uenit ihesus hierosolyma- ^^acce* 
penmt ramos palmarum et processerunt obuiam ei 

Et damabant o sanna benedietus qui uenit in nomine domini 
rex israhel* 

Le CCXXXV 

»* IU. 19. 89) Et quidam pharisaeorum de torbis dixerunt ad illum- ^^^^^ 
magister increpa discipulos tuos- ^quibus ipse ait- dico uobis- 

llt.21,t-9.Lo. 19,30-31.33-34.36-38 Mr. II, 2. 5, 10. Io. 12,12-13. 15-16. Le. 19.39-40. 



^^^ BVAR6BUUV. [e. CXVn-<IKVIII. 

Le. ccxxxvi q^^ g{ j^ tacebciGit* lapides clamabunt *^ Et ut aâpropinquaiiit 
uidens doitatem fleuit super illa dicens* ^'quia si cognouisses 
et tu et quidem in hac die toa qoae ad pacem tibi* nane 
autem abscondita sunt ab ocoliş tois- ^'Qoia uenient dies in 
te et circumdabunt tis et coangustabont te* undique ^*ad » 
terram prosternent te et filios qni in te sunt* Et non relin* 
quent in te lapidem super lapidem* eo quod non cognouais 
tempus uisitationis tuae 
■t^ccx CXVni- (*2o, 10) Et cum intrasset hierosolymam 

commota est uniuersa ciuitas dicens- Quis est hic- "populi» 
■r. cxxi ^^^^^ dicebant- hic est ihesus propheta a nazareth gaUleae 
m. ccxi ^^Şt intrauit ihesus in templum dei- (/•a,») et cum fedsset 
cGxxxvui- quasi flagellum de funiculis* («• ^i, u) eiciebat omnes uendentes 
et ementes in templo- uo. 2, is) oues quoque et boues- («1. «. ») et 
mensas nummulariorum c». t, 15) effudit* aes- (a. 21. i») et cathedras» 
uendentium columbas euertit " et didt eis* c*. 9, 10 auferte ista 
hinc* et nolite facere domum patris mei domum negotiationis- 
i.yi. ai, 13) Scriptum est domus mea domus orationis uocabitur 
(jTr. n, m omnibus gentibus- (Mt. 21, m uos autem fecistis eam 
speluncam latronum cmt, u, i«) Et non sinebat ut quisquam trans*^ 
ferret uas per templum 
"" X (io. 9. 17) Recordati uero sunt disdpuli eius qnia scriptum est- 

"'x^^" zelus domus tuae comedit me (jri. 31, u) Et accesserunt ad eum 
"'^ K^"' caed- et claudi in templo et sanauit eos- ^^Uidentes autem 

Le CCXXXV 

principes sacerdotum et scribae mirabilia quaefedt etpueros<^ 
clamantes in tSmplo et dicentes 

0*sanna filio dauid- indignaţi sunt '*et dixerunt ei* audis 
quid isti dicant- 

Ihesus autem didt eis- uos numquam legistis- quia ez ore 
u XXIII infantium et lactantium perfedsti laudem (/•• % is) Responderunt ^ 
m uâvii ergo iudaei et dixerunt ei* quod signum ostendis nobis- qnia 
uxxmi ]^^^^ fg^ig. i»Respondit ihesus et dixit eis* Solniţe templum 
hoc- et in tribus diebus exdtabo illud- *° Dixerunt eiţ^o iudaei 
XL et VI annis aedificatum est templum hoc- et tu tribus 
diebus excitabis illud* ^^ 

"iile autem dicebat de templo corporis sui 

Le. 19, 40-44. Mt 21, 10-16. Mr. 11, 17. 16. Io. 2, 15-21. 



e. cxvnn-cxx.] svahgelium. ^^^ 

CXVmi- (*• 3M) Respiciens autem uidît eos qui mit-"' <^^^J*^« 
tebant munera soa in gazophilaciiim diuites- 'uidit autem et'''^^^''^" 
qoandam uiduam pauperculam mittentem* aera minata duo 
(«r. 13, i%) quod est quadrans- ^ et conuocans disdpolos suos* 
» alt illis 

iU' », 8) Uere dico uobis- quia uidua haec pauper plus quam 
omnes misit* 

^ Nam omnes hi ex abondantia* sibi miserunt in mnnera dei- 
haec autem ex eo quod deest* iile totum uictum suum quem 
lohabuit misit* u^- >»> ») Dixit autem et ad quosdam qui in se con- ° ^ 
fidebant tamquam iusti- et aspemabantur ceteros parabolam 
istam- ^^Duo homines ascenderunt in templum utorarent* unus 
pharisaeus. et alter publicanus- ''pharisaeus stans- haec apud 
se orabat- dens gratias ago tibi quia non sum sicut ceteri 
ishominum* raptores* iniusti- adulteri* uel ut etiam hic publicanus- 
'^ieiuno bis in sabbato* dedmas do omnium quae possideo 

^^Et publicanus a longe stans- nolebat^ nec oculos ad 
caelum lebare- Sed percutiebat pectus suum dicens* deus pro- 
pitius esto mihi peccatori- ^^ dico uobis- discendit hic iustificatus 
Min domum suam ab illo 

Quia omnis qui se exaltat humiliabitur- et qui se humiliat > 
exaltabitur „, ccxnu 

(«f. 21. i7)Et relictis illis («r. imd cum iam uespera esset horavr.cxx 
(#1. 21, 17) abiit foras extra ciuitatem in bethaniam ibique mansit ml clx 
2»(£r. 19, ]i)Et sciens turba quod exiit extra ciuitatem* Secuti sunt *' "^^^^ 
eum* Et suscipiens eos quibus necessaria erat cura sanabat ''^^^"" 

GXX- (f«. s. oErat autem homo ex pharisaeis nicodemus 
nomine- princeps* iudaeorum* * hic uenit ad eum nocte» et dixit 
ei rabbi- sdmus quia a deo uenisti magister* nemo enim 
«•potest haec signa facere quae ta facis* nisi fuerit deus cum 
eo- 'Respondit ihesus et dixit ei* Amen* amen dico tibi* nisi 
quis natus fuerit denuo- non potest uidere regnum dei- 

*Dicit ad eum nicodemus qaomodo potest homo nasci cum 
senex sit- 
■» Numquid potest in uentrem matris suae iterato introire et 
nasci- 

Ic. 31, 1-4; 18, 9-14; 19, 11. Mr. 12, 42 -43; H, H Ht.21, 11 Io. 3, 1-4. 



106 BVANGELIUV. [c. OCX-CXXI. 

^Respondit ihesus- amen amea dico tibi- nisi quis renatns 
faerit ex aqua et spiritu- non potest introire in regnurn dei- 
^quod natum est ex carne caro est- et quod natum est ex 
spiritu- spiritus est- ''non mireris qnia dixi tibi- oportet uos 
nasci denuo* s 

^Spiritus ubi uult splrat- et uocem eius audis* sed non scis 
unde ueniat et quo uadat- Sic est omnis* qui natus est ex 
spiritu- 'Respondit nicodemus- Et dixit ei- qnomodo possnnt 
haec fieri- ^° Respondit ihesus et dixit ei- tu es magister israhel* 
et haec ignoras- "amen- amen dico tibi- qnia quod scimusio 
loquimur et quod uidemus testamur- et 

testimoninm nostrum non accipitis- '^Si terrena dixi nobis 
et non creditis- qnomodo si dixero uobis caelestia credetis- 
'*Et nemo ascendit in caelum- nisi qui descendit de caelo filius 
hominis qui est in caelo- '^Et sicut moses exaltauit serpentemi» 
in deserto- ita exaltări oportet filium hominis- ^^ut omnis qui 
credit inipso non pereat- sed habeat uitam aetemam 

^^Sic enim dilexit deus mundum ut filium suum unige^ 
nitum daret* ut omnis qui credit in eum non pereat- sed 
habeat uitam aetemam- "non enim misit deus filium suum in*o 
mundum ut iudicet mundum 

Sed ut saluetur mundus per ipsum- '^Qui credit in eum 
non iudicatur qui autem non credit iam iudicatus est- quia 
non credidit in nomine unigeniti filii dei- *^hoc est autem 
iudicium quod Itx uenit in mundum » 

Et dilexerunt homines magis tenebras quam lucem- erant 
enim eorum mala opera- ^Onmis enim qui mala agit odit 
lucem* et non uenit ad lucem- ut non arguantur opera eius- 

^^ Qui autem facit ueritatem uenit ad lucem- ut manifestentur 
eius opera- quia in deo sunt facta «> 

Io. LXXXV1 (,o. 7, M) Et reuersi sunt unusquisque in domum suam 

(/o. 6, 1) ihesus autem perrexit in montem oliueti- 

^Et diluculo iterum uenit in templum- et omnis populus 
uenit ad eum- et sedens docebat eos 

GXXI- ^Adducunt autem scribae et pharisaei-» 
mulierem in adulterio depraehensam- et statuerunt eam in 

Io. 3, 5-21; 7, 53; 8, 1-3. 



I«. XXXVI. 

X 



c. GXXI-CXXIII.] BVANGBLIUV. 107 

medio- ^et dixerunt ei* magister- haec rnulier modo deprae- 

heusa est in adulterio- ^in lege autem moses mandaait nobis 

huiasmodi lapidare- tu ergo quid dicis- 

^haec aatem dicebant* temtantes eum* ut possent accusare 

% eum* ihesus autem inclinans se deorsum digito scribebat in terra- 

Cum autem perseuerarent interrogantes eum erexit se- 

et dixit eis- qui sine peccato est uestrum primus in illam 

lapidem mittat- ^et iterum se inclinans scribebat in terra- 

^audientes autem unum post unum exiebant- incipientes a 

tosenioribus- et remansit solus* et mulier in medio stans» ^^Erigens 

autem se ihesus dixit ei- mulier- ubi sunt qui te accusabant* 

nemo te condemnauit* ^^quae dixit- nemo domine- Dixit autem 

ihesus- nec ego te condemnabo- uade et amplius iam noii peccare 

CXXIL (VI. 21, 16) Mane autem reuertens in ciuitatem 

»esunit- '°Lt mdens fici arborem* unam- secus uiam- uenit ad^^ ^i^^ 

eam- et nihil inuenit ea- nisi folia tantum 

(jvr. n, 13) Nondum enim erat tempus ficorum- («. 21. 19) et 
alt iUi- numquam ex te fructus nascatur in sempitemum- et 
arefacta est continuo ficulnea- ^et uidentes discipuli miraţi 
Msunt dicentes- quomodo continuo aruit- i^r. u, ») Et cum uespera 
facta esset- egrediebatur de ciuitate- ^ et cum mane transirent- ^ 
uiderunt ficum aridam factam a radicibus- ^'et recordatus 
petrus dicit ei- rabbi- ecce ficus cui maledixisti aruit- 
(Jir. 31, 31) Respondens autem ihesus ait eis- cr. n, st) habete 
«fidem dei. "«-ÎŞ^^ 

(».2i,ai) Amen dicouobis- si habueritis fidem et non haesitaueritis "' ^*"" 
in corde- non solum de ficulnea facietis sed et si monti huic 
dixeritis- toile te et iacta te in mare fiet- (^17,5) Et dixerunt *•' k^* 
ei apostoli- domine adauge nobis fidem- et dixit ihesus- *^"*^ 
ao(«r. 11, 24) omnia quaecumque orantes petitis- credite quia acci- 
pietis- et ueniet uobis- ^ Et cum stabitis- ad orandum- dimittite 
si quid habetis aduersus aliquem- ut et pater uester qui în 
caelis est dimittat uobis peccata uestra 

CXXIIL (u.is,}) Dicebat autem et parabolam ad"*^**'" 
illos- quoniam oportet semper orare et non deficere- ^dicens- 
ludex quidam erat in quadam ciuitatem. qui deum non 

Io. 8, 4-11. Hk.31, 18—21. Mr. II, 13 19-22. 24-25. Le. 17, 5; 18, 1-2. 



^ 



108 



EVANGELIUM. [r. CXXIlI-CXXIin. 



timebat- et hominem non uerebator- ^oiâaa autem quaedam 
erat in cioitate illa. et ueniebat ad eum dicens- Uindica me 
de aduersarîo meo* * et nolebat per mulţam tempus* post haec 
autem dîxit intra se- Etsi deum non timeo nec hominem 
reuereor- * tamen quia molesta est mihi haec uidua* uindicabo » 
illam- ne in nouissimo ueniens sugillet me 
*Ait autem dominus- audite quid index iniqoitatis dicit* 
'dens autem non faciet uindictam electorum suorum- cla- 
mantium ad se die ac nocte- et patientiam habebit in illis- 
^dico uobis quia cito faciet uindictam illorum- uerumtamenio 
filius hominis ueniens* putas inueniet fidem in terra 
■I. ccxvi CXXmi- (jri.2i,2a) Et cum uenisset in templum- 

Hr.aLxv (^,20.1) factum est docente illo populam et euangelizante- 
^Mt. 21, 28) accesserunt ad eum principes sacerdotum et seniores 
populi dicentes* in qua potestate haec fads- et quis est quii» 
dedit tibi hanc potestatem 

'^ Respondens ihesus- dixit illis* interrogo uos et ego unum 
sermonem* quem si dixeritis mihi- et ego uobis dicam in qua 
potestate haec facio* ^baptismum iohannis unde erat e caelo- 
an ex hominibus- «o 

at illi cogitabant inter se dicentes- ^si dixerimus ex homi- 
nibus* timemus turbam* Omnes enim habent iohannem sicut 
prophetam* '^Et respondentes ihesu dixerunt* nescimus* ait 
illis et ipse nec ego dico uobis in qua potestate haec faciam* 
■L ccxviii. 2«quid autem uobis uidetur* homo habebat duos filios et accedens s& 
ad primum dixit* fiii uade hodie operare in uinea mea* ''iile 
autem respondens* ait nolo* postea autem paem'tentia motus* 
abiit* 

^ Accedens autem ad alterum dixit similiter- at iile respon- 
dens ait ao 

eo domine* et non iuit* *'quis ex duobus fedt uoluntatem patris* 
dicunt nouissimus* Didt illis ihesus* amen dico uobis quia 
publicam et meretrices praecedent uos in regno dei* "Uenit 
enim ad uos iohannes in uia iustitiae* et non credidistis ei* 
publicam autem et meretrices crediderunt ei* uos autem 8& 
uidentes nec paenitentiam habuistis postea ut crederetis ei 

U. 18, 3-8, Vt. 21, 33. Lo. 20, 1. Vt. 31, 33->33. 



c, CXXV-CXXVI] EVANGBLIUV. 109 

CXXV* ^aliam parabolam audite homo erat pater «t. ccxvnu 
familias «;; ^^ÎS"* 

Qtti plantauit oineam 

£t saepe circumdedit ei et fodi in ea torcular* et aedifi- 
h cauit turrem et locauit eam agricolis- et peregre profectas est 
*^Gam aatem tempus fructaum appropinquasset* misit 
aeruos suos ad agricolas ut acciperent fructos eius- ^et agri- 
colae adpraehensis semis eius 
aiinm cecideront* aliom occideront- alium nero lapidauerunt- 
to'^Iterum misit alios seruos plures prioribus* et fecerunt illis 
similiter* '^ Nouissime autem misit ad eos filiom suam dicens- 
forsitam uerebimtar filiom meum* ^agricolae autem oidentes 
filiiim- dixerunt intra se 
bic est beres uenite ocddamas eom* et babebimus beredi- 
ifttatem eius- 

''fit appraebensum eum eicerunt extra uineam et occiderunt 
^^Cum ergo uenerit dominus uineae quid faciet colonis illis 

^'Aiunt illi- mâlos male perdit et uineam locauit aliis agri- 
colis* qui reddant ei fructum temporibus suiş- ^'Dicit illis 
sojiiesus- numquam legistis in scripturis* lapidem quem repro- 
bauerunt aedificantes* bic factus est in caput anguli- a domino 
factom est istud- et est mirabilis in oculis nostris ^Ideo dico 
uobis quia auferetur a uobis regnum dei- et dabitur genţi 
fadenti fiructus eius 
» ^Omnis qui ceciderit super lapidem istum confirîngetur- "*• 5^" 
super quem autem ceciderit conteret eum* ^^ £t cum audissent "e. ccxu?" 
pnncipes sacerdotum et pbarisaei parabolas eius* cognouerunt 
quod de ipsis diceret* ^et quaerentes eum tenere- timuerunt 
torbas- quoniam sicut propbetam eum babebant 
sa («. », 1) Et respondens ibesus dixit iterum in parabulis eis dicens 

CXXVL 'Simile factum est regnum caelorum bomini"*- ţF"' 
regi qui fecit nuptias filio suo- c* "i ««• ") Et uocauit plures et ^' ^^^^^^ 
hora cenae 

(irc 32, 8) misit seruos suos uocare inuitatos ad nuptias 
35 Et nolebant uenire- 

(u. 14. \s) Et cooperant simul omnes excusare primus dixit ei* 

Mt. 21, 33-^46; 22, 1—3. Le. 14, 16-18. 



110 EVANGBLIUV. [c. CXXYI-CXXVII. 

oillam emi* et necesse habeo exire et uidere illam* rogo te 
habe me excasatum 

^^Et alter dixit- iuga boum emi V et eo probare illa- rogo 
te habe me excasatum- ^£t alins dixit uxorem duxi- et ideo 
Don possum uenire- h 

(jrr.22, 4) Itenim misit alios seruos dicens* dicite inuitatis- 
ecce prandium meum parani tauri mei et altilia occisa* et 
omnia parata- uenite ad nuptias* ^ilU autem neglexerunt- et 
abierunt" alius in uillam suam alius uero ad negotiationem 
suam- ^reliqui uero tenuerunt seruos eius- et contumeliaio 
affectos occiderunt 

^ Rex autem cum audisset iratus est* et missis exercitibus 
suiş perdidit homicidas illos* et ciuitatem illorum succendit* 
^TuDC ait seruis suiş- nuptiae quidem paratae sunt- Sed qui 
inuitati erant non fuerunt digni- ^ite ergo ad exitus uiarumis 
iu.u,2i) in plateas et uicos et ciuitates (« », ft) et quoscumque 
inueneritis (£<^ 14. «o pauperes- ac debiles et caecos et clodos 
(jirt. 32, 9)nocate ad nuptias- (u- h, 29) et ait seruus* factum est domine* 
sicut imperasti* et adhuc locutus est- ^' et ait dominus seruo- 

Exi in uias et sepes- et conpelle intrare ut impleatur domus» 
mea- ^* Dico autem uobis* quia nemo uirorum illorum qui uocati 
sunt gustauit cenam meam* (« 32, lo) Et egressi sunt serui eius 
in uias- congregauerunt omnes quos inuenerunt mâlos et bonos- 
et inpletae sunt nuptiae discumbeutium 
nuccxxit "Intrauit autem rex ut uideret discumbentes et uidit ibi» 
hominem non uestitum ueste nupţiali- *^et ait illi- amice quo- 
modo huc intrasti non habens uestem nuptialem- ^^Tunc dixit 
rex ministris ligatis pedibus eius et manibus- mittite eum in 
^nebras exteriores- ibi erit fletus 

Et stridor dentium- ^^multi autem sunt uocati- pauci uero electi» » 
■I. ocxxiii CXXVn- '^Tunc abeuntes pharisaei- consilium inierunt- 
u.cc^uin ut caperent eum in sermone- ^^et mittunt ei discipulos suos 
cum herodianis dicentes- 

Magister- scimus quia uerax es et uiam dei in ueritate doces- 
Et non est tibi cura de aliquo- Non enim respids personamss 
hominum- "Dic ergo nobis- quid tibi uideatur- 

Lc. 14, 18—24. Ht. 22, 4-17. 



c. CXXVlI.CXXVin.] EVANGBLIUII. HI 

Licet censmn dări caesari- annon* '^Cognita autem ihesus 

nequitia eorum ait* 
Quid me temptatis hypocritae- '^ostendite mihi nomisma 

census- at illi optolerant ei denarium 
ft ^£t ait illis ihesus- cuius est imago haec et suprascribtio- 

^'dicont ei caesaris 

Tanc ait illis- reddite ergo quae sunt caesaris caesari- 

et quae sunt dei- deo- ^'et audientes miraţi sunt et relicto 

eo abierunt» 
w CXXVni- ^In illo die accesserunt ad eum sadducaei "»• ccxxm 

qui dicunt non esse resurrectionem- et interrogauerunt eumuicmin 

^^dicentes- magister- moses dixit- Si quis mortuus fuerit non 

habens filios ut ducat frater eius uxorem illius- et suscitet 

semen fratri suo- ^ Erant autem apud nos VII fratres- et pri- 
umus uxore ducta defunctus est- et non habens semen- reliquit 

uxorem suam fratri suo 
^^ Similiter secundus (^- m» ^) mortuus est sine filio- '^ et tertius 

accepit illam- et omnes VII et non reliquerunt semen- 

(jri 29, 37) Nouissime autem omnium et mulier defuncta est- 
ao (u, ao, 83) In resurrectione ergo cuius eorum erit uxor- («.5», »> 

omnes enim habuerunt eam 
iu, 30, 84) Et ait illis ihesus- («. ^^ ^) erratis nescientes scripturas 

neque uirtutem dei- (^- »>, 34) fiUi saeculi huius nubent et tra- 

duntur ad nuptias- 
>» ^ illi autem qui digni habebuntur saeculo illo et resurrectione 

ex mortuis neque nubent neque ducunt uxores- ^ neque enim 

ultra mori poterunt («< 22, so) sed sunt sicut angeli dei in caelo 

tu. ao, 86) Et fiii sunt dei- cum sint filii resurrectionis ^ quia uero 

resurgant mortui- (mt. i», m) non legistis in libro moşi super 
^mbum- (««. «. 81) quia dictum est a deo- («r. 12, 36) quomodo dixerit 

Uli deus*' Ego sum deus abraham- dens isaac- deus iacob- 
^^ Non est deus mortuorum sed uiuomm- (^. 30, as) Omnes enim 

uiuunt ei* i», 12, a?) uos ergo multum erratis- (»- ^^ ») et audientes 

turbae mirabantur in doctrina eius 
» (ic. 30, 39) Respondentes autem quidam scribarum dixeront- 

magister bene dixisti 

VI. 22, 17—31. 33. U. 20, 30—31. 33-39. «r. 12, 26-27. 



112 



EVANGELIUV. [c CXXYim-CXXX. 



■>. ccxxiiu CXXVniI- (* 24,34) pharisaei autem uidentes quia silen- 

Hr. cxxxi ţţţ^jQ inposuisset sadducaeis conuenerunt in unom* («r. 12, ») Et 

accessit unus de scribis (». 23, 85) legis doctor- iu. 10. » > temptans 

eum et dicens- (jr<. s2, 36) magister quod est mandatum magnam 

in lege- ^ ait illi ihesus* (mt. 12, 2») primnm omnium mandatum est » 

audi israhel dominus dens noster* dens unus est- " et diligis 
dominum deum tuum ex toto corde tuo et ex tota anima tua- 
et ex tota mente tua- et ex tota uirtute tua (a. »,a8)hoc est 
primum et maximum mandatum- ^Secundum autem simile est 
hule- diligis proximum tuum sicut te ipsum- ^^in his duobusto 
■r. cxxxn mandatis uniuersa lex pendet- et prophetae («r. n, 3» Et ait illi 
scriba- bene magister in ueritate dixisti- quia unus est et non 
alius praeter eum- '^ Et ut diligatur ex toto corde- et ex toto 
intellectu- et ex tota anima et ex tota fortitudine- et dib'ge 
proximum tamquam se ipsum maius est omnibus holocausto-» 
matibus et sacrificiis- ^ihesus autem uidens quod sapienter 
respondisset dixit illi- non es longe a regno dei- iu, u\ 28) recte 
Le cxxi respondisti boc fac- et uiues ^ille autem uolens iustificare se 
ipsum dixit ad ihesum- et quis est meus proximus- "^suspiciens 
autem ihesus dixit- 20 

bomo quidam descendebat ab hierusalem in hiericho* et in- 
cidit in latrones qui etiam despoliauerunt eum et plagis in- 
positis abierunt semiuiuo relicto- '^Accidlt autem ut sacerdos 
quidam descenderet eadem uia- Et uiso illo praeteriqit- 
^ Similiter et leuita cum esset secus locum et uideret eum transiit ts 

'^ Samaritanus autem quidam transiens- uenit secus eum- 
et uidens eum* misericordia motus est- ^* et adpropians alliganit 
uulnera eius infundens oleum et uinum- Et inponens illum in 
iumentum suum duxit in stabulum et curam eius ept- ^et 
altera die protulit duos denarios et dedit stabulario- et ait «o 
curam illius habe- 
Et quodcumque supererogaueris- %o cum rediero reddam tibi- 
""Quis borum trium uidetur tibi proximus fuisse illi qui 
Hr. ccxz incidit in latrones- '^at iile dixit qui fecit misericordiam in 
ir/cx\ii illum- Et ait illi ihesus uade et tu fac similiter » 

Le 

Po^ixxxv" CXXX- (te. 19, 47) Et erat docens cotidie in templo- 

Ml. 22, 34-40. Ir. 12, 28—30. 32—34. Le 10, 25. 28-37; 19, 47. 



c. CXXX.} EYANGBLIUV. 113 

principes autem sacerdotam et scribae et principcs plebis 
quaerebant illum perdere *^et non inueniebant quid facerent 
illi- Omnis enim populos suspensas erat audiens illum* uo, 7, sa) ,^ ^^^^^^^ 
audierunt pharisaei turbam murmurantem de illo haec ^ 

ft Et miserunt principes et pharisaei ministros ut adprehen- '•• ''î*^'""- 
derent eum Sr. cSxxi 



^ Dixit ergo ihesus* athuc modicum tempus uobiscum sum* 1.. 



Le.CCUXXV 



LXXX 



et uado ad eum qui misit mc- ** quaeritis me et non inuenietis ,^ f^^xi 
Et ubi sum ego uos non potestis uenire' ^^Dixerunt ergo ^ 

loiudaei ad se ipsos* quo hic iturus est qui^ non inueniemus 
eum- numquid in dispersionem gentium iturus est et docturus 
gentes* ^quis est hic sermo quem dixit- quaeritis me et non 
inuenietis* et ubi sum ego non potestis uenire* ^In nouissimo 
autem die magno festiuitatis* stabat ihesus et clamabat dicens 

» Qui sitit ueniat ad me et bibat* ^^qui credit in me sicut 
dixit scriptura 

Flumina de uentre eius fluent aquae uiuae- ^hoc autem 
dixit de spiritu- quem accepturi erant credentes in eum- non 
enim erat spiritus^ quia ihesus nondum fuerat glorificatus- 

sA^ex illa ergo turba cum audissent hos sermones eius dicebant-î«»xxn 
hic est uere propheta* ^* alii dicebant hic est christus* quidam "^ ^^ 

Io HXTIII 

* autem dicebant numquid a galilaea christus uenit- ^nonne^^y' 
scriptura dicit- quia ex semine dauid* et de bethleem castello 
ubi erat dauid uenit christus- ^' dissensio itaque facta est in '*"' ''Y^"" 

ti turba propter eum* ** uenerunt ergo miniştri ad pontifices et i»* ^^j^^^ 
pharisaeos- et dixemnt eis illi* 

Quare non adduxistis eum *^ respondemnt miniştri* numquam 
sic locutus est homo sicut hic homo* ^^responderunt ergo eis 
pharisaei* numquid et uos seducti estis* 

to ^Numquid aliquis ex principibos credidit in eum aut ex 
pharisaeis* ^sed turba haec quae non nouit legem maledicti 
sunt* ^dicit nicodemus ad eos iile qui aenit ad eum nocte- 
qui unu» erat ex ipsis* ^' numquid lex nostra indicat hominem- 
nisi audierit ab ipso prius- et cognouerit quid faciat 

u ^ Responderuttt et dixemnt ei* numquid et tu galilaeus 
es* scrutare et uide quia propheta a galilaea non snrgit 

Le. 1», 47-48. Io. 7, 32—43. 45-52. 

8 



11* EVAKGBLIUl. [c. CXXXI-CXXXII. 

Muccxxv CXXXI- i*.a,4i) Congregatis autem pliarisaeis* în- 

■r. cxxxm terrogauit eos ihesus- ^ dicens* quid uobis uidetur de christo- 

cuius filius est dicunt ei dauid* ^ait illis* quomodo ergo danid 

(u. 20, 42) in libro psalmorum (iri. 23, 43) uocat eam dominum dicens- 

^* dixit dominus domino meo- sede a dextris meis- donec ponam » 

■t. ccxxvi inimicos tuos scabilium pedom taorum ** Si ergo dauid in 

■r. cxxxni spirita uocat eom dominum quomodo filius eius est* 

, Le. ccxLuii 4e ţjj jjgjjj^ potCFat respondere ei uerbunn neque ausus fuit 

quisquam ex illa die eum amplius interrogare» 
Io. Lxxxvi CXXXIL (io. B,i%) Iterum ergo locutus est eis ihesusio 
^ dicens- Ego sum lux mundi- qui sequitur me non ambulabit 
in tenebris* sed habebit lucem uitae* ^'Dixerunt ergo ei pharisaei- 
tu de te ipso testimonium perhibes* testimonium tuum uon 
est uerum- ^'Respondit ihesus et dixit eis- 

Etsi ego testimonium perhibeo de me ipso- uerum esti» 
testimonium meum quia scio unde ueni et quo uado- Uos 
autem nescitis unde uenio aut quo uado* ^^uos secundum car- 
nem iudicatis ego nou iudico quemquam 

^^Et si iudico ego* iudicium meum uerum est* quia solus 
non sum- Sed ego et qui me misit pater ao 

^^Et in lege uestra ^criptum est- duorum hominum testi- 
monium uerum est '^Ego sum qui testimonium perhibeo de 
me ipso et testimonium perhibet de me qui misit me pater- 
^'dicebant ergo ei ubi est pater tuus Bespondit ihesus- neque 
Io. Lxxxvti nie scitis neque patrem meum » 

■L CXI! Si me sciretis forsitam et patrem meum sciretis 
Io. wxxviu "Ego uado et queritis me et in peccato uestro moriemini- 
-^ quo ego uado uos non potestis uenire 
"^ '^Dicebant ergo iudaei* numquid interficiet semeţ ipsum- 

quia didt- quo ego uado uos non potestis uenire- ^et dicebat» 
eis uos de deorsum estis ego de supemis sum 

Uos de mundo hoc estis- ego non sum de hoc mundo* ^ dixi 
ergo uobis- quia m(»1emini in peccatis uestris- Si enim non 
credideritis quia ego sum moriemini in peccato uestro- ^Dicebant 
ergo ei- tu quis es- dixit eis ihesus principium- quia et loquor» 
uobis- ^ multa habeo de uobis loqui et indicare- sed qui misit 

Ml. 23| 41—46. Le. 20, 42. Io. 8, 12-19. 21-26. 



c. CXXXn.] EVAHGELIUI. 115 

me uerax est* et ego quae audiui ab eo haec loquor in mundo 
^'et non cognouerunt quia patrem eis dicebat deum 

^Dixit ergo eis ihesus- Cum exaltaueritis filium hominis* 
tune cognoscetis quia ego sum et a me ipso facio nihil- sed 

5 sicut docuit me pater* haec loquor- '^et qui me misit mecum 
est- nou reliquit me solum quia ego quae placita sunt ei facio 
semper- "^haec illo loquente mulţi crediderunt in eum- 
^^Dicebat ergo ihesus ad eos qui crediderunt ei iudaeos- si uos 
manseritis in sermone meo uere discipuli mei eritis ^^et co- 

lognoscetis ueritatem- et ueritas liberabit uos* '^Responderunt ei- 
semen abrahae sumus et nemini seruiuimus umquam- quomodo 
tu dicis liberi eritiS' 

'* Respondit eis ihesus* amen amen dico uobis* quia omnis 
qui facit peccatum seruus est peccati- ^seruus autem non 

i&manet in domo in aetemum* filius manet in aetemum 
"Si ergo filius uos liberauerit- uere liberi eritis 
^Scio quia filii abrahae estis* sed quaeritis me interficere* 
quia sermo meus non capit in uobis* ^ego quod uidi aput 
patrem loquor* et uos quae uidistis aput patrem uerum facitis* 

to ^ Responderunt et dixerunt ei pater noster abraham est- 
Dicit eis ihesus* Si filii abrahae estis- opera abrahae facite* 
^nunc autem quaeritis me interficere* hominem qui ueritatem 
uobis locutus sum- quam audiui a deo* hoc abraham non fecit* 
^'uos facitis opera patris uestri 

Si Dixerunt itaque ei' nos ex fomicatione non sumus nati- 
unum patrem habemus deum* ^'dixit ergo eis ihesus* si dens 
pater uester esset diligeretis utique me- ego enim ex deo 
processi et ueni* neque enim a me ipso ueni sed iile me 
misit' ^'quare loquellam meam non cognoscitis 

30 quia non potestis audire sermonem meum- ^^uos ex patre 
diabolo estiS' et desideria patris uestri uultis facere* illo ho- 
micida erat ab initio- et in ueritate non stetit quia non est 
ueritas in eo cam loquitur mendacium ex propriis loquitur 
quia mendax est- et pater eius* ^ego autem quia ueritatem dico non 

ss creditis mihi- ^ quis ex uobis arguit me de peccato- Si ueritatem 
dico quare uos non creditis mihi- ^^qui est ex deo uerba dei audit 

Io. S, 26-47. 

8* 



n6 ^ EVANGELIUH. [c. CXXXII-CXXXIII. 

propterea uos non auditis* quia ex deo non estis 
^^Responderont igitur iudaei et dixerunt ei- nonne bene 
dicimns nos quia samaritanus es tu- et daemoniam habes* 

^^Respondit ihesus* ego daemonium non habeo- sed hono- 
rifico patrem meum- et uos inhonorastis me« 6 

^Ego antem non quaero gloriam meam- est qui quaerit et 
iudicat- "amen amen dico uobis- si quis sermonem meum 
seruauerit mortem non uidebit in aeternum* ^'dixerunt ergo 
iudaei- nune cognouimus quia daemonium habes* abraham 
mortuus est et prophetae io 

Et tu dicis« si quis sermonem meum seruauerit non gustauit 
mortem in aeternum- ^numquid tu maior es patre nostro 
abraham qui mortuus est- et prophetae mortui sunt- quem te 
ia.Lxxxviinipsum facis- ^^Respondit ihesus- 

Si ego glorifico me ipsum gloria mea nihil est- est pater» 
meus qui glorificat me- quem uos dicitis quia deus noster est 
^^et non cognouistis eum- ego autem noui eum- et si dixero 
quia non sdo eum- ero similis uobis mendax- 

Sed scio eum et sermonem eius seruo* ^abraham pater 
uester exultauit ut uideret diem meum- et uidit et gauisusto 
est- *^ Dixerunt ergo iudaei ad eum 

Quinquaginta annos nondum habes et abraham uidisti- ^ dixit 
eis ihesus- amen amen dico uobis- antequam abraham fieret 
ego sum- ^tulerunt ergo lapides ut iacerent in eum- ihesus 
autem abscondit se et exiuit de templo 2» 

loLxxxvnu CXXXni- a«.9. 1) et praeteriens uidit hominem caecum 
' a natiuitate- *et interrogauerunt eum discipuli sui- rabbi- quis 
peccauit- hic- aut parentes eius ut caecus nasceretur 

^Respondit ihesus- neque hic peccauit neque parentes eius- 
sed ut manifestetur opus dei in illo- to 

^Me oportet operări opera eius- qui misit me- donec dies 
est- uenit nox 

quando nemo potest operări- ^quamdiu in mundo sum- lux 
sum mundi- ^haec cum dixisset- expuit in terram et fecit 
lutum ex sputo et leuit lutum super oculos eius- ^et dixit ei-u 
uade laua in natatoria siloae- quod iuterpraetatur missus- 

lo. 8, 47-59; 9, 1-7. 



e. CXXXni.] B VAR GBLHJH. 117 

abiit ergo et laoit* et uenit uidens- *Itaqae nicini* et qui 
nidebant eam prias qaia menâicas erat- et dicebant* nonne 
hic est qui sedebat et mendicabat- 
alii dicebant qaia hic est- ^alii aatem neqaaquam- sed similia 

h est eius* iile dicebat qnia ego sam* '^ dicebant ergo ei* qao- 
modo aperti sunt ocnli tibi« 

"Respondit* iile homo qui didtnr ihesus* lutum fecit et 
unxit oculos meos et dixit mihi* uade ad natatoriam siloae- 
et lava et abii- et lam et uidi- 

10 ^^Dixenmt ei- ubi est- iile ait- nescio- ^'addacnnt eum ad 

pharisaeos qai caecus faerat- '^erat aatem sabbatam qaando 

latam fecit iheaas* et aperait oculos das- ^^Iteram ergo in- 

terrogabant eam pharisaei- quomodo oidisset- 

iile aatem dixit eis- lutam posait mihi saper oculos et laui 

uet uideo- '* Dicebant ergo ex pharîsaeis quidam 

non est hic homo a deo* qaia sabbatam non custodit 
alii dicebant- quomodo potest homo peccator haec signa 
facere et schisma erat in eis- '^dicunt ergo caeco- iterum- ta 
quid dids de eo- qui aperuit oculos tuos- iile autem dixit 

toquia propheta est- '^non crediderunt ergo iudaei de iUo quia 
caecus fiiisset- et uidisset donum- uocauenmt parentes eius 
qui uiderat *^et interrogauerunt eos dicentes- Inc est filius 
uester quem uos didtis quia caecus natus est quomodo ergo 
nune uidet ^responderunt ds puraites eius et dixerunt 

M scimus quia hic est filius noster- et quia caecus natos est- 
*' quomodo autem nune uideat nescimus aut quis dus aperuit 
oculos nos nesdmus- ipsum interrogate- aetatem habet ipse de 
se loquatur 
^haec dixerunt parmtes dos quia tknebant iudaeos 

» iam enim conspirauerant iudaei- ut si quis eum oonfiteretur 
christum extra synagogam fieret- ''propterea parentes eius 
dixerunt- aetatem habet ipsum interrogate* ^uocauemnt ergo 
rursum hominem qui erat caecus- et dixerunt ei- da gloriam 
deo- nos scimus quia hic homo peccator est- ^ dixit ergo iUe 

»si peccator est nesdo- unum sdo- quia caecus cum essem 
modo uideo- ^dixerunt ergo illi- quid fedt tibi- quomodo 

Io. 9, 7-26. 



1^8 EVANGBLIUH. [c. CXXXHI-CXXXIIU. 

aperuit tibi oculos- ^ Respondit eis* dixi uobis iam ei audistîs* 
quid iterum ntdtis audire- Numqaid et uos ualtis discipuli 
eius fieri- ^ maledixerunt ei et dixerant- ta discipalos illius 
es- nos autem moşi discipoli somus* ''nos scimas qoia moşi 
locutos est dens hune autem nesdmus unde sit- "'Respondit » 
iile homo et dixit eis- in boc enim mirabile est- quia uos 
nesdtis unde sit* et aperuit meos oculos- '' Scimus autem quia 
peccatores deus non audit* sed si quis dei cultor est et uolun* 
tatem eius facit bune exaudit ''a saeculo non est auditum 
quia aperuit quis oculos caeci nati ''nisi esset hic a deo nom» 
poterat facere quicquam 

'^Responderunt et dixerunt ei- in peccato natus es totus- 
et tu doces nos- et eicerunt eum foras- 
loLxxxvHîi CXXXniI- ^audiuit ihesus quia eiecerunt eum foras- 
et cum inuenisset eum dixit ei- i» 

tu credis in filium dei- ** respondit iile et dixit- quis est 
domine ut credam in eum 

"Bt dixit ei ibesus- et uidisti eum et qui loquitur tecum 
ipse est- ^ at iile ait- credo domine et procidens adorauit eum- 
''Et dixit ei ibesus- in iudicium ego in bune mundum ueni**o 
ut qui non uident uideant et qui uident caeci fiant 

^Et audierunt ex pbarisaeis qui cum ipso erant- et dixerunt 
ei- numquid et nos caeci sumus- ^' dixit eis ibesus- si caeci 
essetis non baberetis peccatum 

Nune uero dicitis quia uidemus peccatum uestrum manet-» 
(A». 10, 1) amen amen dico uobis- qui non intrat per bostium in 
ouile ouium sed ascendit aliunde iUe fur est et latro- 'qui 
autem intrat per ostium pastor est ouium- 'buic ostiarius 
aperit- et oues uocem eius audiunt et proprias oues uocat 
nominatim et educet eas ^ 

^Et cum proprias oues emiserit ante eas uadit et oues 
illnm sequuntur quia sciunt uocem eius 

^alienum autem non sequentur- sed fugient ab eo- quia 
non Qouerunt uocem alienonim* 'boc prouerbium dixit illis 
ibesus . * » 

illi aţitem non cognouerunt id quod loqueretur eis* ^ dixit 

Io. 9, 26-415 *0, i-7. 



Io. XC- 
III 
XCII 



XCI 
IUI 

■i. cam 

L«. CXVIIII 



e. CXXXmi-CXXXV.] BVANGBLIUM. 119 

ergo eis itenim ihesns- amen amen dico uobis* qaia ego sum 
ostium oaium* ^ omnes quotqaot uenerunt f ures sunt et bitrones 
sed non audierant eos oaes* ^Ego sam ostium per me si quis 
introierit saluabitur- et ingredietor et egredietur- et pascua 
I inueniet- ^^fur non uenit* nisi ut furetur et mactet- et per dat- 
Ego uaii ut uitam habeant et abundantius babeant 
"Ego sum pastor bonus- bonus pastor animam suam dat 
pro ouibus- 
'' Mercennarius et qui non est pastor- cuius non sunt oues 
lopropriae* uidet lupum tfenientem et dimittet oues et fugit et 
lupus răpit et dispergit oues* " mercennarius autem fugit quia 
mercennarius est et non pertinet ad eum de ouibus* 

^^Ego sum pastor bonus et eognosco meas- et cognoscunt 
me meae* 
u ^^Sicut nouit me pater et ego agnosco patrem- Et animam ^J 
meam pono pro ouibus- ^'Et alias oues habeo quae non sunt J'JÎ' ^'^^"" 
ex boc ouili* et illas oportet adducere et uocem meam audiunt 
et fiet unum ouile et unus pastor- '^propterea me pater diligitj^,\^„ 
quia ego pono animam meam ^ 

» ^^nemo toUit eam a me sed ego pono eam- a me ipso po- 
testatem habeo ponendi eam- et potestatem habeo iterum 
sumendi eam 

boc mandatum aecepi a patre meo- '' dissensio itşrum facta 
est inter iudaeos propter sermones hos 
s» ^Dicebant autem mulţi ex ipsis daemonium habet 

Et insanit quid eum, auditis- '*alii dicebant uerba haec non 
sunt daemonium habentis- numquid daemonium potest caecorum 
oculos aperire 

CXXXV- "Facta sunt autem enchenia in hierosolyjnis '• ;J*^" 
^et hiemps erat- ^£t ambulabat ihesus in templo in porticu 
salomonis 

^ Circumdederunt ergo eum iudaei et dicebant ei* quousque 

animam nostram tollis* si tu es christus dic nobis palam- 

^loquor uobis et non creditis*% opera quae ego facio in no- 

^mae patris mei haec testimonium perhibent de me* ^sed uos 

non creditis quia non estis ex ouibus meis- ^ oues meae uocem 

Io. 10, 7^27. 



1» XCIII 



120 BVAKGELIiJII. [c. CXXXV-CXXXVI. 

meam audiunt et ego cogiiosco eas et sequuntor me- ^et ^o 
uitam aeternam do eis et non peribunt in aeternmn 

Nou rapiet eas quisquam de mânu mea- ^ pater rneus qaod 
dedit mihi mains omnibus est* et nemo potest rapere de mânu 
patris mei- '^ego et pater unum sumus- '' Sustulerunt lapides » 
iudaei ut lapidarent eum* '^Respondit eis ihesus- multa opera 
bona ostendi uobis ex patre meo propter quod eorum opus 
me lapidatis* ^ responderunt ei iudaei* de bono opere non Ia- 
pidamus te sed de blasphemia et quia tu homo cum sis facis 
te ipsum deum* ^respondit eis ihesus- nonne scriptum est into 
lege uestra quia «go dixi- di estis* '^si illos dixit deos ad 
quos sermo dei factus est* et non potest solui scriptura "^quem 
pater sanctificauit et misit in mundum* 

Uos dicitis quia blasphemas- quia dixi filius dei sum« '^Si 
non facio opera patris mei* nolite credere mihi* ^si autem» 
facio* etsi mihi non uultis credere operibus credite* ut cogno- 
scatis et credatis quia in me est pater et ego in patre 
'/w™ •^Quaerebant ergo eum prendere* et exiuit de manibus 

■l CLXVII *-» * 

Mr.xxvi eorum* ^et abiit iterum trans iordanen- in eum locum ubi 

erat iohannes baptizans primum et mansit iUic* >o 

u. xcim 41 £t mulţi uenerunt ad eum et dicebant* quia iohannes 
quidem signum fecit nuUum* ^^omnia autem quaecumque dixit 
iohannes de hoc uera erant et mulţi crediderunt in eum» 
it xam CXXXVI* a<^. 11, 1) Erat autem quidam languens lazarus 

a bethania* de castello mariae et marthae sororis eius- 'măria» 
autem erat quae uncxit domino unguento* et extersit pedes 
eius capillis sqis 

Cuius frater lazarus infirmabatur* 'miserunt ergo sorores 
ad eum dicentes* domine* ecce quem amas infirmâtur 

^audiens autem ihesus dixit eis infirmitas haec non est adso 
mortem* sed pro gloria dei* ut glorificetur filius dei per eam* 
^Diligebat autem ihesus martham et sororem eius mariam et 
lazarum* *ut ergo audiuit quia infirmabatur 

Tune quidem mansit in eodem loco duobus diebus* 
''deinde post haec dicit discipulis suiş*. Eamus in iudaeam*»^ 
iterum ® dicunt ei discipnli* rabbi* nune quaerebant te lapidare 

Io. 10» 27-42; 11, 1-8. 



c. CXXXVL] EVAK6ELIUV. 



121 



iudaei- et itenim nadis illuc- ^Respondit ihesus nonne XII 
horae sunt diei* si quis ambulaaerit in die non offendit* quia 
lucem huius mundi uidet* 
^Si autem ambulauerit uocte offendet* quia lax non est in 
ft eo- "Haec ait 

Et post hoc dicit eis- lazarus amicus noster dormit- sed 

uado ut a somno exsuscitem eum* ^'dixerunt. ergo disdpuli 

eius- domine si dormit saluus erit* ^'dixerat autem ihesus de 

morte eius* illi autem putauerunt quia de dormitione somnii 

10 diceret- " Tuuc ergo dixit eis ihesus- manifeste lazarus mortuus 

est* '^et gaudeo propter uos- ut credatis quoniam non eram 

ibi- sed eamus ad eum- 'Mixit ergo thomas qui dicitur didy- 

mus- ad condiseipulos suos- eamus et nos ut moriamur cum eo* 

"Uenit itaque ihesus et inuenit eum quattuor dies iam in 

»monumento habentem 

'^Erat autem bethania iuxta hierosolyma quasi stadiis XV 
'^ Mulţi autem ex iudaeis uenerant ad martham et mariam- 
ut consolarentur eas de fratre suo- ^Martha ergo ut audiuit 
quia ihesus uenit* occurrit illi- măria autem domi sedebat- 
m'' dixit ergo martha ad ifaesum- domine* si hic fuisses frater 
meus non fuisset mortuus- 

^ Sed et nune scio quia quaecumque poposceris a deo dabit 
tibi- *^ dicit illi ihesus resurget frater tuus 

^^ Dicit ei martha* scio quia resurget in resurrectione in 
sinouissima die 

^ Dixit ei ihesus- ego sum resurrectio et uita- qui credit 
in me etiamsi mortuus fuerit uiuet- ^Et omnis qui uiuit et 
' credit in me non moritur in aetemum 

Gredis hoc* ^^at illi* utique domine* ego credidi- quia tu 
•oes christus filius dei qui in mundum uenisti* ^et cum haec 
dixisset abiit* et uocauit mariam sororem suam silentio dicens* 
magister adest* et uocat te* ^illa ut audiuit* surgit cito et 
uenit ad eum* "^nondum enim uenerat ihesus in castellum sed 
erat athuc in illo loco ubi occurrerat ei martha* '* Iudaei 
» igitur qui erant cum illa in domo et consolabantur eam* Cum 
uidissent mariam quia cito surrexit^ et exiit secuti sunt eam 

Io. 11, »^31. 



^22 EVAN6ELIU1I. [c. CXXXVI. 

dicentes qnia vădit ad monumentum ut ploret ibi- "^ măria 
ergo cum uenisset ubi erai ihesus* uidens eum cecidit ad pedes 
eius et dixit ei- domine- si foisses hic non esset mortuas frater 
meus- ^ihesus ergo ut uidit eam plorantem et iudaeos qui 
ueuerant cum ea plorantes- fremuit spiritu- et turbauit se s 
ipsum '^et dixit- ubi posuistis eum 

Dicunt ei- domine ueni et uide ^et lacrimatus est ihesus. 
^dixerunt ergo iudaei- ecce quomodo amabat eum 

'^Quidam autem dixerunt ex ipsis* non poterat hic qui 
aperuit oculos caed facere ut et hic non moreretur- ^ihesus io 
ergo rursum fremens in semeţ ipso nenit ad monumentum* 
erat autem spelunca- et lapis superpositus erat ei- ^ ait ihesus 
toUite lapidem- dicit ei martha soror eius qui mortuus fuerat- 
domine iam fetet- quadriduanus enim est- ^ dicit ei ihesus- 

Nonne dixi tibi- quoniam si credideris uidebis gloriam dei-i» 
^'tulerunt ergo lapidem* ihesus autem eleuatis sursum oculis 
dixit- pater- gratias ago tibi quoniam audisti me 

^£go autem sciebam quia semper me audis- sed propter 
populum qui circumstat dixi- ut credant quia tu me misistî 

^Haeccum dixisset uoce magna clamauit- lazare ueni foras-io 
^ et statim prodiit- qui fuerat mortuus- ligatus pedes et manus 
institis et facies illius sudario erat ligata 

Dicit ihesus eis soluite eum et sinite abire- *^ Mulţi ergo ex 
iudaeis qui uenerant ad mairiam et uiderant quae fecit credi- 
derunt in eum- ^quidam autem ex ipsis abierunt ad phari-ts 
saeos et dixerunt eis quae fecit ihesus- ^^ Collegeruut ergo 
pontifices et pharisaei concilium et dicebant- quid facimus- 
quia hic homo multa signa facit- ^si dimittimns eum sic- 
omnes credent in eum- et nenient romani et tollent nostrum 
^ et locum et gentem- ^Unus autem ex ipsis caiaphas cum esset m 
pontif ex anni illius dixit eis- uos nesdtis quicquam ^nec cogi- 
tatis- quia expedit nobis ut unus moriatur homo pro populo 
et non tota gens pereat- ^^hoc autem a semeţ ipso non dixit- 

Sed cum esset pontifex anni illius- prophetauit quia ihesus 
moriturus erat pro gente- ^et non tantum pro gente- sed et» 
ut filios. dei qui erant disî^'^raî mogregarent in unum 




c. cxxxvi-cxxxvnii.] bvangbliuii, 123 

*^ab iUo ergo die cogitauerimt interficere eum '••^^'[cv 

^^ihesas ergo iam non palam ambulabat aput iudaeos- Sfixxv? 
Sed abiit in r^ionem iuxta deşertam in ciuitatem quae 
dicitor ephrem- et ibi morabator cum discipolis* ^proximumj'i^^^^i^ 
» aatem erat pascha iudaeorum Jj; gJ2^ 

Et ascendemnt mulţi hierosolyma de regione ante paşcha 
ut sancttficarent se ipsos* ^quaerebant ergo ihesum et conlo- 
quebantur ad iiiuicem in templo stantes- quid putatis quia non 
ueniat ad diem festum- " dederat autem pontifices et pharisaei 
Mmandatum- ut si quis cognouerit ubi sit indicet ut apprehen- 
dant eum 

CXXXVn- (tr.9,31) Factum est autem dum conplerentur '■«•jj^"' 
dies adsumtionis eius* et ipse faciem suam firmauit ut iret 
hierusalem- '^ et misit nuntios ante conspectum suum- et euntes 
»intrauerunt in ciuitatem samaritanorum ut pararent illi* "et 
non receperunt eum quia facies eius erat- euntis hierusalem* 
^Cum uidissent autem discipuli eius- iacobus et iobannes 
dixerunt* domine uis dicimus ut ignis descendat de caelo et 
consumat illos- '^et conuersus increpauit illos- ^^et abierunt 
Ȕn alium castellum . ^_ 

) CXXXVin- (/•.«. 1) ihesus ergo ante VI dies paschae .^ JcLxxim 

uenit bethaniam ubi fuerat lazarus mortuus quem suscitauit ÎL cclx 
ihesus "'-^^ 

(jrr. 14, 8) Et cum esset in bethaniae in domo simonis leproşi it lxxuil^ 
Si i§o. it, 9) cognouit turba multa ex iudaeis quia iilic est- et ue- 1»! xcviui 
nerunt non propter ihesum tantum* sed ut lazarum uiderent ,. ^, 
quem suscitauit a mortuis- (/«. t^ i») pharisaei ergo dixerunt sâ ^ 
semeţ ipsos- uidetis quia nihil proficimus* Ecce mundus totus 
post eum abiit- (/«. », lo) CSogitauerunt autem principes sacer- '"*' ^x ^'^ 
*• dotam ut et lazarum interficerent "quia mulţi propter illum 
abibant ex iudaeis et credebant in ihesum- ci», ta, 3) fecerunt '"*' ^^" 
autem ei cenam ibi et martha mmistrabat- lazarus uero unus "^ ^j^'/„ 
erat ex discumbentibus cum eo 

CXXXVnn- 'marla ergo («-",») habens alabastrum "** ^ i"*^ 
«angenti nardi spicati praetiosi et fracto effudit super caput {^ Lxxim 
ihesa ci^M,?) recumbenUs 

Io. II, 53—57; 12, i. 9. 19. 10. H. 2. Le. 9, 51-56. Mr. 14, 3. ». 26, 7. 



124 EVANGELIUM. [c. CXXXYIIU. 

(/o. 12, 3) Et unxit pedes eius ^ et extersit capillis suiş- et do- 
mus inpleta est ex odore ungenti- ^Dicit ergo anus ex disci- 
pulis eius iudas scariothis qui erat traditurus cum* 

^Quare boc ongentum non ueniit CCC denariis et datum 
est egenis i 

^Dixit autem hoc non quia de egenis pertinebat ad eum- 
sed quia fur- erat et loculos babens ea quae mittebantur 
portabat* (t. i4,4) Eraut autem quidam indigne ferentes intra 
semeţ ipsos et dicentes* ut quid perditio baec ungenti facta 
est* iMi. S6, 10) sciens autem ibesus ait illis- quid înolesti estis io 
mulieri- 

Opus bonum operata est in me cr. ti, ?) nam semper pauperes 
babetis uobiscum 

Et cum uolueritis potestis illis benefacere- me autem non 
"< CCI.XXVII semper babebitis-^ («. »> ny mittens enim baec ungentum boc int5 
"/.xcvÎh corpus meum ad sepeliendum me fecit* "Amen dico uobis* 
ubicumque praedicatum fuerit euangelium in toto mundo 
dicetur- et quod baec fecit in memoriam eius* 
Le. Lxxiiii (£c. 7, 80) Uideus autem pbarisaeus qui uocauerat eum ait* intra 
se dicens* bic si esset propbeta* sciret utique quae et qualisso 
mulier esset quae tangit eum quia peccatrix est* ^Et respon- 
dens ibesus dixit ad illum* 

Simon babeo tibi aliquid dicere* at iile ait* magister dic* 
*'Duo debitores erant cuidam faeneratori* unus debebat de- 
narios* quingentos* alius quinquaginta* ^non babentibus illis >» 
unde redderent- donauit utrisque* 

quis eum plus diliget* ^Respondens simon dixit* 

aestimo* quia is cui plus donauit* at iile dixit ei* recte iu- 
dicasti* ^^£t conuersus ad mulierem dixit 

Simon* uides baqc mulierem* Intraui in domum tuam* aquam ao 
pedibus meis non dedisti* baec autem lacrimis rigauit pedes 
meos* et capillis suiş tersit* ^Osculum mibi non dedisti* baec 
autem ex quo intrauit non cessauit osculari pedes meos* ^ oleo 
caput meum non unxisti* baec autem ungento unxit pedes meos 

^"Propter quod dico tibi remittentur ei peccata multa- '» 
quoniam dilexit multum* Cui autem minus dimittitur minus 

Io. ia, S-6. Mr. 14, 4. 7. Mt. 26, 10. 12—13. Le. 7, 39-47. 



e. cxxxvnn-cxL] evakgblium. 125 

diligit- ^^Dixit aatem ad illam remiitontar tibi peccata« ^^Et 
coeperunt qui simul accumbebant dicere intra se- quis est hic- 
qai etiam peccata dimittit* ^dixit aatem ad molierem* fides 
tua te saluam fecit- uade in pace- (eAA.3o,s7) Et his dictis 

ft abiit ascendens bierosolymam 

GXL' (/<».is,2a) Erant aatem gentiles qaidam ex his''*/" 
qai ascenderant ut adorarent in die festo* ''hi ergo acces- 
senint ad philippam qai erat a bethsaida galileae 
Et rogabant eam dicentes- domine uolamas ihesam aidere* 

lo^Uenit philippns et dicit andreae- andreas rarsam et philippus 



i dicant ihesu- "Ihesas aatem respondit eis dicens* uenit hora*', 



cm 



//// 



ut glorificetur filias hominis '^amen amen dico uobis- nisi SIi^clx?"" 
granum fromenti cadens in terram mortaom faerit ^ ipsam '''' x '" 
solam manet- si aatem mortaam faerit* maltam fructam affert* ' V^ 
tsqai amat animam saam perdet eam f^cc» 

£t qui odit animam saam in hoc mnndo- in aitam aetemam 
custodit eam 

^Si qais mihi ministrat me seqnatar* et nbi sam ego illic^'^x^ 
et minister mens erit- si qais mihi ministrabit* honorificabit|,.c\^ 



10 eam pater meas- ^Nanc anima mea tarbata est » ccxcm 

£t qaid dicam- pater- salaifica me ex hora hac- 
Sed propterea aeni in horam hanc- ^ pater clarifica taam'**j^" 
nomen- Uenit ergo aox de caelo- et clarificaai- et iteram clari- 
ficabo- '* Tarba ergo qaae stabat et aadiebat dicebant tonitraam 
ufactam esse- alii dicebant angelas ei locatas est- 

'^Respondit ihesns et dixit- non propter me aox haec aenit 
sed propter uos- "none iadiciam est mandi- nane princeps 
haias mandi eicietnr foras- ''et ego si exaltatas faero a terra- 
omnia traham ad me ipsam- ''hoc aatem dicebat significans 
aoqaa morte esset moritaras- '^Respondit ei tarba- nos aadiaimas 
ex lege- qaia christas manet in aetemam 

Et qaomodo ta dicis oportet exaltări filiam hominis- qais 

^t iste filias hominis- " dixit ergo ihesns- athac modicom lamen 

in uobis est ambalate "dam lacem habetis at non tenebrae 

8» nos conprehendant- et qai ambalat in tenebris nescit quo 

uadat- dam lacem habetis- credite in lacem at filii luds sitis» 

Le. 7, 47—50. cf. Ml. 20, 17. Io. 12, 20-36. 



Ht.CCXXVlUl 



126 EVANGELim. [c. CXLI-CXin. 

Le. ccii CXLL (£e. 17,90) Iii tcr Togatus autem a pharisaeis- 

■t. ccLv quando uenit regnam dei- respondit ds et dbîit* non nenit 
regnum dei cum obseruatîone- '^neqae- dicent- ecce hic aut 
ecce iilic* ecce enim regnum dei intra uos est 
Le. ccLviiii (u. 21, 37) Erdt autcm diebus docens in templo* noctibus nero & 
exiens morabatur in montem qui uocatur oliueti- ^^et omnis 
populus manicabat ad eam in templo audire eum 
MLCcxxvii CXLII- (jft.23,1) Tune ihesus locutus est ad torbas et 
ad discipulos suos 'dicens- Snper cathedram mosis sederunt 
scribae et pharisaei* 'omnia ergo quaecnmque dixerint uobisto 
seruate et facite- secundum opera uero eorum nolite facere- 
Ml. ccxxviii dicunt enim et non faciunt* ^alligant autem onera grauia et 
u.cxxxviininportabilia et inponunt in umeros hominum- digito autem suo 
nolunt ea monere- ^ omnia uero opera sua faciunt ut uideantur 
ab hominibus dilatant enim philacteria- et magnificant fimbrias- 1& 
xjiYiui ^^ ^^ 3gj ^j. ^Q|^Q^ ambulare in stolis* (**. ««, «) amant enim pri- 

Le. ccxLvi mos recubitos in cenis et primas cathedras in synagogis ^ et 

salutationes in foro- et uocari ab hominibus rabbi 
Mr. raaxuii (rf. Mr. 12, 87) Et omuis populus Ubouter audiebant eum (*. », ») 
uIccxlV uos autem nolite uocari rabbi m 

■lc€xxx Uuus est enim magister uester- Omnes autem uos fratres 
« estis- *et patrem nolite uocare uobis super terram- Unus 
enim est pater uester qui in caelis est- ^^nec uocemini magistri- 
quia magister uester unus est christus* 
MkCCTxxi "Qui maior est uestrum erit minister uester- •* qui autem» 
î^*^^!^r!!;îse exaltauerit humiliabitur- et qui se humiliauerit exaltabitur- 

Le. CXXXVII ^ 

MI.CCXXV1UI (^ >^* *^^ Uae uobis pharisaeis quia diligitis primas cathedras 
Mr. CXXXV jj^ synagogis et salutationes in foro- i»»- a», w) Uae uobis scribae 

Ht, CCXXXII o o 

y et pharisaei (£« "» w> legis periti- («. m, ia) hypocritae- (i*. ", 52) quia 
tulistis clauem scientiae- (»• », ta) et cluditis regnum caelorum so 
ante homines- uos autem non intratis nec introeuntes sinitis 

Mr. cxxxvi intrare- 

U.CCXLV11 "Uae uobis pharisaei hypocritae qui deuoratis domos ui- 
duarum sub obtentu prolixae orationis accipietis maiorem 
damnationem as 

■Lccxxxin >*Uae uobis scribae et pharisaei hypocritae quia circumitis 

Le. 17, 20. 21. 37. 38; 1!, 43. 52. Mr. 12, 38. cf. 37. 9lL 23, 1—15. 



i 
i 




c. CXLILl 



127 



Ht.cc\xxini 



mare et aridam ut facratis niram prosclitum* et cum fuerît 
Cactas- fadtis eum filium gehennae duplo quam uos- ^^Uae 
aobis daces caeci* qiâ dicitis* qaicamque iurauerit per templum 
nihil est- qui autem iurauerit in aurum templi debet* "stulti 

i et caeci 

Quid enim maius est aurum* an templum quod sanctificat 
aurum- '^£t quicumque iurauerit in altari nihil est- quicumque 
autem iurauerit in dono quod est super illud debet- '* caeci 
quid enim maius est* donum- an altare quod sanctificat donum 

to ^Qui ergo iurat in altare iurat in eo et in omnibus quae 
super illud sunt 

^' Et qui iurauerit in templo iurat in iUo* et in eo qui in- 
habitat in ipso* ^£t qui iurat in caelo iurat in throno dei et"**^^K^ 

Le. CXXXVI 

in eo qui sedet super eum* "Uae uobis scribae et pharisaei- 
ifthypocritae qui decimatis mentam et anetum* et cyminum 
iLe. II, 42) et rutam et omne holus* («. », 2s) et reliquistis quae 
grauiora sunt legis- iudicium et misericordiam et fidem iu. n, i%) 
et caritatem dei- c. ^ m haec oportuit facere et illa non omit- 
tere* («r. «, ") duces caecorum (*. », «*> excolantes culicem camelum "*• ^^^^^ 
» autem glutientes **Uae uobis scribae et pharisaei- hypocritae* "*^^k **^ 

Le. CXXXV 

quia mundatis quod deforis est calicis et parapsidis* intus 
autem pleni sunt rapina et inmunditia* '^pharisaee* caece* 
munda prius quod intus est calicis et parapsidis ut fiat- et 
id quod deforis est mundum* (u. 11,44) Uae uobis quia estis ut^^^^^^ 

» monumenta quae non parent et homines ambulantes supra ^^ ^^^^ 
nesciunt* (•.M,27)Uae uobis scribae et pharisaei hypocritae-*-'-^***™ 
quia similes estis sepulchris dealbatis quia foris parent homi- 
nibus speciosa- Intus uero plena sunt ossibus mortuorum 
Et omni spurcitia- ^sic et uos aforis quidem paretis ho- 

Miuinibus iusti* intus autem pleni estis hypocrisi et iniquitate <'«^Y^^> 
iu. 11, 45) Respondens autem quidam ex legis peritis- ait illi* '*^ *^^**^" 
magister haec dicens etiam nobis contumeUam facis- ^*at iile 
ait et uobis l^is peritis uae- quia oneratis homines oneribus 
quae portari non possunt* et ipsi uno digito uestro non tan- 

» gitis sarcinas* \»* »i ») Uae uobis scribae et pharisaei- hypo- ccxxxvin 
chritae quia aedificatis sepulchra prophetarum- et ornatis ^«* ^^^ 

Ml. 23, 15-29. Le. II, 42. 44-46. Hr. 15, 14. 



128 



EVARGELIUM. [c. CXlII-CXUIlf. 



monumenta iustorum* ^ et dicitis* si foissâmus in diebus patrnm 

nostrorum non essemus socii eorum in sanguine prophetarum* 

^'itaque testimonio estis uobismet ipsis- quia filii estis eorum 

MU qui prophetas occideruut "£t uos inplete meosuram patrum 

ccxxxviin * 

X uestrorum* i 

^^Serpentes genimina uiperaram* qnomodo fugietis a iudicio 
gehennae 

Le. cxLi (tr. 11, 49) PropteFoa et sapientia dei dixi^ mittam ad iUos 

■i ccxL- prophetas et apostolos («. ». 84) et sapientes et scribas ex iilis 
occidetis et crucifigetis io 

et ex eis flagellabitis in synagogis nestris- et perseqoimini 
de ciuitate in ciuitatem* ^at ueniat super uos omnis sanguis 
^'nstus qui efifusus est super terram-' a sanguine abeli iusti* 
usque ad sanguinem zacchariae fiii barachiae- quem occidistis 
inter templum et altare- "Amen dico uobis- uenient haecu 
omnia super generationem istam 

MtccxLi CXLIII' ^'hierusalem* hierusalem quae occides pro- 

LccLxxv p]^etas et lapidas eos qui mittuntur ad te« quotiens uolui 
congregare filios tuos- quemammodum gallina congregat pullos 
suos sub alis suiş et noluisti- '^Ecce relinquitur uobis domusM 
uestra deşerta- ^dico enim uobis* non me uidebitis a modo« 
donec dicatis benedictus qui uenit in nomine domini» 

lo.^cx CXLIIII- (to. 11,42) Uerumtamen et ex prindpibus mulţi 

crediderunt in eum- Sed propter pharisaeos non confitebantur 
ut de synagoga non eicerentur- ^'dilexerunt enim gloriamu 

^?^^ hominum- magis quam gloriam dei- ^Mhesus au tem clamauit 

Mr. xcvi et dixit- qui credit in me non credit in me 

Le. CXVI ^ 

Sed in eum qui misit me ^^et qui uidet me uidet eum qui 
IO.CXII iQisit iQe ^^Ego lux in mundum ueni- ut omnis qui credit in 
me in tenebris non maneat* ^^Et si quis audierit uerba meato 
et non custodierit* ego non iudico eum- non enim ueni ut iu- 
dicem mundum sed ut saluificem mundum- *^qui spernit me 
et non accipit uerba mea- habjet qui iudicct eum- sermo quem 
locutus sum- iile iudicabit eum in nouissimo die 

^Quia ego ex me ipso non sum locutus- sed qui misit me» 
pater- ipse mihi mandatum dedit- quid dicam et quid loquar* 

Uk 23, 29-39. Le, 11, 49. Io. 12, 42-49. 



c. axtni-CLXvL] evangeuum. 129 

^et scio quia mandatam eius uita aeterna est- quae ergo ego 
loquor sicut dixit miM pater* sic loqaor* (/«- is, ») hacc locutos 
est eis ihesus et abiit et abscondit se ab eis- ' ^ 

'^Gam autem tanta signa fecisset coram eis non credebant 
I in eum* '"ut sermo esaiae prophetae impleretur quem dixit 
Domine quis credidit auditui nostro et brachium domini coi 
reuelatum est- '^haec dixit esaias quando uidit gloriam eius'V^ 
et locutus est de eo 

CXLV- (JTr. i»,i) Et cum egrederetur ihesus de templo- ■»• ccxm 
M {»• u, 1) accesserunt discipuli eius ut ostenderent ei aedificationes ^: ^^jIVVu 
templi (». ia. 1) diceutes 

Magister- aspice quales lapides* et quales structurae* ^Et 

respondens ihesus ait- Uidetis has omnes magnas aedificationes- 

(#1.94,9) amen dico uobis* (i«.3i,6) uenient dies in quibus («.m, si 

tt non relinquetur hic lapis super lapidem qui non destruatur» 

CXLVL i».t9,9} Et cum sederet in montem oliuarum"*'^*/i'^^" 

, m. ccxun 

contra templum- («.14,» accesserunt ad eum discipuli secrete* ^ ^^^^^ 
Uit. 21, V et interrogauerunt eum dicentes- praeceptor («<. 8«, 3) dic 
nobis* quando haec erunt- et quod signum aduentus tui- 

ao iMr, ÎS, 4) cum haec omnia incipient consummari- c^^*. i?. ») Et ait 
ad discipulos uenient dies- quando desideretis uidere unum 
diem filii hominis- et non uidebitis- ('(.24.4) Uidete ne quis uos 
seducat* ^ mulţi enim uenient innominemeo dicentes- ego sum 
christus- et multos seducent 

u iMr. ÎS, 7) Cum audieritis autem oe- ^u ») proelia et («•' ia, 7) opi* 
niones bellorum (£«.», 9) et seditiones nolite terreri- (A.9i,e) 
oportet enim haec fieri- sed nondum est finis- '' Consurget enim 
gens in gentem- et regnum contra regnum- et erunt pestilentiae 
et fames- et terre motus per loca 

!• (L> 91, K» terroresque de caelo- et signa magna- («.94.8) haec 
autem omnia iniţia sunt dolorum 
•Tune tradent uos in tribulatione- et occident uos "*' ^f*"*" 

Et eritis odio omnibus gentibus propter nomen meum-u'ccL 
iit. 21, nn Et capillus de capite uestro non peribit lc cxu 

9» ^•Et in patientia uestra possidebitis animas uestras S^ml^ 

^^ponite ergo in cordibus uestris- non praemeditari quoniam 

Io. 13, 50. 36-39. Mr. 13, 1-4. 7. Hc 24, 1-4. 6. 8. 9. Lc. 17, 22. Le. 21, 6 rel. 

9 



130 BVAlIGELIUlf. fc. CXLVI. 

respondeatis- ^^ £go cnim dabo nobis os et sapientiam cai non 
potenmt resistere et contradicere omnes aduersarii nestri- 

Ml. ccxLv. ^''' ^^ *^^ "^^^^ scandalizabantor malti et inuicem tradent et odio 
^ habebnnt inuicem 

"Et mulţi pseudoprophetae surgent et seducent multos- s 
^^ Et quoniam abundabit iniquitas- refrigescet caritas multorum 
"qui autem perseuerauerit usque infinem hicsaluus erit '*et 

Ml CCXLVI 

M \?v . praedicabitur hoc euangelium regni in uniuerso orbe in testi- 

monium omnibus gentibus 
■t. ccxLvii Et tune uenict consummatio* ^^ Cum ergo uideritis abomina- io 
Mr. cxLii tionem desolationis quae dicta est a danihelo propheta stantem 
Le. ccLii in loco sancto* qui legit intellegat- (£«. 3i> ao) Cum autem uideritis 
.1. CCXLVI.. ci^cumdari ab exercitu hierusalem. Tune sdtote quia adpro- 
■r. cxLiii pinquauit desolatio eius- '^ Tune qui in iudaea sunt- fugiant in 
Le. ccviiii jj^Qjjţgg. 3ţ qnţ ţQ medio eius discedant* et qui in regionibus ts 

non intrent in eam '^quia dies ultionis bi sunt* ut inpleantur 
■i.ccxLviiit omnia quae scripta sunt- ^Uae autem pregnatibus et nutrien* 
Le. ccLnn ^^^^^ ^^ ^^^^ diebus* erit enim praessura magna supra terram* 

et ira populo buic* 
Le. ccLvi Mjgţ cadont in ore gladii- et captiui ducentur in omnes m 

gentes et hierusalem calcabitur a gentibus* donec impleantor 

tempera nationum- 
■ty/^^>- (Ml. Si, 20) Orate autem ut non fiat fuga uestra hieme uel sabbato* 
mi. ccLL ^' -^^^^ ^^^^ ^^^^ tribulaţie magna qualis non fuit ab initio 
■r. cxL^i mundi usque modo neque fiet- (j>. st, 25) Et Brunt signa in sole ss 
u! ccLvii ®^ ^^^^ ^^ ^ stellis et in terris pressura gentium prae con- 
Mi/ccLvni fusione sonitus maris- et fluctuum ^ arescentibus hominibus 
Hi.ca.11 P^^ timore et expectatione quae superuenient uniuerso orbi. 
Ir. cxLvu c»' H 32) Et ulsl brculati fuissent dies illi non fieret salua 
VL ccLiii Omnis caro sed propter electos breuiabuntur dies illi* '^Tuncso 
il: ccim"' ^^ V^ ^^^^ dixerit* ecce hic christus* aut illic nolite credere* 
MU ccLiiii s« Surgent enim pseadochristi* et pseudoprophetae* et dabunt 
Nr. cxLvinigjgii^ magna et prodigia ita ut in errorem inducantur- 
«uccLv gj ggj^ potest etiam decti **ecce praedixi uobis* ""Si ergo 

Le CCII 

H ! CCLVI dixerint uobis ecce in deserto est nolite exire^ ecce in penetra- w 
Le. CC. bilibus nolite credere '^Sicut enim fulgur exit ab oriente et 

Le. 21, 14. 15. 30—36. Mk 34, 10-15. 19--37. 





t. CXLVI-CXLVIIL] EVAKGBUUV. 131 

paret usqae in occidente- ita erit ct adaentus filii hominis- ■«. oavni 
^ Statim autem post tribulationem dierum illoram* Sol obscura- ■[; ^^ 
bitur* et luna non dabit lumen suam- et stellae cadent de 
cado 
ft Et uirtutes caelonim commoiiebuntur- 

^£t tune parţbit signum fiii hominis in caelo et tune 
plansent se . omnes tribus terrae 

HL cclviui 

Et uidebunt filium hominis nenientem in nabibas caeli- cum .^ ^[, 
uirtute multa et maiestate* " et tune mittet angelos suos cum ^ ^^^^'" 

10 tuba et uoce magna et congregabunt electos eius* a IIII uentis- 
a summis caelorum usque ad terminos eorum (£c.)i,28)his autem ^"^ /f**^' 
fieri mcipientibus- ir. cu 

Bespicite et eleuate capita uestra quoniam adpropinquat 
redemtio uestra HLcavini 

« CXLVII- (». «4, ») ab arbore autem fici discite para- Jj J^ivui 
bolam* Cum iam ramus eius tener fuerit- et folia nata (u. ai, a») 
et omnes arborcs ^cum perducunt iam ex se fructum scitis- 
quoniam prope est aestas* <a.m,88) ita et uos cum uiderîtis 
haec omnia fieri 

30 Scitote quia prope est in ianuis- ^amen dico uobis- quia 
non praeteribit haec generatio donec omnia haec fiant* ^ caelum 
et terra transibunt uerba uero mea non praeteribunt- (^ si* u) ^^ <^vim. 
attendite autem uobis ne forte grauentor corda uestra in 
crapula et ebrietate et curis huius uitae* et superueniat in 

>»uos repentina dies illa- '^tamquam laquaeus enim superueniet 
in omnes qui sedent super faciem omnis terrae- '"Uigilate ita- 
que omni tempore orantes ut digni habeamini fugere ista 
omnia quae futura sunt* et stare ante filium hominis* (4^.ta,s8)"'*^ 
nescitis enim quando tempus sit* ^de die autem illo et hora*|^.^" 

^^ nemo scit- neque filius* im. h ao) neque angeli in caelo nisi solus m. mx 
pater 

CXLVIIL "Sicut autem in diebus noe- ita erit et"»^^ 
aduentus filii hominis- ^sicut enim erant in diebus ante di-^^^^ 
Ittttium- comedentes et bibentes- nubentes* et nuptum tradentes 

» usque ad eum diem- quo introiuit in arcam noe* *et non 
cognouerunt donec uenit diluuium et tulit omnes* ita erit et 

Mt 24, 27. 29-39. U. 21, 2S-30. 84-^de. Mr. 13, 33. 32. 

9* 



132 



EVANGELIUM. [c. CXLVin. 



ie. ccvin adnenttts filii hominis* iu, n, »> Similîter sicat factum est in 

diebus lath- edebant et bibebant- emebant et uendebant- plan- 

tabant et aedificabant- ^qua die antem exiit loth a sodomis- 

piuit ignem et solphur de caelo- et omnes perdidit '^secundam 

haec erit qna die filius hominis renelabitnr § 

■*• ^""^ (JB. îM, 18) Tune " qui in tecto est non descendat tollere ali- 

uiccviui quid de domo sua- ^^et qui in agro non reuertatur tollere 

Lc^ccx ^^^ j3^ ^^ uestimentum suum cu. n, 32) Memores estote uxoris loth- 

«t. cctxiL (JIU 24, «) Tune duo erunt in agro* unus assumetur- et alter 

Ic. ccxii j-eiinquetQr. « d^ae molentes iu. n, u) in unum* nrt, m. «) una assu- 10 

metur- et una relinquetur* iu,vi,u) duo in lecto uno unus 
"^K*^' assumetur- et alter relinquetur- '^Respondentes dicunt illi 

Hl cclxii 

Ubi domine- ''qui dixit eis* ubicumque fuerit corpus illuc 
Mr. CLV1 congregabuntur aquilae iar- is, 84) Sicut bomo qui peregre pro-- 
Leccxrviuf^^^^' reliquit domum suam et dedit seruis suiş potestatem» 
Mr. cLv. cuiusque operis et ianitorî praecipiat ut uigilet- •* Uigilate ergo- 
u. cLvii "*' nescitis enim quando dominus ueniat sero an media nocte* 
■I. ccLxiin. an galii eantu- an mane- ^* ne cum uenerit repente inueniat uos 
■r. CLV dormientes- ('<• 34, 4») Ulud autem scitote- quoniam si sciret pater 

Lo. CLVI 

familias qua hora fur neniret- uigilaret utique et non sineret» 
perfodiri domum suam- ^Ideoque et uos estote paraţi quia 

Lfl. CLVIl 

V qua nescitis hora filius hominis uenturus est- a^- 1^ «d ait autem 

Ml. CCLXV ^ 

et petrus- domine ad nos dicis banc parabolam- an et ad omnes 
■r^cLv («r. is, 87) Quod autcm uobis dico omnibus dico uigilate 
ML CCLXV ^^ "' ^^ Jyint autem dominus- («. m, 45) quis putas est fidelis 25 

u. c'lvii senius et prudens dispensator 

quem constituit dominus supra familiam suam ut det illis 
Ml. ccLvi, cibom ijj tempore* **Beatu8 iile seruus quem cum uenerit do- 
minus eius inuenerit sic fadentem- ^^uere dico uobis quoniam 
Mt. ccLxvn gQjper omnia bona sua constituet eum- ^ Si autem dixerit malus ao 
lg cLviii gQfQQg jjiQ j[|^ corde suo moram fecit dominus meus uenire 
^*et coeperit percutere conseruos suos- manducet autem et 
bibat cum ebriis- 

^ Uraiet dominus serui illius in die qua non sperat et hora qua 
ignorat- ^' et diuidet eum partemque eius ponet cum hypocritis u 
(Le. 12, 46) et infidelibus- («. 24, ei) ilUc erit fletus et stridor dentium 

Mt. 24, 39. 16-18. 40-41. 43-51. Le. 17, 38-30. 33; 12, 41-42. Mr. 13, 16. 34-37. 





c. cxLynn-CL] kvangelium. 133 

CXLVnn- {*.«&,« Tune simile erît regnum caelorum ■»• ca^vn» 
decern uirginibns- qnae acdpientes lampadas snas exieront 
obniam sponso et sponsae- 'quinque autem ex eis erantfatuae- 
acceptis lampadibus* non sumsenmt oleum secum 
» ^Prudentes uero* acceperunt oleum in uasis suiş cum lam- 
padibus *Moram autem faciente sponso 

dormitauenmt omnes et dormierunt- * media autem nocte 
damor factus est* ecce sponsus uenit exite obuiam ei 
''Tune surrexerunt omnes uirgines illae et ornauerunt lam-> 
topadas suas 

^fatuae autem ăapientibus dixerunt* date nobis de oleo uestro 
quia lampades nostrae extinguntur 

*Responderunt prudentes dicentes ne forte non sufficiat 
nobis et uobis ite potius ad uendentes et emite uobis* ^®dum 
u autem irent emere* uenit sponsus et quae paratae erant in- 
trauerunt cum eo ad nuptias- et clausa est ianua* "nouissime 
ueniunt et reliquae uirgines dicentes- domine domine aperi 
nobis* ^'at iile respondens ait* amen dico uobis nescio uos* 
^'Uigilate itaque quia nescitis diem neque horam 
«o CL- "Sicut enim homo proficiscens- uocauit seruos "'•^^^^ 
suos* et tradidit illis bona sua- *^ et uni dedit Y talenta* alii "'; ccnu 
autem duo- alii uero unum* - v 

Unicuique secundum propnam mrtutem et profectus est 

statim- " abiit autem qui quinque talenta acceperat- et operatus 

»est in eis et lucratus est alia V "similiter qui duo acce- 

perat lucratus est alia duo- ^* qui autem unum acceperat abiens 

fodit in terra- et abscondit pecuniam domini sui* ^'post multum 

uero temporis uenit dominus seruorum illorum et posuit 

rationem cum eis- ^et accedens qui Y talenta acceperat* 

» optulit alia Y talenta dicens domine Y talenta mihi tradidisti- 

et ecce alia Y superlucratus sum- "ait illi dominus eius* 

euge bone serue et fidelis* quia super pauca fuisti fidelis- 

super multa te constituam intra in gaudium domini tui- 

**accessit autem et qui duo talenta acceperat et ait- 

s^ domine duo talenta tradidisti mihi- ecce alia duo lucratus 

sum- ^ait illi dominus eius- Euge serue bone et fidelis quia 

Mt. 25, 1. 3-*33. 



134 BVANGELIUlf. fc- CL-CLII. 

super pauca fuisti fidelis supra multa te constituam intra in 
gandiom domini tui- 

^accedens autem et qui unum talentum aeceperat- ait- do^ 
mine scio quia homo durus es- et metis ttbi non seminasti* 
et congregas ubi non sparsisti- ^ et timens abii et abscondi s 
talentum tuum in terra- ecce habes quod tuum est- "Respon- 
dens autem dominus eîus dixit ei* 

Serue male et piger- scibas quia meto ubi non semino- et 
congrego ubi non sparsi- "'oportuit ergo te conmîttere pecu- 
niam meam nummulariis- et ueniens ego recepissem utiqueto 
quod meum est cum uşura- ^ToUite itaque ab eo talentum 
et date ei qui habet X talenta- 
■I. ccLxxi »Omni enim habenti dabitur et abundabit- ei autem qui 
le'ccxxx non habet- et quod uidetur habere auferetur ab eo •^Et inu- 
i. CC '^"jjigjjjj seruum eicite in tenebras exteriores illic erit fletus eti» 

u. ccxxxi 

stndor deutmm 
U.CUIII CLI- (i«. 12, 85) Sint lumbi uestrî praecincti et lucemae 

ardentes* ^et uos similes hominibus expectantibus dominum 

suum quando reuertatur a nuptiis 
"•*^^- Et cum uenerit et pulsauerit eonfestim aperiant ei '^Beati» 

HI.CCLXYI g^y^. jjj. q^^g ^^^ uenerit dominus inuenerit uigilantes- 

amen dico uobis- quod praecingit se et faciet illos discum- 
bere et transiens ministrabit illis- 

^Et si uenerit in secunda uigilia et si in tertia uigilia 
uenerit et ita inuenerit beati serui illi » 

ccxxxvin CLn* (u. 19, u) Dixit ergo* homo quidam nobilis abiit 

n. ccLxvni. in regionem longinquam accipere sibi regnum et reuerti- 
uccxxviii.^*Uocati8 autem Z seruis suiş- dedit illis X minas 
«t.caxx Et ait ad illos- negotiamini dum uenio- ^*ciues autem eius 
oderant illum- Et miserunt legationem pos iUum dicentes- no- io 
lumus hune regnare super nos- '*Et factum est dum rediret* 
accepte regno et iussit uocari seruos- quibus dedit pecuniam- 
ut sciret quantum quisque negotiatus esset 

^^Uenit autem primus dicens domine mina tua X minas 
adquisiuit- ^^ et ait illi* euge bone serue- quia in modico fidelis as 
fuisti- eris potestatem habens supra X ciuitates- ^^et alter 

Ht. 25, 33-30. Le. 13, 35-38; 19, 12-18. 






c. CUI-CLIIL] EVAMGfiLIUM. 135 

uenit dicens- domine mina tna* fecit Y minas- ^^et huic ait- 
et tu esto supra Y ciuitates- ^£t alter uenit dicens- domine 
ecce mina tna quam habui repositam in sndario- ^' timui ^lim 
quia homo austerus es- Tollis quod non posuisti- et metis quod 

» non seminasti- ^Dicit ei* de ore tao te indice serne neqna* 
quia ego austeris homo aum- ToUens quod non posni* et metena 
quod non seminaul- ^ Et quare non dedisti pecuniam meam ad 
mensam- et ego ueniens cum usuris utique exegissem illud- 
'^et adstantibus dixit auferte ab illo minam- et date illi qui 

jo decern minas habet- *^ et dixerunt ei- domine habet X minas* u. coxxx 
^Dico autem uobis quia omni habenti dabitur- ab eo autem at. ccuui 
qui non habet- et quod habet auferetur ab eo- ^ Uernm tamen lI' ccxxxi 
inimicos meos- illos qui noluerunt me regnare super se addu- *^ cclxxh 
cite huc et interficite ante me 

ift CLUL (».s6,si)Gum autem uenerit filius hominis in"*^^]f*"" 
maiestate sua et omnes angeli cum eo- Tune sedebit super 
sedem maiestatis suae* ^et congregabuntur ante eum omnes 
gentes et separauit eos ab inuicem* sicut pastor segregat 
oues ab hedis 

M ^Et statuet oues quidam a dextris suiş- haedos autem a 

sinistris- ^ Tune dicet rex- his qui a dextris eius erunt- Uenite 

benedicti patris mei- possidete paratum uobis regnum a con- 

stitutione mundi 

^Esuriui enim et dedistis mihi manducare* sitiui et dedistis 

»»mihi bibere hospes eram et coUexistis me- **nudus- et operu- 
istis me- Infirmus et uisitastis me- In carcere et uenistis ad 
me- '^Tunc respondebunt ei iusti dicentes- domine quando 
te uidimus esurientem et pauimus- sitientem et dedimus tibi 
potum 

M ^Quando autem te uidimus hospitem et coUeximus te- 
aut nudum et cooperuimus- ^aut quando te uidimus infirmum 
et in carcerem et uenimus ad te- ^£t respondens rex dicet 
illis • amen dico uobis quamdiu fecistis uni de his fratribus meis 
minimis mihi fedstis- ^' Tune dicet et his qui a sinistris erunt 

» Discedite a me maledicti in ignem aetemum qui prae- 
paratus est diabolo et angelis eius- ^esuriui enim et non 

Le. 19, 16-27. Ml. 25, 31-42. 



136 EVANGEUUl. [c CLIH-CLV. 

dedîstis mihi manducare* sitiui et non dedistis niihi potum- 
^hospes eram et non coUexistis me- nudus et non operuistis me* 
Infirmas et in carcerem et non uisitastis me 
^^Tunc respondebont et ipsi dicentes- domine qnando te 
uidimus esurientem aut sitientem ant hospitem ant nudnm aut i 
infirmam uel in carcere et non ministrabimas tibi* ^Tnnc 
respondebit illis dicens- amen dico uobis- quamdiu non fecistis 
uni de minoribus his nec mihi fecistis 

^^£t ibont hi in sapplicium aetemom* lasti autem in uitam 
aetemam io 

■I.CCLXXIU CLini- («.ae, i)Et factum est cum consummasset 
■tccLxxnnihesus sermoues hos omnes dixit discipulis suiş ^Scitis quia 
L6:ccLx post biduum pascha fiet* et filius hominis tradetur ut cruci* 
nu ^ccLxxv figatur • Tune congregati sunt principes sacerdotum- et seniores 
■r. cLvii populi in atrium principis sacerdotum- qui dicebatur caiaphas- » 

* Et consilium fecerunt- ut ihesum dolo tenerent et occiderent- 

* Dicebant autem- non in die festo* ne forte tumultus fieret in 
populo 

^^Tunc abiit unus de XII qui dicitur iudas scarioth iu.n,4^ 
et locutus est ad principes sacerdotum et magistratibus* so 
(jft. 98, 15) et ait illis- quid uultis mihi dare* et ego uobis eum 
trădam- cr. u, id qui audientes gauisi stint- 

(■<. 36, 16) Et constituerunt ei XXX argenteos- ^* et exinde 
quaerebat opportunitatem ut eum traderet iu.n,9) sine turbis 
i«*^n CLV- ue.19,1) ante diem autem festum paschae sciens» 

ihesus quia uenit hora ut transeat ex hoc mundo ad patrem 
Cum dilexisset suos qui erant in mundo* in finem dilexit 
'''i^^ eos- ^Surgit a cena et ponit uestimenta sua- et cum accepisset 
linteum praecinxit se * deinde mittit aquam in peluem et coepit 
lauare pedes discipulomm et extergere linteo quod erat prae- » 
cinctus- "Uenit ergo ad simonem petrum et didt ei petrus- 
domine tu mihi lauas pedes* ^Respondit ihesus et dicit ei- 
quod ego facio tu nescis modo- scies autem postea 

^ Dicit ei petros non lauabis mihi pedes in aetemum- 
respondit ihesus ei Si non lauero te non habes partem mecum- 35 
•Dicit ei simon petrus 

Ut. 1^5, 42—46; 26, 1—5. 14—16. Le. 22, 4. 6. Hr. 14, 11. Io. 13, 1. 4—9. 






c CLY-aYI.] BVAHGRUinL 137 

domine non tantnm pedes meos* sed et mănos et caput* 
^^dicit ei ihesns* qui lotus est non indiget nt lauet* sed est 
mundus totus- et nos mundi estis- 

Sed non omnes- " Sciebat enim qnisnam esset qui traderet 
I eum- propterea dixi- non estis mundi omnes- "postquam ergo 
lanit pedes eornm* et aocepit uestimenta sua 

Cum recubttisset iterum dixit ei& Scitis qnid fecerim uobis 

!• CXYl 

*'Uos uocatis me magistrum et domine- et bene dicitis- sum^^ţ^^ 
etenim ^^ Si ergo ego laui pedes uestros- dominus et magister ^^^' ^^\^ 
10 et uos debetis* alter alterius lauare pedes- "exemplum enim ^ 
dedi uobis ut quemammodum ego fed uobis ita et uos fadatis ,^ ^^^ 

**Amen- amen dico uobis- non est seruus maior domino suo-ii.'xc 
neque apostolus maior eo qui misit illum Ltcrviiu. 

" Si haec scitis beati eritis si feceritis ea ^® non de omnibus ^ 
u uobis dico- ego scio quos elegerim- Sed ut impleatur scriptura- 
qui manducat mecum panem* leuabit contra me calcaneum 
suum- ^*a modo dico uobis priusquam fiat- ut credatLs cum 
factum fuerit quia ego sum 

^Amen amen dico uobis qui accipit- si quem misero* me'"" i 
to accipit- qui autem me acdpit- acdpit eum qui me misit ■'; ^^l 

CLVI- (*.«e,iî) prima autem die azimorum* accesse- "^cctxxvm 
runt discipuli ad ihesum dicentes ^ ^i 

Ubi uis paremus tibi comedere pascha' ^*at ihesus dixit- 
Ite in duitatem ««. «> ») et introeuntibus uobis occurret uobis 
tfthomo ampboram aquae portans sequimini eum in domo in 
qua intrat (A*M,i8)ad quendam 

(u. n, II) Et dicitis i»- u, u) domino domus- i» m, is) magister 

didt- tempus meum prope est- aput te fado pascba cum 

discipulis mds- ifr. n, ») et ipse uobis demonstrabit cenaculum 

wgrande stratum- et illic parate nobis- ^*et abierunt disdpuli 

eius et inuenerunt sicut dixit eis et parauerunt pascha- 

'^Uespere autem facto uenit et («.m,») discumbebat ciun"^^^^^ 
Xn discipulis suiş- m,"cLxi 

'^ Et edentibus îllis dixit iu, », id desiderio desideraui hoc J]^ ^c^i^um 
u pascba manducare uobiscum antequam patiar- ^^dico enim^^^ox^ 
uobis- quia ex boc non manducabo iUud donec impleatur inHi.ccLxxx? 

10.13, 9-*20. Ml. 26, 17-18.20. Mr. 14, 14-17. U, 22, 10-11. 15-16. "'^"^^ 



138 BVAIIGBLIDH. [c. aVI-aYII. 



Io. CXXI 



■L 



im regno dei- (^ i». sd Cum haec dixisset torbatos est spirita* et 
ccLxxviiii protestatas est et dixit» amen amen dico uobis- qnia unus ex 

Mr. CLXI 

■l ccLxxxuobis tradet me 

irccLxviiii ^"'' **» ^'^ *' *^ coeperunt contristari et dicere singillatîm* 
■i. ccixxxi ^*^ **• **^ numquîd ego sum domine (». t*» ») Qaîbus ait % 

■r. cLxiii Q^ intingit mecom mânam in catino («t. m> ») hic me tradet 
■ixcLxx^^^ quidem hominis uadit sicnt seriptum est de illo Uae 

■r. cLxim autem homini illi per qnem filius hominis traditur- Bonam erat 
Io. cxxu ^1 g- natus non fuisset homo ilie a», is. S3) aspieiebant ergo ad 

HL 'CCLXXX 

Mr. CLXII inuicem discipoli haesitantes de quo diceret iic, st, 2») £t qnaerentes it 

UXCLXVUll. ,*^ ..in ^ 

Le. ccLxviiimter se quis esset ex eis qui noc facturns esset* (/<»• », ») £rat 

Jl^^cixxx ergo recumbens unos ex disdpnlis eius in sinu ihesu* qnem 

\i Sxui diligebat ihesus- ** Innnit ergo buic simon petrns et dicit ei- 

^ qnis est de quo dicit* ^Itaque cam recabaisset iile supra 

pectas ihesa« dicit ei- domine qnis est* » 

^'Cui respondit ihesas- iile est cui ego intiactum panem 

Io. cxxini. iK)rrexero* 

LO.CCLXII -£1 eum intincxisset panem dedit iudae simonis scariothis- 
""'^ *^et pos buccellam tune introiuit in ilhun satanas* Dicit ei 
ihesus* quod facis- fac citius* m 

^hoc autem nemo sciuit discambentium ad quid dixerit ei* 

^*quidam enim putabant quia loculos habebat indas- quod dicit 

ei ihesus- eme ea qnae opus sunt nobis ad diem festum aut 

nu efţenis ut allquid daret- (jri.a8,a6) Respondens autem iudas qui 

CCLXXXIII o * * ^ 

^ tradidit eum dixit- numquid ego sum rabbi- ait illi* tu dixisti-2s 
Io. cxxv (M. is, 80) Cum ergo accepisset iile buccellam exiit continuo- Erat 
autem nox* '^cum ergo exisset dicit ihesus* Nune clarificatus 
est filius hominis* et deus clarificatus est in eo* ^ et deus dari- 
ficauit eum in semeţ ipso et continuo clarificauit eum 
H^ GLYII* (JB.s6,M) Cenantibus autem eis* accepit ihesusao 

ccLxxxim pmieiii et benedixit ac fregit deditque disdpulis suiş dieens* 
Le* ccLxvi aecipite et comedite* hoc est corpus meum iu. n, i») quod pro 
■uccixxxv uobis datur- (* m, «d Et accipiens calicem gratias egit* et bene- 
u. ocLxv dixit- et dedit eis dicens- bibite ex hoc omnes* ^ hic est enim 
sanguis meus* noui testamenti qui pro uobis et multis efiun*» 
ditnr in r^nissione peccatorum* ^dico autem uobis non bibam 

U. 32, 16. 33. 19. Io. 13, 31-32. Mt 26» 22-23. 25-29. Mr. 14, 19-20. 



e. CLYII-CLVni.] BY^CKUDK 



139 



a modo de hoc genimine uitis nsqae in dîem ilium cum illud 
bibam uobiscum nounm in regno patria mei- 

(CA 32,19) hoc faoite* in meam memorationem* "ait autem^*^?*™ 
dominus- simon- simon* eoce satanaâ expetioit uos nt cribraret 

% sîcut triticum- ^ ego autem rogaui pro te ut non deficiat fides ^••^y^JJ"™ 
tna- Et ta aliquando conuersus confirma fratres tuo& ('<»• ». 83) 
filioli athuc modicam, uobisfcam snm- quaeritis me et sicatiâicxxv 
dixi iudaeis* quo ego iiado uos non potestis uenire- £t uobis 
dico modo* '^mandatum nouum do uobis- ut diligatis inuicem 

losicttt dilexiuos- ut. et uos diligatis inuicem- '^In hoc cognoscent 
omnes quia mei discipuii estis- si dilectionem habueritis ad in- ^^ / 
nicem* ^Dicit ei simon petrus* domine* quo uadis* respondit gţ^^2?x™ 
ei ihesus. "^- ^^""^ 

Quo ego uado non potes me modo sequi- Sequeris autem postea* "clxxxxu 

n (Mi. n, 31) Tune didt iilis ihesus- omnes uos scandalum patie- Hr/cLxvm 

..,...- Io. CUI 

mmi m me m ista nocte 

Scriptum est enim- percutiam pastorem et dispei^entur ccLxxxvm 
oues gregîs ■' c«^"" 

Tostquam autem resuiTexero praecedam uos in galilaeam S2;lxxxvi]ii 
lo'^Respondens autem petrus ait illi* Etsi omnes scandalizaţi ir. cixx 
fuerint in te ego numquam scandalizabor- (&«• »* ><) qui tecum i« ' cxxvi ' 
paratus sum et in carcerem 6t in mortem ire* (/•. is, 37) animam 
meam pro te ponam- '^Respondit ihesus- animam tuam pro 
me ponis- amen amen dico tibi* («^ 26, 34) quia hac nocte ante- 
»»quam gallus cantet* ter me negabis '^ait illi petrus "^^/^^ 

Etiamsi oportuerit me mori tecum non te negabo* Similiter "'* ^''^ 
et omnes discipuii dixerunt .^^ 

Io. CXXXYu 

CLVIIL (i«. ti, 1) non turbetur cor uestrum* creditis in ^ 
deum et in me credite- ' in domo patris mei mansiones multae 
ff>suit- Si quo minus dixissem uobis quia uado parare uobis 
locum* 'Et si abiero et praeparauero uobis locum- Iterum 
uenio et accipiam uos ad me ipsum* ut ubi sum ego et uos 
sitis- ^£t quo ego uado scitis- et uiam scitis- 

^Dicit ei thomas- domine- nescimus quo uadis- et quo- 
Mmodo possumus uiam scire* 'Dicit ei ihesus- Ego sum uia et 
nmtas et uita 

Ml. 26, 29. 31-35. U. 22, 19. 31-33. Io. 13, 33-38; 14, 1-6. 



140 



BVAIIGELIOV. [e. CLVIIL 



I*. CXXVIII 



Nemo tienit ad patrem nisi per me- 'Si cognooissetis 
me* et patrem meam atîqae cognooissetis* 

Et a modo cognoscitis eom et uidistis enm* ^Didt ei phi- 
lippiis- domine* Ostende nobis patrem et snffidt nobis- *Didt 
ihesos* s 

Tanto tempore uobiscom som- et non cognonistis me* 
philippe* qoi oidit me* oidit et patrem* quomo ta dids- ostende 
nobis patrem- '^non credis qnia ego in patre- et pater in me 
est- Uerba quae ego loquor nobis- a me ipso non loqnor* pater 
antem in me manens ipse fadt opera- " non creditis- qnia ^o tt 
in patre et pater in me est- "alioquin propter opera ipsa 
credite- amen- amen dico nobis- qui credit in me- opera qnae 
ego facio et ipse faciet- qnia ego ad patrem nado- 
m. ccxvi " ^t quodcumqne petieritis in nomine meo hoc fadam- ut 
Mr. cxxv giorificetar pater in filio- '^ Si dUigitis me mandata mea ser- u 
nate- ^* et ego rogabo patrem et aUum paracletum dabit nobis- 
nt maneat nobiscam in aetemnm- 

^^Spiritum ueritatis quem mundus non potest accipere 
quia non uidet enm nec scit eum- nos antem cognoscitis eum 
qnia apud nos manebit* et in nobis erit- ^^non relinqnam nos» 
orfanos ueniam ad nos- ^^adhuc modicum et mundus me iam 
non nidet- Uos autem uidetis me qnia ego uiuo- et nos ninetis- 
^In illo die uos cognoscetis quia ego sum in patre meo et 
nos in me- et ego in nobis- ^' qui babet mandata mea et seruat 
it cxxvim^* ^^^ ®^' ^^^ diKgit me- qui autem diligit me diligetur a» 
Mkxcvni P^^i*^ ^^^' ^^ ^SO diligam eum- et manifestabo ei me ipsum 
u cxv! ^ Dicit ei iudas non iUe scariothis- domine quid factum est 
Io. cxxx quîji nobis manifestaturus es te ipsum et non mundo- ^Respondit 
ihesus et dixit ei- 

Si quis diligit me sermonem meum seruauit- et pater meus »> 

diligit eum et ad eum ueniemus et mansiones apud eum fa- 

...cxxxi ciemus- "qui non diligit me- sermones meos non seruat- Et 

■I. xcvm sermonem quem audistis non est meus- sed eius qui me misit 

Locxvi patris- "haec locutus sum nobis aput uos manens- ^paradetus 

' jc autem spiritus sanctus quem mittet pater in nomine meo- iile » 

uos docebit omnia- et suggeret nobis omnia quaecumqne dixero 

Io. 14, 6-13. 15—26. 



c. CLVni-CLX.] BYANttLIUlL 1^1 

tiobis- ''Pacem relinqao uobis- pacem meam do uobis* non 
qaomodo mundns dat ego do uobis* non torbetur cor uestrom- 
neque formidet* ^audistis qnia ego dixi uobis- uado et non 
uenio ad uos* si diligeretis me gaaderetis utique quia uado 

i ad patrem- quia pater maior me est* ^£t nune dixi uobîs- 
priusquam fiat- ut cum factum fuerit credatis- ^iam non multa 
loquar uobiscum* Uenit enim princeps mundi huius- et in me 
non habet quicquam- '*sed ut cognoscat mundus quia diligo 
patrem- Et sicut mandatum dedit mihi pater sic facio 

10 CLVniI- (!«.«, M) Et dixit eis "^quando misi uos sine "*• ^5**^' 
sacculo et pera et calciamentis- numquid aliquid defuit uobis* 
^at illi dizerunt nihil* 

Dixit ergo eis« sed nune qui babet sacculum tollat* simi- 
liter peram 

» Et qui non babet uendat tunicam suam et emat gladium 
^^ dico^ autem uobis quoniam athnc boc . quod scriptum est ^'^viîi^'^^ 
oportet impleri in me 

Et quod cum iniustis deputatus est etenim ea quae sunt 
de me finem babent- '^at illi dixerunt domine ecce gladii ctixxvm 

wduo hic , ^^„„ 

1«. CXXXIt. 

at iile dixit eis sat est* . ^ 

Mu 

(iit M, SI) Surgite eamus bine (». »«, ao) et bymno dicto exierunt ccixxxvi 
iu. 23, 89) secundum consuetudinem in montem oliueti "' ^^^ 

GLX* ('•. 15, 1) dicit eis ego sum uitis uera et pater*' ^ 
umeus agricola est* ^Omnem palmitem in me non ferentem 
fructnm- toUet eum* 

et onmem qui fert fructum purgabit eum* ut fructum plus 
afferat 
'lam uos mundi estis* propter sermonem quem locutus sum 
wuobis* ^manete in me et ego in uobis 

Sicut pahnes non potest ferre fructum a semeţ ipso nisi 
manserit in uite* sic nec uos nisi in me manseritis* ^ Ego sum 
uitis* uos pabnites* qui manet in me et ego in eum 
bic fert fructum multum quia sine me nibil potestis facere* 
u^Si quis in me non manserit mittetur foras sicut palmes- et^^ ^^^^^^^^ 
aruit et coUigent eos et in ignem mittunt et ardent* ^Si manseritis .^ ^y, 

Io. 14, 26-31; 15, 1-7. U, 22, 34—39. Mt. 26» 30. ■»• C%Xf 



142 BVANGELIUH. [e. CLX. 

in mc et nerba mea in uobis manserint- qnodcrnnque uolueritis 
petitis et fiet uobis» 
Ic cxxxim Bjjj jjQg clarificatns est pater meus ut fructum plurimum 
afferatis 

et efficiamini mei disdpuU* ^ Sieut dilexit me pater^ et . ego % 
dilexi uos- . 

Manete in dilectione mea* '^ si praecepta mea seruaaeritis- 

manebitis in dilectione mea* sicut et ego patris mei praecepta 

seruaui* et maneo in eius dilectione* "haec locutus sum uobis 

ut gaudium meum impleatur io 

"hoc est praeceptiim meum ut diligatis inuicem sicut dilexi 

'*' ^ii^^ uos- " Maiorem liane dilectionem nemo habet* ut animam suam 

Mr. cxv quis ponat pro amicis suiş ^^Uos amici mei estis si feceritis 

Io Ckxxvi 

' X quae ego praecipio uobis- "lam non dico uos seruos* quia 
seruus* nescit quid faciat dominus eius. Uos autem dixi amicos- » 
quia omnia quaecumque audiui a patre meo nota feci uobis 
'*Non uos me elegistis- Sed ego elegi uos* et posui uos ut 
'•• ţj^*^" eatîs et fructum afferatis- et fructus uester maneat* Ut quod- 
ilt. cyjiV cumque petieritis patrem in nomine meo det uobis 
10.CXXXVIU ^^haec mando uobis ut diligatis inuicem- ^^Si mundus uosm 
odit* Scitote quia me priorem uobis odio babuit '*Si de 
mundo fuissetis* mundus quod suum erat diligeret* quia uero 
de mundo non estis sed ego elegi uos de mundo propterea 
i«.cxxxviiii0^t uos mundus- ^Mementote sermonis mei quem ego dixi 
Ht. xc' uobis* non est seruus maior domino suo- Si me persecuţi sunt » 
i».cxLiu 6t uos persequentur- Si sermonem meum seruauerunt- et 
Io. cxu uestrum seruabunt* ^'Sed haec omnia facient uobis propter 
Ht/ccxLini nomen meum- quia nesciunt eum qui misit me 

■r.CXXXVlIII oftcf* • ^i^i** • A 

Le. ccL ^ Si non uenissem et locutus fuissem eis peccatum non 

baberent* nune autem excusationem non habent de peccato suo- m 
Io. cxut ^Qui me odit- et patrem meum odit* ^Si operam non fecissem 
u! cxviîii ^ 6ÎS 9^^ nemo alius fecit- peccatum non baberent- 
lo. cxm Nune autem et uiderunt et oderunt et me et patrem meum* 
^ Sed ut impleatur sermo qui in lege eorum scriptus est- quia 
odio me habuerunt gratis- ^ Cum autem uenerit paracletus quem u 
ego mittam uobis a patre* spiritum ueritatis qui a patre procedit* 

Io. 15, 7-26. 



e. CLX.] BYAKGBLnnL 1^3 

iile testimomum perhibebit de me* "Et uos testimonium 
perhibetis quia ab initio mecum estis- no. te, i) haec locutas sum 
uobis ut non scandalizemini* ^absque synagogis faclent uobis- sed'*' ?"'" 
uenit hora* ut omnis qui interfidt uos* arbitretur obsequium »• ^cvi 
» se prestare deo- 'et haec facient quia non nouerunt patrem 
neque me* ^Sed haec locutus sum uobis* ut cum uenerit hora 
eornm reminiscamini quia ego dixi uobis* ^haec autem uobis '''' ^''^ 
ab initio non dixi- quia uobiscum eram 
at nune uado ad eum qui me misit* et nemo ex uobis in- 
loterrogat me quo uadis- *sed quia haec locutus sum uobis* 
Tristitia impleuit cor uestrum 

^Sed ego ueritatem dico uobis* expedit uobis ut ego 

uadam* Si enim non abiero* paracletus non ueniet ad uos* Si 

autem abiero* mittam eum ad uos* ^Et cum uenerit ilie arguet 

ismundum de peccato et de iustitia et de iudicio* ^De peccato 

quidem quia non credunt in me 

'^De iustitia uero quia ad patrem uado* et iam non uidebitis 
me* "De iudicio autem* quia princeps mundi huius iudicatus 
est* ^'athuc multa habeo uobis dicere sed non potestis portare 
«o modo- 

"Cum autem uenerit iile spiritus ueritatis* docebît uos in 
omnem ueritatem* 

Non enim loquitur a semeţ ipso* sed quaecumque audiet 
loquitur* et quae uentura sunt annuntiabit uobis* 'Mile me 

Io CXLVl 

8» clarificabit* quia de meo accipiet* et annuntiabit uobis* ^'Omuia^^ ccxurn 
quaecumque habet pater mea sunt* propterea dixi quia de^ 

L< 

Io. CXLVU 



CXXXVIIII. 



meo acdpiet* et annuntiabit uobis ^"^ ^^^ 

^^Modicum et iam non uidebitis me* Et iterum modicum et 
uidebitis me quia uado ad patrem* ^^dixerunt ergo ex disci- 

lopulis eius ad inuicem* quid est hoc quod dicet nobis modicum 
et non uidebitis me* et iterum modicum et uidebitis me* et 
quia uado ad patrem* ^^ Dicebant ergo quid est hoc quod dicit 
modicum nescimus quid loquitur* '^ cognouit autem ihesus* quia 
uolebant eum interrogare- et dixit eis* de hoc quaeritis inter 

»uo8 quia dixi modicum et non uidebitis me* Et iterum mo- 
dicum et uidebitis me 

Io. 15, 26-27; 16, 1-19. 



144 EVANGELira. [c. CLX. 

^Amen* amen dico nobis* quia plorabitis et flebitis uos 
mundus autem gaudebit uos antem contristabimini- Sed 
tristitia uestra aertetur in gaudium 

^'Malier cum parit tristitiam habet quia uenit hora eius- 
Cum autem pepererit puerum- iam non meminit pressurae » 
propter gaudium quia natus est homo in mundum- ^Et uos 
igitur nune quidem tristitiam habebitis- iterum autem uidebo 
uos et gaudebit cor uestrum- et gaudium uestrum nemo tollit 
Io. cxLvni a uobis* ^£t in illo die me non rogabitis quicquam amen* 
■I.CXI amen dico uobis si guid petieritis patrem in nomine meoio 

Le CXVIIII 

dabit uobis- ^Usque modo non petistis quicquam in nomine 
''' X meo* petite et accipietis ut gaudium uestrum sit plenum- *^hacc 
in prouerbiis locutus sum uobis- uenit hora cum iam non in 
prouerbiis loquar uobis* sed palam de patre annuntiabo uobis* 
^illo die in nomine meo petitis- et non dico uobis quia egou 
rogabo patrem de uobis* ^ipse enim pater amat uos* quia uos 
me amatis* et credidistis quia ego a deo exiuî* et ^exiui a 
patre et ueni in mundum 

Iterum relinquo mundum et uado ad patrem* ^Dicunt ei 
discipuli eius* ecce nune palam loqueris et prouerbium nullum >o 
dicis* "^Nunc scimus quia scis omnia et non opus est tibi ut 
quis te interroget- in hoc credimus quia a deo exişti 
'^//^ "Respondit eis ihesus- A modo creditis- ^ecce uenit hora- et iam 

Hi (JCXVI 

Hr. cxxv ţienit ut dispargamini unusquisque in propria et me solum relin- 
^^'x^ quitis* Et non sum solus quia pater mecum est* ^%aec locutus sum » 
uobis- ut in me pacem habeatis in mundum pressuram habebitis 

Sed confidite ego uici mundum* u«. n, d haec locutus est 
ihesus* Et subleuatis oculis in caelum ad patrem dixit* uenit 
hora* clarifica filium tuum* ut filius tuus clarificet te 

^Sicut dedisti ei potestatem omnis carnis* ut omne quod» 
dedisti ei det eis uitam aetemam 

'haec est autem uita aetema* ut cognoscant te solum denm 
uerum et quem misisti ihesum christum* ^Ego te clarificam 
super terram* opus consummaui quod dedisti mihi ut faciam* 
*£t nune clarifica me tu pater- apud temet ipsum* claritatem» 
quam habui priusquam mundus esset aput te 

Io. 16, 20-33; 17, 1> 5. 






c. CLX] EYANGELIUV. 145 

* Manifestam nomen tuum hominibus- qaos dedisti mihî de 
miindo tui erant et mihi eos dedisti et sermonem tuum ser- 
naaerunt- ''nune cognouerunt quia omnia quae dedisti mihi 
abs te sunt- 

& ^Qnia nerba quae dedisti mihi dedi eis- et ipsi acceperunt- 
et cognouerunt uere quia a te exiui 

Et crediderunt quia tu me misisti- *et ego pro eis rogo 
non pro mundo rogo- sed pro his quos dedisti mihi- quia tui 
sunt 

10 ^®£t mea omnia tua sunt- et tua mea sunt et clarificatus 
sum in eis- " Et iam non sum in mundo et hi in mundo sunt 
et ego ad te uenio- pater sancte serua eos in nomine tuo 
quod dedisti mihi ut sint unum sicut et nos 

**Cum essem cum eis ego seruabam eos in nomine tuo 

» quos dedisti mihi custodiui- et nemo ex his periuit nisi filius 

perditionis* ut scriptura inpleatur- "nune autem ad te uenio 

et haec loquor in mundo- ut habeant gaudium meum inpletum 

in semeţ ipsis 

^^Ego dedi eis sermonem tuum et mundus odio eos habuit 

toquia non sunt de mundo- Sicut et ego non sum de mundo* 
*^ non rogo ut toUas eos de mundo- sed ut serues eos ex malo- 
'* de mundo non sunt sicut et ego non sum de mundo- " Sancti- 
fica eos in ueritate* sermo tuus ueritas est- *^ sicut me misisti 
in mundum- et ego misi eos in mundum '^et pro eis ego 

2» sanctifice me ipsum- ut sint et ipsi sanctificaţi in ueritate 
*^Non pro his autem rogo tantum- sed et pro eis qui ere- 
dituri sunt per uerbum eorum in me 

*^ Ut omnes unum sint- sicut tu pater in me et ego in te- 
ut et ipsi in nobis unum sint- ut mundus credat quia tu me 

30 misisti- "et ego daritatem quam dedisti mihi dedi illis 

ut sint unum sicut nos unum sumus- ^ego in eis et tu in 
me- ut sint consummati in unum et cognoscat mundus quia 
tu me misisti- Et dilexisti eos sicut et me dilexisti- '^ pater 
quos dedisti mihi- uolo ut ubi ego sum et illi sint mecum 

35 Ut uideant daritatem meam quam dedisti mihi quia dilexisti 
me- ante constitutionem mnndi 

Io. 17, 6-24. 

10 



Nt. CXII 
U. CXVBII 

Io. CLV 
X 



IUI 
Hr. 
ii. CVIl 



146 CVANGBLIUI. Ic CLX-CLXI. 

''>///"" '^ Pater inste et inundus te non cognonit* ego aatem te 

cognoui- et M cognouerunt qaia tu me misisti- *^et notum fed 

eis nomen tuam et notam faciam- ntdilectio qaa dilexisti me 

in ipsis sit et ego in ipsis 

■i ccxci CLXI* (*«.«6.36) Tune uenit ihesus cum illis în uillam * 

Le. ^"^ qui dicitur gesemani* (/•. ia. «) trans torrentem cedron- ubi 

CCLXXVlIIL 

Io. cLvi erat hortus- in quem introiuit ipse et discipoli eius- 
Io. cLvn ^Sciebat autem et iudas qui tradebat eum locum quia 
frequenter ihesus conuenerat iUuc cum discipulis suiş (z«. »,to; 
Ic. ccLxxx g^ ^^^ peruenisset ad locum dixit («. a«, m discipulis suiş w 

Ht CCXCVI 

■r; cLxxvn sedete Mc (£«. »> «» et orate ne intretis in temtationem 

"*^ K/*^ (*. M, no Donec uadam iUuc* et orem- " et adsumto petro* et 

Nr. CLXXlll ^ 

u. CCLXXX duobus filiis zebedaei- iacobum et iohannen- coepit contristari 

51:. fen et mestus esse- 

HI.CCXCU ^Tunc ait illis- Tristis est anima mea usque ad mortem-» 
ni ccxcil! sustînete hic- et uigilate mecum d*. «, 41) Et ipse (*. », m pro- 
cLxxim gressus (^ ts, «o est ab eis* quantum iactus est lapidis £t po- 
nt ccxcim si*îs genibus c» m, w) procidit in faciem suam (*r. 14, ») et orabat 

■r. cLxxv Ut si fieri posset transiret ab eo hora* (» %, a») dicens pater- 
ic. CCLXXXl , ^-u'l-. -.^A ^ 

Io. cLxi SI possibile est ^ 

iKr, 14, M) abba pater- omnia tibi possibilia sunt cm. m, 39) mi 

Hi. CCXCV 

cLxxvi P**®^ '^^ possibile est (»r. 14, m) transfer calicem hune a me 
fo. jS*''*" Uerumtamen non quod ego uolo sed quod tu 
«L coccvi ţ^ ^ 45) £ţ ^lun surrexisset ab oratione- ca. ae, 40) uenit ad 
■t. clxxvu ^(jipuiQg guQg et inuenit eos dormientes- 25 

(tr. n,46)Et ait eis- quid dormitis iMt. 2^40) sic non potuistis 

una hora uigilare mecum* ^'Uigilate et orate ut non intretis 

in temptationem 
NI. ccxcvii Spîritus quidem. promtus est caro autem infirma 
"' Lxx'^^"' ^Iterum secundo abiit et oraoit- (ie.»,43) apparuit autem illi»» 
■I. ccxcvm ^^ .^g de caelo confortans eum* et factus est in agonia et 

Hr CLXXViUI 

prolixius orabat* («. m, 42) dicens pater mi* si non potest calix 

tcccLxxxmjjjg transire- nisi bibam illum fiat uoluntas tua* (^w, n) Et 

factus est sudor eius sicut guttae sanguinis decurrentis in 

HL CCXCVI 

'/ ^.. terram- ** et cum surrexisset- (*t as, 40) Uenit iterum ad disd- »* 

Mr. CLXXVU 

ocLxxMiit pulos suos et inuenit eos dormientes prae tristitia 

Io. 17, 25-26. 111.26, 36—42. Io. 18, 1-2. Le. 22, 40-46. Mr. 14, 35-36. 





c. CLXI-CLXll.] BVANGBLIUM. 147 

{Mr. 14, 40) Erant enim oculi eomm ingranati Et ignorabant 
Quid responderent ei c^ri. 26, 44) Et relictis illis iterum abiit et 

^ , *^ , ■». CCXCYIH 

orauit tertio ^' 

Ir.CLXXVim 

Eundem sennonem dicens fliccxcvim 

I ^Tunc uenit ad discipulos aaos* et ait illis- dormite et re- f; c^,ţi^^^ 
quiescite adpropinquaait hora- et filins hominis traditur in manas 
peccatorum* ^^Surgite eamns- ecce adpropinquauit qtii me tradet 

CLXII- *^Et athuc ipso loquente ecce iudas unus"* i*^^ 
de duodecim- (/«- 1% a) cam accepisset cohortem («. 3«, tv uenit et u. cclxxxi 
10 cum eo turba multa ('«. i8«8) cum lanternis et facibus et armis "" 
ijri. u, 47) et gladiis et fustibus a principibus sacerdotum cr. 14, 43) 
et scribis («r.2«, 4?) et senioribus populi ^qui autem tradebat"'^//^' 
eum dederat illis signum dicens- quemcomque osculatus f^ero lc^',^^^^^, 
ipse est tenete eum (*-. 14, m) et dudte eum- («<. 26, 49) Et eon- 
ii festim accedens ad ibesum dixit- habe rabbi- et iu, n, 47) adpro* 
pinquauit ihesu- ut oscularetur eum- ^ihesus autem dixit ei* 
iuda osculo filium hominis tradis- 
(A. 26, 60) amice ad quod uenisti* ^ et osculatus est eum 
(/•. 18, 4) ihesus itaque sciens omnia quae uentura erant super ''^ ^jf^"" 
20 eum- processit et dicit eis- quem quaeritis- 

^ responderunt ei* ihesum nazarenum- dicit eis ihesus ego 
sum* stabat autem et iudas qui tradebat eum cum ipsis- *Ut 
ergo dixit eis- ego sum- abierunt retrorsum et ceciderunt in 
terram- ^Iterum ergo eos interrogauit quem quaeritis- illi 
2s autem dixerunt ihesum nazarenum- ^Respondit ihesus dixi 
uobis quia ego sum 

Si ergo me quaeritis- sinite hos abire- 'ut impleretur 
sermo quem dixit- quia quos dedisti mihi non perdidi ex ipsis x"- <^y^i 
quicquam i»^ »f ao) Tune accesserunt et loanus iniecerunt in 2f;: ^''^^^" 
soihesam- et tenuerunt eum (i«. »« ««) Uidentes autem hi qui circaie^^^^^^' 
ipsum erant- quod futurom erat dixerunt ei domine- si per- 
cutimus in gladio- ua^m Simon ergo petrus habens gladium- «^ cixxxii 
eduxit eum- et percussit pontifids seruum 
Et amputauit auriculam eius dextram- Erat autem nomen 
»seruo malchus- "Tune ait ihesus petro- calicem quem ^^^^^ „,/ccxcm 
mihi pater non bibam illum- mitte gladium in uaginam u.ccixxw 

Mr. 14, 40. 43-44. Mc. 26, 44—50. Io. 18, 3—11. Ml. 16, 47—49. Le. 22. 47-49. 

10* 



COLXXXMi 

/ 
Mt. CC II 

I 



148 EVANGELIUM. [c. CLXn-CLXIIII. 

fli ccciii (jr«. 26, sa) Omnis enim qui acceperint gladium gladio peribont- 
^ an putas quia nou possum rogare patrem meurn et exhibebit 
mihi modo- plus quam XII legîones angelorum 
^^Quomodo ergo implebuntor scribturae- quia sic oportet 
ccLxxxvm fieri- (^ 22, st) Sinite usque hac* et cum tetigisset aoriculam eius • 
hl ccch» sanauit eum* (*. «e, ss) In illa hora dixit ihesus turbis 
HrCLxxxiiii Xamquam ad latronem existis cum gladiis et fustibus con- 

CCLXXXVIIII , j x«j« X 3 

io. cLxx prehendere me* cvr. h, 49) cotidie aput uos eram docens m 
templo et non me tenuistis (£«. ^ sa) sed haec est hora uestra 
et potestas tenebrarum* io 

■» ^^"^ (*. 2G, 56) hoc autem factom est- ut implerentur scribturae 
"o? axi**^ prophetarum- Tune dîscipuli omnes reUcto eo fugerunt- (/«». îs, «) 
MLCccvi Cohors ergo et tribunus et miniştri iudaeorum conprehen- 
Leccxc derunt ihesum et ligauerunt eum- "et addoxerunt eum ad 
annam primum erat enim socer caiphae- qui erat pontifexts 
anni illius- 

^^Erat autem caiaphas qui consilium dederat iudaeis* quia 
expedit unum hominem mori pro populo 
■r.cLxxxvi CLXni- (jfr. 14, SI) adulcsceus autem quidam sequebatur 
eum amictus sindone super nudo et tenuerunt eum m 

^^at iile reiecta sindone uudus profugit ab eis 
'" «/?"" ^"'' "' "^ Sequebatur autem ihesum simon petrus (* ae, *»> a 
Srcuxxvu longe ('« iB, 15) et alius discipulus- («• ^. ^) usque in atrium prin- 
Io. cLxv ^jpjg sacerdotum- (/•• îs, w) Discipulus autem iile erat notus pon- 
lo. cLxvi jjg^j. gţ introiuit cum ihesu in atrium pontificis- *® petrus «s 
Sn ccxcv" autem stabat ad ostium foris Exiuit ergo discipulus alius qui 
I0.CLXV1I erat notus pontifici- et dixit ostiariae et introduxit petrum- 
lo. cLxvui ^^^ ^ ^^ quem cum uidisset (*». i», m ancilla ostiaria v^- «, 56) et eum 

Ml CCCXItll 

u ccxci ^^^^^^^ intuita- dixit- < (/« îs, i?) numquid et tu ex disdpulis es 
hominis istius- dicit iile (£«:», s?) mulieri- nonnouiillum («r. u, 68)m 
neque scio quid dicas- (/«. », m stabant autem serui et nunistri 
ad pruuas quia frigus erat et calefiebant- erat autem cum eis 
et petrus stans- et calefaciens se c*. se, ss) ut uideret finem» 
LAVMi. CLXI II- (/• 18, 19) pontif ex ergo interrogauit ihesum 
«tcccnii ^^ discipulis et de doctrina eius as 

mcLxxxiiii «oRespondit ei ihesus- ego palam locutus sum mundo 

ccLXxxviiii m, 26, 52-56. 58. Le. 22, 51. 53. 57. Mr. 14, 49. 51-52. 68. Io. 18, 12—20. 



le. CLXVIilI. 



<ft. CLxnn-CLXv.] svangeliun. 1*9 

Ego semper docni in synagoga et in templo- quo omnes 
iudaei conaeniont et in occulto locutos sam nihil- *'quid me 
interrogas- interroga eos qui andierunt quid locatus sam ipsis- ""' ^i^^' 
ecce hi sciunt quae dixerim ego- **haec autem cum dixisset '•* 7^**" 

Mu CCCXIII 

> anus assistens ministrorum dedit alapam ihesu dicens Mr. cxcim 

Sic respondes pontifici 

'^ Respondit ei ihesus- si male locatus sum- testîmoniuin '• x**'" 
perhibe de malo- 
Si autem bene quid me caedis* **Et misit eum annas liga-'^'T*"" 
10 turn ad caiphan ponticem* *^£rat autem simon petrus (jn. se, e») ■t.clxxxvh 
foris in atrio ('«• », 25) stans et calefaciens se- cr. u, e») rursum io. clxxv 
autem (»• m, td uidit eum alia ancilla* et ait cr. «, 9») circum- 5; ^^^^ 
stantibus- c*. «, ^o et hic erat cum ihesu nazareno* *" accesserunt *•• ^^*^" 
qui stabant- et dixerunt petro- aere et tu ex illis es- nam et 
n loquella tua manifestum te facit- quod sis galilaeus- " et iterum 
negauit cum iuramento quia non noui hominem 

^' £t post pusillum (£« », 59) quasi horae unius* (/». îs, 26) dicit 
unus ex seruis pontificis cognatus eius cuius abscidit petrus 
auriculam- iu. n, m uere et hic cum illo erat- nam et galilaeus 
» est- (/«. 18, M) nonne ego te uidi in horto cum illo* (». 26, w Tune 
coepit detestări- mr. h, 71) et anathematizare et iurare v^. n, s?» 
neque noui eum (». m, w) nescio quid dicis- (»-• 14, ^t) non noui 
hominem istum quem dicitis 
(/«. 18, ») Et statim gallus cantauit- (^ 39. en et conuersus ddminus lc ccxcm 
«respexit petrum (» m, 76) et recordatus est petrus uerbi dominij; g^cxvi 
quod dixerat ei- priusquam gallus cantet- ter me negauis 
iu. », M> hodie- •* et egressus foras petrus fleuit amare "^ ca;xvu 

CLXV- (i«. «, 66. ». ««, s«. jfr. 15, 1) Mane autem factojj^ Jg^' 
conuenerunt omnes principes sacerdotum cum senioribus plebis ■*. cccvni 
*^ct scribis concilium facientes («. 26, m) quaerebant falsum testi-ir. 

^ cLxxxvitn 

monium contra ihesum- ut eum morţi traderent ** et non in- ^' ^^^ 
uenerunt- Cum mulţi falşi testes accessissent- cr. u, ss) nec in- 
ueniebant- ^Et conuenientia testimonia illorum non erant- 
(«. 26, 60) Nouissime autem uenerunt duo falşi testes •' et ** n^^"" 
» dixerunt 

{Mr. 14, 56) Nos audiuimus eum dicentem- («<. ^ «^ possum 

Io. 18, 20-27. Mt. 26, 59 etc. Mr. 14, 55 etc. Le. 22, 34. 57 ele. . 



Ir. CXC 



150 EVANGBLIUH. fc. CIXV-CLXVH. 

destruere templam dei cr. h, 68) hoc mana factum et post tri- 

duum aliud mânu factum aedificare- («. te, es) ihesus autem tacebat 
®' Et surgens princeps sacerdotum cr. u, my In medium in- 

terrogauit ihesum dicens- 
(jrt. 26, 62) Nihil respondis ad ea quae işti aduersus te testi- s 

ficantur- ("-. u, 6i) ihesus autem nihil respondit 
•ii.cccvmi CLXVI* Et rursum summus sacerdos (».26,6S) ait 
Mr. cxc im. adiuro te per deum uiuum* ut dicas nobis- si tu es 

christus filius dei (mt. h, et) benedicti* c*. ^ m) dicit illi ihesus- 
Le ccxcvi ţ^ dixisti* (^. 82, 67) et ait iUis si uobis dixero non creditis mihi- io 

^si autem et interrogauero non respondebitis mihi neque 
"'^/^^'^ dimittetis c*. a®, 64; Uerumtamen dico uobis a modo 
1^' .^9JiP" Uidebitis filium hominis sedentem a dextris uirtutis dei et 

Io. LXIiII 

Mt. cccxi uenientem in nubibus caeli ^Tunc princeps. sacerdotum scidit 
m'ucccxu u^sI^^^i^^ s^a dicens* blaspbemauit quid adhuc» egemusi» 
nr cxcni testibus Ecce nune audistis blasphemiam n^ «. '^d de ore eius 
''^"'^'^'"(«.ao, 66) quid uobis uidetur 

Mt. cccxiii g^j. jjjj respondentes omnes dixerunt* reus est mortîs^ ^ Tune 
Le. ccxcilii expuerunt in faciem eius (£«. n, 63^4) et qui tenebant eum in* 
ludebant ei- et uelauerunt c^ t4, 6&) faciem eius* c* ^ «?) et cola- so 
phis eum caeciderunt- alii autem palmas in faciem eius 
dederunt dicentes prophetiza nobis christe quis est iste qui 
percussit «« », c5) Et alia multa blasphemautes dicebant in eum 

sil cccxviu 

/ CLXVn* (A. 37,2) Et adduxerunt eum ninctum (/«. is^as) 

Nr. CXCVllIl 

î^t'cwxvi ^ praetorio i*»?, a) et tradideruht pontio pilato praesidiw 

Io. t^vii (/^. ,8, 86) Et ipsi non introierunt in praetorium ut non contami- 

ni cccviiu narentur sed manducarent pascha* c» ar, a) tune uidens iudas qui 

eum tradidit quod damnatus esset- paenitentia ductus retulit 

XXX argenteos principibus sacerdotum et senioribus ^dicens 

Peccaui tradens sanguinem iustum* at illi dixerunt* quid adw 
nos- Tu uideris ^et proiectis argenteis in templo recessit 
abiens laqueo se suspendit- ^prindpes autem sacerdotum- 
acceptis argenteis dixerunt 

Non licet mittere eos in corbanan quia praetium sanguinis 
est- ^Consilio autem inito- emerunt ex illis agrum figuli in» 
sepulturam peregrinorum* ^propter hoc uocatus est ager iile 

Mt. 26, 61 ele. Vr. 14, 60 ele. Le. 22, 63 ele. Io. ÎS, 28. 



e. CLXVII-CLXVriI.] BYANGELIUH. 



151 



acheldemach* ager sanguinis usque in hodiernnm diem* "Tanc 
impletum est quod dictum est per hieremiam prophetam 
dicentem- Et acceperont XXX argenteos praetiam adpraetiati 
quem adpraetiauerunt a filiis israhel- ^"et dederunt eos in 

6 agrum figuli sicut constituit mihi dominus 

CLXVni- (/•. 18,29) Exiuit ergb pilatus ad eos foras et^^ ^^^^^^^ 
dixit quam accusationem affertis aduersus hominem hune- ' 

"^ Responderunt et dixerunt ei- si non esset hic malefactor 
non tibi tradidissem eum- iu.2a,%) honc inuenimus subuer- 

lotentem gentem nostram et prohibentem tributa dări caesari- 
et dicentem se christom regem esse uo. îs, sd Dixit ergo eis 
pilatus- acdpite eum uos* et secundum legem uestram indicate 
eum- Dixerunt ergo iudaei* nobis non licet interficere quem- 
quam ^ ut sermo domini impleretur quem dixit- significans qua 

15 esset morte moriturus* ''Introiuit ergo iterum in praetorium ,^ j,^^^y„, 
pilatus- et uocauit ihesum et dixit ei- tu es rex iudaeorum- m eccxx 
^*£t respondit ibesus- a temet ipso boc dicis- an alii tibiuicccn 
dixerunt de me- ^ Respondit pilatus- numquid ego iudaeus sum- 
gens tua et pontifices tradiderunt te mibi- quid fecisti-^'*^*^^*^"" 

to*^ Respondit ibesus- regnum meum non est de mundo boc- si 
ex boc mundo esset regnum meum- ministţi mei decertarent 
ut non traderer iudaeis- Nune autem regnum meum non est 
bine- "^ Dixit itaque ei pilatus* ergo rex es tu- Respondit ibesus- 

Io. CLXXX 

Tu dids quia rex sum ego ^,'l^xxi 

u Ego in boc natus sum et ad boc ueni in mundum ut testi- i|;; ^^ 

monium perbibeam ueritati- Omnis qui est ex ueritate audit''-^;^" 

meam uocem- "^dicit ei pilatus- quid est ueritas- Et cum boc 

dixisset iterum exiuit ad iudaeos- 
(u. 33,4) Et ait ad principes sacerdotum et turbas- nullam 
soinuenio causam in boc bomine- ^at illi inualescebant dicentes-io. cixxx 

Conmouet populum docens per uniuersam iudaeam- et incipiens lc ccvn 

,., - Le. CCCini 

a gablaea usque buc^ ^ 

® Pilatus autem audiens galilaeam- interrogauit- si homo 

galilaeus esset- ^et ut cognouit quod de berodis potestate 

36 esset remisit eum ad berodţm- qui et ipse bierosolymis erat 

illis diebus- ^herodes autem uiso ibesu- gauisus est ualde- 

Mt 27, 7-10. io. 18, 29-37. ic. 23, 2. 4-8. 



152 EVAN6ELIUH. [c. CLXVIIL 

erat enim cupiens ex molto tempore uidere eum* eo quod 

audiret multa de illo 
Et sperabat signum aliqaod uidere ab eo fieri 
' Interrogabat autem illnm multis sermonibus* at ipse nihil 

illi- respondebat ^^Stabant etiam principes sacerdotum et § 
Le. cccv geribae constanter accusantes eum ^'Spreuit autem illum 
Mtcccviii ]^QfQdes cuQi exercitu suo et inlusit indutum ueste alba- et 
Le. cccvi remisit ad pilatum 

*^Et facti sunt amici herodes et pilatus in ipsa die 
Nam antea inimici erant ad inuicem* ''pilatus autem con- io 
./Ex„ "<><^»"» principibus sacerdotum et magistratibus et plebe 

(/«. 19, 4) exiuit ad eos foras n*- sa, w et dixit eis- optulistis mihi 

hune hominem quasi auertentem populum (/•• », *) ecce adduco 
** k!///^^^' uobis eum foras ut cognoscatis quia in eo nuUam causam 

muemo iu. n, u) ex nis m quibus eum accnsatis- ^^ Sed neque is 
Le.cccviii iierodes- nam remisi uos ad illum et ecce nihil dignum morte 

actum est ei 
^^Emendatum ergo illum dimittam ^'Exclamauit autem 
J '' * uniuersa turba dicens- toile hune (/«• i»* «i crucifige crucifige 
Le cccx ^^^^' ®^® pilatus» accipite eum uos et crucifigite* «o 

Mt. cccxxv ^8^ ^^™ ^^^ inuenio in eo causam- ' Responderunt ei 
rj.ciLxxxniiiadaei* nos legem habemus* et secundum legem debet mori 
luxxviiu Quia filium dei se fecit 

Io. cx^ ^ ^^^ ^^S^ audisset pilatus hune sermonem* magis timuit et 
le ^ cccm ingressus est praetorium iterum ' et dicit ad ihesu- unde es tu 22» 
\^^ ihesus autem responsum non dedit ei- *® Dicit ergo ei pilatus- 
'"/m^^" mihi non loqueris- nescis quia potestatem habeo crucifigere te 
ni; ca ^' et potestatem dimittere- " Respondit ihesus- non haberes po- 
I.. cxcm ţ^gţgţgQi aduersum me ullam* nisi tibi esset datum desuper- 

propterea qui tradidit me tibi maius peccatum habet* ^^ exinde » 

quaerebat pilatus dimittere eum 
ludaei autem clamabant dicentes- si hune dimittis- non es 

amicus caesaris- Omnis qui se regem facit- contradicit caesari- 

^'pilatus ergo cum audisset hos sermones adduxit foras ihesum* 

et sedit pro tribunali in locum qui dicitur lithostrotus- hebraicae n 

autem gabbatha- ^^Erat autem parasceue paschae hora quasi sexta 

Le. 23, 8-16. 18. Io. 19, 4. 6-14. 



c. CLXVIII-CLXX.] EVANGELIUM. 



153 



Et dicît iudaeis- ecce rex uester- "illi autem clamaaerunt-"" ?^"" 
toile toile crucifige eum Sr. a;v 

° Ic. cccxni 

Dixit eis pilatus* regem uestrum cracifigam io. cxcv 

Responderunt pontifices. non habemas regem nisi caesarem ir. cci 
» iMr. 15, 3) Et accusabant eum sammi sacerdotes in maltis ('<• ». ») f^ cccxxi 

Io. CLXXX 

ihesos aero nihil respondit- ^' Tune dicit illi pilatus non audis «t cccxxi 

qoanta aduersnm te dicant testîmonia* ^*et non respondit eif^^^x 

ad ollum uerbum ita ut miraretur preses uehementer uu cccxxn 

iMr, 13, 6) Per diem autem festum (« », ») consueuerat preses ir. ccn 

y Io. CCCVIIII. 

10 dimittere populo unum ifr. is, 6) ex umctis quemcumque petissent- 

(jft. 37, 16) habebat autem tune uinctum insignem qui dicebatur 

barabbas- ^^ Gongregatis ergo illis dixit pilatus 
(io. 18, 39) Est consuetudo uobis ut unum dimittam uobis in ^^^^^ 

pascha (*«. «?, n) quem ergo uultis dimittam uobis- barabban- an "^^^î^^*" 
» ihesum qui dicitur christus* '^ Sciebat enim quod per inuidiam u. cccvim 

tradidissent eum «lcccxxhi 

Hr CCIII 

CLXVini- "Sedente autem illo pro tribunali- misit io. clxxxih 

, ... • rs. ■l.CCCXXIlII 

ad illum uxor ems dicens- x 

Nihil tibi et iusto illi- multa enim passa sum hodie per 

>ouisum propter eum* 

^princeps autem sacerdotum et seniores persuaserunt populis 
ut peterent barab'ban- ihesum uero perderent* '^Respondens 
autem preses ait illis- quem uultis uobis de duobus dimitti- 
at illi dixerunt barabban- 

25 ao. 18, 40) Erat autem barabbas latro a*, 38, m qui erat propter "* jccxxv 
seditionem quondam factam in ciuitate et homiddium cr. », ?) u. cec" 
uinctus (£«. 2», ») in carcere- c*. «î, w) dicit illis pilatus- quid ergo "'* ^/^^ 
feciam de ihesu- qui dicitur christus- "dicunt omnes crucifigatur- ?^|c^^^^^^ 
ait iUis praeses- quid enim mali fecit- at illi magis clamabant ii.(;ccxxvii 

^dicentes crucifigatur ^^Uidens autem pilatus quia nihil proficeret- ^ 
sed magis tumultus fieret* accepta aqua lauit manus coram po- 
pulo dicens- Innocens ego sum a sanguine iusti huius- uos uideritis- 
^Et respondens uniuersus populus dixit- sanguis eius super 
nos et super filios nostros 

» CLXX* (*.w,38)Tunc dimisit illis barabban- ihesum J^^,^ ^ 
autem flagellis caesum tradidit eis ut crucifigeretur» Hr. ^< 

Io. 19, 14-15. Kr. 15, 3. 7. Ht. 27. 13-26. Io. 18, 31>-40. Le. », 1». {j' .^^t^^^^^ 



^^^ BYANGQBUUIL [e. CLXX-CLXXI. 

MLcccxvira ^^Milites praesidis sascipientes ihesum in praetorio- cob- 
fl'cLxxxY greganerunt ad eum oniaersam cohortem 

^ et exuentes eum- cr. », it) indaunt eum (a». i». s) tunicam pur- 

puream c*. «, m) et clamidem coccineam circumdederunt ei^ ** et 

plectentes coronam de spinis- posuerunt super caput eius et & 
■l cccxxx harnndinem in dextera eius- et genu flexu ante eum inludebant 
■r. ccviii dîcentes» haue rex iudaeorum *Et expuentes eum acceperunt 

harundinem et percutiebant caput eius 

'^ £t postquam iniuserunt ei* exuerunt eum clamidem cr. n, ao) 

et purpuram ('«.^,82) et induerunt eum uestimentis eius etio 
cxcvii duxerunt eum ut crudfigerent (/« i»» tv baiulantem sibi crucem 
Ml. cccxxxi ^^^ ^ ^^ Exeuntes autem inuenerunt hominem cyrineum (^ w, m) 

Mr CCVIIII 

u! cccxv uenientem de uilla (jn.37,n)nomine simon i^r. », anpatrem alexandri 

Io. CXVU '' 

ccvuii 0(; j^ (jft. 37, 83) huuc angariauerunt (u. «s, as) portare crucem post 
Le. cccxvi |]|3gţ|u^. a? Sequebatur autem illum multa turba populi et » 
mulierum quae plangebant- et lamentabantur eum* ^ Gonuersus 
autem ad illas ihesus dixit* filiae hierusalem nolite fiere super 
me sed super uos ipsas flete et super filios uestros* ^ quoniam 
ecce uenient dies in quibus dicent* beatae steriles- et uentris 
qui non genuerunt et ubera quae non lactauerunt so 

^Tunc incipient dicere montibus* cădite super nos et col- 
libus* operite nos 

le. CCCXVII v^wnu*. uvo 

Ut, ' '*quia si in uiridi ligno haec faciunt- in arido quid net 

Sîî^ccxv' CLXXI* "^Ducebantur autem et alii duo nequam cum 

îlcccrvnlcum eo ut interficerentur- ■'Et postquam uenerunt in locuma^ 
Nkcccxxxit qni dicitur iMr. u, a» golgotha* quod est interpraetatum caluariae 
loV cxcvii locns («. 3Ti M) et dederunt ei uînum murratum bibere cum felie 
cccxxxiii mixtum* et cum gustasset noluit bibere (<«. »« m) ihesus autem 
"! ccxi' dicebat* pater dimitte ilUs» non enim sciunt quid faciunt* 
Le. cccxx (jft, r, 85) Postquam autem crudfixerunt eum (*» «•, «) acce- ao 

cccxxxiiii pcrunt uestimenta eius 

Mr. ccxiî et fecerunt mi partes unicuique militî partem et tunicam- 

ît ca ^*''' Erat autem tunica inconsutilis desuper contexta per totum* 

^ dixerunt ergo ad inuicem- non scindamus eam sed sortiamur 

de iUa cuius sit* ut scribtura inpleatur dicens* partiti sunt as 

uestimenta mea sibi et super uestem meam miserunt sortem- 

Ht. 27, 27-35. «r. 15, 17. 20-22. Io. 1», 2. 17. «3—24. La 23, 26-34. 



c. CLXXLl EVANGELIUM. 15^ 

Et milites quidem haec fecerant <». a?» ae) Et sedentes seraa- 

bant eum 

(/o. 19, 19) Scripsit autem et titulam pilatas «rr. », m) caasae eius- ''' / 
et ('«. ^^ w « ". «^ inposuit (»«. 2^, w) super caput eius- ucccxlllui 

ft Hic est a«. <•> i«) ihesus nazarenus* rex iudaeorum ^hirnc io. ce 
ergo titulum mnlti legernnt iudaeorum quia prope ciuitatem 
erat locus* ubi crucifixus est ihesus* Et erat scriptum bebraice* 
graece* et latine- ^^Dicebant ergo pilato pontifices iudaeorum- 
noii scribere rex iudaeorum- ^Respondit pilatus* quod scripsi^^ 

to scripsi- (*. 27, 88. Mr. 15, 27) Tunc crucifixerunt cum eo duo latrones- cccxxxvi 
unum a dextris et alterum a sinistris eius- (.Mt,%7,m praetereuntes Lexccxvmi 
autem blaspbemabant eum- mouentes capita sua ^et dicentes'*"'^^^^"' 

Ua- 4ui destruit templum et in triduo illud reaedificat- 
Salua temet ipsum- si filius dei es- descende de cruce- ** Simi- cccxxxvmi 



» Uter et principes sacerdotum inludentes cum scribis et seniori- f;; (.^.^xn 



Ml. 



nu 

CCXVIII 
Le. 

bus dicebant* ^alios saluos fecit- se ipsum non potest saluum 
facere- Si rex israhel est* descendat nune de cruce cr. u, ») et 
nideamus et credamus ei 
(jvi. 27, 43) Confidet in deum- ideo liberet nune eum si uult eum 
30 Dixit enim quia dei filius sum- *^ Id ipsum autem (£«. 33, 39) unus cccxxxvim 
de bis qui pendebat latronibus- blasphemabat eum dicens- Si "«: ^xxvn 
tu es christus saluum fac temet ipsum et nos- ^Respondens^'*-^^^^^^" 
autem alter* increpabat illum dicens* neque tu times deum 
quod in eadem damnatione es ** et nos quidem iuste- nam 
atdigna factis recepimus 

Hic uero nihil mali gessit ^^et dicebat ad ihesum* domine 
memento mei cum ueneris in regnum tuum 
^'Et dixit illi ihesus- amen dico tibi- hodie mecum eris in 

Io. cil 

padiso- (/«. 19, 96) Stabant autem iuxta crucem ihesu mater eius ^ 
90 et soror matris eius măria cleopae* et măria magdalenae- 

'^Cum uidisset ergo ihesus matrem et discipulum stantem 

quem diligebat* dicit matri suae 
Mulier* Ecce filius tuus- deinde dicit disdpulo* ^ecce mater 

toa- et ex illa hora- accepit eam disdpulus iu sua 
8» (A.37,45> A sexta autem hora tenebrae factae sunt super "'*// 

Ir CCXX 

uniuersam terram usque ad horam nonam u:cccxxvi 

Io. 19, 24. 19-22. 25-27. Ir. 15, 26-27. 32. Mt 27, 38-45. Le. 23, 39—43. 



Vt. CCCXL 



156 



BYAMGELIUIL (c. CLXXL 



Ml cccxu «£t drca horam nonam- clamauit ihesus uoce magna dicens- 

nr. ccxxvi j^^ţţ. Yie^. Ierna sabacthani- quod est interpraetatam dens meus 
deos mens- utquid reliqoistî me- ^quidam autem illic stantes 
et audientes dicebant heliam uocat iste- (/«. i»* n) postea- sciens 

^%u?^^ ihesus quia iam omnia consummata sunt ut consummaretur s 

cccxxxiii scriptura- dicit sitio- 

Hr CC\1 

■I cccxLii " ^^ ^^S^ positum erat aceto plenum (». «7, 48) et continuo 
Hr. ccxxu currens unus ex eis acceptam spongiam inpleuit aceto et in- 
Le. cccxxiu p^goij harundini et dabat ei bibere- (/«. «, w) Cum ergo accepisset 
cciui ihesus acetum dixit- consummatum est* 10 

■t cccxLui ^^ ^^^ *^^ Ceteri uero dicebant sine uideamus- an ueniat helias 
*. cixx,.i liberans eum 
cccxxviin "^ ihesus autem iterum clamans uoce magna- (^ as, ^) pater 

Ia. CCIUI ^ * 

in manus tuas commendo spiritum meum- ('« 19, »>) et inclinato 
■*-^^/7""'capite- («. 27, 50) Emisit spiritum- "Et ecce uelum templi scissum « 
Mr. ccxxiiii ^^^ in duas partes- a summo usque deorsum et terra moţa 

CCCXXVUI 

est- et petrae scissae sunt- *^Et monumenta aperta sunt- et 

X multa corpora sanctorum qui dormierant surrexerunt- ^et 

exeuntes de monumentis post resurrectionem eius- uenerunt 

HI. cccxLviiQ sanctam ciuitatem et apparuerunt multis- ^^ Centurie autem 10 

Le. cccxxx 6t qui cum eo erant custodientes ihesum- uiso terre motu- et 
his quae fiebant timuerunt ualde iu. 24, 47. mt, n, 39) glorificantes 

Le. cccxxxi deum et dicentes* hic homo iustus est- uere dei fiUus- (Ju^sa^M) 
Et omnis turba eorum qui simul aderant ad spectaculum 
istum- et uidebant quae fiebant percutientes pectora sua reuer- ^ 
tebantur a longe- iMt- 3?» 55) et mulieres multae iir. i&, 40 quae 
simul cum eo ascenderant a galilaea hierosolymis 

(A. 97,ss) Inter quas erat măria magdalene et măria iacobi 
(jTr t&, 40) minoris et ioseph mater- et salomae c %% m mater 
filiorum zebedaei ^ 

(JTr. 15, 41) Et cum esset in galilaea sequebantur eum- c^ 33, 40) 

lo.^ccv Qaec uidentes (/« 10, bd iudaei ergo quoniam parasceue erat- ut 

non remanerent in cruce corpora sabbato- Erat enim magnus 

dies iile sabbati* Rogauerunt pilatum ut frangerentur eorum 

crura et tollerentur » 

'^ Uenerunt ergo milites et primi quidem fregerunt crura- 

Kt. 27, 46—56. Io. 19, 28-32. Le. 23, 46--48. Ir. 15, 39-41. 



c. CLXXI-CLXXni.] EVANGELIUM. 157 

et alterius qui cracifixus est cum eo- ^ ad ihesom autem cum 
uenissent* ut uiderunt eum iam mortuum non fregerunt eius crura - 

^^Sed unus militum lancea latus eius aperuit- et continuo 
exiuit sanguis et aqua- ^ut scribtura inpleatur os- non con- 
» minuetis ex eo* ''^iterum alia scribtura dicit* uidebunt in quem 
transfixerunt 

CLXXn* (».a7, 57)Cum sero autem factum esset* uenit "'ccf^x^viii 
quidam homo diues (*r. is, 43) nobilis decurio (^^ «3, 51) ab arimathia îe'JccwYxIi 
ciuitate iudae- (*«.a7,57)nomine ioseph (i*.23,50)uir bonus et iustus-'" ^^' 
IU (A. 37, 57. Io. 19, 38) qui et ipse occultus discipulus erat ihesu* propter 
metum iudaeorum- (i«. 33, &i) qui expectabat et ipse regnum dei* 
Hic non consenserat condUio et actibus eorum* 
(jft 27,58) hic accessit ad pilatum et petit corpus ihesu* cr. i», 44) 
pilatus autem mirabatur si iam obisset* et accersito centurione 
» interrogauit eum si iam mortuus esset- ^^Et cum cognouisset* 
(jri.37,s9)iussit reddi corpus* a«.io,89) Uenit autem et nicodemus qui 
uenerat ad ihesum nocte primum ferens mixturam murrae et 
aloes* quasi libras centum ^^acceperunt ergo corpus ihesu- et liga- '"* ?^"' 

HLCCCXLVin 

uerunt eum linteis cum aromatibus- sicut mos iudaeis est sepelire ^i- ccxxvm 
«o ** Erat autem in loco ubi cracifixus est hortus- et in horto ^^^*^"' 
monumentum nouum in quo nondum quisquam positus fuerat 
(jrt. 27, eo) Et posuit illud ioseph et aduoluit saxum magnum 
ad ostium monumenti et abiit- *^Erat autem ibi mana mag-"'-^,^^^ 
dalene- et altera măria sedentes contra sepulchram «tccxiviih 

25 (u. 23, 65) Uiderunt quoniam positus erat corpus eius cccxxxuh 

^ Et reuertentes parauerunt aromata et ungenta- cr. 16, i) ut l, 
uenientes ungerent eum- ctc. 23,&6) Et sabbato quidem siluerunt^^^F?/^ 

- j . Mf. CXXX 

secundum mandatum ^^ ^^^^ 

CLXXin* (iri.37, 82) altera autem die quae est parasceuen- ^ 

loconuenerant principes sacerdotum et pharisaei ad pilatum 
^dicentes* domine recordati sumus- quia seductor iile dixit 
athuc uiuens* post tres dies resurgam- ^Mube ergo custodiri 
sepulchram usque in diem tertium- ne forte ueniant discipuli 
eius et furentur eum* et dicant plebi- surrexit a mortuis 

8» Et erit nouissimus error peior priore* ^ait iUis pilatus- 
habetis custodiam ite custodite sicut scitis* 

Io. 19, 32—34: 36-41. Ml. 87, 57-65. Mr. 15, 43-45) 16, 1. Le. 23,50-51. 54—56- 



158 



BVANGELIUH. [c. CLXXUI-CLXXUIL 



*illi autem abeiintes mnnierant sepnlchram signantes lapi- 
dem cum custodibos 
Mucccui CLXXTTTT» (fcts, 1) Uespere autem sabbato- quae 

■r. ccxMi lu^^cit în prima' sabbati* a». », d cum athuc tenebrae essent- 
Io. ccviiii' (jTf. «^ I) uenit mana magdalene* et altera mana- cr. i«» d et s 
salomae (j^. h o ad monumentum portantes quae parauerant 
aromata* («^16, a) Et orto iam sole- 'dicebant ad inuicem- quis 
reuoluet nobis lapidem ab ostio monumenti- ^erat quippe 
magnus ualde 

iMt.n,%) £t ecce terrae motus factus est magnus- Angelusio 
enim domini descendit de caelo- et accedens reuoluit lapidem 
(jTr. 16,4) Et respidentes uident reuolutum lapidem (£c. 24,2) a 
monumento- (a.m>3) et angelum sedentem snper eum* 'erat 
autem aspectus eius sicut fulgur* et uestimentum eius sicut 
nlcccuii j^ ^prae timore autem eius* exterriti sunt custodes et facti» 
L«. ^^"" sunt uelut mortui- * Respondens autem angelns dixit mulieribus 

CCCXXXTII 

nolite timere uos* scio enim quod ihesum qui crucifixus est* 

quaeritis- 'non est hic surrexit enim sicut dixit- uenite et 

uidete locum ubi positus erat dominus (i^ 3«.4) Et factum est 

îioTccw ^^™ mente constematae essent de îsto ecce duo uiri steterunt 20 

i.e. secus illas in ueste fidgenti* ^cum timerent autem et decli- 

i'CCXXXVII 

M1.CCCU11 narent uultum in terram- dixerunt ad illas 

■fcccxxxu ^^.^ quaeritis uiuentem cum mortuis- 'non est hic sed 
surrexit- recordamini- qualiter locutus est uobis- Cum autem 
athuc in galilaea esset ''dicens* quia oportet filium hominisss 
tradi in manus bominum peccatorum et crucifigi- et die tertia 
resurgere- (aw^t) Et cito euntes dicite discipulis eius quia 
surrexit a mortuis* et ecce praecedit uos in galilaeam- ibi 

u. jr eum uidebitis* ecce praedixi uobis (£«. ^ sy et recordatae sunt 

CCCXXXVll , ^ . A . , 

Ht. cccuiii uerborum ems («. »> &) Et exierunt cito de monumento cum to 

■rxcxxxvn tiinore et magno gaudio- currentes nuntiare discipulis eius- 

cccxxxtni ^j^ ^^ ,^ cucurrit ergo et uenit ad simonem petrum et ad alium 

^ discipulum quem amabatihesus-.et dicit eis- tulerunt dominum 

meum de monumento et nescimus ubi posuerunt eum- 'Exit 

ergo petrus* et iile alius discipulus et uenerunt ad monumentum- 35 

* currebant autem duo simul* Et iile alius discipulus praecurrit 

Mt. 27, 66', 2S, 1-S. Io. 20, 1^4. Mr. 15, 1—4. Le. 24, 1-2. 4-8. 



\ 





c. CLXXIIII-CLXXY.] BVANGBUUM. 159 

dtius petro et uenit primus ad monumentam* *Et cum se in- 
clinasset- uidet posita linteamina* non tamen introiuit* * Uenit 
ergo simon petrus sequens eum* et introiuit in monumentum* 
et uidit linteamina posita- ^et sudarium quod fuerat supra 
b caput eius- non cum linteaminibus positum- Sed separatim 
inuolutum iu unum locum- "Tune ergo introiuit et iile disci- 
pulus qui uenerat primus ad monumentum et uidit et credidit- 
'nondum enim sciebant scribturam« quia oportet eum a mor- 
tuis resurgere ,.. ccw 

10 »«abierunt ergo iterum ad semeţ ipsos disdpuU S.?Sn 

('r. 16, 9) Măria autem magdalenae de qua decerat VII dae- cccxxxvi 
monia* i^- ^ ") stabat ad monumentum foris plorans ^' ^^^' 

Dum ergo fleret* didt illi mulier* quid ploras- " didt d- "^ ^ 
quia tulerunt dominum meum et nescio ubi posuerunt eum* 
» '^ haec cum dixisset- Gonuersa est retrorsum- et uidit ihesum 
stantem* et non sdebat quia ihesus est* ^^didt ei ihesus* 
mulier quid ploras quem quaeris 
illa existimans quia hortulanus esset* dicit ei 
domine si tu sustulisti eum dicito mihi ubi posuisti eum* 
20 et ego eum toUam 

'* dicit ei ihesus* mana* conuersa illa didt ei rabboni quod 
dicitur magister 

"didt ei ihesus* noii me tangere* nondum enim ascendi ad 
patrem meum* uade autem ad fratres meos et dic ds* ascendo 
n ad patrem meum et patrem uestrum- et deum meum et deum 
uestrum 

GLXXY* ('<-a6, ii)£cce quidam de custodibus ueneruntH'-c^i*^ 
in ciuitatem et nuntiauerunt principibus sacerdotum omnia 
quae facta fîierant ^*et congregati cum senioribus consilio 
'«accepto pecuniam copiosam dederunt militibus ^'dicentes 
Didte quia discipidi eius nocte uenemnt et furaţi sunt eum 
nobis dormientibus* ^^£t d hoc auditum fuerit a praedde nos 
suadebimus ei et securos uos fademus* 
*^at illi accepta pecunia fecerunt sicut erant docţi 
^ et diuulgatum est uerbum istud apud iudaeos usque in 
hodiemum diem 

Io. 20, 4-11. 13^17. Mr. 16, 9. Mu 28, 11—15. 



I 



160 EVANGELIUM. [c, CLXXV-CLXXVIL 

ccxii (/o. 90, 18) Uenit mana magdalene annimtiaiis discipulis quia 

uidi dominam et haec dixit mihi 

m. «;cLv CLXXVI- (*.28,9) Et ecce ihesus occurrit illis dicens 

hauete- illae autem* accessenint et tenuenmt pedes eîus et 
adorauerunt* ^^ Tune alt illis ihesus* nolite timere- ite nuntiate » 
fratribus meis- ut eant in galilaeam ibi me uidebunt* 

Le. "Quae cum abissent (£«.24,9) nuntiauerunt haec omnia illis 

■L^ccaj/i? undecim* i»- 16, i<o lugentibus et flentibus c^^^a^s) et ceteris omnibus 

■r CCXXXll 

ccxxxm ^'*^* "' ^^ ^^^ ^^^ ^^ fueranfr " et illi audientes quia uiueret et uisus 
esset ab eis non crediderunt eis* (^.3«, loEt uisa sunt ante 10 

cccxxxvim illos sicut deliramentum uerba ista et non credebant illis 

■r.ccxxxiiii GLXXVII- (irr.ii6, 12) post hacc autem du o bus ex eis 
ambulantibus ostensus est euntibus 

cccxxxvim ^^ ,^ ,g^ g^g jpgj^ ^g jjj castellum quod erat in spatio sta- 

diorum CLX ab hierusalem nomine emmaus* » 

'^ Et ipsi loquebantur ad inuicem de his omnibus quae acei- 
derant* *^ et factum est dum fabularentur et secum quaererent 

et ipse ihesus adpropmquans ibat cum illis* ^^oculi autem 
eorum tenebantur ne eum agnoscerent- 

^^et ait ad illos* qui sunt hi sermones quos confertis ad» 
inuicem ambulantes* et estis tristes* ^^Et respondens unus cui 
nomen cleopas dixit ei 

Tu solus peregrinus es in hierusalem* et non cognouisti 
quae facta suiit in illa* his diebus 

^^ Quibus iile dixit* quae et dixerunt* de ihesu nazareno qui » 
fuit uir propheta* potens in opere et sermone coram deo et 
omni populo- ^et quomodo eum tradiderunt summi sacerdotum 
et principes noştri in damnationem mortis et crucifixerunt 
eum* *^nos autem sperabamus quia ipse esset redemturus 
israhel* £t nune super haec omnia tertia dies hodie quod haec» 
facta sunt* ^sed et mulieres quaedam ex nostris terruerunt 
nos quae ante lucem fuerunt ad monumentum* ^ et non inuenta 
corpore eius uenerunt dicentes* se etiam uisionem angelorum 
uidisse qui dicunt eum uiuere- ^ et abierunt quidam ex nostris 
ad monumentum et ita inuenerunt sicut mulieres dixerunt* s& 
ipsum uero non inuenerunt* ^Et ipse dixit ad eos* O* stulti 

Io. 20, 18. HI. 28, 9-11. Hr. 16, 10-13. Le 24, 9. 11. 13-25. 



c. CLXXVII-CLXXVIIL] fiVANGfiLlUlT. 161 

et tardi corde ad credendum in omaibus quae locuti sânt 

prophetae- ^'nonne haec oportuit- patî christum et intrare in 

gloriam suam 

" Et indpiens a mose et omnibuâ prophetis interpraetâbatur 

ft illis in omnibns scribturis qnae de se ipso erant- '^et adpro- 

pinqnauerunt castello quo ibant- et ipse finxit longius ire- 

^et coegenint illum dicentes mane nobiscnm- quoniam adues- 

perascit* et declinata est iam dies* et intrauit cum ilIis* "^Et 

factnm est dum recumberct cum illis- accepit panem et bene- 

itdixit ac fregit» et porrigebat illis- "et aperti sunt oculi eorum- 

et cognouerunt eum* et ipse euanuit ex oculis eorum 

''Et dixerunt ad inuicem nonne cor uostrum ardens erat in 

nobis dum loqueretur in uia et aperiret nobis scribturas 

^et surgens eadem hora regressi sunt in bierusalem- et 

Si inuenerunt congregatos XI et eos qui cum ipsis erant ^* dicentes* 

quod surrexit dominus uere* et apparuit simeni '^ et ipsi narra- 

bant quae gesta erant in uia et quomodo cognouerunt eum 

CLXXVni- In fractione panis (#r. ie, w) Nec illis ere- /' »:îii' " 

*^ Io. CCXXI 

diderunt (CAti, se) dum haec autem loquuntur 

10 (/«.acK») Cum esset sero die illo una sabbatorum et fores- 
essent clausae* ubi eraiit discipuli propter metiim iudaeorum 
Uenit ihestts et stetit in medio discipulorum- et dicit eis'^'^rm^^ 
(u. S4, M) pax uobis ego sum nolite timere* " conturbaţi uero et *' 
exterriti existimabant se spiritum uidere- "^et dixit eis- quid 

s» turbaţi estis et cogitationes ascendunt in corda uestra- ''uidete 
manus meas et pedes quia ipse ego sum* palpate et uidete 
quia spiritus camem et ossa non habet sicut me uidetis 
habere ^et cum haec dixisset- ostendit eis manus pedes 
(/•, 20, 70) et latus (**. 2*. «) athuc autem illis non credentibus et *•* J;f,{f " 

aomirabantibus prae gaudio* dixit- habetis hic aliquidquod man-'*^^^' 
dacetur- ^at illi optulerunt ei partem piscis assi et fabum 
mellis- ^Etcum manducasset coram eis sumens reliquias dedit 
illis **Et dixit ad eos haec sunt uerba quae locutus sum ad^'^A^"' 
U08 cum athuc essem uobiscum- quoniam necesse est inpleri 

siomnia quae scribta sunt in lege moşi et prophetis et psahnis 
de me 

Le. 24, 25-44. Mr. 16, 13. Io. 20, ld. 20. 

11 



162 EVANGELIUM. fc. CLXXYIII-CLXXX. 

^Tonc aperait illis sensam ut intellegerent scripturas ^et 
dixit eis- quoniam sic scribtum est 

£t sic oportebat christum pati et resurgere a mortais die 
tertia- ^''et praedicari in nomine eius paenitentiam et remis- 
sionem peccatorum in omnes gentes incipientibus ab liieroso- & 
lyina* ^uos autem estis testes honim- ^et ego mitto pro- 

lo. ^1111 u^jssm,^ patris mei in uos* c». 30, «» Gauisi sunt erga discipuli 
uiso domino* ''Dixit ergo eis iterum pax uobis* sicut misit 

'* vi?^ me pater et ego mitto uos* "hoc cum dixisset insuflauit et 

■I. cLxxxv ^.^j^ ^jg^ accipite spiritum sanctum ^ quorum remiseritis 10 
peccata remittuntur eis- et quorum retinueritis detenta sunt» 

Io. c«vi CLXXVIin» **Thomas autem unus ex duodecim qui 

dicitur didymus uon erat cum eis quando uenit ihesus- ^dixerunt 
ergo ei alii discipuli* uidimus dominum* iile autem dixit eis* 
nisi uidero in roanibus eius figuram clauorum* Et mittami» 
digitum meum m locum clauorum- et mittam manum meam 
in latus eius non credam 

'* Kw^' **Et post dies VIII iterum erant discipuli eius intus et 

le. cccxi. ţ}jQ|Q{^s eum eis- Uenit ihesus ianuis clausis* et stetit in medio 
et dixit- pax uobis* ^ deină^ dicit thomae- infer digitum tuum to 
huc* et uide manus meas 

et affer* manum tuam et mitte in latus meum et noii esse 
incredulus sed fidelis- '^Respondit tbomaa et dixit ei* domimis 
' meus et deus meus. ^ dicit ei ihesus quia uidisti me ere- 
didisti* Ibeati qui non uiderunt et crediderunt* '^multa quidem» 
et alia signa fecit ihesus in conspectu discipnlorum suorum 
quae non sunt scribta in libro hoc* *' haec autem scribta sunt 
ut credatis 

quia ihesus est christus filius dei et ut credentes uitam 
h&beatis in nomine eius m 

]«. ccxvini CLXXX- (/«.3i«i) postea manifestauit se iterum ihesus 

Vilii 

L«. xxvun ad mare tiberiadis* manifestauit autem sic* ' erant simul simon 

petrus* et thomas qui dicitur didymus* et nathanahel* qui 

erat a chanan galileae* et filii zebedaei- et alii ex discipulis 

eius duo* 'Dicit eis simon petrus* uado piscari* » 

Dicunt ei- uenimus et nos tecum- et exierunt et ascenderunt 

Le. 24, 45-49. Io. 90, 30--31, 3. 



e. CLXXX-CLXXXL] EVARGBLIUM. 163 

in naaem et illa nocte nihil prendiderunt* ^mane autem iam 
facto stetit ihesus in litore* non tamen cogiiouerunt discipnli 
quia ihesus est- •Dicit ergo eis ihesus pueri- numquid pulmen- 
tarium habetis- responderunt ei' non* ^dixit eis 
^ roittite in dextram nauîgii rete et inuenietis- 

Miserunt ergo et iam non ualebant ijlum trahere a nmltitu- 

Io CPXX 

dine pisciura- 'Dicit ergo discipulus iile quem dilîgebat ihesus ^ 
petro- dominus est- Simon petrus cam audisset quia dominus 
est- tunicam succinxit se- erat enim nudus- et misit se in mare 
>o 'alii autem discipuli nauigio uenerunt- non enim longe erant 
a terra- sed quasi cubitis ducentis trahentes rete piscium 
•Ut ergo descenderunt in terram- uiderunt prunas positas et "'n/î" 
piscem superpositum et panem 

*^ Dicit eis ihesus- afferte de piscibus quos prendistis nunc,^ 
«•"ascendit simon petrus et traxit retem in terram- plenumu/xxx 
magnis piscibus centum quinquaginta tribus- 

Et cum tanti essent non est scissum rete- '" f//"™ 

'^ Dicit eis ihesus- uenite prandete £t nemo audebat discum-i«- ccxxim 
bentium interrogare eum- Tu quis es- Scientes quia dominus,^ ^cxxv 
«•esset- "Et uenit ihesus et accepit panem et dedit eis eti/cccxu 
piscem similiter "Hoc iam tertio manifestatus est ihesus '*• x'^*^' 
discipulis cum surrexisset a mortuis ,, ccxxvi 

CLXXXI- "Cum ergo prandissent- dicit simeni petro ,^ '^^^^^^1 
ihesus- simon iohannis diligis me plus his dicit ei- etiam do-Le.ccLxxiin 
«^mine- tu scis quia amo te- dicit ei- pasce aguos meos- " dicit '^^5*^"' 
ei iterum- simon iohannis diligis me- ait illi lo.ccxxvini 

Etiam domine tu sds quia amo te* dicit ei pasce agnosL«.ccLxxiiii 

Io ccxxx 

meos- "dicit ei tertio- simon iohannis amas me- Contristatus ' x 
est petrus quia dixit ei tertio amas me- et dicit ei- domine- ' mu 
'O tu omnia scis tu scis quia amo te« dicit ei* pasce oucs meas io. ccxxxu 
"Amen amen dico tibi- cum esses iunior- cingebas te et 
ambulabas ubi uolebas- Cum autem senueris- extendes manus 
tuas- et alias te cinget- et ducet qao non nis 

"Hoc autem dixit- significans qua morte clarificator us esset. 
»* deum- 

Et hoc cum dixisset- dicit ei sequere me- **Conuersas 

Io. 21, 3-20. 

11* 



164 EVANGELIUH. [c. CLXXXI-CLXXXII. 

petrus uidit illum discipulum quem diligebat ihesus seqaentem 
qai et recubuit in cena super pectus eius et dixit domine 
quis est qui tradidit te- ''hune ergo cum uidisset petrus 
dicit ihesu domine hic autem quid- ^dicit ei ihesus- sic eum 
uolo mânere donec ueniam quid ad te tu me sequere- ^ Exiuit » 
ergo sermo iste in fratres- quia discipulus iile non moritur- 
et non dixit ei ihesus non morîtur 
Sed sic eum uolo mânere donec uenio quid ad ţe- 
^hic est discipulus qui testimonium perhibet de his- et 
qui scribsit haec- £t scimus quia uerum est testimonium eius- io 
^ Sunt autem et alia multa quae fecit ihesus- quae si scribantur 
per singula- nec ipsum arbitror mundum capere eos qui 
scribendi sunt libros- 
■I.CCCLV CLXXXIL (*.«, i«) Undecim autem discipuli- abierunt 

in galilaeam in montem ubi constituerat iilis ihesus n 

*^Et uidentes eum adorauerunt- quidam autem dubitauerunt 
■r.ccxxxini (jr^ ,6, u) et exprobrauit incredulitatem illorum et duritiam 
cordis* quia his qui uidederant eum resurrexisse non cre- 
diderant- 
■I. cccLv (jf,. 88, «) Et locutus est eîs dicens «o 

■r.ccxxxiui data est mihi omnis potestas- in caelo et in terra c». ie, is) 
^ euntes in mundum uniuersum- praedicate euangelium omni 
creaturae 

(«(.28,10) Docete omnes gentes baptizantes eos in nomine 

patris* et fiii es spiritus sancti- n 

^Docentes eos seruare omnia quaecumque mandaui uobis* 
et ecce ego uobiscum sum omnibus diebus usque ad consum- 
mationem saeculi* 
(jfr. 16, 16) Qui crediderit et baptizatus fuerit saluus erit 
Qui uero non crediderit condemnabitur* "Signa autem eosao 
qui crediderint haec sequentur 

In nomine meo daemonia eicient- linguis loquentur nouis 
^'serpentes toUent* et si mortiferum quid biberint* non eos 
nocebit* Super aegrdtos manus inponent et bene habebunt 
(u. u, 19) Uos autem sedete in ciuitate- quoadusque induamini 35 
uirtutem ex alto* 

Io. 21, 20—25. It. 28, 16 -20. Hr. 16, 14-18. Le. 24, 49. 



jr 





I 



10 



c. CLXXXIL] EVANGELIUII. 165 

*^£âuxit autem eos foras in bethaniam- et eleaatis manibas 
suiş benedixit eis- ^'£t factum est dum benediceret iilis 

Lo. CCCXUl 

recessit ab eis- et ferebatur in caelum- {mt. ie, i9) et sedit a ^ 
dextris dei* (£«. 34, &%) et ipsi adorantes regressi sunt in hierasalem 
cum gaudio magno- ^'et erant semper in templo- landantes et 
benedicentes deom 

(jfr. 16, 20) Et profecti praedicauerunt ubique domino cooperante "'^^i**"" 
et sermonem coniirmante sequentibus signis- amen- 

Le. 24, 50-53. Mr. 16, 19—20. 

GRATIAS INDIUIDUAE 
TRINITĂŢI. 

[LECTIONES ECCLESIASTICAE EX EPISTULIS 

PAULINIS EXCERPTAE] 

15 DE ADUENTU 

adromanos sub titulo XVIII- 

ad romanos sub titulo XXXVm 

ad galatas sub titulo XIII. 

ad thessall I sub titulo XXI- 
^ PRIDIE NATALE DNI 

ad philipp- sub titulo XIII- 
IN NATALE DNI 

ad hebreos priucipium epistulae 
IN NATALE SCI- lOHANNiS 
» ad timotheum II sub titulo XVIL 

IN NATALE INNOCENTOM 

ad romanos sub titulo XI 
DE CIRCUMCISIONE DNI 

ad romanos sub titulo LI 
»o DE EODEM DIE CONTRA IDOLA 

ad corintheos I sub titulo XXX VIU 
DE EODEM DIE 

ad corintheos I sub titulo XLVII 
IN lEIUNIO EPIFANIORDM 
» ad colossenses sub titulo II 

IN EPIFANIA MANE 

ad corintheos II sub titulo X 
IN EODEM DIE EPIFANIORUM 

ad titum sub titulo IUI 




10 



^^^ LECTIOWES ECCLEfiUSTICAE 

IN EODEM DIE EPIFANIORUM 

ad galatas sub titulo X 
COTTIDIANA POST EPIFANIA 

ad romanos sub titulo XLIL 
COTTIDIANA 

ad hebreos sub titulo XII 
COTTIDIANA 

ad hebreos sub titulo VIII- 
COTTIDIANA 

ad galatas sub titulo XIII 
COTTIDIANA 

ad hebreos sub titulo XII 
COTTIDIANA 

ad timotheuml sub titulo XXVII 
COTTIDIANA „ 

ad romanos sub titulo XLII 
COTTIDIANA 

ad romanos sub titulo XVIIL 
COTTIDIANA 

ad romanos sub initium epistulae 90 

COTTIDIANA 

ad romanos sub titulo XLIII 
COTTIDIANA 

ad romanos sub titulo L 
IN SEXAGESIMA 

ad timotheum I sub titulo VIIII 
COTTIDIANA 

ad corintheosi sub titulo XLII 
IN QUINQUAGESIMA 

ad romanos sub titulo XLVIII 
IN QUADRAGESIMA 

ad corintheos sub titulo XLII 
IN lEIUNIO I IN QUADRAGESIMA 

ad romanos sub titulo XVI 
lEIUNIO II IN QUADRAGESIMA 

ad romanos initium sub titulo XL- 
IN QUADRAGESIMA DOMNICA II. 

ad romanos sub titulo XLIIII 
IN QUADRAGESIMA lEIUNIO IIL 

ad galatas sub titulo XXVIII 
IN QUADRAGESIMA lEIUNIO IUL 

ad ephesios sub titulo XVI 



*ift 



»i 





BX BPISTDLIS PAULims BXCERPTAB. 167 

IN QUADMGESIMA DOMINICA IU.. 

ad ephesios sub titalo XVII 
IN QUADRAGESIMA lEIUNIO V 
ad ephesios sub titulo XX 
» IN QUADRAGESIMA lEIUNIO VI- 

ad ephesios sub titalo XXX 
. • IN QUADRAGESIMA DOMINICA IUI- 
ad galatas sub titulo IIIL 
IN QUADRAGESIMA lEIUNIO VIL 
'* ad thessall- 1 sub titulo XIII 

IN QUADRAGESIMA lEIUNIO VEI 

ad thessall' n sub titulo VI- 
IN QUADRAGESIMA DOMINICA- V 
ad colossenses sub titulo V- 
'» IN QUADRAGESIMA lEIUNIO Vmi 

ad romanos sub titulo L> 
m QUADRAGESIMA lEIUNIO X- 

ad corintheosll sub titulo VII- 
DOMINICA ANTE OCTO DIES PASCHAE 
*** ad corintheosll sub titulo V> 

IN EBDOMA MAIORE 

ad corintheosll sub titulo XXV ' 
IN SECUNDA FERIA ANTE PASCHA 
EBDOMA MAIORE 
'^ ad galatas sub titulo VII 

IN TERTIA FERIA ANTE PASCHA 

ad galatas sub titulo VIUI 
IN QUARTA FERIA ANTE PASCHA 
ad ephesios sub titulo VII 
*> IN QUINTA FERIA ANTE PASCHA 

ad corintheosi sub titulo XXHL 
IN QUINTA FERIA AD VESPERAM CENAM DNI 

ad corinth^os I sub titulo LVI. 
IN SEXTA FERIA ANTE NOCTU MAGNA 
» ad philippenses sub titulo V- 

IN NOCTU SCA. MANE 

ad philippenses sub titulo Xm 
IN NOCTU SCA. NOCTU 
ad corintheosi sub titulo XLIIU» 
*^ IN SCM. PASCHA 

ad colossenses sub titulo XI 
IN SECUNDA FERIA PASCHAE 
ad romanos sub titulo XV- 



168 LECTIONES ECCLES. £X EPIST. PAUL. EXCERPTAB. 

IN TER FERIA PASCHAE 

ad romanos sub titulo XII 
IN QUARTA FERIA PASCHAE 

ad ephesios sub titulo IUI 
IN PASCHA ANNOTINA ^ » 

ad ephesios sub titulo XIII 
IN NATALE SCORUM- PETRI ET PAULI 

ad romanos sub titulo XXXII 
IN lEIUNIUM SCL LAURENTI 

ad timotheum II sub titulo XXIII io 

IN NATALE EODEM ' 

, ad corintheos II sub titulo XXII 
IN lEIUNIO SCL ANDREAE 

ad timotheum II sub titulo V 
IN NATALE SCL ANDREAE » 

ad corintheos I sub titulo VII- 
DE MARTYRIBUS 

ad hebrcos sub titulo XII 
DE MARTYRIBUS 

ad hebreos sub titulo XII- w 

DE MARTYRIS GENERALIS FEMININI 

ad corintheos II sub titulo XXIII 
DE MARTYRIBUS 

ad hebreos sub titulo XII 
DE MARTYRIBUS u 

ad timotheum II sub titulo II 
DE MARTYRIBUS 

ad romanos sub titulo XXI 
IN DEDICATIONE 

ad corintheos I sub titulo XI to 

IN DEDICATIONE 

ad hebreos sub titulo II 
IN DEDICATIONE 

ad ephesios sub titulo VI- 
DE NATALE EPISCOPI 35 

ad hebreos 
DE ORDINATIONIBUS 

ad timotheum I sub titulo VIII 
DE ORDINATIONIBUS DUCONORUM 

ad timotheum I sub titulo XII 40 

DE AGENDIS 

ad thossall. I sub titulo XVII 



ARGUMENTUH EPISTULARUH PAULINARUM. 169 

ÂF Primum quaeritar quare post euangelia* qaae 
supplementum legis sunt et in qoibus nobis exempla et 
praecepta uiaendi plenissime digesta sunt uoluerit apostolas* 
bas epistulas ad singulas ecclesias destinare* [ut] iniţia nascentis 

» ecciesiae nouis causis existentibus praemuniret- ut et praesentia 
atqu^ orientia resecaret uitia* et postfuturas excluderet 
quaestiones exemplo prophetaram qui post editam legem moysi* 
in qaa omnia dei mandata legebantur- nihilo minus tamen 
doctrina sua rediuiua semper populi compraessere peccata- et 

*<^propter exemplum libris ad nostram etiam memoriam trans- 
miserunt- deinde quaeritur cur non amplius quam decern 
epistulas ad ecclesias scripserit* decern sunt enim cum illa 
quae dicitur ad bebreos- 

Nam reliquae quattuor ad discipulos specialiter sunt por- 

tt rectae- et ut ostenderet nouum non discrepare a iieteri testa- 
mento* et se contra legem non facere moysi ad numerum 
primorum decalogi mandatorum suas epistulas ordinauit- et 
quot iile praeceptis a pharaone instituit liberatus totidcm 
epistulis a diaboli et idolatriae seruitute edocet adquisitos* 

^ Nam et duas tabulas lapideas duorum testamentorum figuram 
habuisse uiri eruditissimi tradiderunt 

Epistulam sane quae ad bebreos scribitur quidam pauli 
non esse contendunt- eo quod nou sit eius nomine titulata- et 
propter sermonis stilique distantiam sed aut bamabae iuxta 

*^ tertullianum aut lucae iuxta quosdam- uel certe clementis 
discipuli apostolorum episcopi romanae ecciesiae- post apostolos 
ordinaţi quibus respondendum est- si propterea pauli non erit 
quia eius non habet nomcn 

Ergo nec alicuius erit quia nullius nomine titulatur* quod 

'•si absurdum est- ipsius magis esse crcdenda est- quae tanto 
doctrinae suae fulget eloquio-^sed quoniam apud hebraeorum 
ecclesias quasi destructor legis falsa suspicioîie habebatur* 
aoluit tacito nomine de figuris legis et ueritate christi reddere 
rationem- ne odium nominis fronte praelati utilitatem excluderet 

»*lectionis- non est sane mirum si eloquentior uideatur in pro- 
prio- id est hebreo quam in perjcgrino- id est greco quo 



170 ARGUHENTUM 

ceterae epistulae sunt scripto sermone mouet etiam quosdam- 
quare romanorum epistula in primo sit posita cum eam uon 
primam scriptam ratio manifestet* nam hanc se proficiscente 
hierosolymam scripsisse testatur* cum corinthios et alios ante 
iam ut miuisterium quod secum portaturus erat colligerint s 
litteris adhortaturus sit unde intellegi quidam uolunt ita#mnes 
epistulas ordinatas ut prima poneretur- quamuis posterior fuerit 
destinata- ut per singulas epistulas gradibus ad perfectiora 
ueniretur Romanorum namque plerique tam rudes erant ut 
non intellegerent dei se gratia nou suiş meritis esse saluatos-io 
et ob hoc duo inter se populi conflictarent idcirco illos iudigne 
adserit. confirmare uitia gentilitatis priora commemoraus* 
chorinthiis autem iam dicit scientiae gratiam esse concessam- 
et non tam omnes increpat quam quur peccantes non incre- 
pauerint reprehendit- sicut ait- auditur inter uos fornicatio-u 
et iterum congregatis uobis cum meo spiritu tradere huius* 
modi satanae- In secunda uero laudantur- et ut magis ac 
magis proficiant admonentur 

Galatae iam nullius criminis arguuntur nisi hoc tantum 
quod callidissimis apostolis crediderunt- Ephosi sane nuUa»» 
reprehensione 

Sed multa laude sunt digni- quîa fidem apostolicam ser- 
uauerunt* 

Philippenses etiam multo magis conlaudantur qui nec 
audire quidem falsos apostolos uoluerunt Colossenses autem n 
tales erant- ut cum ab apostolo uisi corporaliter non fuissent 
hac laude digni haberentur- Et si corpore absens sum sed 
spiritu uobiscuro gaudens et uidens ordinom uestrum 

Thessalonicenses nihilo minus in duabus epistulis omni 
laude prosequitur* eo quod non solum fidem inconcussam »> 
seruauerint ueritatis sed etiam in persecutione ciuium fuerint 
constantes inuenti- De Iiebreis uero quid dicendum est- quorum 
thessalonicenses qui plurimum lăudaţi sunt- imitatoras facti 
esse dicuntur sicut ipse ait- 

£t uoş fratres mei imitatores facti estis ecciesiarum dei- as 
quae sunt in iudaea- eadem enim passi estis et uos a contri- 





EPISTULARUM PAULINARUM. 



171 



bulibos uestris- quae et illa a iaâaeis- aput ipsos quoque 
hebreos eadem commemorans dicens 

Nam et uinctis compassi estis et rapiuam bonorum 
uestroram cam gaudio suscepistia- cognoscentes uoa habere 
& meliorem et manentem substaatiam 

EXPL- ARGUMENTUM 
IT. ARGUMENTUM SOLIUS EPISTULAE AD ROMANOS 

Romani qai ex iudaeis gentilibusque crediderunt 
hi superba contentione uolebant se alterutrum superponere* 

10 nam iudaei dicebant- nos sumus popalus dei« quos ab initio 
dilexit et fouit nos circumcisi ex genere abraham ex stirpe 
sancta discendimus et notus retro aput indaeam tantum 
deus nos de aegypto dei signis et uirtutibus liberaţi* mare 
sicco pertransiuimus pede- cum inimieos nostros grauissimi 

lăfluctos inuoluerent- nobis manna piuit dominus in deserto* et 
quasi filiis suiş caeleste pabolum ministrauit- nos die noctuque 
in columna nubis ignisque praecessit* ut nobis inuium iter 
ostenderet* atque ut cetera eius circa nos inmensa beneficia 
taceamus* nos soli digni fuimus dei legem accipere et uocem 

20 dei loquentis audire* eiusque cognoscere uoluntatem* in qua 
lege nobis promissus est christus- 
ad quos etiam ifse se uenisse testatus est dicens 
non ueni nisi ad oues quae perierunt domus israhel- 
cum uos canes appelauerit* aequumne ergo est ut hodie 

» idola deserentes* quibus ab initio deseruistis nobis conparemini 
et non potius in proselytorum locum ex legis auctoritate et 
consuetudine deputemini- et hoc ipsum non merebamini* nisi 
quia larga dei semper clementiam uoluit uos a^ nostram 
imitationem admitterem- gentes etiam e contrario respondebant 

aoquanjta maiora erga uos bene^ficia narraueritis 

Tanto maioris uos criminis reos esso monstrauitis- semper 
enim bis omnibus extitistis ingraţi- nam ipsis pedibus quibus 
aridum marc transistis- ludebatis ante idola quae fecistis- et 



172 ARGUMENTUH EPISTULAE AD ROMANOS. 

ipso ore qao paulo ante ob necem aduersarii domino canta- 
ueratis- simolacra uobis fieri poposcitis- illis ocnlis ueneranda- 
qnibns dcum in nube uel igni conspîcere solebatis* manna 
quoqne apat uos fastidio fnit- 

Et semper in deserto contra dominum murmuratis ad s 
aegyptum- unde uos mânu ualida eicerat uolentes redire quid 
plura ita patres uestri crebra prouocatione dominum inrita- 
nerunt 

ut omnes in heremo morerentur nec plus ex senioribus 
eorum quam duo homines- terram promissionis intrarent io 

Sed quid antiqua replicamus* Cum etiamsi illa minime 
fecissetis- hoc solo uos nemo dignos ueniae indicaret- 

quod dominum christum prophetarum semper uobis uocibus 
repromissum non solum suscipere noluistis- sed etiam morte 
pessima perimistis- quem nos ut cognouimus statim credidimus- 1» 
cum nobis de eo non fuerit ante praedicatum- unde probamus 
quod idolis seruiuimus non obstinationi mentis sed ignorantiae 
deputandum* qui enim agnitum ilico sequitur olim utique 
fuisset secutus si ante co^ouisse^ Sic autem uos de generis 
nobilitate iactatis quasi non morum imitatio magis quam car-w 
nalis natiuitas nos faciat filios esse sanctorum* denique ^sau 
et smahel cum ex abrahae stirpe sint minime in filios repu- 
tantur* his taliter altercantibus apostolus se medium inter- 
ponens- ita partium dirimit quaestiones- ut neutrum eorum 
sua iustitia salutem meruisse confirmet* iudaeos quod per» 
praeuaricationem legis deum inhonorauerint- gentes uero quod 
cum cognitum de creatura creatorem ut deum debuerint uenerari 
gloriam eius in mânu facta simulacra mutauerint utrosque 
etiam similiter ueniam consecutos aequales esse uerissima ratione 
demonstrat praesertim cum in eadem legem praedictum sit et«> 
iudaeos et gentes ad christi fidem uocandos- 

quam ob rem uicissim eos humilians ad pacein et concordia 
cohortatur 

EXPL. ARGUMENTUM 

INC- CONCORDIA EPISTULARUM ,* 






CONCORDIA EPISTUURUM. 173 

De unitate ecclesiae- ad corinthios L cap* II* ad ephe- 
XfflL XV- ad philipp. V- VI et VU- ad colossenses XIIII- 

De perfectis- ad corin- I cap- II- VII et LXIII- ad ceriu- 
n- cap- XXIII- ad ephes- I et XV- ad philip- XII- ad co- 
fe lossenses III et XXVI- ad tessall- I et XXIII- ad timoth- 
n- XVII- 

De domino patre quod ante saecula dominum filium nobis 
promiserit- quem postea suiş temporib- declarauit- ad corint- 
p- VII- ad titum L 
M De aedificio cultuq- doctrinae- ad corint- 1- XII- ad ephe- 
VIII et XV- ad colossenses- VI et X- 

De sanctis hominib- quod templum sint dei ad corint- 
p. XIII- ad corint- II- XVIII- ad ephes- VHI 

De integritatem apostoli et quod semper manibus sit 
I» operatus- ad corin- p- XVIII et XII ad corin- II- cap- XVIIII 
et XXV et XXVI et XXVH- ad tessall- p- cap- VI- ad 
tessall- n- cap- VII- 

De apostoli potestate- ad corint- p- cap- XXI et XXII- 
ad corint- H- cap- XXIII et XXVII- 
<• De absentia corporis apostoli et praesentia spiritns ad 
corint- I- cap- XXII- ad coloss- cap- V- ad testai- I- cap- VIII 

De traditione peccantium satanae- ad corint* p- cap- XXIII- 
ad timot- p- IIII 

De separatione sanctorum- ab eis qui contra legem uiuunt- 
»ad corint- p- cap XXV- ad corint- II- cap- XVIII- ad ephes- 
XXII- ad tessal- II- cap- VH et VIIII ad timoth- p- cap- 
XXIII et XXVI- ad timoth- U- cap- AIUI 

De baptismi gratia uniuersa crimina diluente ad corint- 
p- cap* XXIII ad titum cap- V- 
M De sanctis quod membra sint domini ad corint- p* cap- 
XXVini- LV et LXI- ad galat- qjp- V- ad ephes- II; et XV- 
et XXmi et XXV- ad coloss- căp- II et UI- 

De libero et seruo in domino quod sint aeqnaliter conliberti- 
ad corint- p- et XXXVII et LXI- ad galat- XVI- ad coloss- XIII- 
^ De contemptu inanis gloriae ac praesentis- ad corint- p- 
XXXVm. ad galat- XXX- ad philip- VI- ad tessal- p- V 



174 CONCOBDIA fiPISTULARUM. 

De domino patre quod unus et de xxno iilio mediatore 
dei et hominam domino christo ihesu ad corint p* XL- ad 
gal- XIUI- ad ephes XIUI- ad titum p- et VL 

De his qui sacrariis deseruiunt- quod de sacrario debeant 
exhiberi- ad cor- p- XL- ad timot* p- XVIIII ad titum II et VI § 
De apostolo omnib- placente per omnia- ad corint- p-XII et LII- 
De traditione apostolica quod a nemine debeat immutari- 
ad corint- p- LIIL ad galat- II ad philip- XIII et XV- ad 
coloss- VI- ad tessal- p- XIII- ad tessall- sec- HII et YII- ad 
timot- p- IUI et Vlin et XXII et XX VOI et XXX- ad>o 
timot- sec- III et VIIU et XVI 

De heresis ad corint* p- LVI- ad galat- XXVIII- ad tit- VIII 
De destructione prophetiae adq- linguarum et omnium 
quae ex parte sunt cum id quod perfectum est fuerit decla- 
ra tum- ad corint- p- LXI- ad ephes- XV » 

De examinatione prophetiae- ad corint* p- LXIII- ad tessal- 
p. XXII- 

De silentio mulierum in ecclesia- ad corint- p- LXIIII- ad 
timot- p- VII- 

De resurrectione ad corint* p- LXV- ad tessal- p- XVII» 
et XVIIII- ad tessal- sec- II* 

De exponendo ueterem et induendo nouum hominem- ad 
corint- p- LXV* ad ephes- XVII* ad coloss- XIII 

De coUectis et ministerio quod fit in sanctis ad corint- 
p. LXVI- ad corint* sec- XXI et XXII » 

De adulterantibus uerbum dei ad corint- sec- V et VIIII 
De commendantib- semeţ ipsos- ad corint* sec- VII et XXIII 
De duob- tcstamentis ad corint- sec- VIII* ad gal XIII- 
De deo istius saeculi- ad corint* sec- X- ad ephes- III et XXX 
De domino christo quod imago est dei ad corint- sec- X* ^ 
ad philipp- VI* ad colos- II- . 

De dissolutionş terreni corporis ac praesentis* ad coriut- 
sec* XII ad philip* V- ad timot* sec- XX- 

De sanctis quod quantum auaritiam fugerint* tantum ab- 
undanter quod opus est debeant ad usus proprios reseruare-» 
ad corint- sec* XXII* ad tessall* p- XVIII- XXVII et XXVIIII* 



- -.^*— •---> 



CONCORDIA EPISTULABUI. 175 

, De sednctorib- ad corint- sec- XXVI- ad gal- XXV. XXVII 
et XXXV- ad ephes- XXII- ad phUip- XI et XIII ad coloss- 
V- VII et X- ad timot- p- X et XXVI- ad timot- sec- XXIIII 
et XV- ad ti turn II- 
» De falsis fratrib- ad corint- sec- XXVI- ad gal- VI 

De apostolo hominibus dîsplicente* ad gal* III ad 
tessall* p- 111 

' . De sanctis ex gentib* quod obseruationem neteris testanienti 
non debeant castodire- ad galat- XX- ad colos- VIIII* ad tit* II* 
10 De mutua snstentatione saoctorum- ad galat* XXXI* ad 
ephes* XIII et XYIIII- ad coloss- XYIIL ad tessal- p- XXII 

. De opere manuum ut alienum non accipiatur- et ad usns 
proprios nihil desit- ad ephes* XVIII- ad tessal- p* XV- ad 
tessal- sec- VII et VIII 
is De sanctis quod deum debeant in omnib* imitări- ad ephes* 
XX* ad tessal* p- II 

De psalmis et hymnis et canticis in cordib- concinentis* 
ad ephes* XXIII ad colos* XIIII* 

De subiectione mulierum ad maritos* ad ephes* XXIIII 
«•ad coloss* XVI 

De uirorum dilectione ad coniuges- ad ephes- XXVI- ad 
coloss- XVIII 

De obsequio filiorum ad ephes- XXVI- ad colos* XVIII 
De parentum erga filios temperamento- ad ephe- XXVII* 
2»ad coloss- XVIIII 

De seruorum obsequio ad ephes- XXVIII* ad colos- XX* 
ad timot- p* XXV ad titum IUI 

De temperamentia dominorum* ad ephes* XXVlIII ad 
coloss- XXI 
so De apostolo petente sanctos ut pro eo in orationib- po* 
stularent- ad ephes* XXX* ad colos- XXV* ad thes* p* XXVII' 
ad thes* sec- V 

De praesbyteris quo ipsi fuerint aliquando episcopi- ad 
timoth- p- VIII* ad titum II 
» De spe sanctorum quod cum domino chrîsto in deo ab- 
scondita sit in caelis- ad philipp* XIII- ad col- II et XI- 



176 CONCORDIA EPISTULARtlV. 

De mutaa correptioţie sanctorum* ad colost XIII* ad thes*, 
p. XII- ad thes. sec- VIIII 

De fabulis et genealogiis et doctorib* uanis* ad timoth- p- 1- 
XL- XXXVI- ad timoth. sec- XXIII et XVIIII ad titum. IletVlI 

De episcoporum formulam- et de diaconorum ad timot- « 
p. VIIII- ad tit- II- 

De spiritu sancto perfidia nouissimi temporis per aposto* 
lum praedicante ad timot- p- X- ad tit- II- XIII et XVIIII- 
De imperio docentium ad tim- p- XIII- ad tit- V- ad pliil- III- 
De doctprem ut se ipsum formulam discipulis bonisio 
operib- debeat exhibere- ad tbessal- sec- VII* ad timotheum 
p- XIII- ad timot- sec- VIIII- ad titum III 

De eo quod possibile sit omnibus et necesse uniuersa 
mandata dominica plenissime custodire- ad romanos VI- ad 
corint- p- XXVII- ad gal- XXV- ad titum II- is 

EXPL- CAPITULATIO 
INC- CAP- TESTIMONIORUM 
' SUBIECTORUM DE EPIST- 
PAULI APOSTOLI AD ROMANOS 



L De incarnatione domini ihesu christi ante omnem euumto 

praeordinata 
IL quod pro fide romanorum qua christiani esse coeperunt 
dco apostolus gratias agit ut probetur fidem in deum ' 
muneris esse diuini 
IU de eis ^ui cognoscentes dcum creaturas pro creatore^s 

coluerunt 
nil- de his qui sua crimina in aliorum actione condemnant et 
ipsl in suam impietate persistunt 
V. de lege litterae et de lege naturae quib- omne hominum 

genus una condicione concluditur 90 

VL de occulto iudaeo et spiritaliter circumcisio cui plurimum 

per intellegentiam prosunt stătuta Icgalia 
VII* de generali remissione peccatorum qua nemo non indiget 
quam sola confert gratiam dei per fidem christi quoniam 
lex peccatum ostendit cauendum non delet admissum u 
Vin* quod beatus abrahani priusquam pracceplum circumcisionis 
acciperet fidem iustificatus sit et non secundum carnis 



178 CAPITULATIO TE8TIM0NI0RUH 

XXm quod fideles dei non debeant inuicem indicare cum unus- 
quisq. secundam regulas mandatorum ipsa se debeat 
diuino iudicio praeparare ut ante tribunal dei sine con- 
fiisione possit operum suorum praestare rationem 
XXmi de testificatione pauli doloris et tristitiae pro iudaeis & 
XXV de duobus populis 
XXVI de uoluntate dei quod quem uult indurat et cui uult 

clementissime miseretur 
XXVn* de conparatione figmenti et figuli 

XXVin* de uasis irae ac misericordiae et gentium uocatione io 
XXVUn de esaia clamante pro populo israhel 

XXX- de gentib. iustitiam fidei conprehendentib- et iudaeis 

offendentib- in lapidem offensionis- 
XXXI de paulo testimonium perhibente- quod iudaei- aemulatio- 
nem dei habeant* ignorantes et quod finis sit dominus is 
christus 
XXXII de iustitia legis et iustitia fidei 
XXXIII de incredulitate iudaeorum et gentium fide 
.XXXini de iudaeis quod non sint repulsi a deo 

XXXV de duritia iudaeorum 9o 

XXXVI de iudaeorum delicte cum sit gentib* salus- quanto magis 

erit plenitudo eorum 
XXXVII de apostolo reuelante iudaeos conparatione oliuae arboris 

et genteş a uelatione animi reprimente 
XXXVni de salute omnium iudaeorum 25 

XXXVmi de inpossibilitate sciendi secretorum scientiae dei 

XL de apostolo' obsecrante sanctos ut corpora sua exhibeant 

hostia deo 
XLI de falsa et uera sapientia 

XLn de ecclesia et conparatione cordis adq* membrorum in» 
boc capite sunt de diuersitate donorum et dilectione- de 
odio mali et coniunctione boni. de caritate de obsequio. 
de sollicitudine de feruore spiritus de tempore seruiendo* 
de spei gaudio- de patientia tribulationis- de instantia 
orationis. de communicatione sanctorum memoriis- de 35 
hospitalitate. de benedicendo et abstinentia male dicendl 
de gaudio cum gaudentibus. ac fletum cum -flentib- de 
unitate- de humilitate- de non reddenda iniuria de pro- 
uisione bonorum coram deo et hominib. de pace si fieri 
potest cum omnib* hominib* de uindicta a domino 40 
expectanda 





SUBîECtOROM DE EP. AD ROMANOS. 179 

XLIII de sabiectione erga principes et potestates 
XLIIU de redditioiie unicuiq- omnium debitorum 
XLV de uigilantia excitio fidei et sobrietate et contincntia 
XLVI de neglegentia et traditionis carnis et de manducantib- 
* ac non manducantib- et iudicantibus alternos uel uniuer- 

sos dies 
XLVn de omnib- quod non sibi sed deo aut morîatur aut uiuant 
XLVIII de passione domini et potestate et quod nec edens non 
sedentem nec non manducans manducantem debeat indicare 
10 XLVini de eo quo nihil commune est nisi ei qui existimant esse 
L commune- de periculo contristante fratrem suum esca sua- 
ct quod non sit regnum dei esca et potus- sed iustitia et 
pax et gaudium in spiritu sancto 
LI de mysterio domini ante passione silentio habitu post 
is passione uero ipsius reuelato 



EXPL. BREUIS. INC PRAEF. 
EPIST. PAULI. APOST. AD ROM- 

Romani sunt in partibus- italiae hii praeuenti snnt a falsis 
2oapostolis- et sub nomine domini noştri ihesu christi in legem et 
prophetas erant inducti hos reuocat apostolus ad ueram euangelicam 
fidem scribcns eis a chorinto 



EXPL. FELICITER 



12 



180 AD B0MAN08. [c. MUL 



X r 



^Paulus iseruus christi ihesa nocatus apostolus 
Segregatus in euangelium dei- * Quod ante promiserat per 
prophetas suos in seripturis sanctis- *De filio sno qui factus 
est ex semine âauid secondum carnem- ^Qui praedestinatus 
est filius dei in uirtute* secundam spiritum sanctificationis & 
ex resurrectione mortuorum ihesu christi domini noştri- ^per 
quem accipimus gratiam et apestolatum- ad oboediendiim fidei 
in omnibus gentibns pro nomine eins 

^In quibus estis et uos uocati ihesn christi- ^omnibus qui 
sunt romae in caritate dei uocatis sanctis io 

Gratia uobis et pax a deo patre nostro et domino ihesu christo 
U- ^Frimum quidem gratias ago deo meo per ihesum 
christum pro omnibus uobis 

quia fides uestra adnuntiatur in omni mundo 
^Tesţis est enim mihi deus cui seruio in spiritu meo is 
In euangelio fiii eius- quod sine intermissione memoriam 
uestri facio ^^semper in orationibus meis- Obsecrans si quo 
modo tandem aliquando prosperum iter habeam in uoluntate 
dei ueniendi ad uos* 

"Desidero enim uidere uos ut aliquid inpertiar gratiae^ 
uobis spiritalis ad confirmandos uos 

^'Id est simul consolări in uobis per eam quae inuicem 
est fidem uestram atque meam 
iBCT in* "Nolo enim uos ignorare fratres quia saepe pro- 

posui uenire ad uos et prohibitus sum usque adhuc- Ut ali-s& 
quem fructum habeam in uobis- sicut et in ceteris gentibus- 
'^Grecis ac barbaris- sapientibus et insipientibus debitor sum- 
'^Ita quod in me promptum est- et uobis qui romae estis 
euangelizare 

*^ Non enim erubesco . euangelium- nirtus enim dei est in ao 
salutem omni credenti- iudaeo primum et graeco 
?.i^ ^^lustitia enim dei in eo reuelabitur* ex fide in fidem 

Sicut scriptum est- iustus autem ex fide niuit 
im- ^'Reuelatur enim ira dei de caelo* in omnem 
inpietatem et iniustitiam hominum eorum qui ueritatem in-u 
iustitia detinent 

c. I, 1—18. 



BAGU 



c. nn-v.i 



^•^ BOMANOS. 181 



^'qnia quod notam est dei manifestam est in illis 

dens enim illis manifestaait- ^Inaisibilia enim ipsius- a 
creatnra mandi- per ea quae facta sânt. intellecta conâpiciantnr 

Sempiterna qaoqae eios airtus et dioinitas- at sint ipsi 
& inexcusabiles* '^ Quia com cognoaissent deam- non sicnt deum 
magnificaaerunt aut gratias egerant- Sed euanuerant in cogi- 
tationibus suiş- et obscoratam est insipiens cor eoram 

''Dicentes enim se esse sapientes- stalti facti sânt ^'Et 

mutaaeront gloriam incorraptibilis dei in similitudinem ima- 

loginis corraptibilis hominis- et aolucrnm et quadrapedum et 

serpentum- ^Propter quod tradidit illos deus in desideria 

cordis eorum in inmunditiam 

ut contumeliis adficiant corpora sua in semeţ ipsis* ^Qui 
commutauerunt uieritatem dei in mendacio 
i& et coluerunt et seruierunt creaturae potius quam creatori 
qui est benedictus in saecula* amen + 

y. '^Propterea tradidit illos dens in passiones igno- 
miniae- Nam feminae eorum inmutauerunt nataralem usum in 
eum usum qui est contra naturam 
2» ^''Similiter autem et masculi- relicto naturali usu feminae 
exarserunt in desideriis suiş in inuicem 

masculi in masculos turpitudinem operantes 

Et mercedem quam oportuit erroris sui in semeţ ipsos 
recipientes* ^£t sicut non probauerunt deum habere in 
^^ notitiam 

tradidit cos deus in reprobum sensum ut faciant quae 
non conueniunt- ^'Repletos omni iniquitate 

maliţia* fornicatione auaritia- nequitia plaenos inuidia- 
homicidiis* contentione* dolo* malignitate 
» susurrones* "^ detractores* deo odibiles* 

contumeliosos- superbos* elatos* inuentores malorum 

parentibus non oboedientes* *^ insipientes inconpositos* sine 
affectione- absque misericordia 

'^Qui cum iustitiam dei cognouissent* non intellexerunt* 
3&quoniam qui talia agunt- digni sunt morte- non solum qui illa 
faciant sed et qui conseutiunt facientibus- 

c. I, 1^-32. 



182 AD ROMANOS. [c VL 

VL ''^Propter quod înexcusabilîs es* o homo- omnîs 
qui iudicas* In quo enim alterum iudicas te ipsum condemnas 
eadem enim agis quae iadicas- ^Scimus enim quia iudicium 
dei est secundam neritatem in eos qui talia agunt 

'Existimas autem hoc o* homo qui iudicas eos qui talia 5 
agunt et facis ea* quia tu effugies iudicium dei- ^An diuitias 
bonitatis eius et patientiae et longanimitatis contemnis 

Ignorans quoniam benignitas dei ad paenitentiam te 
adducit 

'Secundum autem duritiam tuam* et cor inpaenitens 10 
thesaurizas tibi iram in diem irae et reuelationis iusti indicii 
dei* ^qui retribuet unicuique secundam opera eius- ''his qnidem 
^ui secundum patientiam boni operis gbriam et honorem et 
incorruptionem quaerentibus uitam aetemam* ^his autem qui 
ex contentione et qui diffîdunt ueritati credunt autem ini-i& 
quitati* ira et indignatîo- ^tribulaţie* et angustia* in omnem 
animam hominis operantis malum* iudaei primam et graeci 

^^ Gloria autem et honor et pax* omni operanţi bonum* 
iudaeo primum et graeco 

"Non est enim personarum acceptio apud deum w 

^'quicumque enim sine lege peccauerunt sine lege et 
peribunt 

et quicumque in lege peccauerunt per legem iudicabuntur 

*^non enim auditores legis iusti sunt apud deum sed 
factores legis iustificabuntur 23 

^^Gum enim gentes quae legem non habent- naturaliter 
ea quae legis sunt faciunt 

eiusmodi legem non habentes ipsi sibi sunt lex* ^^qqi 
ostendunt opus legis scriptum in cordibus suiş 

Testimonium reddente consci^tia illorum et inter se in-ao 
uicem cogitationum accusantium uel etiam excusantium* ^^In 
die cum iudicabit dens oeculta hominum secundum euangelium 
meum per ihesum cbristum* ^^Si autem tu iudaeus cognomi 
naris et requiescis in lege et gloriaris in deo* '^£t nosti 
uoluntatem et probas utiliora instructus per legem* 33 

^^Confidens te ipsum ducem esse caecorum lumen eorum 

c. II, 1-19. 



c. Vi-vm.l AD KOllANOS. 183 

qui in tenebris sunt* '^ Ernditorem insipientinm- magistrum 
infantium* habentem formam scientiae et aeritatis in lege 

^'qui ergo alium doces te ipsum non dods 

qui praedicas non fnrandum furaris 
5 ' qui dicis non moecandum moecharis 

qui execraris idola sacrilegium facis 

^qui in lege gloriaris per praeuaricationem legis deum 
inhonoras ^* nomen enim dei per uos blasphematur in gentibus prophIta 
sicut scriptum est- 
10 ^^ Circumcisio quidem prodest si legem obseruea- Si autem 
praeuaricator sis legis- circumcisio tua praeputium facta est 

*^Si igitur praeputium iustitias legis custodiat- nonne 
praeputium illius in circumcisione reputabitur 

'^Et iudicabit naturalis praeputiatio legem 
is Consummans- te- qui per litteram et circumcisionem prae- 
uaricator legis es- 

^Non enim qui in nţanifesto iudaeus est- neque quae in 
manifeste in carne circumcisio* ^'sed qui in absconso iudaeus est 

et ciroumcisio cordis qui non litt^a- sed spiritu- cuius 
Mlaus non ex hominibus sed ex deo est 

VIL '^^Quid ergo amplius iudaeis est aut quaeutilitas 
circumcisionis 'multum per omnem modum* Frimum quidem 
quia credita sunt illis eloquia dei 

'Quid enim si quidam illorum non crediderunt numquid 
» incredulitas eorum fidem dei euacuabit* absit* 

^Est autem deus uerax- omnis autem homo mendax '"cxy*"^ 

Sicut scriptum est ut iustificeris in sermonibus tuis etiNPSALxo 
uincas cum iudicaris 

VIII- *Si autem iniquitas nostra iustitiam dei com- 
amendat- quid dicemus* numquid iniquus deus qui infert iram* 
secundum hominem dico ^absit* alioquin quomodo iudicabit 
deus hune mundum* 

^ Si enim ueritas dei in meo mendacio abundauit in gloriam 
ipsius* quid adhuc et ego tamquam peccator iudicor 
a& 'Et non sicut blasphemamur et sicut dicunt nos quidam 
dicere- faciamus mala* ut ueniant bona* quorum damnatio iusta est 

c. II, 19 — III, 8. 



184 



AD ROHANOS. [c Vmi-X. 



Vlin- 'Quîd ergo praecellimus eos nequaquam 
Causati enim sumus iudaeos et graecos omnes sub peccato 
iNPŞAiMo esse ^^sicut scriptum est 

quia non est iustug quisquam- "non est intellegens* non 
est requirens deum- " Omnes declinauerant simul inutUes facti 3 
sunt- Non est quî faciat bonum non est usque ad unum 

"Sepulchrum patens est guttur eorum 

linguis suiş dolose agebant* uenenum aspidum sub labiis eorum 

"quorum os maledictione et amaritudine plaenum est 
^^ Ueloces pedes eorum ad effundendum sanguînem- " Contritio 10 
et infelicitas eorum* *'et uiam pacîs non cognouerunt "non est 
timor dei ante oculos eorum 

'^ Scimus autem quoniam quaecumque lex loquitur* his 
qui în lege sunt loquitur 

Ut omne os obstruatur- et subditus fiat omnis mundus deo is 

^^quia non iustificabitur ex operibus legis omnis caro 
coram ipso 

per legem enim cognitio peccati- ^'nunc autem sine lege 
iustitia dei manifestata est testificata per legem et prophetas 

^'lustitia autem dei per fidem ihesu christi- in omnes etso 
Buper omnes qui credunt in eum 

Non enim est distinctio *• omnes enim peccauerunt et 
egent gloria dei- **iustificati gratis per ipsius gratiam per 
redemptionem quaeest in cbristo ihesu- **quem proposuit dens pro- 
pitiatorem fidei in sanguine ipsius in ostensionem iustitiae suac S5 

propter remissionem praecedentium delictorum- *®In susteu- 
tatione dei* ad ostensionem iustitiae eius in hoc tempore 

ut sit ipse iustus- iustificans eum qui ex fide est ihesu 

X- *^Ubi est ergo gloriatio tua- exclusa est per quam 
legem- factorum- non- sed per legem fidei- **arbitramur enim 3© 
iustificari hominem per fidem sine operibus legis 

^^an iudaeorum dens tantum- nonne et gentium- immo et 
gentium 

^ quoniam quidem unus deus qui iustificat circumcisionem 
ex fide et praeputium per fidem- "legem ergo destruimus per 35 
fidem- absit sed legem statuimus 

c. III, 9-31. 



c. X.] 



^A*> ROMAHOS. 185 



^* ^ Quid ergo dicemas i&uenisse abrahâm patrem nostrum 
secandum carnem 

^ Si enim abraham ex operibus legis iustificatus est- habet 
gloriam- sed non apud deam- *quid enim scriptura dicit- 
s Credidit abraham deo- et reputatum est ei ad iustitiam » gekesb 

*ei autem qui operatur merces non reputatur- secandum 
gratiam sed secundum debitum- ^Ei uero qui non operatur- 
credenti autem in eum qui iustificat impium* reputatur fides 
eius ad iustitiam secundum propositum gratiae dei- 'Sicut et 
lodauid dicît- beatitudinem hominis* cui deus accepto fert iusti- 
tiam sine operibus 

^ Beati quorum remissae sunt iniquitates et quorum tecta » psalmo 
sunt peccata* ^ Beatus uir cui non inputauit dominus peccatum- 
^Beatitudo ergo haee in circumcisione an et in praeputio- 
15 Dicimus enim quia reputata est âbrahae fides ad iustitiam 

'^quomodo ergo reputata est- in circumcisione- an- in 
praeputio- non in circumcisione sed in praeputio 

"Et signum accepit circumcisionis- signaculum iustitjae 
fidei quae est in praeputio- ut sit pater omnium credentium 
2cper praeputium- ut reputetur et illis ad iustitiam- ^^Ut sit 
pater circumcisionis- non his tantum qui sunt ex circumcisione 
sed et his qui sectantur uestigia eius quae est in praeputio 
fidei patris noştri abrahae 

'^ Non enim per legem promissio abrahae aut semini eius 
^i ut heris esset mundi- sed per iustitiam fidei 

^^Si enim qui ex lege sunt heredes exinanita est fides 
abolita est promissio- "lex enim iram operatur 

Ubi enim non est lex nec praeuaricatio 

^^Ideo ex fide ut secundum gratiam firma sit promissio 
aoomni semini 

non ei qui ex lege est solum- sed ei qui ex fide est 
abrahae- qui est pater omnium nostrum- '''sicut scriptum est 

quiapatremmultarumgentiumposuiteantedeumcuicredidisti ,» genesi 

qui uiuificat mortuos et uocat ea quae non sunt* tamquam 

33 ea quae sunt- *®Qui contra spem in spem credidit- ut ficret 

pater multarum gcntium 

c. IV, i-ia 



^®® AD ROMANOS. [c. X-XIL 

IN GENEsis Secundam qaod dictum est- sic erit semen tunm '^ et non 
înfirmatus [est] fide considerabit corpus suum emortuum cum 
iam fere ceutum annorum esset- et emortuam uuluam sarrae 

***In repromîssione etiam deî non haesitauit diffidentia* 
Sed confortatus est fide- dans gloriam deo- "plaenissime s 
credens quia quaecumque promisit- potens est et facere- 
^ideoque reputatum est iUi ad iustitiam 

^'non est autem scriptum tantum propter ipsum quia 
reputatum est iili- **sed et propter nos quibus reputabitur 

Credentibus in eum qui suscitauit ihesum dominum exio 
mortuis 

^qui traditus est propter delicta nostra et resurrexit 
propter iustificationem nostram 
LKiN^No^ ^I' ^'^lustificati igitur ex fide pacem habeamus ad 
cEKTui dgmjj. per dominum nostrum ihesum christum » 

^Per quem et accessum habemus in fide 

Per gratiam istam in qua stamus et gloriamur in spe 
glDriae filiorum dei- 'Non solum autem sed et gloriamur in 
tribulationibus 

Scientes quod tribulaţie patientiam operatur» ^patientiaao 
autem probationem 

Probatio uero spem 

^ spes autem- non confundit- quia caritas dei di£Eusa est in 
cordibus nostris- per spiritum sanctum- qui datus est nobis + 
TKRŢiA XII- 'Si enim christus cum adhuc infirmi essemus«& 

FERIA 

PAscHAE secundum tempus pro impiis mortuus est 

'Conmendat autem 

suam caritatcih deus in nobis- Quoniam cum adhuc peccatores 

essemus- christus pro nobis mortuus est 

'Multo magis iustificati nune in sanguine ipsius saluia^ 

erimus ab ira per ipsum* '°Si enim cum initnici essemus 

reconciliaţi sumus deo per mortem filii eius 

multo magis reconciliaţi salui erimus in uita ipsius 

^* non solum autem sed et gloriamur in deo per dominum 

nostrum ihesum christum + per quem nune reconciliationem »& 

accepimus 

cIV, 18 - V, 11. 






s» 



c XU-XV.] AD 80KAN0S* 187 

^'Propterea sicat per unum hominem in hune mnndam 
peccatom intrauit- et per peccatum mors £t ita in omnes 
homines pertrmsiit in quo omnes peccauerunt* "Usque ad 
legem enim peccatum erat in mundum 
5 peccatum autem non inputabatur cum lex non esset 

XIII- ^*Sed regnauit mors ab adam usque ad moysen 
etiam in eos qui non peccauerunt in similitudinem praeuari- 
cationis adae qui est forma futuri* 

XITTI' '^Sed non sicut delictum ita etdonum- Si enim 
lounius delicto mulţi mortui sunt* Multo magis gratia dei et 
donum in gratia unius hominis ihesu christi* in plures abun- 
dauit- '^£t non sicut per unius delictum- ita et donum 

Nam iudicium ex uno in condemnationem* Gratia autem 
ex multis delictis in iustificationem 
15 ^^Si enim unius delicto mors regnauit per unum 

multo magis abundantiam gratiae donationis et institiae 
accipientes in uita regnabimus per ihesum christum* 

^^Igitur sicut per unius delictum in omnes homines in 
condemnationem 
20 sic et per unius iustitiam in omnes homines in iustifica- 
tionem uitae 

*' sicut enim per inoboedientiam unius homiois peccatores 
constituti sunt mulţi* Ita eţ per unius oboedientiam iusti con- 
stituuntur multi- ^Lex autem subîntrauit ut abundaret delictum- 
2sUbi autem abundauit peccatum superabundauit gratia- ^'Ut 
sicut regnauit peccatum in morte* ita et gratia regnet per 
iustitiam in uitam aetemam per ihesum dominum nostrum- 
^' Quid ergo dicimus- permanebimus in peccato ut gratia 
abundet- 'absit 
so Qui enim mortui sumus peccato- quomodo adhuc uiuemus in illo 

XV* An ignoratis quia quicumque baptizati sumus in Jec?nda 
christo ihesu in mortem ipsius baptizati sumus- ^Consepulti paschab 
enim sumus cum ipso per baptismum in mortem- Ut quemad- 
modum surrexit christus a mortuis per gloriam patris et nos 
ar» in neuitate uitae ambulamus- ^ Si enim conplantati facti sumus 
similitudini mortis eius simul et resurrectionis erimus- '^hoc 

c. V, 12. — VI, 6. 



188 AD ROMANOS. [c. XV-XVf. 

scientes quia uetas homo noster simul cracifixus est- Ut 
destruatur corpus peccati ut ultra non seruiamus peccato- 
''Qni enim mortuuş est- iustificatus est a peccato 

^ Si autem mortui sumus cum christo credimus quia etiam 
simul uiuamus cum ipso- * Scientes quod christus surgens a & 
mortuis- iam non moritur- mors illi ultra non dominabitur 

^^ Quod enim mortuus est peccato mortuus est semel- 
Quod autem uiuit- uiuit deo 

"Ita et uos existimate mortuus uos esse peccato uiueutes 
autem deo in christo ihesu- f to 

ouADRAGE- ^^^' "Non ergo regnet peccatum in uestro mortal 
Kro^pwMo corpore ad oboediendum desideriis eius 

^*Sed neque exhibeatis membra uestra arma iniquitatis 
peccato 

Sed exhibite uos deo tamquam ex mortuis uiuentes* etis 
membra uestra arma iustitiae deo 

^^ peccatum enim in uobis non dominabitur* 

non enim sub lege estis sed sub gratia* ^^Quid ergo 
peccauimus quoniam non sumus sub lege sed sub gratia* absit 

^an nescitis quoniam cui exhibetis uos seruos ad oboe-20 
diendum* serui estis eius cui oboedistis* siue peccati in mortem* 
siue oboeditionis ad iustitiam 

'^Gratias autem deo quod fuistis serui peccati 

oboedistis autem ex corde in eam fojmam doctrinae* in 
qua traditi estis 25 

^® liberaţi autem a peccato serui facti estis iustitiae 

** humamim dico propter infirmitatem carnis uestrae* Sicut 
enim exhibuistis membra uestra seruire inmunditiae et iniquitati 
ad iniquitatem* Ita nune exhibite membra uestra seruire 
iustitiae in sauctificationem 90 

^Cum enim serui essetis peccati liberi fuistis iustitiae- 
'^Quem ergo fructum habuistis tune in his' in qnibus nune 
erubiscitis* Nam finis illorum mors 

•*Nunc uero liberaţi a peccato- serui autem facti deo* 
habetis fructum uestrum in sanctificationem* finem uero uitam a3 
aetemafti* **Stipendia enim peccAti mors 

c. VI, -6—23. 



c. XVI-XVIII.] AD ROMANOS. 189 

gratia enim dei uita aeterna in christo ihesu domino 
nostro + 

XVn* ''^aîi ignoratis fratres scientibus enira legem 
loquor- quia lex dominatur in homine quanto tempore uiuit 
5 *Nam quae sub uiro est mulier- uiuente uiro alligata est legi 
Si autem mortuus fuerit uir eius* soluta est a lege uiri- 
^Igitur uiuente uiro uocabitur adultera si fuerit cum aUo uiro* 
Si autem mortuus fuerit uir eius liberata est a lege uiri ut 
non sit adultera si cum alio fuerit uiro 
10 ^Itaque fratres mei et uos mortificaţi estis legi per cor- 
pus christi ut sitis alterius qui ex mortuis resurrexit ut 
fructificemus deo- ^Cum enim essemus in came passiones 
peccatorum quae per legem erant operabantur in membris 
nostris ut fructificarent morţi 
1^ * Nune autem soluti sumus a lege mortis in qua detinebamur 
ita ut seruiamus.in neuitate spiritus et non in uetustate 
litterae 

'' quid ergo dicemus- lex peccatum est* absit* Sed peccatum 
Qon cognoui nisi per legem* 
30 nam concupiscentiam nesciebam nisi lex diceret non con* ,,, sxoduh 
cupisces 

' Occansione autem accepta peccatum per mandatum 

operatum est in me omnem concupiscentiam* Sine lege enim 

peccatum mortuum erat* *ego autem uiuebam sine lege ali- 

» quando* Sed cum uenit mandatum peccatum reuixit ^'^ ego autem 

mortuus sum 

Et inuentum est milii mandatum quod erat ad uitam hoc 

esse ad mortem* ^'Nam peccatum occansione accepta per 

mandatum seduxit me et per illud occidit* ''Itaque lex quidem 

'«sancta* et mandatum sanctum et iustum et bonum* "Quod 

ergo bonum est mihi factum est mors* absit 

Sed peccatum ut pareat peccatum per bonum mihi operatum 
est mortem* Ut fiat supra modum peccatum peccans per 
mandatum 
» XVIII* ^* Scimus enim quod lex spiritalis est* ego 
autem camalis sum uenundatus sub peccato* " Quod enim coVÎduha 

c. VI, 28 — Vn, 15. 



190 AD ROMANOs. [c. xvni-xvnii. 

operor nescio- Non enim quod nolo bonum hoc ago* sed quod 
odi malum illud facio 

*®Si antem quod odi hoc facio consentio legi quoniam 
bona- "Nune autem non ego operor illud sed quod habitat 
in me peccatum-** s 

^'Inuenio igitur legem uolenti mihi facere bonum quia 
mihi inest malum* *^ Condelector enim legi dei* secundum 
interiorem hominem 

^ Uideo autem aliam legem in membris meis repugnantem 
legi mentis meae et captiuantem me in legem peccati quod io 
est in membris meis 

'^Infelix ego homo quis me liberabit de corpore mortis 
huius* gratia dei per ihesum christum dominum nostrum + 

Igitur ego ipse mente seruio legi dei- gamem autem legi 
peccati 15 

^^nihil ergo nune damnationis est his qui sunt in christo 
ihesu- qui non secundum carnem ambulant- 'lex enim spiritus 
uitae in christo ihesu liberauit me a. lege peccati et mortis 

*nain quod inpossibile erat legis in quo infirmabatur- per 
TU DomM carnem deus filium suum mittens in similitudinem camis » 
peccati et de peccato damnauit peccatum in carne 

* Ut iustificatio legis inpleretur in nobis qui non secundum 
carnem ambulamus* sed secundum spiritum* ^Qui enim secun- 
dum carnem sunt quae carnis sunt sapiunt. Qui uero secun* 
dnm spiritum quae sunt spiritus sentiunt » 

XVniI- ^Nam prudentia carnis mors* prudentia autem 
spiritus uita et pax« ^Quoniam sapientia carnis inimica est 
deo* legi enim dei non est subiecta nec enim potest- 

^qui autem in came sunt deo plăcere non possunt 

^uos autem non estis in came sed in spiritu* Si tamen» 
spiritus dei habitat in uobis* Si quis autem spiritum christi 
non habet- hic non est eius 

'^Si autem christus in uobis est corpus enim mortuum 
est propter peccatum- spiritus uero uita propter iustificationem 

"quod si spiritus eius qui suscitauit ihesum a mortuis» 

habitat in uobis qui Busdtauit ihesum christum a mortuis 

c. vn, 16 - VIII, 11. 



c. xvim-xxi.1 



**^ ROMANOS. 191 



uiuificabit et mortalia propter inhabitantem spîrîtum eius in 
uobis 

"Ergo fratres debitores sumus non caraî ut secundam 
carnem uiuamus 
b ^^Si enim secundam carnem uixeritîs moriemini 
Si autem spiritu facta carnis mortificetis uiuetis 
^'quicumque enim spiritu dei aguntur hii fiii dei sunt 
XX* ^^Non enim accepistis spiritum seruitutis iterum 
in timore« sed accepistis spiritum adoptionis filiorum in quo 
loclamamus abba pater* ^Mpse spiritus testimonium reddet spiritul 
nostro quod sumus filii dei '^ si* autem filii et heredes* heredes 
quidem dei coheredes autem christi si tamen conpatimur ut f 
et simul glorificemur 

'^Existimo enim quod non sunt condignae passiones huius 
i&temporis ad futuram gloriam quae reuelabitur in uobis 

^^nam spectatio creaturae reuelationem filiorum dei expectat 

^uanitati enim creatura subiecta est* non uolens sed 

propter eum qui subiecit in spem* '^quia et ipsa creatura 

liberabitur a seruitute corruptionis in libertatem gloriae filiorum 

910 dei- ^ Scimus enim quod omnis creatura congemiscit et parturit 

usque adhuc 

^ Non solum autem iUa sed et nos ipsi primitias spiritus 
habentes**- 

XXI- ^Spe enim salul facti sumus* spes autem quae 
ssoidetur* non est spes 

Nam quod uidet quis quid sperat* ^si autem quod non 
uidemus speramus per patientiam expectamus* ^ Similiter autem 
et spiritus adiuuat infirmitatem nostram* nam quid oremus 
sicut oportet nescimus sed ipse spiritus postulat pro nobis 
aogemitibus Inenarrabilibus ^^ qul autem scrutatur corda scit 
quid desideret spiritus quia secundum deum postulat pro 
sanctis 

^Scimus autem quoniam diligentibus deum omnia coope- LBcr m 
rantur in bonum his qui secundum propositum uocati sunt "^i*^"^" 
35^ Nam quos praesciit et praedestinauit conformes fiâri imaginis 
filii eius ut sit ipse primogenitus in multis fratribus 

c. VIII, 11-29. 



192 AD ROMANOS. fc. XXO-XXV. 

« 

XXn* ^Quoş autem praedestinauit hos et uocaoit et 
quos uocauit hos et iustificauit- quos autem iustificauit illos 
et glorificaait 

^'Quid ergo dicemus ad haec si deus pro nobis quis 
contra nos ^ qui filio suo non pepercit sed pro nobis omnibus & 
tradidit eum* quomodo non etiam cum illo omnia nobis donabit 

XXIII- ''Quis accusabit aduersus electos dei- deus 
qui iustificat- '^quis est qui condemnet* christus ihesus qui 
mortuus est immo qui et resurrexit qui est ad dexteram dei 
qui etiam interpellat pro nobis- ''Quis nos separabit a caritate io 
christi- Tribulatio an angustia- an persecutio- an fames an 
nuditas- an periculum an gladius "sicut scriptum est 
IN P8ALM0 q|]Qg propter te morţi afficimur tota die aestimati sumus 
ut oues occisionis 

'^Sed in his omnibus superamus propter eum qui dilexitis 
nos* "Certus sum enim quia neque mors neque uita neque 
angelus neque prindpatus- neque instantia- neque futura* neque 
uirtus- "neque altitudo* neque profundum neque creatura alia 
poterit nos separare a caritate dei quae est in christo ihesu 
domino nostro + , so 

XXIIII- ^'^ Ueritatem dico in christo non mentior- 
testimonium mihi perhibente conscientia mea in spiritu sancto- 
^ Quoniam tristitia est mihi magna- 'et continuus dolor cordi meo 

'Optabam enim ipse ego anathema esse a christo pro 
fratribus meis qui sunt cognati mei secundum carnem ^qui2s 
sunt israhelitae* Quorum adoptio est filiorum et gloria et 
testamentum et legislaţie et obsequium et promissa 

'Quorum patres et ex quibus christus secundum carnem* 
Qui est super omnia deus benedictus in saecula- amen 

XXV- 'Non autem quod exciderit uerbum dei* Nonso 
enim omnes qui ex israhel- hii sunt israhelitae- ''Neque qui 
semen sunt abrahae omnes filii sed in isac uocabitur tibi semen 

'Id est non qui filii carnis hii filii dei sed qui filii sunt 
promissionis aestimantur in semine 

' promissionis enim uerbum hoc est- Secundum hoc tempus as 
ueniam et erit sarrae filius 

c. vin, 80 - IX, 9. 



c. XXV-XXVmi.] AD ROHAMOS. 193 

^^Non solum autem illi sed et reueccae ex uno concubitum 
habens isaac patre nostro 

"Cum enim nondum nati fuissent aut aliquid egisscnt 
boni aut mali ut secuDdum electionem dei propositum maneret 
6 Non ex operibus sed ex uocatione ^^dictum est ei ^ 

Quia maior seruiet minori ingenesi 

" Sicut scriptum est- iacob dilexi- esau autem odîo habui «n mala- 

■• vHlEL 

XXVL "Quid ergo dicemus numquid iniquitas apud 
deum absit 
10 '* Moysi enim dicit miserebor cui misereor et inisericor- « kxodo 
diam praestabo cui misertus fuero- "Igitur non uolentis neque 
currentis sed miserentis est dei- " Dicit enim scriptura pharaoni- 
Quia in boc ipsum excitaui te ut ostendam in te uirtutem 
meam et ut adnuntietur nomen meum in unluersa terra- 
15 XXVII- "Ergo cui uult miseretur et quem uult indurat 
^'dicis itaque mihi quid adhuc quaeritur uoluntati enim 
eius quis resistit 

^0 homo tu quis es qui respondeas deo- numquid dicit 
figmentum ei qui se finxit quid me fecisti sic- '* an non habet propheA 
sopotestatem figulus Iuti ex eadem massa facere aliud quidem 
uas in honorem aliud uero in contumeliam 

XXVIII- **Quodsi uolenâ deus ostendere iram et 

notam facere potentiam suam* Sustinuit in multa patientia 

uasa irae apta in interitum ^ut ostenderet diuitias gloriae 

3ă suae in uasa misericordiae quae praeparauit in gloriam '^ quos 

et uocauit nos non solum ex iudaeis sed etiam ex gentibus 

** Sicut în osee dicit uocabo non plebem meam plebem "« osek 
meam et non misericordiam consecutam misericordiam con- 
secutam 
80 ^£t erit in locum ubi dictum est eis non plebs mea- 
uos ibi uocabuntur filii dei uiui 

XXVIin- ''Esaias autem clamat pro israhel- Si fuerit '^^^l^\\ 
numems filiorum israhel tamquam arena maris reliquiae saluae 
fient- ^Uerbum enim consummans et brebians in aequitate 
35 quia uerbum brebiatum faciet dominus super terram 

^ Et sicut praedixit esaias nisi dominus sabaoth reliquisset » ksaia 

C. IX, 10-29. """^ 

13 



194 



AD ROHANOS. [c. XXVnil-XXXII. 



PROF- 



IN LEUITICO 



nobis semen sicut sodom facti essemus et sicut gomorra 
similes fuissemus 

XXX- ^Quid ergo dicemus quod gentes quae non 
sectabantur iustitiam- adpraehenderunt iustitiam- iustitiam 
ai4pn qnae ex fide est s 

^' Israhel uero sectando legem iustitiae- in legem iustitiae 
non peruenit- •^Quare quia non ex fide sed quasi ex operibus 
offenderunt in lapidem offensionis *^ sicut scribtum est 
m KSAu £^cce pono in sion lapidem offensionis et petram scandali 

et omnis qui credit in eum non confundetnr io 

XXXL ^^^'^Fratres uoluntas quidem cordis mei- et 
obsecratio ad deum fit pro illis in salutem 

^Testimonium enim perhibeo illis quod aemulationem dei 
habent sed non secundum scientiam- * Ignorau tes enim dei 
iustitiam et suam quaerentes statuere iustitiae dei non sunt 15 
subiecţi 

^ Finis enim legis christus ad iustitiam omni credeiiti 

XXXII- ^Moyses enim scribsit quoniam îustitia quae 
ex lege est qui fecerit homo uiuit in ea 

^quae autem est ex fide iustitia sic dicit 20 

"'RSiJ.n^®' Ne dixeris in corde tuo 

quis aseendit in caelum id est christum deducere 

^aut quis descendit in abyssum hoc est christum ex 
qiortuis reuocare 
iNDKUTKRo- * Scd quid dicit scriptura prope est uerbum in ore tuo as 
et in corde tuo- hoc est uerbum fidei quod praedicamus 

^quia si confitearis in ore tuo dominum ihesum et in 
corde tuo credideris quod deus illum suscitauit ex mortuis 
saluus eris 

*® Corde enim creditur ad iustitiam- ore autem confessio» 
fit in salutem 

^^ dicit enim scriptura 
"natale Omnis qui credit in illum non confundetnr 

TRiK^PAmJ ^^non est enim distinctio iudaei et graeci 

nam idem dom|pus omnium diues in omnes qui inuocantas 
illum 

c. IX, 29 - X, 12. 






c. XXXII-XXXV.] AD ROHAMOS. 195 

" Omnis enim quicumque iauocauerit nomen domini « "'cheam 

PROF- 

sâluus ent 

XXXm "quomodo ergo inuocabunt in quem non 
credîderunt- aut quomodo credunt ei quem non audierunt 
5 quomodo autem audient sine praedicante "quomodo uero 

praedicabunt nisi mittantur: sicut scriptum est 

quam specioşi pedes euangelizantium pacem- euangeh- prof- 
zantium bona- ^^sed non omnes oboediunt euangelia 

Esaias enim dicit domine quis credidit auditui nostro »kksaia 

* PROF- 

10 ''ergo iides ex auditu auditus autem per uerbum christi- 
'^Sed dico numquid non audierunt et quidem 

In oranem terram exiit sonus eorum* et in finis orbis *^xvui'"° 
terrae uerba eorum- ^^ Sed dico numquid israhel non cognouit 

Primum moyses dicit 'deutero-" 

15 ego ad aemulationem uos adducam in non gentem- in 
gentem insipientem in iram uos mittam 

^* Esaias autem attdet et dicit- inuentus sum non quaeren- trof ^ 
tibus me 

palam apparui bis qui me non iuterrogabant 
20 ^'ad israhel autem dicit 

^ tota die expandi manus meas ad populum non credentem 
et contradicentem mihi 

XXXIin- "'Mico ergo numquid reppulit deus populum 

suum absit- Nam et ego israhelita sum ex semine abraham 

23 tribu beniamin- * Non reppulit deus plebem suam quam praesciit- 

an nescitis in helia- quid dicit scriptura* quemadmodum inter- 

pellat dominum aduersus israhel 

'Domine prophetas tuos occiderunt- altaria tua suffo- "'uB^ir 
derunt et ego relictus sum solus et quaemnt animam meam- 
80* Sed quid dicit illi responsum diuinum- Beliqui mihi TU 
uirorum qui non curbauerunt genua ante bahal* 

^Sic ergo et in hoc tempore reliquiae secundum electionem 
gratiae saluae factae sunt- 

* Si autem gratia non ex operibus alioquin gratia iam 
85 non est gratia 

XXXV- 'quid ergo quod quaerebat israhel- hoc non 

c. X, 13 — XI, 7. 

13* 



196 AD ROHANOS. [c. XXXV-XXXVII. 

est consecutus elcctio autem consecutâ est ceteri uero ex- 
caecati sunt 

*Sicut scriptam est 

IN ESAIA 

pROF dedit iUis deus spiritum conpunctionis- oculos ut non 

uideant* aures ut nou audiant usque in hodiernum diem a 

IN psALHo ' Et dauid dicit fiat mensa eorum in laqueum et • • • 

XVIII 

et in scandalum et in retributionem illis- 

^° Obscurentur oculi eorum ne uideant et dorsum eorum semper 
incurua 

XXXVI- "dico ergo numquid sic oflFenderunt ut ca- io 
derent- absit* Sed illorum delicto salus gentibus ut illos ae* 
mulentur- '^quod si delictum illorum diuitiae sunt mundi et 
deminutio eorum diuitiae gentium quanto magis plaenitudo 
eorum 

XXXVII- ^'Uobis enim dico gentibus quamdiu quidem » 
ego sum gentium apostolus- ministerium meum honorificabo 

^* Si quo modo ad aemulandum prouocem camem meam et 
saluos faciam aliquos ex illis- '*Si enim amissio eorum recon- 
ciliatio est mundi quae adsumptio nisi uita ex mortuis- '® Quod 
si delibatio sancta est et massa* et si radix sancta- et râmi 20 

"Quod si aliqui ex ramis fracti sunt- tu autem cum 
oleaster esses insertus es in illis et socius radicis et pingui* 
dinis oliuae ' factus es 

'^Noli gloriari aduersus ramos* quod si gloriaris non tu 
radicem portas sed radix te 3s 

"dicis ergo fracti sunt râmi ut ego insererer ^'bene- 
propter incredulitatem fracti sunt 

Tu autem fide sta- noii altum sapere sed time 

^^Si enim deus naturalibus ramis non pepercit ne forte 
nec tibi parcat so 

^Uide ergo bonitatem esse ueritatem dei in eos quidem 
qui caeciderunt seueritatem in te autem bonitatem dei- si per- 
manseris in bonitatem 

alioquin et tu excideris 

*'sed et illi si non permanserint in incredulitatem in-s» 
serentur- potens est enim deus* iterum inserere illos- 

c. XI, 7-23. 



c. XXXVI1-XLI.1 AD ROUANOS. 197 

'^Nam si tu ex naturali excissus es oleastro et contra 
naturam insertus es in bonam olibam- quanto magis hii secun- 
dum naturam inserentur suae oliuae 

XXXVIII- ^Nolo enim uos ignorare fratres mysterium de adue». 

, . «x* !.•••• X TO DOMINI 

& hoc- ut uon sitis uobis ipsis sapientes 

Quia caecitas ex parte contigit in israhel* donec pleni- 
tudo gentium intraret ^ et sic omnis israhel ' saluus fieret- 
sicut scriptum est 

Ueniet ex sion qui eripiat et auertat inpietatem ab iacob- SofetÎ 
10 ^^et boc iilis a me testamentum cum abstulero peccata eorum- 
^Secundum euangelium quidem inimici propter uos secundum 
electionem autem carissimi propter patres- **Sine paenitentia 
enim sunt dona et uocatio dei 

"^ Sicut enim et uos aliquando non credidistis deo nune 
is autem misericordiam consecuti estis propter iliorum increduli- 
tatem* '' ita et sti nune non crediderunt in uestram misericor- 
diam ut et ipsi misericordiam consequantur 

^Conclusit enim deus omuii^.^fo incredulitate ut omnium 
misereatur 
vo XXXVIIU- "O- altitudo diuitiarum sapientiae et 
scientiae dei 

quam inconpraehensibilia sunt iudicia eius et inuestigabiles in esaia 

PROFETA 

uiae eius» "^Quis enim cognouit sensum domini aut quis con- 
siliarius eius fuit- ^aut quis prior dedit illi et retribuetur ei* 
2ă '"Quoniam ex ipso et per ipsum et in ipso sunt omnia- 
ipsi gloria in saecula saeculorum amen + 

XL- '^^Obsecro itaque uos fratres per misericordiam ^Jj^c^jn^ 
dei ut exhibeatis corpora uestra hostiam uiuentem sanctam cuSoo^fK- 
deo placentem rationabilem obsequium uestrum *"^**^ 

80 ^Et nolite confirmări huic saeculo* sed reformamini in 
neuitate sensus uestri 

Ut probetis quae sit uoluntas dei bonam et placens et perfecta 

XLL 'Dico enim per gratiam dei quae data estmihi 

omnibus qui sunt inter uos non plus sapere quam oportet 

35saperer sed sapere ad sobrietatem- et unicuique sicut deus 

diuisit mensura-fidei 

e. XI, 24 - XII, 3. 



198 AD ROMANOS. [c XLII-XUII. 

XLIL ^Sicut enim in uno corpore multa membra 

habemus omnia aatem membra non eundem actum habent* 

*ita mulţi unum corpus sumus in christo- Singuli autem alter 

lECTio alterius membra- + ^habentes autem donationes secundum 

gratiam quae data est nobis differentes 5 

Siue prophetiae secundum rationem fidei 

^Siue ministerium in ministrando 

Siue qui docet in doctrînam 

®qui exortatur in exortando 

qui tribuit in simplicitate io 

qui praeest in sollicitudine 

qui miseretur in hilaritate- ^dilectio sine simulatione* 
Odientes malum adherentiss bono- **^Caritatem fraternitatis 
inuicem diligentes honorem inuicem praeuenientes "soUicitu- 
dinem non pigri i& 

Spîritu feruentes domino seruientes* **Spe gaudentes in 
tribulatione patientes* Orationi instantes " necessitatibus 
sanctorum commiinicantes li^pitalitatem sectantes 

"Benedicite persequentes uos- Benedicite et nolite maledicere 

"Gaudere cum gaudentibus flere cum flentibus "in idao 
ipsum inuicem sentientes* Non alta sapientes sed humilibus 
consentientes + 
"^SÎanÎ"" Nolite esse prudentes aput uosmet ipsos "nulii malum 
pro malo reddentes 

Prouidentes bona non tantum coram deo- sed coram^s 
omnibus hominibus 

^® Si fieri potest quod ex uobis est cum omnibus hominibus 
pacem habentes» '^Non uosmet ipsos defendentes carissimi sed 
date locum irae 
*"pROF^ Scrjptum est enim mihi uindictam ego retribuam dicitao 

dominus- 

^Sed si esurit inimicus tuus ciba illum si sitit potum 
da illi- hoc enim faciens carbones ignis congerisuper caput eius 

^^ Noii uinci a malo sed uince in bono malum + 

XLIII- '^*' Omnibus potestatibus sublimioribus pubditias 

estote* non est enim potestas nisi a deo- quae autem sunt a 

c. XII, 4 - xm, 1. 






i 



c. XLUII-XLVI.] 



AD ROMANOS. 



199 



LECT- IN 



MIMICA 



deo ordinatae sunt ^ Itâque qui resistit potestati* dei ordinationi 
resistit- 

Qui autem resistuut- ipsi sibi damnationem adquirunt- 
^Nam principes uon sunt timori boni- sed mali- Uis autem 
5 non timere potestatem bonum fac et habebis laudem ex illa 

^Dei enim minister est tibi in bono- ^si autem malum 
feceris time* non enim sine causa gladium portat 

Dei enim minister est* uindix in ira ei qui malum agit 
^Ideo necessitate subditi estote non solum propter iram sed 
joet propter conscientiam 

*Ideo enim et tributa praestatis- miniştri enim dei sunt 
in hoc ipsum seruientes 

XLini- ''Reddite ergo omnibus debita- Cui tributum 
tributum cui uectigal- uectigal- Cui timorem timorem cui 
i^honorem honorem ^nemini quicquam debeatis nisi ut inuicem 
diligatis- + Qui enim diligit proximum legem in plebem- ® Nam quadbagb- 
non adulterauis* non occidis- non furaueris non concupisces ^"iSiî^ţ*'- 

Et si quod est aliud mandatizm in hoc uerbo instauratur- 
Diligis proximum tuum tamquam te ipsum 
20 *°Dilectio proximi malum non operatur- plenitudo ergo 
legis est dilectio 

XLV- "Et hoc scientes tempus quia hora est iam 
uos de somno surgere 

Nune enim propior est nostra salus quam cum credi- 
25 dimus 

"Nox praecessit dies autem adpropiauit , 

abiciamus ergo opera tânebrarum et induamus arma 
lucis* ^^ Sicut in die honeste ambulemus- Non in comisationibus 
et ebrietatibus- Non in cubilibus et inpudicitiis 
30 Non contentione et aemulatione- ^^Sed induite dominum 
ihesum christum 

XLVI* J]t carnis curam ne feceritis in desideriis 

'^' ' Infirmum autem in fide adsumite- non in disceptationibus 
cogitationum* ^Alius enim credit manducare omnia* qui autem 
S'infirmuş est olera manducet* ^His qui manducat non man- 
ducantem non spernat 

c. XIII, 1 - XIV, 3. 



200 



AD ROMANOS. [c XLVI-L. 



£t qui non manducat manducantem non iudicet* Dcus 
enim illum adsumpsit- ^tu quis e.s qui iudices alîenum senium 
suo domino stat* ant cădit- Stabit autem* potens enim est 
deus- iterura statuere illum- + *Nam alius indicat diem plus • 
inter diem* alius indicat omnem diem* unusquisqne suo sen- 5 
sum abundet* 

®Qui sapit diem domino sapit et qui manducat- domino 
manducat* gratias enim agit deo* Et qui non manducat domino 
non manducat et gratias agit deo 

XLVII* ''Nemo enim nostrum sibi uiuet* nemo sibî»^ 
moritur* ®Siue enim uiuimus siue moriemur domino moriemur* 
Sine ergo uiuimus siue moriemur domini sumus 

XLVIII- •In hoc enim christus mortuus est et re- 
surrexit ut et uiuorum et mortuorum dominetur 

**^Tu autem quid iudicas fratrem tuum- aut tu quare»* 
iBcno m spernis* fratrem tuum* + Omnes enim stabimus ante tribunal dei 
^QKsuA "Scriptum est enim uiuo ego dicit dominus- quoniam 

pRonsTA ii^hi flectet omne genu* et omnis lingua confitebitur deo 

^'Itaque unusquisque nostrum pro se rationem reddet 
deo- "Non ergo amplius inuicem iudicemus- sed hoc indicate» 
magis ne ponatis offendiculum fratri uel scandalum 

XLVIIII- "Scio et confido in domino ihesu* quia nihil 
commune per ipsum nisi ei qui existimat quid commune esse 
illi commune est 

L* "Si enim propter cibum frater tuus contristatur* » 
iam non secundum caritatem ambulas 

Noii cibo tuo illum perdere pro quo christus mortuus 
est* "Non enim blasphemetur bonum nostrum* "Non est 
regnum dei esca et potus* sed iustitia et pax et gaudium in 
spiritu sancto ^ 

" Qui enim in hoc seruit christo- placet deo^ et probatus 
est hominibus 
ouADRAGB. !• Itaquc quae pacis sunt sectemur* + et quae aedificationis 
Kioyun gmjt ju innicem custodiamus 

^Noli propter escam destruere opus dei » 

c. XIV, 8-ao. 



c. L-LL] AD ROHANOS. 



201 



Omnia quidem manda suntr sed malum est homini qui 
per offensionem manducat 

'^ fionum est non manducare carnem et non bibere uinum- 

neque in quo frater tuus offendit aut scandalizatur aut înfir- 

» matur- ^Tu fidem habis paenes temet ipsum- babe coram 

deo* Beatus qui non iudicat semeţ ipsum in eo quod probat- 

^Qui autem discernit si manducauerit damnatus est quia 

non ex fide- Omne autem quod non est ex fide peccatum estf 

^^'^ Debemus autem nos firmiores inbecillitates infirmorum 

to susţinere et non nobis plăcere- * Unusquisque uestrum proximo 

suo placeat in bonam aedificationem 

"Etcnim christus non sibi placuit- Sed sicut scriptum est 

Inproperia inproperantium tibi ceciderunt super me "'ix^vu?^ 

LI- ^Quaecumque enim scripta sunt ad nostram 

Îndoctrinam scripta sunt. ut per patientiam et consolationem 

scripturarum spem habeamus- ^ Deus autem patientiae et solacii 

det uobis in id ipsum sapâ-e in alterutrum secundum ihesum 

christum- 

*nt unianimes uno ore honorificetis deum et patrem 
» domini noştri ihesu christi- + 

"Propter quod suscipite inuicem sicut et christus suscepit 
uos in honorem dei- + • Dico enim christum ihesum ministrum cisione in 

OCTABAS 

fuisse circumcisionis propter ueritatem dei ad confirmandas '*®""** 
promissiones patrum 
^ Geutes autem super misericordiam honorare deum- sicut 

scriptum est 

Propter hoc confitebor tibi in gentibus et nomini tuo 'Tv^î"^ 
cânta bo 

'^£t iterum dicit- Laetamini gentes cum popula eius- " et %b^u^tero^ 

NOUIO 

»> iterum lăudate dominum omnes gentes et magnificate eum 
omnes populi 

'^Et rursus esaias ait- erit radix iesse et qui exsurget frqfeta 
regere gentes in eo gentes sperabunt 

^^Deus autem spei inpleat uos omni gaudio et pace in 

3» credendo ut abundetis in spe in uirtute spiritus sancti- '^ Certus 

sum autem fratres mei et ego ipse de uobis quoniam et ipsi 

C. XIV, 20 — XV, u. 



202 AD ROMANOS. [c. LI. 

pleni estis dilectione repleti omni scientia ita ut possitis 
alterutrum monere + 

'^ Audacius autem scripsî uobîs frâtres ex parte tamquam 
in memoriam uos reducens 

Propter gratiam quae data est mihi a deo " ut şira s 
minister christi ihesu in gentibu^- Sanctificans euangelium dei 
ut iiat oblatio gentium accepta sanctificată iu spiritu sancto- 
*'Habeo igitur gloriam in christo ihesu ad deum- "Non enim 
aîideo aliquid loqui eorum quae per me non eflfecit christus 
in oboedientia gentium uerbo et factis io 

^^In uirtute signorum et prodigiorum in uirtute spiritus sancti 

Ita ut ab hierusalem per circuitu usque in illyricum 
repleuerim euangelium christi- ^Sic autem hoc praedicaui 
euangelium non ubi nominatus est christus* ne super alienum 
fundamentum aedificarem is 

^* Sed sicut scriptura est quibus non est adnuntiatura de 
eo uidebunt et qui non audierunfintellegent- ** Propter quod 
et inpediebar plurimum uenire ad uos * 

^^Nunc uero ulterius locum non habens in his regionibus- 
Cupiditatera autem habens ueniendi ad uos ex multis iamio 
praecidentibus annis 

**Cum in hispaniara proficisci coepero* spero quod prae- 
teriens uideara uos et a uobis deducar illuc si uobis primum 
ex parte fruitus fuero- *'Nunc igitur proficiscar in hierusalem 
ministrare sanctis «& 

*^ Probauerunt enim macedonia et acaia conlationem ali- 
quara facere in pauperes sanctorum qui sunt in hierusalem 

"Placuit enim eis et debitores eorum sunt- Nam si spiri- 
taliura eoipum participes facti sunt gentiles debent et in cama- 
libus rainistrare eis- ^Hoc igitur cum consummauero et ad-8o 
signauero fructum hune- proficiscar per uos in hispaniam 

^Scio autem quoniam ueniens ad uos in abundantiam 
benedict onis christi ueniam- ^Obsecro igitur uos fratres per 
dominum nostrura ihesura christum et per caritatem spiritus 
sancti- ut adiubetis me in orationibus et oretis pro me ad«> 
dominum ''ut libercr ab iiifidelibus qui sunt in iudaea 

c. XV, 14-81. 





c. LI.] AD ROHANOS. 203 

Et ministeriam meum quod hierosolymam defertor accepta- 
bile sanctis fiat- '^Ut neniam ad uos in gaudio per uolnntate 
christi ihesu et requîescam uobiscum 

^^Deus autem pacis sit cum omnibus uobis* amen 
5 *^' ^ Commendo autem uobis phoebem sororem nostram» 

quae est in ministerio eccif siae quae est cenchris- 

^Ut eam suscipiatis iu domiuo dignae satis et adsistatis 
ei in quocumque negotio uestri indiguerit etenim ipsa quoque 
adsistit mihi ipsi et multis 
10 'Salutate priscam et aquilam adiutores meos in christo 
ihesu* * qui pro anima mea suas ceruices subposuerunt- quibus 
non solus ego gratias ago* sed et cuncta ecclesia gentium 
^et domestica eorum ecclesiam* 

Salutate ephenitum dilectum mihi- qui est primitiuus 
i&asiae in christo 

® Salutate mariam quae multum laborauit in uobis- ^Salutate 
andronicum et iuniam cognatos et concaptiuos meos qui sunt 
nobiles in apostolis- qui et ante me fuerunt in christo- ^ Salutate 
nmpliatum dilectum mihi in domino- * Salutate urbanum ad- 
20 iutorem nostrum in christo et stacthin dilectum meum- ***Salutate 
apellen probum in christo» "Salutate eos qui sunt ex aristo- 
boli» Salutate- erodionem cognatum meum» Salutate eos qui 
sunt ex narcessis 

'^ Salutate et trifenam et trifosam- quae laborant in domino* 
25 Salutate persidam carissimam- quae multum laborauit in 
domino» *^ Salutate rufum electum in domino- et matrem eius 
et meam- 

"Salutate asincritum- flegontan hermen- patrobam herman- 
et qui cum eis sunt fratres» ^^ Salutate filologum et iuliam et 
3(>nereum et sororem eius- et olympiadem- et omnes qui cum 
eis sunt sanctos» ^* Salutate inuicem in osculo sancto- 

Salutant uos omnes ecclesiae christi»* "Rogo aut^m uos 

fratres ut obseruetis eos- qui dissensiones et oflfendicula- 

praeter doctrinam quam uos didicistis faciunt et declinate ab 

sdillis» '^huiusmodi enim christo domino nostro non seruiunt* 

sed suo uentri- 

c. XV, 81 - XVI, 18. 



/ 




204 



AD ROHANOS. [c. LI. 



Et per dalces sermones et benedictiones- seducant corda 
innocentium 

'^Uestra enim oboedientia in omnem locum prouulgata 
est» Gaudeo igitar in uobis- sed uolo uos sapientes esse in 
bono et simplices in malo» ^deus autem pacis conterct satanan s 
sub pedibus uestris uelociter» Giratîa domini noştri ihesu 
christi uobiscum» ^'Salutat uos timotheus adiutor meus- et 
lucius et zason et susipater cognati mei- 

^'Saluto uos ego tertius qui scribsi epistulam in domino- 

^^ Salutat uos gaius hospes meus- et uniuersae ecclesiaeio 
gentium» Salutat uos herastus arcarius ciuitatis- et quartus 
frater» 

^ Ei autem qui potens est uos confirmare- iusta eţiangelium 
meum et praedicationem ihesu christi» Secundum reuelationem 
mysterii- temporibus aetemis taciţi- **quod nune patefactumi& 
est per scribturas prophetarum» Secundum praeceptum aetemi 
dei- ad oboeditionem fidei in cunctis gentibus» 

Cognito *^solo sapienţi deo- per ihesum christum- Cui 
honor in saecula- saeculorum amen 

c. XVI, 1&-27, ^ 

EXP. EPIST- AD ROMANOS- INC- AD CORINT- 



Corinthi sunt acai- hii similiter ab apostolos audierunt 
uerbum ueritatis et subsi multifariae a falsis apostolis. quidam a 
fylosophiae uerbo aeloquentia alia secta legis iudaicac inducti- hos 
reuocat apostolos ad ueram euangelicatu sapientiam* Scribeus cis ab» 
epheso per timotheum 

INC BREUIS- EPISTULAE 

I* de plenitudine diuitiarum gratiae corinthiorum 
IL de apostolo ad unitatem corinthios conponente 
III. de contentione corinthiorum » 

IIU- de uerbo cruciş quod stultitia sit pereuntibus saluis 
uerbo futuris uirtus sit dei 
V. de perditione sapientiae saeculi 

VL de deo elegentem stultitiam stius saeculi. infirma et 
ignobilia. ut confundat sapientes et fortia ut et quias 
gloriatur in domino glorietur 



BREUIS EPIST. I AD CORIKTHIOS. 205 

VIL (le sapientia mundi et sapientia dei 
VIIL de bonis futuris quae nondum sunt cuiq. reuelata 
YIIIL de spiritu omnia perscrutantem 

X* de spiritu dei et mundi istius spiritu et de spiritalibus 
& bominibus et animalibus 

XL de spiritalibus et carnalibus- et de apostolo lacte corin- 

thiis propinare 
XII. de aedificio cultuq* doctrinae et de aedificatorib. et 
doctorib* et mercedib. operantium uel cuius operatio 
10 arserit detrimentum. 

XnL de sanctis quod templum sint dei 
XUIL de sanctis quod aliter sapientes esse non possent nisi 
stultitia saeculo fuerint et de sapientib. saeculi quod ubi 
se existimant sapere ipsi stultissimi deprachendantur 
15 Xy. de inania iactantia gloriantes in homine et quod sanctis 

tam praesentia quam futura sint diuinitus adtributa 
XVI' de contemptu existimationis humane- et desiderio laudis 

fîiturae cum deo 
XVIL de una gloria 
90 XVIIL de apostolis mundo huie et angelis et bominibus specta- 

culis factis et omnibus eorum passionib* quod per onmia 

manib. operaţi 

XVIUI* de apostolo in domino christo in euangelium chorinthios 

generantem et de sanctis quod apostolos debeant imitări 

25 XX. de apostolo moenante corinthiis et quod non in sermone 

sed in uirtute est regnum dei 
XXL de fomicatione facta inter corinthios 
XXIL de traditione fornicatoris satanae 
XXIIL de contagione et pascha 
ao XXIIIL de separatione sanctorum a praetereuntibus disciplinam 
XXV- de fratribus disceptantibus quod a fratribus debeant 
iudicari. et quod sancti mundum et angelos iudicabunt 
XXVI. de sanctis quod iniuriam non facere debeant sed tolerare 
XXVII, de iniustis quod regnum dei non possidebunt et quod 
86 omnia peccata baptismi gratia diluantur 

XXVIII de pudicitia et resurrectionc 

XXVIIU. de sanctis quod membra sint domini et de foiiiicatorib. 
liuod membra sint meretricis 
XXX. de magnitudine criminis fomicationis- et quod sancti sui 
40 non sint. sed praetio sanguinis dominici conparati 

XXXI- de coniugibus et mutua corporum potestate 



206 



BRBUtS EPIST. I. AD CORINTHIOS. 



XXXII- de apostoli contenentia et diuersitate donorum 
XXXIIL de felicitate continentiae* et melius esse nubi quam uri 
XXXUU* de coniugibus non separandis 
XXXV. de uiro ac muliere coniuges in fide înfideles habentibus 
XXXVI- de unoquoque ut sic permaneat- quemadmodum est et * 

uocatus 
XXXVII- de uirginibus et uiduis et contemptu praesentium 
XXXVIII, de nuptiis iteratis 
XXXVmi. de sacrificatis simulacro 

XL. de paulum se^ apostolum esse corinthiis protestante, et io 

de ceteris apostolis circumducentib. feminas 
XLI- de apostolo omnibus bonis se per omnia conparante 
XLII de conparatione in stadio currentium 
XLIIL de apostolo corpus suum cedente et seruituti subdente 
XLIIII- de baptismum iudaeorum ignorantium et spiritali esca et^^ 
potus et prostratione plurimorum* et peccatis omnib- in 
deserto 
XLV' de figuris quae iudaeis acciderint scribta sunt ad cor- 

reptionem nostram 
XLVL de periculo anîmae confidentiae » 

XLVII- de domino sic teniptante famulos suos- ut possent omnia 

susţinere 
XLVIII- de benedictione panis et calicis 

XLVUII- de his quae idolis sacrificantur quod daemoniis immo- 
lentur- et quod omnia liceant uniuersa 25 

L- de libertate emendi omnium quae in macello uenduntur 
LI- de conuiuio gentium et profanatis 
LU- de apostolo omnibus bonis placente per omnia et quod 

sancti semper apostolos debeant imitări 
LIII- de corinthiis apostoli traditionem tenentib. so 

LUU' de domino quod uirorum omnium caput est- et uir mulieris 
et domini christi deus 
LV. Omni uiro orante et faemina aut profetante non uelato 

capite uel uelato 
LVI- de communi conuiuio et heres as 

LVII- de traditione domini et sanctificatione panis et calicis 
LVIIL de accipientib- indignae eucharistia 
LVIIII- de expectatione mutua in conmuni conuiuio* 

LX* de spiritalibus et diuisionibus donorum et conparatione 
corporis adque membrorum. et omnium credentium ex«o. 
diuersis condicionibus unitate • 



c. l-m.] AD CORINTHIOS I. 207 

LXL de excellentia caritatis et destructione profetiae adque 
linguarum et omnium quae ex parte sunt cum id quod 
perfectum fuerit 
LXII- di ininentia profetiae et de linguis loquentib. 
5 LXIII- de profetantibus 

LXIIIL de silcntio mulierum in ecclesiam 
LXV. de resurrectione et fine 
LXVI' de coUectis quae in sanctis fiunt 
LXVn. de apoUo 
^0 LXVIII, de apostolo exortante corinthio 
LXVini. de domo stefanae 

LXX. de stefano et fortunato et achaico 
LXXI. de ecclesiis asiae et aquilae et priscilla hospitibus pauli 
LXXII' de apostolo anathematizantes eos qui non credunt dominum 
i& ihesum 

EXPL. BREBES CORINT. INCP. 
CORPUS EPISTULAE 

^^'Paulus uocatus apostolus christi ihesu- per uolun- 
tatem dei- et sustenes frater* *ecclesiae- dei •••tis in christo 
aoihesu- qui sunt corinthii uocatis sanctis 

Cum omnibus qui inuocant nomen domini ihesu christL- 
in omni loco ipsorum et nostro» ^Gratia uobis et pax a dec 
patre nostro et domino ihesu christo* ^Gratias ago deo meo 
semper pro uobis- in gratia dei quae data est uobis- in christo 
» ihesu ♦ 'Quia in omnibus diuites facti estis in illo in omni 
uerbo et in omni scientia» ^Sicut testimonium christi confir- 
matum est in uobis- ''ita ut nihil uobis desit in nulla gratia « 
Expectantibus reuelationem domini noştri ihesu christi 

^Qui et confirmauit uos usque ad fincm sine crimine- in 
3odie aduentus domini noştri ihesu christi 

'Fidelis deus per quem uocati estis in societate filii eius 
ihesu christi domini noştri 

II- ^^Obsecro autem uos fratres per nomen domini 
noştri ihesu christi ut id ipsum dicatis omnes et non sint in 

s^ uobis scismata» Sitis autem perfecţi in eodem sensu- et in 
eadem scientiam 

III- "Significatum est enim mihi de uobis fratres 

C. I, 1-11. 



n 



208 AD CORIKTHIOS I. [c III-VI. 

mei* ab his qni sunt chloes* quia contentiones inter uos sunt» 
*' hoc autem dico quod onusquisque uestrum dicit» Ego quidem 
sum pauli- ego autem apoUo* ego uero cephe* ego autem 
christi' "diuisus est chrîstus- 

Numquid paulus crucifixus est pro uobis* aut in nomine & 
pauli baptizati estis- 

IUI* '^Gratias ago deo meo quod neminem uestrum 
baptizaui* nisi crispum et gaium '^ne quis dicat* quod in no- 
mine meo baptizati estis- 

'^Baptizaui autem et stefanae domum* ceterum nescio si io 
quem baptizauerim alium 

^^Non enim misit me christus baptizare- sed euangelizare 
non in sapientia uerbi ut non euacuetur crux christi 

V* ^^Uerbum enim cruciş pereuntibus quidem stultitia 
est- his autem qui salui fiunt id est nobis uirtus dei est 15 
îNRSAiA ^'Scriptum est enim perdam sapientiam sapientium et 

prudentiam prudentium reprobabo» '^Dbi sapiens- ubi scriba- 
ubi conquisitor huius sa^culi- nonne stultam fecit deus sapien- 
tiam huius mundi- 

^'Nam quia in dei sapientia non cognouit mundus per 20 
sapientiam deum- placuit deo per stultitiam praedicationis 
saluos facere credentes» ^^'Quoniam iudaei signa petunt- et 
graeci sapientiam quaerunt 

^'Nos autem praedicamus christum crucifîxum» ludaeis 
quidem scandalum- gentibus autem stultitiam 2â 

^Ipsis autem uocatis iudaeis adque graecis* christum dei 
uirtutem et dei sapientiam 

^ Quia quod stultum est dei- sapientius est hominibus- et 
quod infirmum est dei fortius est hominibus 

VI- '^Uidete enim uocationem uestram fratres- quiaso 
non mulţi sapientes secundum camem- non mulţi potentes- 
non mulţi nobiles» ^''Sed quae stulta sunt mundi elegit deus- 
ut confundat sapientes» Et infirma mundi elegit deus* ut 
confundat fortia» ^Et ignobilia mundi et contemptibilia mundi 
elegit deus- et quae non sunt- ut ea quae sunt destrueret* as 
*®ut non glorietur omnis caro in conspectu eius 

c. I, 11-29. 



* / 

c. VI-X.] AD CORINTHIOS I. 209 

^Ex ipso autem uos estis in christo ihesn- qui factiis 
.est sapientia nobis a deo* et iustitia* et sanctificatio et re- 
demptio» ''Ut quemadmodum scriptum est- qui gloriatur in 
domino glorietur» 
5 VII- *'*Et ego cum uenissem ad uo^s fratres ueni- 
non per sublimitatem sermonis aut sapientiae- adnuntians 
uobis testimonium christi 

^ Non enim iudicaui scire me aliquid inter uos* nisi ihesum 
christum- et hune crucifixum 
10 'Et ego in infirmitatem et timore et tremore multo fui 
aput uos> ^Et sermo meus et praedicatio mea non in persua- 
sibilibus sapientiae uerbis- sed in ostensione spiritus et uirtutis» 
^ Ut fides uestra non sit insipientia- hominum- sed in uirtute dei 
^Sapientiam autem loquimur inter perfectos 
n Sapientiam uero non huius saeculi- neque principum huius 
saeculi qui destruuntur* ^Sed loquimur dei sapientiam in 
mysterio quae abscondita est- quam praedestinauit deus- ante 
saecula in gloriam nostram» ^Quam nemo principum huius 
saeculi cognouit» Si enim cognouissent* numquam dominum 
^ maiestatis crucifixissent 

YIIL 'Sed sicut scriptum est quod oculus non uidit 
nec auris audiuit* nec in cor hominis ascendit quae prae- 
parauit deus his qui dih'gunt eum 

Vini- *®Nobis autem reuelauit deus per spiritum 
-ir»suum» Spiritus enim omnia scrutatur etiam profunda dei- 

" Quis enim scit hominum quae sint hominis- nisi spiritus 
hominis qui in ipso est 

Ita et quae dei sunt nemo cognouit- nisi spiritus dei 

X ''Nos autem non spiritum mundi accipimus- sed 

3» spiritum qui ex deo est- ut sciamus quae a deo donata sunt 

nobis ''quae et loquimur» Non in doctis humanae sapientiae 

uerbis- sed in doctrina spiritus- spiritalibus spiritalia con* 

parantes» '^animalis autem homo non percipit ea quae sunt 

spiritus dei» Stultitia est enim illi et non potest intellegere 

35 ea quia spiritaliter examinator» "Spiritalis autem indicat 

omnia- ipse a nemine iudicatur 

c. I, 30 — n, 15. 

14 



IN ISAIA 



210 AD CORINTHIOS I. [c. X-XIIl. 

'^Quis enim cognouit sensum domini* qui instruat eum* 

Nos autem sensum christi habemus 

XI* ^'Et ego fratres non potui uobis loqui* quasi 
spiritalibus* scd quasi camalibus- 

Tamquam paruulis in christo 'lac uobis potum dedi non & 
escam» Nondum enim poteratis- sed nec nune quidem potestis 
adhuc enim estis carnales 

' Cum enim sit inter uos zelus et contentio* nonne carnales 
estis* et secundum hominem ambulatis 

^ Cum enim quis dicit* ego quidem sum pauli* alius autem io 
ego apoUo» Nonne homines estis* et secundum hominem am- 
bulatis» Quod igitur est apoUo* quid uero paulus* 'miniştri 
eius cui credidistis» Et unlcuique sicut dominus dedit» 

*Ego plantaui apollo rigauit* sed deus incrementum dedit» 
^ Itaque neque qui plantat* est aliquid* neque qui rigat* sed » 
dedica!' qui incrementum dat deus» + ^ Qui plantat autem et qui rigat 
unum sunt* unusquisque autem propriam mercidem accipict 
secundum suum laborem 

XII- 'Domini enim sumus adiutores dei agricultura 
est* dei aedificatio estis» '^Secundum gratiam dei quae datam 
est mihi* ut sapiens architectus* fundamentum posui» alius 
autem superaedificat* unusquisque autem uideat quomodo 
superaedificet* 

"Fundamentum autem aliud nemo potest ponere praeter 
id quod positum est qui est christus ihesus» n 

'^ Si quis autem superaedificat supra fundamentum aurum* 
argentum* lapides praetiosos* ligna faenum* stipulam* '^unius- 
cuiusque opus manifestum erit» dies enim domini declarabit* 
quia in igne reuelabitur* et uniuscuiusque opus quale sit 
ignis probabit» '^ Si cuius opus manserit quod superaedificauit* ao 
mercidem accipiet» ^'Si cuius opus arserit detrimentum patietur» 
ipse autem saluus erit* sic tamen quasi per ignem 

XIII* ^'Nescitis quia templum dei estis* et spiritus 

dei habitat in uobis» ^^Si quis autem templum dei uiolauerit 

disperdet illum deus* templum enim dei sanctum est quods» 

estis uos + 

c. n, 16 — m, 17. 



e. XIIII-XVIII.] AD CORINTHIOS I. 211 

XIIIL '^Nemo se seducat- si qais uidetur inter uos 
sapiens esse in hoc saeculo stultus fiat ut sit sapiens 
^'Sapientia enim huius mandi stultitia est aput deum 
Scriptnm est enim conpraehendens sapientes in astutia eorum " S^^ 
I ^Et iterum dominus nouit cogitationes sapientium quon* » psauio 

iam uanae sunt 

XV- ^'Itaque nemo glorietur in hominibus* omnia 
enim uestra sunt* "siue paulus siue apoUo- siue mundus- siue 
uita- siue mors* siue praesentia- siue futura 
10 Omnia enim uestra sunt ^uos autem christi- christus 
autem dei 

XYL ^>'Sic nos existimet homo ut ministros christi 
et dispensatores mysteriorum dei» ^hic iam quaeritur inter 
dispensatores ut fidelis quis inueniatur 
i& 'Mihi autem pro minimo est ut a uobis iudicer- aut ab 
humano die- sed neque me ipsum iudico» ^Nihil enim mihi 
conscius sum sed non in hoc iustificatns sum» qui autem 
indicat me dominus est» ^Itaque nolite ante tempus indicare* 
quoadusque ueniat dominus» qui et inluminauit abscondita 
20 tenebrarum et manifestauit consilia cordium- et tune erit laus 
unicuique a deo 

XYII* *h'aec autem fratres transfiguram in me- et 

apollo propter uos* ut in nobis discatis» Ne supra quam 

scriptnm est unus aduersus alterum infletur pro alio» ^quis 

ttenim te discemit* quid autem habis quod non accepisti» Si 

autem accepisti quid gloriaris quasi non acceperis» 

^lam saturaţi estis* iam dinites facti estis» Sine nobis 

regnatis* et utinam regnetis* ut et nos uobiscum regnemus 

XYUI- *Puto enim et nos deus apostolos nouissimos 

soostendit tamquam morţi destinatos» quia expectaculum facti 

sumus mundo angelis et hominibus» ^^Nos stnlti propter 

christum* uos autem pmdentes in christo 

Nos infirmi uos autem fortes 

Uos nobiles* nos autem ignobiles» "Usque ad hanchoram 

35 et esurimus et sitimus et nudi sumus* et colaphis caedimnr* 

et stabiles sumus* "et laboramus operautes manibus uestris 

c. ni, 18 — IVi 12. 

14* 



212 



AD CORINTHIOS î. [c. XVIII-XXIII. 



Maledicimur et benedicitnus^ 

persecutionem patimur et sustinemus* *' Blasphemamur 
et obsecramus- 

Tamquam purgamenta 

huius mandi facti sumus omnium perissima usque adhuc» 6 
'^Non ut confundam uos- liaec scribo- sed ut filios carissimus 
moneo* 

XVniL '^Nam si decern milia pedagogorum habeatis 
in christo* sed non maltos patres- 

Nam in christo ihesu per euangelium ego uos genui»io 
'^Rogo ergo uos imitatores mei estote» "Ideo misi ad uos 
timotheum- qui est filius meus carissimus fidelis in domino» 
Qui uos commonefaciat uias meas* quae sunt in christo ihesu 
sicut ubique in omni ecclesia doceo* 

XX* '^Tamquam non uenturus sim ad uos* sic inflatiis 
sunt quidam» ^^Ueniam autem cito ad uos- si dominus uoluerit 
et cognoscam non sermonem eorum qui inâati sunt- sed uir- 
tutem» 

^Non enim in sermone est regnum dei* sed in uirtute 

^'Quid uultis in uirga ueniam ad uos- an in caritate etso 
spiritu mansuetudinis 

XXL **'Omnino auditur inter uos fomicatio- et talis 
fomicatio qualis nec inter gentes» Ita ut uxorem patris sui 
aliquis habeat- 

'Et uos inflati estis et non magis luctum habuistis utss 
toUatur de medio uestrum qui hoc opus fecit 

XXII- *Ego quidem absens corpore praesens autem 
spiritu» 

lam iudicaui ut praesens eum qui sic operatus est 

^In nomine domini noştri ihesu christi* congregatis uobisao 

et meo spiritu* cum uirtute domini ihesu- 

'Tradere huiusmodi satanae in interitu carnis ut spiritus 

saluus sit in die domini noştri ihesu christi 

XXIII- •Non bona gloriatio uestra 
sM\.^9i Nescitis quia modicum fermentum totam massam cor- 35 

rumpit» ''Expurgate uetns fermentum ut si tis noua consparsio 

c. IV, 12 - V, 7. 



MINI BANE 



c. xxm-xxvn.] ad corinthios i. 213 

sicut estis azimi» Etenim pascha nostrum immolatus est 
christus» ^Itaque aepulemur- non in fermento malitiae- et 
nequitiae sed in azimis sinceritatis 

XXIIU- *Scripsi uobis in epistala* ne commisceamini 
6 fornicariis» ^^Non utique fornicariis hoius mundi* aut auaris* 
aut rapacibus aut idolis seruientibus 

Alioqiiin debueratis de hoe mundo exisse» "Nune autem 
Bcribsi uobis non commisceri 

Si is qui fraier nominatur fomicator* aut auarus aut ido- 
lolorum cultor- aut maledicus- aut ebriosus aut rapax- cum 
liuiusmodi nec cibum sumere» 

'^Quo enim mihi de bis qui foris sunt indicare» Nonne 
de bis qui intiis sunt uos iudicatis* nam eos qui foris sunt 
dcus iudicauit 
15 auferte malum ex uobis ipsis 

XXV* ^^audet aliquis uestrum habens negotium ad- 
uersus alterum indicări aput iniquos et non aput sanctos» 
'^an nescitis quoniam sancti de boc mundo iudicabunt» £t si 
in uobis iudicabitur mundus indigni estis qui de minimis 
soiudicetis» 'Nescitis quoniam angelos iudicauimus- quanto magis 
saecularia» * Saecularia igitur iudicia si habueritis contemptibilis 
qui sunt in ecclesia illos constituite ad iudicandum» 

^Ad uerecundiam uestram dico» Sic non est inter uos 

sapiens quisquam qui possit indicare inter fratrem suum» 

33 *^ Sed frater cum fratre iudicio contendit- et boc aput infideles 

XXVI- ^lam quidem omnino delictum est in uobis 
quod iudicia babetis inter uos» 

Quarc non magis iniuriam accepitis» quarenon magis fraudem 
patimini* ® sed uos iniuriam facitis et fraudatis et boc fratribus 
w XXVII* 'An nescitis quia iniqui regnum dei non 
possidebunt 

Nolite errare neque fomicarii* neque idolis seruientes* 
neque adulteri ^® neque moUes- neque masculorum concubitores* 
neque fures- neque auari* neque ebriosi* neque maledici* neque 
urapaces regnum dei possidebunt 

"£t haec quidam fuistis sed abluti estis- sed sanctificaţi 

c V, 7 - VI, 11. 



214 AD CORÎNTHIOS I. [c XXYII-XXXII. 

estis* sed iustificati estis in nomine domini noştri ihesu christi* 
et in spiritu dei noştri -i- 

XXYIII- ''Omnia mihi licent- sed non omnia expediunt 
omnia mihi licent- sed ego sub nuilius redegar potestatem 

"Et esca uentri et uenter escis s 

Deus autem et hune et haec destruet» Corpus autem 
non fomicationis sed domino- et dominus corpori 

'^Deus uero et dominum suscitauit et nos suscitauit per 
uirtutem suam» 

XXVIIII- "Nescitis quia corpora uestra membra io 
sunt christi- 

Toliens ergo membra christi faciam membra meretricis- 
absit» '^An nescitis quoniam qui adheret meretrici unum cor- 
pus effîcitur» Erunt inquid duo in carne una» 

'^Qui autem adheret domino unus spiritus est» îs 

XXX- "Fugite fornicationem omne peccatum quod- 
cumque fecerit horn o extra corpus est* qui autem fornicatur 
in corpus suum peccat» "An nescitis quoniam membra uestra 
templum est spiritus sancti* qui in uobis est» Quem habetis 

a domino et non estis uestri» ^Empti enim estis praetio^ 
magno- glorificate et portate dominum in corpore uestro 

XXXI- '''^de quibus autem scribsistis- bonum est 
homini mulierem non tangere 

'Propter fornicationem autem unusquisque suam uxorem 
habeat* et unaquaeque suum uirum habeat» ' Uxori uir debitum ?& 
reddat* similiter autem et uxor uiro» *Mulier sui corporis 
potestatem non habet sed uir» 

Similiter autem et uir sui corporis potestatem non habet 
sed mulier 

^ Nolite fraudare inuicem nisi forte ex consensu ad tempus » 
ut uacetis orationi» Et iterum reuertimini in id ipsum ne 
temptet uos satanas propter incontinentiam uestram 

XXXII* 'hoc autem dico secundum indulgentiam -non 
secundum imperium» ^Uolo autem omnes homines esse sicut 
me ipsum- sed unusquisque proprium habet donum ex deo» 
alias quidem sic alias uero sic 

c. VI, 11 - VII, 7. 



c XXXm-XXXVIL] AD CORINTHIOS I. 215 

XXXIII- "hoc autem dico non nuptis et uiduis- bonum 
est illis j|i sic manserint sicut et ego 

* Qaod si se non continent nubant* melins est enim nnbere 

qnam uri 

& XXXmi* *®his autem qui matrimonio coniuncti sânt 

praecipio non ego sed dominus uxore a uiro non discedere- 

" quod si descesserit mânere innuptam a uiro suo reconciliari 

et uir uxorem ne dimittat* '^ nam ceteris ego dico non dominus 

XXXV* Si quis frater uxorem habet infidelem- et 

lohaec consistit habitare cum illo non dimittam illam 

" £t si qua mulier habet uirum infidelem et hic consentit 

cum illa non demittat uirum» ^* Sanctificatus est enim uir in- 

fidelis in muliere fideli et sanctificată est mulier infidelis per 

uirum fidelem» alioquin filii uestri inmundi essent nune autem 

i&sancti sunt* 

'^Quod si infidelis discedit discedat» non est enim ser- 
uituti subiectus frater aut soror in eiusmodi in pace autem 
uocabit nos dens» ^'Unde enim scis mulier si uirum saluum 
facias* aut unde scis uir si mulierem saluam facies ^^nisi uni- 
so cuique sicut diuisit dominus» Unumquemquem si uocauit deus- 
ita ambulet* et sicut in omnibus ecdesiis doceo» ^" Circumcisus 
aliquis uocatus est non adducat praeputium 

In praeputio aliquis uocatus est non circumdatur 
^^Circumcisio nihil prode est et praeputium nihilest- Sed 
3ăobseruatio mandatorum dei 

XXXVI- "^Unusquisque in qua uocacatione uocatus 
est in ea permaneat» ''Seruus uocatus es non sit tibi curae- 
sed et^si potes liber fieri magis utere- 

^Qui enim in domino uocatus est seruus- libertus est 
ao domini similiter qui liber uocatus est* seruus est christi» 
^'Praetio empti estis nolite fieri serai hominam 
^* Unusquisque in quo uocatus est in h(OC maneat apud deum 

XXXVII- ^De uirginibus autem praeceptum domini 
non habeo consilium autem do tamquam misericordiam consecutus 

85 a domino ut sim fidelis» '^Exîstimo ergo hoc bonum esse propter 
instantem necessitatem- quoniam bonum est homini sic esse» 

c. VII, 8-26. 



216 AD CORINTHIOS I. [c. XXXVn-XXXYIlII. 

^alligatus es uxori- noii quaerere solutionem 

Solutus es ab uxore noii quaerere uxorem» ^Si aatem 
acceperis uxorem non peccasti» Et si nupserit uirgo non 
peccauit- tribulationem tamen carnis habebunt huiusmodi- ego 
autem parco & 

^^Hoc itaque dico fratres tempus breue est» Reliqnum 
est ut qui habent uxores tamquam non habentes sint» "^Et 
qui flent tamquam non flentes» 

Et qui gaudent tamquam non gaudentes» et qui emunt 
tamquam non possidentes» ^^et qui utuntur hoc mundo tam-to 
quam non utantur- praeterit enim figura huius mundi- ^uolo 
uos sine soUicitudine esse» Qui sine uxore est- soUicitus est 
quae domini sunt- quomodo placeat deo» ^^qui autem cum 
uxore est- sollicitus est quae sunt mundi* quomodo placeat uxori» 

Et diuisa est ^* mulier et uirgo- quae innupta est- cogitat i& 
quae domini sunt- ut sit sancta- et corpore et spiritu- 

Quae autem nupta est- cogitat quae sunt mundi* quomodo 
placeat uiro- 

^Hoc autem ad utilitatem uestram dico- non ut laqueum 
uobis iniciam- sed ad id quod honestum est- w 

XXXVIII- '^Si quis autem turpem se uiderî existimat 
supra uirginem suam quod sit superadulta» Et ita oportet 
fieri quod uult faciat non peccat si nubat» 

'^Nam qui statuit in cor de suo firmus- non habens ne- 
cessitatem» potestatem habet suae uoluntatis- et hoc iudicauit ^s ' 
in corde suo seruare uirginem suam- bene facit» '^Igitur et 
qui matrimonio iungit uirginem suam bene facit- et qui non 
iungit melius facit» '^Mulier alligata est legi quanto tempore 
uir eius uiuit- 

Quod si dormierit uir eius liberata est a lege- cui uuitso 
nubat tantum in domino- 

^^Beatior autem erit u sic permanserit- secundum con- 
silium meum- puto autem quod et ego spiritum dei habeo- 
lErTTora XXXVUII' ®'*De his autem quae idolis inmolantur 

'rîiA moLA scimus quia omnes scientiam habemus» Scientia inflat- caritas S5 
uero aedificat» 

c. VII, 27 - VIII, 1. 



c. XXXVIIU-XL.] AD CORINTHIOS I. 217 

'Si quis se existimat scire aliquid- nondum cognouit 
quemadmodum oporteat eum scire ^ 'Si quis aatem diligit 
deum* hic cognitus est ab eo» ^De his autem quae idolis 
immolantur scimus quia nihil est idolum io mundo* et quod 

5 Dullus deus nisi uniis* ^Nam etsi sunt qui dicantur dii siue 
in caelo siue in terra- siquidem sunt dii muIti et domini 
mulţi» 'Nobis tamen unus deus pater- ex quo omnia et nos 
in illum 

Et unus dominus ihesus christus per qnem omnia- et nos 

toper ipsum. ''sed non in omnibus est scientia- quidam autem 
conscieutia usque nune quasi idolo immolatum manducant* et 
conscientia ipsorum cum şim infirma polluitur» ^£sca autem 
nos non commendat deo» Neque enim si manducauerimus 
abundauimus* 

15 'Uidete autem ne forte haec licenţia uestra offendiculum 
fiat infirmis 

'^Si enim quis uiderit eum qui habet scientiam in idolio 
recumbentem nonne conscientia eius cum sit infirma aedifica- 
bitur ad manducandum immolata- "et peribit infirmus- in tua 

2uscientia frater* propter quem christus mortuus est» ^'Sic 
autem peccantes in fratres* et percutientes conscientiam eorum 
infirmam in christo peccatis» " Quapropter si esca scandalizat 
fratrem meum non manducabo carnem in aetemum ne fratrem 
meum scandalizem» 

s& XL- ''*Non sum apostolus- non sum liber- nonne 
ihesum dominum nostrum uidi 

Nonne opus meum uos estis in domino» 'Et si aliis non 
sum apostolus- tamen uobis sum 

Nam signaculum apostolatus mei- uos estis in domino 

80 'Mea defensio aput eos qui me interrogant haec est 

'Numquid non habemus potestatem sororem mulierem 
circumducendi- sicut ceteri apostoli et fratres domini et 
cephas» 'aut ego solus et barnabas non habemus potestatem 
hoc operandi» ''Quis militat suiş stipendiis umquam 

35 Quis plantauit uineam et de fructu eius non edet 

Quis pascit gregem» Et de lacte gregis non manducat- 

c. VIII, 2 — IX, 7. 



2^9 AD CORINTHIOS I. [t. XL-XLIL 

^numqaid secunda m hominem haec dico* an et lex haec non 
dicit» 
tokomÎo" "Scriptum est enira în lege moysi- non alligabis* os boui 
trituranti- numquid de bubus cura est deo« ^^an« propter nos 
haec dicit utique propter nos scripta sunt» Quoniam debet & 
in spe qui arat arare- et qui triturat in spe fructus percipiendi» 
^'Si nos uobis spiritalia seminauimus- magnum est si camalia 
uestra metamus 

*^Si alii potestatis uestrae participes sunt- non potius 
nos- sed non usi sumus haec potestate* Sed omnia sustinemus io 
ne quod offendiculum demus euangelio christi» "Nescitis quo- 
niam qui in sacrario operantur* quae de sacrario sunt eduut» 
Qui altario deseruiunt cum altario participantur- '^ Ita et 
dominus ordinauit his qui euangelium adnuntiant- de euangelio 
uiuere» ^'Ego autem nuUo horum usus sum» Non scripsi» 
autem haec ut ita fiant in me» 

Bonum est enim mihi magis mori- quam ut gloriam meam 
quis euacuet» ^^Nam si euangelizauero non est mihi gloriam* 
Necessitas mihi incumbit* uae enim mihi est si non euangeli- 
zauero» '''si enim uolens hoc ago mercidem habeo» Si autem m 
inuitus dispensatio mihi credita est» *^quae est ergo merces 
mea ut euangelium praedicans sine sumptu ponam euangelium* 
ut non abutar potestatem meam in euangelio 

XLL '^Nam cum liber essem ex omnibus omnium me 
seruum feci- ut plures lucri facerem» ^Et factus sum iudaeis» 
tamquam iudaeus- ut iudaeus lucrarer» his qui sub lege sunt- 
quasi sub legem essem cum ipse non essem sub lege- ut eos 
qui sub lege erant lucri facerem» 

^'his qui sine lege erant tamquam sine lege essem- Cum 
sine legem dei non essem sed in lege esse christi- ut lucri» 
facerem eos qui sine lege erant» ^factus sum infirmis infirmus 
ut infirmus lucri facerem 

Omnibus omnia factus sum ut omnes facerem saluos + 

^ Omnia autem facio- propter euangelium ut particeps 
eius ef&ciar» ^ 

"fxac^" XLII- •*Nescitis quod hii qui in stadio currunt- omnes 

8»«A c. IX, 8-21 



c. XLII-XLVIIL] AD CORINTHIOS I. 



219 



quidem curmnt- sed udus accipit braaium» Sic currite ut 
conpraehendatis» '^Omnis autem qui in agonem contendit ab 
omnibus se abstiuet- et illi quidem ut corruptibilem coronam 
accipiaot nos autem incorruptam 
» XLIII- ^Ego igitur sic curro nou quasi in incertum» 
Sic pugno nou quasi aerem uerberans- '^sed castigo corpus 
meum- et in seruitutem redigo* ne forte cum aliis praedicauerim 
ipse reprobus efficiar» + 

XLIin* '^'^Nolo enim uos ignorare fratres» Quoniam "Sere" 
lopatres noştri* omnes sub nube fuerunt» *Et omnes mare'^sERo^ 
transierunt 

£t omnes in moyse baptizati sunt- in nube et in mari» 
' Et omnes eandem escam spiritalem manducauerunt» ^ Et omnes 
eundem potum spiritalem biberunt» Bibebant autem de spiritali 
»consequenti eos petra 

Petra autem erat christus + ^ Sed non in pluribus eorum 
beneplacitum est deo* nam prostrati sunt in deserto 

XLV- *Haec autem in figura facta sunt noştri* ut 
non simus concupiscentes* malorum sicut et illi concupierunt» 
2o^Neque idolorum cultores efficiamini sicut quidam ex is ipsis* 
quemadmodum scriptum est 

Sedit populus manducare et bibere et surrexerunt ludere» 
^Neque fomicemur sicut quidam ex ipsis fomicati sunt* et 
ceciderunt una die XXIII milia» * Neque temptemus christum 
^ sicut quidam eorum teroptauerunt* et a serpentibus perierunt» 
'° Neque murmuraueritis sicut quidam eorum murmurauerunt 
et perierunt ab exterminatore 

XLVI* "Haec autem omuia in figura contingebant illis» 
Scripta sunt autem ad correptionem nostram in quos fines 
»saeculorum deuenerunt» ^'Itaque qui se existimat stare uideat 
ne cadat» '^Temptatio uos non adpraehendat nisi humana» 

XLVII* Fidelis autem deus est- qui nou patietur uos 
temptari super id quod potestis sed faciet cum temptatione 
etiam prouentum ut possitis susţinere» 
» "Propter quod carissimi mihi fugite ab idolorum cultura ţ^w^w 
XLVIII* "Ut prodentibus loquor* uos indicate quod dico ««onk 

e. IX, 24 «- X, 16. 



220 AD C0B1NTHI0S I. [c. XLVIIMIII. 

*'Calîcem benedictionis cui beneâicimiis- nonne communi- 
catio sanguinis christi est» Et panis quem frangimus nonne 
participatio corporis domini est» 

"quoniam unus panis unum corpus mulţi sumus omnesque 
de uno pane participamur» s 

XLVniL "Uidete israhel secundum carnem* nonne 
qui edunt hostias participes sunt altaris» "®Quid ergo dico 
quod idolis immolatum sit aliquid- aut quod idolum sit aliquid- 
non quod idolum sit aliquid '^sed quae immolant gentes- 
daemoniis immolant et non deo io 

Nolo autem uos socios fieri daemoniorum» ^* Non potestis. 
calicem domini bibere- et calicem daemoniorum» Non potestis 
mensae domini participes esse et mensae daemoniorum 

^Ân aemulamur dominum ^mquid fortiores illo sumus 

''Omnia licent sed non omnia aedificant ^nemo quodis 
suum est quaerat sed quod alterius 

L* ^Omnem quod in macello uenditur manducate* 
nihil interrogantes propter conscientiam 
'» "xH?^ ** Domini est terra et plenitudo eius 

LL ^'Si quis uocat uos infidelium et uultis ire-ao 
omnem quod uobis adponitur manducate* nihil interrogantes 
propter conscientiam» ^^ Si quis autem dixerit hoc immolaticium 
est idolis- noiite manducare* propter illum qui indicauit* et 
propter conscientiam- 

^Conscientiam autem dico- non tuam sed alterius 2s 

Ut quid enim libertas mea iudicatur ab infidele conscientia» 
^Si ergo cum gratia participo quid blasphemor pro eo quod 
gratias ago 

LII- "Siue ergo manducatis- siue bibitis uel aliud 
quid facitis- omnia in gloria facite dei» ^Sine oflfensione estoteso 
iudaeis et gentilibus et ecclesiae dei- *^ sicut et ego per omnia 
omnibus placeo» Non quaercns quod mihi utile est- sed quod 
multis ut salui fiant + 

LIII- "»*Imitatores mei estote sicut ego christi- *laudo 

autem uos fratrcs- quod omnia mei memores estis et sicut 3» 

tradidi uobis praecepta mea tenetis 

^^ c, X, 16 — XI, 2, 



c. LînMn] AD CORINTHIOS I. 221 

LIIIL 'Uolo autem uos scire quod omnis uiri caput 

christus est* Caput autem mulieris uir- caput uero christi deus* 

LV- ^ Omnis uir orans aut prophetans* uelato capite 

deturpat caput suum 

5 ^ Omnis autem mulier orans aut prophetans* non uelato 

capite deturpat caput suum* unum est enim ac si decaiuetur» 

*Nam si non uelatur mulier et tondeatur» Si uero turpe 

est mulieri tonderi aut decaluari* uelet caput suum» ^Uir 

quidem non debet uelare caput quoniam imago est et gloria 

lodei- mulier autem gloria uiri est» *Non enim uir ex muliere 

est- sed mulier ex uiro» 'Etenim non est creatus uir propter 

mulierem- sed mulier propter uirum- 

'^Ideo debet mulier potestatem habere supra caput suum 
propter angelos» 
15 "Uerumtamen neque uir sine muliere* neque mulier sine 
uiro in domino» "Nam sicut mulier de uiro ita et uir per 
mulierem* omnia autem ex deo- ^'In •• ipsi indicate» Decet 
mulierem non uelatam orare deum* ^^nec ipsa natura uos 
docet» "* Quoniam uir quidem si comam nutriat ignominia est 
2oilli» 

"Mulier uero si comam nutriat* gloria est illi* quoniam 
capilli propter uelamen ei daţi sunt» 

^®Si quis autem uidetur contentiosus esse» Nos talem 
cousuetudinem non habemus neque ecclesia dei* 
35 '^hoc autem praecipio non laudans- quod non in melius 
sed in deterius conuenitis 

LYL ^^Primum quidem conuenientibus uobis in eccle- 
siam audio schismata esse- et ex parte credo» ^*Nam oportet 
heresis esse ut qui probaţi sunt manifesti fiant in uobis» 
80 ^Conuenientibus ergo uobis in unum* iam non est domi- cena^do. 
nicam caenam manducare* '' Unusquisque enim suam caenam *^^ 
praesumit ad manducandum» Et alius quidem esurit* alius 
autem ebrius est» ^Numquid domos non habetis ad mandu- 
candum et bibendum* aut ecclesiam dei contemnitis* et con- 
•sfunditis eos qui non habent* 

Quid dicam uobis- laudo uos in hoc non laudo* 

c. XI, 8-22. 



iBcr n 



/ 



IU KUAN- 
GEUI8 



222 AD CORINTIIIOS I. [c. LVn-LX. 

LYIL ^Ego eiiim accepi a domino- quod et tradidi uobis- 
Quoniam dominus ihesus in qua nocte tradebatur^ accepit 

panem ^et gratias agens fregit et dixit- 

hoc est corpus meum quod pro uobis tradetur» hoc facite 
"cnjuT' in meam commemorationem» ^Similiter et calicem postquam » 

caenatum est- dicens* 

hic calix nouum testamentum est* in meo sanguine- hoc 

facite» Quotienscumque bibitis in meam commemorationem- 
^ Quotienscumque enim manducabitis panem hune- et 

calicem bibitis- mortem domini adnuntiabitis donec ueniat to 
LYIII- '^Itaque quicumque manducauerit panem nel 

biberit calicem domini indigne reus erit corporis et sanguinis 

domini» ''Probet autem se ipsum homo- et sic de pane iUo 

edat et de calice bibat» ^ Qui enim manducat et bibit indigne 

iudicium sibi manducat et bibit» Non discernens corpus» a 
'^Ideo inter nos mulţi infirmi et inbecilles et dormiunt 

mulţi» "Quod si nosmet ipsos iudicaremus non utique iudi-- 

caremnr» ''Dum iudicamur autem- a domino corripimur- ut 

non cum hoc mundo damnemur + 

LVIUI- ''Itaque fratres mei conuenitis ad manducan-to 

dum inuicem expectate» 

^Si quis esurit domi manducet- ut non in iudicium con- 

ueniatis» Cetera autem cum uenero disponam 

LX- *''*De spiritalibus autem nolouos ignorare fratres 
'Scitis quoniam cum gentes essetis- ad simulacra muta» 

prout ducebamini euntes» 'Ideo notum uobis facio quod nemo 

in spiritu dei loquens dicit anathema ihesum» 

£t nemo potest dicere dominus ihesus- nisi in spiritu sancto* 
^Diuisiones uero gratiarum sunt idem autem spiritus- 
^Et diuisiones ministrationum sunt- idem autem dominus» 
*£t diuisiones operationum sunt idem uero dens qui 

operatur omnia in omnibus» ^Unicnique autem datur mani- 

festatio spiritus ad utilitatem» 

*Alii quidem per spiritum datur sermo sapientiae» 

Alii autem sermo scientiae secundum eundem spiritum ss 

*Alteri fides in eodem spiritu 

€.30, 28 - XII, 9. 



e. LX.] AD CORINTIIIOS I. 223 

Alii gratia sanitatum in uno spirita» ^^alii operatio uir- 
tutam* alii profeţia alii discretio spirituum 

Alii genera linguarum- alii interpraetatio sermonum 
"Haec autem omnia operator* unas adqae idem spiritus* 

& diuidens singulis prout aalt> '^Sicut enim corpus unum est- 
et membra habet multa» Omnia autem membra corporis cum 
sint multa* unum corpus sunt* ita et christus» 

" Etenim in uno spiritu omnes nos in unum corpus 
baptizati sumus- siue iudaei siue gentiles- sine serui sine 

10 liberi» Et omnes unum spiritum potati sumus» ^^Nam et corpus 
non est unum membrum sed multa» ^^Si dixerit pes quoniam 
non sunt manus non 'sum de corpore* non ideo non est de 
corpore» ^*Et si dixerit auris quia non sum oculus non sum 
de corpore non ideo non est de corpore» ^^Si totum corpus 

u oculus ubi auditus 

Si totum auditus ubi odoratus» ^'Nunc autem posuit deus 
membra unumquoque eorum in corpore sicut uoluit» " Quod si 
essent omnia unum membrum ubi corpus» ^Nunc autem multa 
quidem membra unum autem corpus 

30 ''Non potest dicere oculus mânui opera tua non indigeo 
aut iterum caput pedibus» Non estis mihi necessarii» "Sed 
multo magis quae uidentur membra corporis infirmiera esse 
necessariora sunt» ^ Et quae putamus ignobiliora membra esse 
corporis- his honorem abundantiorem circumdamus» 

s& Et quae inhonesta sunt nostra* abundantiorem circum- 
damus» Et quae inhonesta sunt nostra* abundantiorem 
honestatem habent» '^honesta autem nostra nullius egent sed 
deus temperauit corpus ei- cui deerat- abundantiorem tribuendo 
honorem» *^Ut non sit scismata in corpore sed id ipsum pro 

aoiuuicem soUicita sint membra» ^£t si quid patitur unum 
membrum» conpatiuntur omnia membra-. Siue gloriantur unum 
membrum congaudent omnia membra» " Uos autem estis corpus 
christi et membra de membro- ^et quosdam quidem posuit 
deus in ecclesia» Primum apostolos» Secundo prophetas» Tertio 

asdoctores» Deinde uirtutes exinde gratia curationum» Opitula- 
tiones gubemationesgeneralinguarum»"Numquid omnes apostoli 

c. xn, 9-29. 



224 AD CORINTniOS I. (c. LX-LXL 

# 

Namqnid omnes proplietae 

Numquid omnes doctores 

'^Numquid omnes uirtutes 

Numquid omnes gratia curationum habent 

Numquid omnes linguis loquuntur» Numquid omnes inter- s 
praetantur 

''Aemulamini autem dona meliora 

LXI* Et adhuc excellentiorem uiam uobis demon- 
strabo 

^^' ^ Si linguis hominum loquar et angelorum* caritatem non io 
habeam factus sum uelut aes sonans aut cymbalum tinniens 

^ Et si habuero prophetiam et nouerim mysteria omnia- 
et bronem scientiam» Et si habuero omnem fidem ita ut 
montes transferam* caritatem autem non habuero nihil sum» 
'Et si distribuero in cibos pauperum omnes facultates meas»» 
Et si tradidero corpus meum ut ardeam- caritatem autem non 
habuero nihil mihi prode est» ^Caritas patiens est benigna 
est» Caritas non aemulatur- non agit perperam» Non inflatur- 
^ non est ambitiosa» Non quaerit quae sua sunt non inritatur» 
Non cogitat malum» ^Non gaudet super iniquitatem congaudetso 
autem ueritati 

^Omnia su£Fert- omnia credit omnia sperat* omnia sustinet* 
^Caritas numquam excidit» Siue prophetiae aeuacuabuntur- 
siue linguae cessabunt* siue scientia destruetur» 

*Ex parte enim coguoscimus et ex parte prophetamus 23 

^''Cum autem uenerit quod perfectum est euacuabitur 
quod ex parte est- 

"Cum autem essem paruulus ut paruulus loquebar* ut 
paruulus sapiebam ut paruulus cogitabam 

Cum autem factus sum uir quae paruuli erant deposui»» 
'^Uidemus nune per speculum in enigmatae 

Tune autem faciae ad faciem 

Nune cognosco ex parte tune autem cognoscam si et 
cognitus sum» 

*' Nune autem manet fides spes* caritas* tria* haec maior 33 
autem his est caritas 

c XU, 29 - Xin, 18, 



c. LXn.] AD CORINTHIOS L 225 

LXIL '^''Sectamini caritatem aemulamini spiritalia 
magis autem ut profitetis 

'qui enim loquitur lingua non hominibus loquitur sed 
deo* quia nemo intellegit» Spiritus autem loquitur mysteria» 
& 'Nam qui prophetat hominibus loquitur aedificationem et 
exhortationem et consolationem 

^Qui loquitur lingua semeţ ipsum aedificat» Qui autem 

prophetat ecclesiam aedificat» ^Uolo autem omnes uos loqui 

linguis magis autem prophetare» Nam maior est qui prophetat- 

loquam qui loquitur linguis nisi si forte ut interpraetetur ut 

ecclesiam aedificationem accipiat» 

^Nunc autem fratres si uenero ad uos linguis loquens 
quid uobis prodero nisi uobis loquar- aut in reuelatione aut 
in scientia aut in prophetia- aut in doctrina» ^Tamen quae 
usine anima sunt uocem dantia* siue tibia* siue cythara- nisi 
distinctionem sonitus dederint quomodo scietur quod canitur 
aut cytharizatur» *Etenim si incertam uocem det tuba qui 
sperauit se ad bellum 

*Ita et uos per linguam 
20 Nisi manifestum sermonem dederitis quomodo scietur id 
quod dicitur- eritis enim in ahera loquentes» *^Tam multa 
ut pută» Genera linguarum sunt in hoc mundo et nihil sine 
uoce est» 

"Si ergo nesciero uirtutem uotiis» Ero cui loquor bar- 
a^barus et qui loquitur mihi barbarus* "sic et uos* 

Quoniam aemulatores estis spirituum ad aedificationem 
ecciesiae* quaerite ut abundetis» "£t ideo qui loquitur lingua 
orct ut interpraetetur 

**Nam si orem lingua spiritus meus orat* mens autem 
30 mea sine fructu est» ^^Quid ergo est orabo spiritu- orabo et 
mentem- psallam spiritu* psallam et mentem 

'® Ceterum si benedixeris spiritu quis supplet locum idiotae- 
quomodo dicit amen super tuam benedictionem quoniam quid 
dicas nescit» ^^Nam tu quidem bene gratias agis sed alter 
«non aedificatur 

'® Gratias ago deo quod omnium uestrum lingua loquor 

c. XIV, 1-18. 

15 



226 



AD CORINTHIOS I. [e. LXH-LXIIlî. 



^'Sed in ecclesia uolo quinque uerba sensu mco loqui ut 
etalios instruam quam X milia uerborum in lingua» ^Fratres 
nolite pueri effici sensibus* sed maliţia paruuli estote seusibus 
autem perfecţi estote 

' WA rao" '^ ^^ ^^^^ scriptum est» Quoniam in aliis linguis- et labiis s 
aliis loquar populo huic- et nec sic exaudient me dicit doniinus» 
''Itaque linguae in signo sunt- non fidelibas sed infidelibus- 
prophetiae autem non infidelibus sed fidelibus 

^Si ergo conueniat uniuersa ecclesia in unum et omnes 
linguis loquantur- intrent autem idiotae aut infideles nonncio 
dicent quod insanids» '^Si autem omnes prophetent- intret 
autem quis infidelis uel idiota* conuincitur ab omnibus diiudi- 
catur ab omnibus '^occulta cordis eius manifesta fiunt» £t 
ita cadens in faciem adorauit deum- pronuntians quod uere» 

Deus in uobis sit» ^ Quid ergo est fratres cum conuenitis i» 
unusquisque uestrum* psalmum habet* doctrinam habet* apoca- 
lypsim habet* interpraetationem habet* omnia ad aedificationem 
fiant 

'^Siue lingua quis loquitur secundum duos aut multum 
tres* et per partes ut unus interpraetetur 30 

^8i autem non fuerit interpraes* taceat in ecclesia sibi 
autem loquatur et deo 

LXIII* ^Prophetae autem duo aut tres dicant et 
ceteri dei diiudicent» '^Quod si alii reuelatum fuerit sedenti 
prior taceat» '^potestis enim omnes per singulos prophetareas 
ut omnes discant et omnes exhortentur 

^£t spiritus prophetarum prophetis subiecţi sunt '^non 
enim est dissensionis deus sed pacis* Sicut in omnibus ecclesiis 
sanctorum doceo 

LXniI* ^Mulieres in ecclesiis taceant non enim per* 90 
mittitur eis loqui* sed subditae esse sicut et lex dicit» 

^Si quid autem uolunt discere domi uiros suos inter- 
rogent» Turpe est enim mulieri loqui in ecclesia 

'* An a uobis uerbum dei processit- aut in uos soios per- 
uenit» "^Si quis nidetur propheta esse aut spiritalis cognoscatas 
quae scribo uobis quia domini sunt mandata» "^Si quis autem 

e. XIV, 19-88. 



c. LXnn-LXV.] AD CORINTHIOS I. 227 

ignorat ignorabitur» *'Itaque fratres aemulamini prophetare 
et loqui linguîs nolite prohibere» *°Omma autein honeste et 
secundam ordine fiant- 

LXV- "^»*Notum autem facio uo bis fratres euangelium 

& quod praedicaui uobis quod et accepistis- iu quo et statis 
'per quod et saluamini» 

Qua ratione praedicauerim uobis si tenetis nisi frustra 
credidistis» 'Tradedi enim uobis in priinis quod et accepi» 
Quoniam christus mortuus est pro peccatis nostris secundum 

IU scripturas* ^et quia sepultus est- et quia resurrexit tertia die 

secundum scripturas» ^ et quia uisus est cephe* et post haec XI- 

'Deinde uisus est plus quam quingentis fratribus simul 

ex quibus mulţi manent usque adhuc» Quidam autem dormierunt- 

^Deinde uisus est iacobo- deinde apostolis omnibus 

15 *Nouissime autem omnium tamquam abortibo uisus est 
et mihi» *Ego enim sum minimus apostolorum qui non sum 
dignus uocari apostolus- quoniam persecutus sum ecclesiam 
dei» '"Grat'am autem dei sum quod sum- et gratia eius in 
me uacua non fuit» Sed abundantius illis omnibus laboraui- 

30 non ego autem sed gratia dei mecum» "Siue enim ego siue 
illi sic praedicauimus et sic credidistis 

^' Si autem christus praedicatur quod resurrexit a mortuis- 
quomodo quidam dicunt in uobis quoniam resurrectio mortuorum 
non est» ^'Si autem resurrectio mortuorum non est- neque 

35 christus resurrexit 

*^Si autem christus non resurrexit- inanis ergo est prae- 
dicatio nostra- uana est et fides uestra» ^^Inuenimur autem 
et falşi testes dei- quoniam testimonium diximus aduersus 
deum quod suscitauerit christum- quem non suscitauit- Si 

^mortui non resurgunt- ^* neque christus resurrexit» "Quod si 

christus non resurrexit- uana est fides uestra- adhuc enim estis 

in peccatis uestris- ^^Ergo qui dormierunt in christo- perierunt 

'*Si in hac uita tantum in christo sperantes sumus- 

miserabiliores sumus omnibus hominibus» ^Nunc autem christus 

» resurrexit a mortuis primitiae dormientium» *^ Quoniam quidem 
per hominem mors* et per hominem resurrectio mortuorum 

c XIV, 88 — XV, 21. 

15* 



228 AD CORIKTHIOS I. [c LXV. 

'*Et sicut in adam omnes moriuntur- Ita et in christo 
omnes uiuificantur- ^unusquisque autem in suo ordine 

Primitiae christus* deinde hii qui sunt christi qui in ad- 
nentum eius crediderunt ** deinde finis» Cum tradiderit regnum 
deo et patri ^ & 

Cum euacuauerit omnem principatnm et potestatem ct 
uirtutem» ^Oportet autem illum regnare donec ponat omnes 
iuimicos sub pedibus eius 

. ^^Nouissima autem inimica destruetur mors» '^Omnia enim 
subiecit* sub pedibus eius» Cum autem dicat omnia subiectaio 
sunt ei- sine dubio praeter eum* qui subiecit ei omnia 

^Cum autem subiecta illi fuerint omnia* tune ipse filius 
subiectus erit illi qui sibi subiecit omnia ut sit deus omnia 
in omnibus 

^Alioquin quid facient qui baptizantur pro mortuis sii^ 
omnino mortui non resurgunt» ^Ut quid et baptizantur pro illis 

Ut quid et nos periclitamur omni hora* ^' Cotidie morior 
propter uestram gloriam fratres quam habeo in christo ihesu 
domino nostro 

'^Si secundum hominem ad bestias pugnaui Ephesi- quid 30 
mihi prode est si mortui non resurgunt» Manducemus et 
bibamus cras enim moriemur* ^^Nolite seduci* corrumpunt 
1 mores bonos conloquia mala ^^ Euigilate iuste et noiite peccare» 
Ignorantiam enim dei quidam habent ad reuerentiam uobis 
loquor» "Sed dicit aliquis quomodo resurgunt mortui quali» 
autem corpore ueniunt» ^Insipiens tu quod seminas noa 
uiuificatur nisi prius moriatur» ^^Et quod seminas non corpus 
quod futurum est seminas sed nudum granum ut pută tritici* 
aut alicuius ceterorum» '^Deus autem dat illis corpus prout 
uult et unicuique seminum proprium corpus» ''Non omnisso 
caro eadem caro» Sed alia hominum alia pecorum 

Alia uolucrum alia piscium» *^Et corpora caelestia* et 
corpora terrestria» Sed aha quidem caelestium gloria est* alia 
autem terrestrium 

^^ Aha 'daritas soUs* alia claritas lunae* et alia claritas >& 
stellarum» Stilla enim stiUae differt in claritate* ^ita et 

c XV, 22—42. 



c. LXV-LXVL] AD CORINTOIOS I. 229 

resurrectio mortuorum» Seminatar in corrnptionem* surgit in 
incorruptionem» ^Seminatnr in ignobilitate snrgit in gloria» 
Seminatur in infirmitate surgit in uirtute» ^^ Seminatar corpus 
animale* surgit corpus spiritale» Si est corpus animale est et 
& spiritale 

Sicut scriptum est» 

^Factus est primus homo adam in animam uiuentem 

Nouissimus adam in spiritu uiuificantem» ^Et non prins 

quod spiritale est sed quod animale est deinde quod spiritale» 

10 ^Primus homo de terra terrenus» Secundus homo de 

caelo caelestis» ^^Quales terrenus tales et terreni» Et quales 

caelestis tales et caelestes» 

^Igitur sicut portauimus imaginem terreni portemus et 
imaginem caelestis» ^hoc autem dico fratres» Quoniam caro 
15 ct sanguis regnum dei possidere non possunt- neque corruptio 
iiicorruptelam possidebit» 

"Ecce mysterium uobis dico» Omnes quidem resurgimus* 

sed non omnes immutabimur» ^*In memento in ictu oculi in 

nouissima tuba» Cănit enim et mortui resurgunt incorrupti* 

» ct nos immutabimur» " Oportet enim corruptibile hoc- induere 

incorruptelam* et mortale hoc* induere immortalitatem» ^^Cum 

autem mortale hoc induerit immortalitatem» Tune fiet sermo 

qui scriptus est» absorta est mors in uictoria» ^ Ubi est mors 

uictoria tua* ubi est mors stimulus tuns 

2& ^^ Stimulus autem mortis peccatum est* uirtus autem 

peccati lex» ^^Deo autem gratias qui dedit nobis uictoriam 

per dominum nostrum ihesum christum» " Itaque fratres mei 

dilecti- stabiles estote et immobiles abundantes- in opere domini 

semper scientes quod labor uester non est inanis in domino 

so LXYL ^*'^De collectis autem quae fiunt sanctis sicut 

ordinaui ecclesiis galatiae ita et uos facite 'per unam sabbati» 

Unusquisque uestrum aput se ponat recondens quod ei bene 

placitum fuerit ut non cum uenero* tune collecte fiant» 'Cum 

autem praesens fuero quos probaberitis per epistulas hos 

umittam perferre gratiam uestram in hierusalem» ^Qnod si 

dignum fuerit ut et ego eam mecum ibunt 

c. XV, 42 - XVI, 4. 



230 AD CORINTHIOS L [c. LXVI-LXXII. 

^Ueniam âutem ad uos cum macheâoniam pertransiero* 
nam machedonia pertransibo- 'aput uos autem forsitam manebo 
uel etiam hiemabo ut uos me deducatis quocumque iero» 
^Nolo enim uos modo in transitu uidere» 

Spero enim me aliquantum temporis mânere aput uos si 5 
dominus permiserit- 

^Permanebo autem ephesi usque ad pentecosten 

^Ostium enim mihi apertum est magnum et euidens et 
aduersarii mulţi» '^Si autem uenerit timotheus* uideteut sine 
timore sit aput uos- opus enim domini operatur sicut et ego» m 

"Ne quis ergo illum spernat- deduci te autem illum in 
pace ut ueniat ad me* expecto enim illum cum fratribus» 

LXVII- "De apollo autem fratre notum uobis facio» 

Quoniam multum rogaui eum ut ueniret ad uos cum fra- 
tribus- et utique non fuit uoluntas ut non ueniret* ueuietiă 
autem cum ei oportunum fuerit 

LXVIII* "Uigilate* state in fide* uiriliter agite et 
confortamini* ^^omnia uestra in caritate fiant» 

LXVIUL ^*Obsecro autem uos fratres nostis domum 
stefanae et furtunati quoniam sunt primitiae achaiae w 

Et in ministerium sanctorum ordinauerunt se ipsos ''ut 
et uos subditis eiusmodi et omni cooperanţi et laboranţi 

LXX* "Gaudeo autem in praesentia stefanae et for- 
tunati et achaici* quoniam id quod uobis deerat ipsi supple- 
uerunt» **Refecerunt enim et meum spiritum et uestrumw 
cognoscite ergo qui huiusmodi sunt 

LXXI* ^'Salutant uos ecclesiae asiae» Salutant uos in 
domino multum* aquilam et priscilla* Cum domestica sua 
ecclesia» ^Salutant uos fratres omnes 

Salutate inuicem in osculo sancto 30 

LXXII* ^^Salutatio mea mânu pauli 

^^Si quis non amat dominum ihesum christum* sit anathema* 
maranathan» ^Gratia domini noştri ihesu christi uobiscum 

'* Caritas mea cum omnibus uobis in christo ihesu • • - * 
EXPL* AD CORINTHIOS I* « 

INC* AD EOSDEM II* 

c. XVI, 6-24. 



BREUIS EPIST. II AD CORINTKIOS. 231 

Post acta pacnitentia consolatorias scribens a troade- conlaudang 
cos hortatur ad meliora 

INC BREBIS CORINTHIORVM IL 

L de passionibus et consolationibus 
5 11* de tribulatione ingenti pauli ceterorumqae in asia. et 

quod nemo in se fiduciam habere debeat sed in domino 
IU- de mutua gloriatione sanctorum in die domini 
IIU- de apostolo deum testante- quod aduentum suum corintMis 
parcendo distulerit 
10 V. de differentia tristitiae et apostoli obiurgantis peccamina 

remittente 
VL de sanctis quod sint saluati odor uitae in uita pereuntibus 
uero odor mortis in mortem- de alterantibus uerbum dei 
VIL de epistulis coromendaticiis 
I > VIIL de duobus testamentis et utrisque distantiae et quod ubi 

est spiritus domini ibi sit et libertas 
VIIII- de ambulantibus in astutia et adulterantib. uerbum dei 
X. de deo stius saeculi sensum infidelium- excaecantes et de 
domino christo quod imago est dei 
20 XL de passionibus et tolerantia passionum de gloria 

XII. de dissolutione terreni corporis ac praesentis et aedifi- 

catione ex deo quae est sempitema in caelis 
XIII* de peregrinatione sanctorum a domino quamdiu sunt in 
corpore et praesentia aput dominum cum exciderunt cor- 
25 pore de manifestatione omnium ante tribunal domini 

christi ihesu 
XIIIL de apostolo suadente hominibus 
XV. de eis qui in faciem et non in corde gloriantur 
XVI. de abolitione ueterum et renouatione. et reconciliationem 
30 nostram ad deum per dominum ihesum christum 

XVIL de passionibus et laboribus apostoli et rerum omnium 

temperamento 
XVIIL de separatione fidelium ab infidelib. et quod omnes sancti 
templum sint dei 
35 XVIIIL de integritate apostoli 

XX. de tribulatione pauli et comitum eius in machedonia et 
consolatione et aduentu titi. et corinthiorum emendatione 
ueniente et tristitia secundum deum et tristitia saeculi 
XXI' de ministerio quod fit in sanctos 
<« XXII. de conlatione corinthiorum et aequalitate prout quisque 

habuit et de ministerio quod fit in sanctos 



232 AD CORINTHIOS II. [c I. 

XXIII- de armis carnalibus et de splritalib- et apostoli potestate. 

et de his qui se ipsos conmendare conantur 
XXmi- de apostolo corinthios ulrgini conparante et tinente ne 
quemadmodum serpens euuam seduxit fallarentur 

XXV. de integritate apostoli ^ 

XXVI- de pseadoapostolis et seductoribus ecclesiarum et de 
apostolo ex necessitate paulum gloriante. et passiones 
8uaş et labores ac pericula plurima recensente et raptnm 
se usq- ad tertium caelum et paradisum post annos XIIII 
enarrante »•' 

XXVn. de integritate apostoli et seueritate acceptae potestatis 
a domino eis qui paenitentiam non egeiiint commenante 
XXVIII- de apostolo corinthios oonsolante- 



EXPL. BREBIS CORINTHIORVM n 

INC. CORPOS EPISTULAE 

EiusDEM n 



'^^Panlus apostolus ihesu christi per uoluntatem doi 
et timotheus frater ecclesiae dei- quae est corintlu cum sanctis ^ 
omuibus qui sunt in uniuersa achaia 

'Gratia uobis et pax a dec patre nostro et domino 
ihesu christo 

'Beiiedictus deus et pater domini noştri iliesu christi» 
Pater misericordiarum et deus totius consolatiouis» ^Qui con-» 
solatur nos in omni tribulatione nostra 

Ut possimus et ipsi consolări eos qui in omni praessura 
sunt- per e^bortationem quae exhortamur et ipsi a deo» 
^ Quoniam sicut abundant passiones christi iu nobis* ita et per 
christum abundat consolatio nostra* ^ 

^Siue autem tribulamur pro uestra e^dxortatione et salute» 
Siue exhortamur pro uestra consolatione quae operatur in 
tolerantia earundem passionum quas et nos patimur» 

Et spes nostra firma pro uobis» "^ Scientes quooiam sicut 
socii passionum estis ita et consolatiouis eritis ^ 

c. I, 1-7, 



c Il-ini.] AD CORINTHIOS U. 233 

!!• *Non eniin uolamas ignorare nos frâtres de tri- 
bulâtione nostra quae facta est in asia» quoniam supra modum 
grauati sumus sapra uirtute- ita ut taederet nos etiam uiuere» 
*Scd ipsi in nobis ipsis responsum mortis habuimus* ut non 
b simus fidentes in nobis sed in domino qui suscitauit mortuos» 
'^ Qui de tantis periculis eripuit nos* et eriiit in quem speramus» 
quoniam et adhuc eripiet* " adiuuantibus et uobis in oratione 
pro nobis'' Ut ex multorum faciae quae in nobis est gratia* 
per multos gratiae agantur pro nobis» "Nam gloria nostra 
lohaec est testimonium conscientiae nostrae quod in simplicitate 
et sinceritate dei 

Et non in sapientia carnali- sed in gratia dei conuersati 
sumus in hoc mundo abundantius autem ad uos 

III- ''Non enim alia scribimus uobis quam que legistis 
i&et cognouistis» Spero autem quod usque in finem cognoscitis 
'^sicut et cognouistis nos ex parte 

Quia gloria uestra sumus sicut et uos nostra in die 
domini noştri ihesu christi ^^et hac confidentia* Uolui prius 
uenire ad uos ut secundam gratiam haberitis» 
w '*£t per uos transirem in machedoniam» Et itemm a 
machedonia uenire ad uos- et a uobis deduci in iudaeam» 
"Cum hoc ergo uoluissem numquid leuitate usus sum aut 
quae cogito secundum carnem cogito ut sit aput me est et non 

'^Fidelis autem deus quia sermo noster qui fit aput uos 
2&non est in illo est et non* 

** Dei enim filius ihesus christus qui in nobis est qui per 

nos praedicatus est per me et siluanum et timotheum* non 

fuit est* et non* sed est in illo fuit* '^Quotquot enim pro- 

missiones domini sunt in illo est» Ideo et per ipsum amen 

aodeo ad gloriam nostram» 

''Qui autem confirmat nos uobiscum christus dominus ct 
qui uttcxit nos deus» ^Et qui signauit nos et dedit pignut 
christum in cordibus nostris 

IUI- "Ego autem testem deum inuoco in animam 
3&meam* 

quod parceus nobis non ueni ultra coriuthum ^'non qui^ 

C. I, 8-24. 



234 AD CORINTHIOS II. [c. Ilil-VI. 

dominamur fidei nestrae sed adiutores samus gaudii uestri- 
fide enim statis 

Y- ^'Statui autem hoc ipse apnt me ne iterum 
tristitiam uenirem ad uos» * Si enim ego contristo uos et qui 
est qui me laetificet nisi qui contristatur ex me & 

' £t hoc ipsum scripsi uobis ut non cum uenero tristitiam 
super tristitiam habeam» De quibus oportuerat me gaudere 

Confidens in omnibus uobis* quia meum gaudium omnium 
uestrum est 

^Nam ex multa tribulatione et angustia cordis scripsi io 
uobis per multas lacrimas» Non ut contristemini* sed ut sciatis 
quam caritatem habeo abundantius in uobis» 

^Si quis autem contristauit non me contristauit» sed ex 
parte- ut non honorem omnes uos» ^Sufficit illi qui eiusmodi 
est obiurgatio haec quae fit a pluribus* ^Ita ut e contrai» 
roagis donetis et consolemini» Ne forte abundantiori tristitia 
absorbeatur qui eiusmodi est» ^Propter quod obsecro uos ut 
confirmetis in illum caritatem 

* Ideo enim et scripsi ut cognoscam experimentum uestrum 
an in omnibus oboedientes sitis» '^Cui autem aliquid donastis» 
et ego» Nam et ego quod donaui* si quid donaui propter uos 
in persona christi- "ut non circumueniamur a satanan- non 
enim ignoramus cogitationes eius» 

YL ^'Cum uenissem autem troade propter euangelium 
christi et ostium mihi apertum esset in domino ^'non habui» 
requiem spiritui meo- eo quod non inuenerim titum fratrem 
nieum» Sed uale faciens eis profectus sum in machedoniam 

'^Deo autem gratias qui semper triumphat nos in christo 
ibesu- et odorem notitiae suae manifestat per uos in omni 
loco» ^^Quia christi bonus odor sumus deo in his qui salui» 
iiunt* et in his qui pereunt» '^aliis quidem odor mortis in 
mortem 

Aliis quidem odor uitae iu uitam» £t ad haec quis tam 
idoneus» ^^Non enim sumus sicut plurimi adulterantes uerbum 
dei- sed ex inceritate sicut ex deo coram deo in christo ihesu s& 
loquimur 

c. I, 24 - II, 17. 



LECT- IN 



c. Vn-Vini.] AD CORINTHIOS II. 235 

VII- '''Incipimns aatem nosmet ipsos conmendare» 

Aut numquid aegemus sicut quidam commendaticiis epistulis 

ad uos aut ex uobis 

'Epistula nostra uos estis in christo* scripta in cordibus oiiadra?k. 

5 nostris qoae scitur et legitur» Ab omnibus hominibus ' mani- mio x 

festati quouiam epistula estis christi ministrata a nobis et 

scripta» Non atramento sed spiritu dei uiui» 

Non in tabulis lapidaeis sed in tabulis cordis carnalibus 

YUL ^Fiduciam autem talem habemus per christum 

10 ad deum 

^Non quod sufficientes simus cogitare aliquid a nobis 

quasi ex nobis 

Sed sufficientia nostra ex deo est* 'qui et idoneos nos 

fecit ministros noui testamenti^ Non littera sed spiritu» littera 

i&enim occidit spiritus autem uiuificat» ^Quod si ministratio 

mortis- litteris deformata in lapidibus- fuit in gloria- ita ut 

non possent intendere filiis israhel- in faciem moysi propter 

gloriam nultus eius quae euacuatur 

^Quomodo non magis ministratio- spiritus erit in gloria 

30 *Nam si ministratio damnationis gloria est» 

Multo magis abundat ministerium iustitiae in gloria» 

'" Nam nec glorificatum est quod dăruit in hac parte- propter 

excellentem gloriam» 

"Si enim quod euacuatur per gloriam est- multo magia 

3&quod manet in gloria est 

YIIII- ^'habentes igitur talem spem multa fiducia utimur 

^'Et non sicut moyses ponebat uelamen super faciem 

suam ut non intenderent fiii israhel- in faciem eius quod 

euacuatur '* sed obtusi sunt sensus eorum» Usque in hodiernum 

3odiem- id ipsud- uelamen- in lectione ueteris testamenti manet- 

non reuelatum quoniam in christo euacuatur 

^^Sed usque in hodiernum diem cum legitur- moyses 

uelamen est positum super cor eorum» '^ Cum autem conuersus 

fuerit ad deum aufertur uelamen 

^ '^Dominus autem spiritus est- ubi autem spiritus domini 

ibi libertas* + 

c. m, 1-17. 



236 AD CORINTHIOS II. [c. VIIII-XI. 

"Nos uero omnes reuelata facie gloriam domini specu- 
lautes in eandem imaginem transformamur a claritate in cla- 
ritatem tamquam a domini spiritu» 

^*'Ideo habentes banc ministrationem iuxta quod miseri- 
cordiam consecuti sumus non deficimus 'sed abdicamus occulta ^ 
dedecoris» Non ambulantes in astutia* neque adulterantcs 
ucrbum dei sed in manifestatione ueritatis» Commendantes 
nosmet ipsos ad omnem conscientiam coram deo 

X- 'Quod si etiam opertum est euangelium nostrum 
in bis qui pereunt est opertum» ^Inquibus deus buius saeculi io 
excaecauit mentes infidelium ut non fulgcat inluminatio euan- 
gelii* gloriae cbristi- qui est imago dei» ^Non euim nosmet 
ipsos praedicamus sed ibesum cbristum dominum nostrum» 
Nos autem seruos uestros per cbristum 

™ MANB^*^ * Quoniara deus qui dixit de tenebrîs lumen splendescere- is 
qui inluxit in cordibus nostris ad iniuminationem scientiae 
claritatis dei in facie cbristi ihesu» ^babemus autem tbesaurum 
istum in uasis fictilibus ut sublimitas sit uirtutis dei et nou 
ex nobis» ^In omnibus tribulationem patimur sed non angu- 
stiamur operiamur sed non destituimur- 'persecutionem patimur 20 
sed non derelinquimur» deicimur sed non perimus 

*®Semper mortificationem ihesu in corpore nostro circum- 
ferentes ut et uita ihesu in corporibus nostris manifestetur 

XI- "Semper enim nos qui uiuimus in mortem tra- 
dimur propter ibesum* ut et uita ihesu manifestetur in carne» 
nostra mortali» 

'^Ergo mors in nobis operatur* uita autem in uobis 

"habentes autem eundem spiritum fidei sicut scriptura est» 
»» cYv"^ Credidi propter quod locutus sum* et nos credimus propter 

quod et loquimur» "Scientes quoniam qui suscitauit ihesu etao 
nos cum ihesu suscitauit et constituit uobiscum 

" Omnia enim propter uos* ut gratia abundans* per multos 
gratiarum actione abundet in gloriam dei» "propter quod non 
deficimus» Sed licet bis qui foris est- noster homo corrumpitur- 
tamen bis qui intus est renouatur de die in die » 

"Id enim quod in praesenti est momentaneum* et leue 

c. III, 18 — IV, 17, 



c X1-XVI.] AD CORINTHIOS n. 237 

tribulationis nostrae» Supra modum in sublimitatcm aetcrnum 
gloriae- pondus operatur in nobis» 

^^ Non contemplantibus nobis quae uidentur- sed quac non 
uidentur» 
5 Quae enim uidentur temporalia sunt- quae autem non 

uidentur aeterna sunt + 

XII- ^^'Scimus enim quoniam si terrestris domus nostra 
huins habitationis dissoluatur quod aedificationem ex deo 
habeamus domum non mânu factam aeternam in caelis» ' Nam 

luet in hoc ingemescimus» habitationem nostram quae de caelo 
est superindui cupientes- ' si tamen uestiti non nudi inueniamur» 
^Nam et qui sumus in hoc habitaculo ingemescimus grauati 
eo quod nolumus expoliari sed supernestiri ut absorbeatur 
quod mortale est in uita» *Qui autem effecit nos in hoc 

lăipsum dens qui dedit nobis pignus spiritn 

XIII- 'Audentes igitur semper et scientes quoniam 
dum sumus in corpore peregrinamur a domino» ' per fide enim 
ambulamus et non per speciem» 'Audemus autem et bonam 
noluntatem habemus magis peregrinări a corpore et praesentes 

2oesse ad dominum» '£t ideo contendimus sine absentes siue 

praesentes plăcere illi» ^" Omnes enim nos manifestări oportet* 

ante tribunal chrisli» Ut referat unusquisque propria corporis 

prout gessit- siue bonum siue malum» 

XUIL "Scientes ergo timorem domini* hominibus 

2&suademus deo autem manifesti sumus 

Spero autem et in conscientiis uesti^s manifestos nos esse 

XV- ^^Non iterum nos commendamus uobis» Sed 

occansione damus gloriandi pro nobis* ut habeatis ad eos qui 

in facie gloriantur et non in corde» ^'Siue enim mente exci- 

so dimus deo- siue sobrii sumus uobis " caritas enim christi urget 

nos» " Aestimantes hoc quoniam si unus pro omnibus mortuus 

est ergo omnes mortui sunt 

Et pro omnibus mortuus est» ut et qui uiuunt iam non 

sibi uiuant sed ei qui pro ipsis mortuus est et resurrexit* 

35 XVI- ^'Itaque nos neminem nouimus secundumcamem 

Et si cognouimas secundum eamem christum- sed nune 

c. IV, 17 - V, ie. 



238 AD CORINTHIOS II. [c. XVI-XVIIL 

iam non noaimus» '^ Si qua ergo in christo noua creatura uetera 
transierunt ecce facta sunt noua- 

^^Omnia autem ex deo qui reconciliauit nos sibi per 
christum et dedit nobis ministerium recouciliationis 

^'Quoniam quidem^deus erat in christo mundum recon- s 
ciliaus sibi» Non reputans illis delicta ipsorum et posuit in 
nobis uerbum recouciliationis» *^pro christo ergo legationem 
fungimur tamquam deo exhortante per nos» 

Obsecramus pro christo recondliari deo» '^Eum qui non 
nonerat peccatum pro nobis peccatum fecit- ut nos efficeremur io 
iustitia dei in ipso» ^^^Adiuuantes autem et exhortamur ne 
in uacuum gratia dei recipiatis- 
"pior-'^ * -Ait enim* tempore accepto exaudiui te et in die salutis 

adiuuaui te 
cAmo™A- XVII- Ecce nune tempus acceptabile- ecce nune diesu 
DBAGEsiKB ggju|.jg^ 'Nemini dantes ullam offensionem- ut non uituperetur 
ministerium nostrum» 

* Sed omnibus exhibeamus nosmet ipsos sicut dei ministros* 
in multa patientia- in tribulatiouibus- in necessitatibus- in an- 
gustiis* ^in plagis* in carceribus- in seditionibus* in laboribus-s» 
in uigiliis- in ieiuniis- ^in castitate* in iscientia- in longani- 
mitate- in spiritu sancto in suauitate- in caritate non ficta* 
'in uerbo ueritatis- in uirtute dei» 

Per arma iustitiae a dextris et sinistris» ^per gloriam et 
ignobilitate» ss 

per infamiam et bonam famam» Ut seductores et ueraces» 
Sicut qui ignoti et cogniti» 'Quasi morientes et ecce uiuimus 

Ut câştigaţi et non mortificaţi» '^Quasi tristes semper 
autem gaudentes 

Sicut egentes multos autem locupletantes» tamquam nihilso 
habentes et omnia possidentes + 

XVIII- "Os nostrum patet ad uos 

O chorinthi* cor nostrum dilatatum est- "Non angustia- 
mini in nobis* Angustiamini autem in uisceribus uestris» 
"Eandem autem habentes remunerationem tamquam filiis dico»3s 
dilatamini et uos ''nolite iugum ducere cum infidelibus» 

c. V, 16 — VI, 14. 



c XVni-XX.J AD CORINTHIOS n. 239 

Quae enim participatio iustitiae cum iniquitatem ant quae 
societas luci ad tenebras» ^^Quae autem conuentio christi ad 
beliar aut quae pars fideli cum infidele» ^^ Qui autem consensus 
templo dei cum idolis» Uos enim estis templum dei ului sicut 

& dicit deus 
,, Quoniam inhabitabo in illis et inambulabo inter eos "* ^^^ 
}, £t ero illorum deus et ipsi erunt mihi populus*» '^propter 
,,quod exite de medio eorum et separamini dicit dominus 
„ Et mmundum ne tetigentis «"«or 

10 „ ^^Et ego recipiam uos et ero uobis in patrem et uos 
eritis mihi in filios et filias dicit dominus omnipotens 

XVniL ^''has igitur habentes promissiones carissimi- 
mundemus nos ab omni inquinameuto camis» Et spiritus per- 
ficientes sanctificationem in timore dei» 'Capite nos» Neminem 

i5laesimus neminem corrupimus neminem drcnmuenimus 

'Non ad condemnationem dico» praedixi enim quod in 
cordibus nostris estis ad conmoriendum et ad conuiuendum 

XX- ^Multa mihi fiducia est aput uos multa mihi 
gloriatio pro uobis» Repletus sum consolationem» 

so Superabundo gaudio in omni tribulatione nostra 

^Nam et cum uenissemus machedoniam nullam requiem 
habuit caro nostra* sed omnem tribulationem passi* foris pugnae 
intus timores» *Sed qui consolatur humiles* consolatus est et 
nos deus in aduentum titi» ^Non solum autem in aduentum 

r> eius sed etiam in solacio quo consolatus est in nobis 

Referens nobis uestrum desiderium* uestmm fletum* uestram 
aemulationem pro me- ita ut magis gauderem» ^ Quoniam et si 
contristaui uos in epistula non me paenitet et si paeniteret» 
Uidens enim quod epistula illa et si ad horam uos contristauit 

ao'nunc gaudeo» Non quia contristati estis sed quia contristati 
estis ad paenitentia» Contristati enim estis secundum deum ut 
in nullo detrimentum patiamini ex nobis» '^Quae enim secundum 
deum tristitia est paenitentiam in salutem stabilem operatur» 
Saeculi autem tristitiam mortem operatur 

» ^'Ecce enim hoc ipsum secundum deum contristari uos 

quantam in uobis operatur sollicitudinem 

c VI, u - vn, 11. 



240 AD CORINimOS II. [c. XX-XXII. 

Sed defensionem* sed indignationem» scd timorem- scd 
desiderium 

Sed aemulationem* sed mndictam» In omnibus exMbuistis 
uos incontaminatos esse negotio 

'^Igitur et si scribsi uobis non propter eum qui fecit s 
iniariam- nec propter eum qui passas est» 

Sed ad manifestandam soUicitudinem nostram quam pro 
uobis habemus ad uos coram deo» "Ideo consolaţi sumns in 
consolatione autem nostram 

Abundantius magis gauisi sumus snper gaudium titi* quia io 
rcfectus est spiritns eius ab omnibus uobis 

^^£t si quid aput illum de uobis gloriatus sum non sum 
confusus» sed sicut omnia uobis in ueritate locuti sumus* ita 
et gloriatio nostra- quae fuit ad titum ueritas facta est» ^^£t 
uiscera eius abundantius in uobis sunt reminiscentes omniumi& 
uestrum oboedientiam» Quomodo cum timore et tremore 
excepistis eum» ^^Gaudeo quod in omnibus confido in uobis 

XXL ®^' Notam autem facimus uobis fratres gratiam dei- 
quae data est in ecclesiis machedoniae» ' Quod in multo experi- 
mento tribulationis eorum abundantia gaudii ipsorum et altissima» 
paupertas eorum abundauit in diuitias simplicitatis eorum 

' Quia secundum uirtutem testimonium illis reddo et supra 
uirtutem uoluntarii fuerunt» 

^Cum multa exhortatione obsecrantes nos» Gratiam et 
communicationem ministerii quod fit in sanctos» '^Et non sicut » 
sperauimus sed semeţ ipsos dederunt primum domino deinde 
nobis per uoluntatem dei^» ^Ita ut rogaremus titum- et quem- 
admodum coepit ita et perficiat in nos etiam gratiam istam 

XXII- ''Sed sicut in omnibus abundatis fide et sermone 
et scientia et omni soUicitudine et caritate uestra in nos ut» 
et in hac gratia abundetis 

®Non quasi inperans dico- sed per aliorum soUieitudinem 

etiam uestrae caritatis ingenium bonum conprobans» 'Scitis 

enim gratiam domini noştri ihesu christi quoniam propter uos 

egenus factus est cum esset diues ut illius inopia uos diuites » 

essetis 

c. vn, 11 — vin, 9. 



c. XXII.] AD CORINTHIOS D. 



241 



*®£t consilium in hoc do 

hoc enim uobis utile est- qui non solum facere sed et 
aelle coepistis- ab anno priore» " None uero et facto perficite 
ut quemadmodum promptas est animas aolontatis- ita sit et 
s perfidendi ex eo quod habetis» ^*Si enim uolnntas prompta 
secondum id quod habet accepta est non secundum quod non habet 
"Non enim ut aliis sit remissio uobis autem tribulatio 
sed ex aequalitate ^^in hoc tempore praesenti 

Uestra abundantia illorum inopia suppleat» Ut et illorum 
10 abundantia uestrae inopiae sit supplementum ut fiat* aequalitas» 
^^Sicut scriptum est 

Qui multum habet non abundauit* et qui modicum non 
minorabit» ^^Gratias autem deo qui dedit eandem soUicitu-^ 
dinem pro uobis in corde titi- " quoniam consolationem accepit» 
isQum sit autem sollicitior uoluntarius profectus est ad uos» 
'^Misimus autem cum illo fratrem nostrum cuius laus 
in euangelio est per omnes ecdesias» '^Non solum autem 
uerum etiam ordinatus ab ecclesias comes peregrinationis 
nostrae in hac gratia quae ministratur a nobis ad eandem 
ao doinim gloriam et designatam uoluntatem nostram» "^Deuitantes 
hoc ne quis nos repraehendat in hac plenitudine quae mini- 
stratur a nobis 

'^ Prouidemus enim bonam non solum coram deo sed coram 
hominibus» '^Misimus autem cum illis et fratrem nostrum 
a^quem probauimus in multis saepe sollicitum esse 

Nune autem multo sollicitiorem confidentia multa in uos» 
^^ Siue pro tito qui est socius meus et adiutor in uobis» Siue 
fratres noştri apostoli ecclesiarum gloriae domini ^* Ostensionem 
ergo quae est caritatis nostrae et nostrae gloriae- pro uobis 
30 in ipsis ostendentes in fadem ecclesiarum» ^^^ Nam de ministerio 
quod fit in sanctos ex abundanti est mihi scribere uobis 

^ Sdo enim uoluntatem uestram pra quo de uobis glorior 

aput machedonas» Quoniam achaia parata est- ab anno prae^ 

terito* et quae ex uobis est aemulatio prouocauit plurimos» 

as'Misi autem fratrem ne quod gloriamur- de uobis euacuetur- 

in hac parte ut quemadmodum dixi paraţi sitis» 

c. VIII, 10 - IX, 3. 

16 






ni BXODo 



. 



\ 



242 AD CORINTHIOS II. [c. XXIUXXIIL 

^Ne cum uenermt mecum machedoiies et imieneriiit qos 
inparatos erabescamus nos in hac parte ut uon dicamus uos 
in hac substuntia» ^ Necessarium ei^o existunaui rogiare fratres 
ut praeueniant ad uos« et praeparent- repromissam benedictio- 
nem hanc parata esse» Sic quasi benedictionem* non quasi & 
^"^JJ^ţALB auaritiam» i ^ hoc autem dico qui parce seminat parce et 
LAUREMTi iQetit» Et qui seminat in benedictione- ex bmedictione> et metet 
uitam aetemam 

'' Unusquisque secundum propositum cordis- non ex tristitia 
aut ex necessitate» hilarem enim datorem diligit deus» ^Poteiisio 
est autem deus omnem gratiam abundare in uobis* ut in 
omnibus semper sufficientiam habentes abundetis in omni 
w jsAiio opere bono» • Sicut scriptum est 

Disparsit dedit pauperibus iustitia eius manet in aetemam i 
PROF '^Qui autem administrat semen seminanti et panem adts 

manducandum» praestauit et multiplicauit semen uestrum et 
augebit incrementa frugum iustitiae uestrae» 

" Ut in omnibus locupletati abundetis in omnem simpli- 
dtatem quae operatur per nos gratiarum actione dea» 
^^Quoniam ministerium huius officii non solum supplet ea» 
quae desunt sanctis» Sed etiam abundat per multas gratiarum 
actiones in domino* 

^^Per probationem ministerii huius glorificantes deum in 
oboedientia confessionis uestrae» In euangelium christi et 
simplicitate communicationis in illos et in omnes '^et ipsorumso 
obsecratione pro uobis 

Desiderantium uos propter eminentem gratia dei in 
uobis» '^ Gratias deo super inenarrabili dono eius» ^^* ^ Ipse 
autem ego panlus» Obsecro uos per mansuetudinem et mo^ 
destiam christi qui in facie quidem faumilis inter uos- absensw 
autem confido in uobis» 

XXIII- 'Rogo autem ne praesens audeam per eam 
cmifidentiam qua existimo audere in quosdam qui arbitrantur 
nos- tamquam secundum camem ambulemus» 'In came enim 
ambulantes- non secundum camem militamus» S5 

*Nam arma militiae nostrae non caraalia sed potentia 

c. IX, 4 • X, 4. 



c. XXm-XXIIII.] AD CORINTHIOS IL 243 

deo- ad distxuctionem manitionum- ^consilia destraentes» £t 
omncm altitadinem extoUentem se aduersos sdentiam dei 

Et in captiuitatem redigentes omnem intellectum in ob- 
seqnium christi ^et in promptu habentes ulcisci omnem in- 

& oboedientjam 

Cum inpleta fîierit uestra oboedientiam ^quae secundum 
faciem sunt uidete 

Si quis confidit sibi christi sernum se esse- boc cogitet 
iterum aput se quia sieut ipse christi est ita et nos» 

>o ^Nam etsi amplius aliquid gloriatus fnero de potestate 
nostra* quam dedit dominus in aedificationem* et non in 
destructionem uestram non erubescam * ut non existimer tam- 
quam terrere uos per epistulas» ^^Qnoniam quidem epistulae 
inquiunt graues sunt et fortes praesentia autem corporis 

1^ infirma- et sermo contemtibilis» "boc cogitet qui dusmodi 
est- quia quales sumus uerbo per epistulas absentes tales et 
praesentes in facto» '^Non enim audemus inserere aut con- 
parare nos quibusdam qui se ipsos conmendant» Sed ipsi in 
nobis nosmet ipsos metientes et conparantes nosmet ipsos 

^ nobis» 

'' Nos autem non in iumensum gloriabimur- sed secundum 
mensuram regulae quam mensus est nobis deus- mensura 
pertingendi usque ad uos» ^^Non enim quasi non pertingentes 
ad uos superextendimus nos'» Usque ad uos enim peruenimus 

2&in euangelio christi» '^Non iumensum gloriantes in alienis 
laboribus» Spem autem liabentes crescentes fidei uestrae in 
uobis magnificari» Secundum regulam nostram in abundantiam 
"etiam in iUa quae ultra uos sunt euangelizare 

Non aliena regula in bis quae praeparata sunt gioriari 

30 jr '^Qui autem gloriatur in domino glorietur» Non enim irct in 
qui se ipsum conmendat iile probatus est* sed quem dominus ■«nTYms 

In RSAIA 

conmendat »*h«p- 

XXniL "'^Utinam sustineretis modicum quid insi- 

pientiae meae sed et subportate me» ^Aemulor enim uos dei 

» aemulatione» Despondi enim uos uni uiro uirginem castam 

exhibere christo» + 'Timeo autem ne sicut serpens wam seduxit 

r. X, 4 - Xr, 3. 

16* 



244 AD CORIMTHIOS II. [c. XXIIII-XXVI. 

astutia sua- ita corrumpantar sensus uestri et excidant a 
simplicitate quae est in christo ihesu- 

XXY* *Nam si his qui uenit alium christum praedicat 
quem nos non praedicauimus aut alium christum accepistis 
quem non accepistis aut alium euangelium quod non recepistis & 
recte pateremini» ^ Existimo enim nihil me minus fecisse uobis 
ab aliis apostolis» ^Sed et si imperitus sermone sed non tam 
scientia» In omnibus autem manifestatus sum uobis» ^Aut 
numquid peccatum feci me ipsum humilians ut uos exalteminî- 
quoniam gratis euangelium dei euangelizaui uobis» ^alias ecclesias io 
expoliaui accipiens stipendium ad ministerium uestrum 

'£t cum essem aput uos et egerem nulii onerosus fui nam quod 
mihi deerat suppleuerunt fratres qui uenerunt a madiedoniam 

Et in omnibus sine onere me uobis seruaui et seruabo» 
^''Est ueritas christi in me quoniam haec gloria non infrin-i^ 
getur in me in regionibus achaiae» ^^ Quare quia non dUigo 
uos deus scit- ''quod autem facio et faciam ut amputem 
occansionem eorum gui uolunt occansionem» Ut in quo gloriantur 
tales inueniantur sicut et nos 

XXVL ^'Nam eiusmodi- pseudo apostoli operării sub-» 
doli- transfigurantes se in apostolos christi '*et non mirum 
cum ipse enim satanas transfigurat se ut angelum lucis» '^ Non 
est ergo magnum si miniştri eius transfigurarentur uelut 
miniştri iustitiae* quorum finis erit secundum opera ipsorum» 
''Iterum dico ne quis me existimet insipientem» alioquinas 
uelut insipientem acdpite me» Ut ego modicum quid glorier» 
"quod loquor non loquor secundum deum» Sed quasi in in- 
sipientia in hac substantia gloriae» '^ Quoniam mulţi gloriantur 
secundum camem et ego gloriabor 
Snduu^ ^^Libenter enim sufifertis insipientes cum sitis ipsi sapientes» » 

^Sustinetis enun si quis uos in seruitutem redigit» Si quis 
deuorat» Si quis accepit si quis extollitur* Si quis in fadem 
uos caedit '* secundum ignobilitatem dico* 

Quasi nos infirmi fuerimus in hac parte in quo quis 
audet in insipientia dico» Audeo et ego» ^hebraei sunt etss 
ego» Israhelitae sunt et ego» 

c. XI, 3-22. 



GBNTU 



c. XXVI.] AD CORINTHIOS II. 245 

Semen abrahae sunt et ego» ^Miniştri christi sunt et 
ego» Ut minus sapiens dico plus ego» 

In laboribus plurimis» 

In carceribus abundantius» In plagis supra modum* in 

5 montibus» Frequenter- **a iudaeis quinquies quadragenas una 

minus accepi» ^^ Ter uirgis caesus sum» Semel lapidatus sum» 

Ter naufragium feci» Noctu et die in profundum maris fui 

^in itineribus» Saepe periculis fluminum 

Periculis latronum» periculis ex genere* periculis ex 
logentibus» periculis in ciuitate> periculis in solitudine» periculis 
in mari» periculis in falsis fratribus* *^in labore et erumna- 
in uigiliis multis- in fame et siti. in ieiuniis multis- in frigore 
et nuditate- ^ praeter illa quae extrinsecus sunt- instantia mea 
cotidiana- Sollicitudo omnium ecclesiarum» '^Quis infirmatur 
»et ego non infirmor» Quis scandalizatur et ego non uror» 
"^Si gloriari oportet quae infirmitatis meae sunt gloriabor» 
"Dens et pater domini noştri ihesu christi scit qui est 
benedictus in saecula quia non mentior» + 

''Damasci praepositus gentis aretae regis- custodiebat 
>ociuitatem damaschenorum ut me conpraehenderet» ^Et per 
fenestram in sportam demissus sum per murum et sic efFugi 
manus eius» *^*Si gloriari oportet non expedit quidem î 

Ueniam autem ad uisiones et reuelationes domini» | 

^Scio hominem in christo ante annos quattuordecim* siue ; 

2^ in corpore nescio siue extra corpus- nescio- deus scit- raptum j 

huiusmodi usque ad tertium caelum» ^Et scio huiusmodi j 

hominem- siue in corpore- siue extra corpus nescio deus sdt» i 

* Quoniam raptus est in paradysum» Et audiuit archana uerba- t 

quae non licet homini loqui» ^Pro huiusmodi gloriabor- pro 

^me autem nihil gloriabor- nisi in infirmitatibus meis» ^Nam 

et si uoluero gloriari- non ero insipiens- ueritatem enim dicam» 

Parco autem ne quis me existimet supra id quod uidet me- 

aut audit ex me» ''Et ne magnitudo reuelationum extollat 

me» Datus est mihi stimulus camis meae angelus satanae 

»ut me colaphizet» 

•Propter quod ter dominum rogaui ut discederet a ^^* 

c. XI, 22 — xn, 8. 






246 AD CORINTHIOS II. |c. XXVI-XXXIL 

*Et dixit mihi* sufficit tibi gratia mea- nam oirtus in 
infinnitate perficitur 

Libenter igitur gloriabor in infirmitatibas meis ut in- 
habitet in me nirtus christi» ^^Propter quod placeo mihi in 
infirmitatibus in contumeliis- in necessitatibus- in persecutio- 5 
nibus- in angustiis pro christo» Cum enim infinnor* tnnc 
potens sum» 

" Factns sum insipiens uos me cDegistis^» Ego enim debui 
a aobis conmendari 

Nihil enim minns fui ab his qui sunt supra modum^o 
apostoli» Tametsi nihil sum ^^signa uero apostoli facta sunt 
super uos» 

In omni patientia signis et prodigiis et uirtutibus 

"Quid est enim quod minus habuistis prae ceteris ecdesiis- 
pişi quod ego ipse non grauaui uos» 1» 

XXVII- Donate mihi hanc iniuriam 

'^Ecce tertio hoc paratus sum uenire ad uos et non ero 
grauis uobis» Non enim quaero quae uestra sunt sed uos» 
Nec enim debent filii parentibus thesaurizare- sed parentes 
filiis» ^^Ego autem libentissime inpendam et superinpendarso 
ipse pro animabus uestris* 

Licet plus uos diligens minus diligar '^sed esto» Ego 
ipse uos non grauaui» 

Sed cum essem astutus dolo uos coepi» '^Numquid per 
aliquem eorum quos misi ad uos circumueni uos r, 

^^Rogaui titum et misi cum illo fratrem* numquid titus 
uos drcumuenit 

Nonne eodem spiritu ambulauimus- nonne hisdem uestigiis» 
'^Olim putatis quod excusemus nos apud uos coram deo in 
christo loquimur» Omnia autem carissimi propter uestram»» 
aedificationem 

^Timeo enim ne forte cum uenero non quales uolo in- 

ueniam uos» Et ego inueniar a uobis non qualem uultis» 

Ne forte contentiones- aemulationes- animositates* dissensiones* 

detractiones- susurrationes* inflationes- seditiones sint inter uos» ss 

^^Ne iterum cum uenero humiliet me deus apud nos» Et 

c. XII, 9-21. 



c. XXVII-XXVIII.] AO CORINTHIOS II. 247 

lageam rnultos ex bis gui ante peccanerant* et non egerunt 
paenitentiam super inmunditiam et fornicationem et inpudi- 
citiam qnam gesserant 

^''^Ecce tertio hoc paratus sum uenire ad uos» In ore 

h duorum uel trium testium stabît omne uerbum» 'praedixi et 

praedico ut praesens bis et nune absens bis qui ante pecca- 

uerunt et ceteris omnibus- quoniam si uenero îtenun non 

parcam 

*An experimentum quaeritis eius qui in me loquitur 

locbristus» Qui in uos non infirmatur sed potent est in uobis» 

* Nam etsi crucifixus est ex infirmitate sed uiuit ex uirtute dei 

Nam et nos infirmi sumus iu illo sed uiuimu9 cum eo ex 

uirtute dei in uobis 

^Uosmet ipsos temptate si estisin fide ipsi uos probate» 

15 An non cognoscitis uos- quia christus ihesus in uobis est- nisi 

forte reprobi estis» 



6 



reprobi» ''Oramus autem deum- ut nihil mali faeiatis» Non 
ut nos probaţi pareamus- sed ut uos quod bonum est faciatis» 

20 Nos autem ut reprobi simus 'non enim possumus aliquid ad- 
uersus ueritatem sed pro ueritatem» ® Gaudemus enim quando 
nos infirmi sumus* uos autem potentes estis- boc et oramus 
uestram oonsummationem» '^Ideo haec abseQS scribo* ut non 
praesens durius agam secundum potestatem* quam dominus 

2&dedit mibi iu aedificationem et non in distructionem 

XXVIII- "De cetero fratres gaudete perfecţi estote 
exhortamini idem sapite» pacem habete et dens pacis et 
dilectionis erit uobiscum» "Salutate in inuicem in osculo 
sancto» Salutant uos sancti omnes» "Gratia domini noştri 

«ihesu christi et carit^ dei et communicatio sancti spiritus 
cum omnibus uobis- AMEN • EXPL* 

AD CORINT. IL INC- AD GALATAS 

c. XII, 21 — XIII, 13. 



Spero autem quod cognoscitis quia nps non sumus j 



248 



BREUIS EnSTULAE 



Galatae sunt graeci hii uerbum ueritatis primum ab apostolo 
acceperunt sed post discessum eius temptati sunt a falsis apostolis 
ut in lege et circumcisione uerterentur hos apostolos reuocat ad 
fidem ueritatis scribens ab epheso 

L de resurrectione domini 5 

II- de apostolo a circumcisione galatas refrenante et nobas 

doctrinas anatematezante» 
ni- de apostolo hominibus displicente 
mi* de apostolo euangelium non ab hominibus sed a deo 
diuinitus consecuto. to 

V. de apostolo uitam suam priorem in iudaismo et postea 
segregationem ad apostoktum et deinceps iter omnem uel 
cursum ad galatas prosequentem 
VI- de falsis firatribus. et de petro in circumcisione paub 

uero in gentibus ordinatis ' i& 

Vn. de petro anthiocia cum gentibus conueniente et de paulo 

hoc in conspectu omnium repraehendente 
Vm. de apostolo legem ueteris testamenti per crucem et pas- 

sionem domini destruente 

Viui» de apostolo galatarum stultitiam inclamante quod cumto 
ex auditu fidei spiritus accepissent legis et drcumdsioni 
postmodum subiugassent 
X- de omnibus qui ex operibus legis sunt quod subiecţi sunt 

maledicto 
XI- de bis qui in lege sunt quod non iustificentur ad deum» 

XII- de domino redimente nos a maledicto I^is cum pro nobis 
ipse factus sit maledictum 

XIII- de conparatione testamenti hominis ad promissionem dd 
in semine abrahae quod est dominus christus 

Xnn. de lege posita quoadusq- ueniret semen repromissionis ao 
Xy. de scribtura concludente omnia sub peccato et 1^ 
custodia ut promissio daretur credentibus ex fide domini 
noştri ihesu cbristi 
XVI. de aequalitate omnium gentium in domino christo creden- 

tium et liberorum ad seruorum *^ 

XVn. de credentibus omnibus quod unum semen sint abrahae 
XVIII- de conparatione heredis infiantis 
XVini- de iudaeis credentibus sub aelementis mundi semitio 
constrictis donec dominus fiactus ex femina adque sub lege 
a patre in saeculum mitteretnr ^ 

XX- de credentibus in dominum quod non sint îam serai sed 



AD GALATAS. 249 

filii- et quod qui secundum legem ueteris testament! uult 
uiuere aelementis mundi optat potios seruire quam deo 
XXI. de fide in aduentu apostoli et reuerentia galatanini 
XXn. de seductorib- galatarum 
& XXm de duob. filiis abrahae et testamentis duob* et monte şina. 

et bierusalem terrestri adq. caelesti 
XXTTTT- de drcumcidentibus se quod ihesus christus eis nihil pro- 
derit sed debitores sint totius legis fiaciendae 
XXV* de circumdsione et praeputio quod nihil sint nihil fides 
10 per dilectionem operata 

XXVI. de cnrsu primo fidel galatarum et de damnationem male 

suadentium ac seductorum 
XXVII' de drcumcisione et cruciş scandalo 
XXVIII, de Inpletione legis in proximi dilectione et periculo liboris 
15 adq. certaminis 

XXVnn. de contentione camis et spiritus 

XXX' de contemptu inanis gloriae ac praesentis 
XXXI. de sustentatione mutua inter fratres et onere communi 
uel proprio 
^ XXXII' de humanitate discentium uerbum domini erga doctores 
XXXTTŢ. de seminatione camalium uel spiritaUum 
XXXmi. de elemosyna fauenda in omnes sed maxime ad domesticos 
fidel 
XXXV. de circomciffls non seruantibos legem etapostolo in cruce 
35 domini gloriante 

XXXVI, de circumcisione et praeputio quod nihil sint sed noba 

creatura pacem habeat sempitemam 
XXXVn. de apostolo in corpore suo stagmata domini noştri ihesu 
christi portantem: AMEN 



ao 



^'^ Paulas apostolas non ab hominibus neque per 
hominem* sed per ihesom christom et deam patrem» Qm 
snscitauit eum a mortuis» 'Et qui mecom sunt omnes fratres 
ecdesiis galatiae» ^Gratia nobis et pax a deo patre nostro 
35 et domino ihesa christo- ^qni dedit semeţ ipsum pro peocatis 
nostris* ut eriperet nos de praesenti saecolo nequam- Secondam 
noluntatem dei et patris noştri- ^coi est gloria in saecnla 
saecnlonim- amen 

c. I, 1-6, 



250 A0 GALATAS. [c. U-V. 

n« •Mîror quod sic tam cito transferemîni ab eo 
qui uos uocauit in gratia christi in aliud euangeliam» ''Qnod 
non est aliud nisi si sunt aliqui qui uos conturbant- et nolunt 
conuertere euangelium christi» ®Sed licet nos* aut angelus de 
caelo euangelizet uobis- praeterquam quod euangelizauimus s 
uobis» anathema sit- 

*Sicut praediximus et nune iterum dico» Si quis uobis 
euangelizauerit praeter id quod accepistis anathema sit 

in* ^^ Modo enim hominibus suadeo- an deo- aut 
quaero hominibus plăcere» io 

LRCT IN Si adhuc hominibus placerem* christi seruus non essem 

QUADRAGE- ^ 

TicaTiiT" nil- "Notum autem uobis facio fratres euangelium 
quod euangelizatum est a me quia non est secundum hominem» 
^^ Neque enim ego ab hominem accepi illud» Neque didici sed 
per reuelationem ihesu christi n 

Y' "Audistis enim conuersationem meam aJiquando 
in iudaismo» Quoniam supra modum persequebar ecclesiam 
dei et expugnabam illam» *^Et proficiebam in iudaismo supra 
multos coetaneos in genere meo» Abundantius aemulator 
existens patemarum mearum traditionum» ^ 

^^ Cum autem placuit ei qui me segregauit de utero matris 
meae- et uocauit per gratiam suam *' ut reuelaret filium suum 
in me* ut euangelizem illum in gentibus» Continuo non ad- 
quieui carni et sanguini ^^ neque ueni hierosolyma ad ante- 
cessores meos apostolos» Sed abii in arabiam- et iterum^ 
reuersus sum damascum 

^^Deinde post annos tres ueni hierosolyma uidere petrum 
et mansi aput enm diebufi XV» ^^Alium autem apostolorum 
uidi neminem nisi iacobum fratr^oi domini» ^^Qua^ autem 
scribo uobis ecce coram deo quia non mentior» '^ Deinde ueni 30 
in partes syriae et ciliciae* "eram autem ignotus fade ecclesiis 
ittiaeae quae erant in christo» '*Tantam autem auditum habe- 
bant- quoniam qui persequebantur dos aliquando none euangelizat 
fidem quam aliquando expugoabat *^et in me darifieabat 
deum '^ » 





c. VI-VILl 



A» GAIATAS. 251 



VI- ^'^Deinde post annos XIIII iteram ascendi hîero- 
solyma cum barnaba adsumpto tito» ^Ascendi autem secun- 
dam reuelationem et contuli cum illis euangelium dei quod 
praedico în gentibus 
^ Seorsum autem his qui uidebantur aliquid esse 

Ne forte in uacuum currerem aut cucurrissem 

^ Sed neque titus qui mecum erat cum esset gentilis con- 
pulsus est circumcidi 

^Sed propter subintroductos falsos fratres qui subin- 

10 troierunt explorare libertatem nostram quam habemus in christo 

ihesu ut nos in seruitutem redigerent» ^Quibus neque ad 

horam cessimus subiectioni- ut ueritas euangelii permaneat 

aput ttos 

®Ab his autem qui uidebantur esse aliquid quales aii- 
li^quando fuerint nihil mea interest» Dens personam hominis 
non accepit» Mihi enim qui uidebantur esse aliquid nihil cen- 
tolerunt» 

^Sed e contrarie cum uidissent quod creditum est mihi 
euangelium praeputii- sicut petro drcumdsionis» ^Qui enim 
3ooperatus est petro in apostolatum circumdsionis operatus est 
et mihi inter gent^» 'Et cum cognouissent gratiam quae data 
est mihi» Petrus et iacobus et iohannis qui uidebantur columnae 
esse dextras derunt mihi et bamabae sodetatis» Ut nos in 
gentes ipsi autem in circumcisionem» ^^Tantum ut pauperum 
2^memores essemus quod etiam sollidtus fiii boc ipsum facere 

YU- ^^Cum autem uenisset petrus anthiodam in 
faciem ei restiti quia repraehensibilis erat» '^ Prius enim quam 
uenirent quidam ab iacobo cum gentibus edebant» Cum autem 
uenissent subtrahebat et segregabat se timens eos qui ex 
ao circumcisione erant» '^Et simulationi eius consenserunt ceteri 
iudad ita ut et bamabas duceretur ab eis in illa simulatione» 
'^Sed cum uidissem quod non recte ambularent ad ueritatem 
euangelii dixi petro coram omnibus» 

Si tu cum iudaeus sis gentiliter et non iudaicae uiaÎB 

a&quomodo gentes cogis iudaizare» '^Nos natura iudaei et non 

ex gentibus peccatores» ^^Scientes quod non iustificatur homo 

c. II, 1—10. 



252 



AD GALATA9. [c. VII-XII. 



ex operibus legis nisi per fidem ihesu christi^ Et nos in 
christo ihesu credimas ut iustiiicemur ex fide christi et non 
ex operibus legis» ex operibus enim legis non iustificabitur 
omnis caro 

VIII- '^Quod si quaerentes iustificari in christo- in- & 
uenti sumus et ipsi peccatores 

Numquid christus peccati minister est- absit» '^Si enim 
quae destruxi- haec iterum aedifico- praeuaricatorem me in- 
"Jgcj josj stituo» + "Ego enim per legem legi mortuus sum ut deo 
TiA FERiA II nîii^jQ christo confixus sum cruci- io 

^Uiuo autem iam non ego uiuit uero in me christus* 

Quod autem nune uiuo in came in fide uiuo fiii dei qui 

dilexit me et tradidit se ipsum pro me» ^' Non abicio gratiam 

dei» si enim per legem iustitia- ergo christus gratis mortuus est 

Vini- ''^0 insensati galatae quisuos fasdnauit» anteis 

quorum oculos christus ihesus proscriptus est cmcifixus» 

^hoc solum a uobis uolo discere ex operibus legis spiritum 

accepistis an ex auditu fidei» 'Sic stulti estis ut cum spiritu 

coeperitis nune came consummamini» ^Tanta passi estis sine 

causa- si tamen sine causa» ^Qui ergo tribuit uobis spiritum- «> 

et operatur uirtutes in uobis ex operibus legis- an ex auditu 

fidei» ^ Sicut scriptum est» Credidit abraham deo et reputatum 

S^NÎ&uTET^st ei ad iustitiam> + 'Cognoscite ergo quia qui ex fide sunt 
TiAFERiAiiijjii sunt fiiii abrahae 

%^rouidens autem scriptura quia ex fide iustificat gentes» 
dens praenuntiauit abrahae» Quia benedicentur in te omnes gentes 

X- ^Igitur qui ex fide sunt benedicentur cum fideli 
abraham» *^ Quicumque enim ex operibus legis sunt sub male- 
dicto sunt 

' ROKoiiio~ Scriptum est enim maledictus omnis qui non permanserit » 
in omnibus quae scripta sunt in libro legis ut faciant ea 

XI- ^'Quoniam autem in lege nemo iustificatur aput 
deum manifestum est» Quia iustus ex fide uiuit» ^^ Lex autem 

IN DBUTE. non est ex fide- sed qui fecerit ea uiuit in illis 

XII- ^'Christus nos redemit demaledicto legis factus» 

pro nobis maledictom 

c. n, 16 — ni, 18. 



c Xn-XVimj ^ GALATAS. 253 

Quia scriptum est» Maledictus omnis qui pependit in ligno ■Jlo^^U^o^- 
^*at in gentibus benedictio abrahae fieret in christo ihesu ut 
poUidtationem spiritus accipiamus per fidem -i- 

XUI- ^^Fratres secundnm hominem dico» Tamen ho- 'ni ooîîim 
h minis confirmatnm testamentum + nemo spernit ant superor- ^^muNA^' 
dinat» *' Abrahae dictae sunt promissiones et semini eius» 

Non dicit et seminibus qoasi in multis sed quasi in uno 
et semini tuo qui est christus» "hoc autem dieo> 

Testamentum confirmatnm a deo quae post GCCG et 
10 XXX annos facta est lex 

Non irritam fadt ad euacuandam promissionem patrum» 
^^Nam si ex lege hereditas iam non ex repromissione» Abrahae 
autem per repromissionem donauit dens 

Xlin* *®Quid igitur lex propter transgressiones posita 
i& est* donec ueniret semen cui repromiserat- ordinată per angelos 
in mânu mediatoris» ^Mediator autem unius non est dens 
autem unus est» 

XV* ^^Lex ergo aduersus promissa dei- absit» Si 
enim data esset lex quae possit uiuificare» Uere ex lege esset 
toiustitia* ^sed condusit scriptura omnia sub peccato ut repro- 
missio ex fide ihesu christi daretur credentibus» ^ Prins autem 
quam ueniret fides sub lege custodiebamur* conduşi in eam 
fidem quae reuelanda erat» '^Itaque lex pedagogus noster erat 
in christo ihesu ut ex fide iustificemur» '^Ad ubi uenit fides 
8» iam non sumus sub pedagogo» ^Omnes enim filii dei estis 
per fidem in christo ihesu + 

XVI- "Quicumque enim in christo baptizati estis ^gţ^^/jf 
christum induistis» '^Non est iudaeus neque graecus» Non est 
semus neque liber» Non est masculus neque femina 

30 Omnes enim uos unum estis in christo ihesu 

XVII- ^Si autem uos unum estis* in christo ihesu* 
ergo abrahae semen estis secundnm promissionem heredes 

XYIII* ^^'Dico autem quanto tempore heres paruulus 
nihil differt a semo cum sit dominus omnium* *Sed sub totoribus 
35 et actoribus est usque ad praefinitum tempus a patre 

Xyini- 'Ita etnos cum essemus paruuli sub elementis 

c. ni, 13 - IV, 3. 



254 



AD GALATAS. [c. XVmi-XXIII. 



huios mundi eramus sernientes» ^ Ad nbi uenit plenitudo 
temporis» 

Misit deus filium suum» Natum ex maliere factum sub 
lege ^ut eos qui sab lege erant redimeret* ut adoptionem 
filiorum reciperemus s 

XX- ^Quoniam estis fiii dei misit deus spiritum filii 
sui in corda nostra clamantem abba pater» ^Itaque iam non 
est seruus sed filius* quodsi filius et heres per deum* + • Sed 
tune quidem ignorantes deum his qui natura non sunt dii 
seruiebatis» ® Nune autem cum cognoueritis deum- Immo cogniti io 
sitis a deo* quomodo conuertimini iterum ad infirma et egena 
elementa quibus denuo seruire uultis» '^Dies obseniatis et 
menses et tempera et annos» " Timeo uos ne forte sine causa- 
laborauerim in uobis 

'^Estete sicut et ego quia et ego sicut uos îs 

XXL Obsecro autem uos fratres nihil me laesistis» 
^^ Scitis autem quia per infirmitatem carnis euangelizaui uobis 
iam pridem 

^^Et temptationem uestram in came mea non spraeuistis 
neque respuistis sed sicut angelum dei excepistis me sicut» 
christum ihesum» ^^ Ubi est ergo beatitudo uestra» Testimonium 
enim perhibeo uobis quia si fieri possit* oculos uestros eruissetis 
et dedissetis mihi 

^^Ergo inimicus uobis factus sum uerum dicens uobis» 

XXII- "Aemulantur uos non bene sed excludere aos2s 
uolunt ut illos aemulemini» 

'^Bonum autem aemulamini- in bono semper et non tantum 
cum praesens sum aput uos» 

XXIII- ^^Filioli mei quos iterum parturio donec for- 
metur christus in uobis» ^^Uellem autem esse aput uos modo» 
et mutarem uocem meam quoniam confundor in uobis» 

^^ Dicite mihi qui sub lege uultis esse legem non legistis» 
^Scribtum est ^im quoniam abraham duos filios habuit- 
nnum de ancflla- et unum de libera 

^Sed qui de anciUa secundum camem natus est* quiu 
autem de libera per repromissionem ^quae sunt per allegoria 

c. TV. 8-24. 



c. JUUn-XXVlL] AD <SALATAS. 255 

dicta» haec enim sunt doo testamenta» Unam goidem a monte 
şina in semitutem generans quae est agar- 

^Sina enim mons est in arabia- qni coninnctus est ei 
qnae nnnc est hiernsalem et semit cum filiis suiş» ^Quae 
s sursum est autem hierusalem libera est quae est mater nostra» 
sicut ^scriptum est 

Laetare sterelis quae non paris erumpe et exclama quae '^pfoF-^ 
non parturis 

Quia mulţi filii desertae magis quam eius quae habet uirum» 

lo^Nos autem fratres secundum isaac promissionis filii sumus 

^Sed quomodo tune qui secundum carnem natus fuerat 

persequebatur eum qui secundum spiritum ita et nune» ^Sed 

quid dicit scriptura- eice ancilla et filium eius» Non enim heres 

erit filitts ancillae cum filio liberae» '^Itaque fratres non sumus 

i&ancillae filii sed liberae ^'^qua libertate nos christus liberauit 

State et nolite iterum iugo seruitutis contineri 

XXIIII» ^Ecce ego paulus dico uobis quoniam si 

circumcidamini christus uobis nihil proderit» 'Testificor autem 

rursum omni homini circumcidenti se- quoniam debitor est 

Muniuersae legis faciendae» 

^Euacuati estis a christo qui in lege iustificamini a gratia 
excidistis» ^Nos enim spiritum ex fidem spem iustitiae ex- 
pectamus» 

XXV- ®Nam in christo ihesu neque circumcisio aliquid 

26ualet neque praeputium* sed fides que per caritatem operatnr 

XXVL 'Currebatis bene quis uobis inpediuit ueritati 

non oboedire» ^Persuasio haec non est ex eo qui uocat uos» 

^Modicum fermentum tota massam corrumpit» ^^Ego confido 

in uobis in domino quod nihil aliud sapietis» Qui autem con- 

30 turbat uos portauit iudicium quicumque est iile 

XXVII- "Ego autem fratres si circumcisionem adhuc 

praedico- quid adhuc perseeutionem patior» Ergo euacuatum 

est scandalum cruciş '^ utinam abscindantur qui uos conturbant 

''Uos enim in libertatem uocati estis fratres» tantum ne 

3s libertatem in occaaionem camis detis* sed per caritatem seruite 

in inuicem 

c. IV. 24 ~ V, 13. 



256 AD GALATAS. [c. XXVIII-XXXUI. 

o" MAGE- XÎVni- "Omnîs enim lex in uno sermone inpletar» 
ifio \iRTro I)îlîgis proximum tuum sicat te ipsum» "Quodsi in inmcem 
mordetis et comeditis uidete ne ab inuicem consummamini 

XXVniL '^Dico antem spiritu ambalate et desideriom 
carnis non perficietis» "Caro enim concnpisdt adnersos s 
spiritum» Spiritus autem adnersus carnem» Haec enim inuicem 
sibi adnersantur- ut non quaecumque uultis illa faciatis» 
'^Quodsi spiritu ducimini non estis sub lege» '* Manifesta autem 
sunt opera carnis 

Quae sunt- fornicatio- inmunditia luxuria ^idolorum ser- io 
uitus- beneficia inimicitiae* contentiones- aemulationes- irae 
rixae- dissensiones- hereses- ^'inuidiae* homicidia* ebrietates* 
commissationes» Et his similia quae praedico uobis sicut 
praedixi quoniam qui talia agunt regnum dei non consequentur» 
^Fructus autem spiritus est- caritas gaudium- pax- longani-i& 
mitas* bonitas- benignitas fides- ^ modestia- continentia aduersus 
huiusmodi non est lex» ^ Qui autem christisunt carnem suam 
crucifixerunt cum uitiis et concupiscentiis 

XXX* ^Si uiuimus spiritu- spiritu et ambulemus» 
^^Non efficiamur inanis gloriae cupidi» Inuicem prouocantes» 
inuicem inuidentes 

XXXI- ^ 'Fratres» et si praeoccupatus fuerit homo 
in aliquo delicto- Uos qui spiritale estis huiusmodi instruite 
in spiritu mansuetudinis» Considerans te ipsum ne et tu 
tempteris ^s 

^Alter alterius onera portate et sic adimplebitis legem 
christi» -i- ^Nam si quis existimat se aliquid esse cum nihil 
sit ipse se seducit» ^Opus autem suum probet unusquisque 
et sic in semeţ ipso tantum gloriam habebit et non in altero» 
^Unusquisque enim onus suum portabit » 

XXXn- 'Communicet autem- is qui catiiecizatur- uer- 
bum ei qui se cathecizat- in omnibus bonis 

XXXIII- 'Nolite errare- deus non inridetur» *Quae 
enim seminauerit homo haec et metet» Quoniam qui seminat 
in came sua- de came et metet corraptionem» Qui autem» 
seminat in spiritu* de spiritu metet uitam aeternam 

c. V, 14 — VI, 8. 



xxxni-xxxvn.i ^^ calatas. 257 

•Bonum autem facîentes non deficiamns- tempore enim 
8U0 metemus non deficientes 

XXXIin* *®Ergo dum tempus habemus operemur 
bonum ad omnes maxime autem ad domesticos fidei 
* XXXV- "Uidete qualibus litteris scribsi uobis 

mea mânu- 

" Quicumque enim plăcere uolunt in carne hii cogunt uos 
circumcidi tantum ut in cruce christi persecutionem non patiantur 
"Neque enim qui circumciduntur legem custodiunt sed 
10 uolunt uos circumcidi ut iu carne uestra glorientur 

XXXVI- "Mihi autem absit gloriari nisi in cruce domini 
noştri ihesu christi 

Per quem mihi mundus crucifixus est et ego mundo 
■*In christo enim ihesu neque circumcisio aliquid ualet 
i&neque praeputium» Sed noua creatura» "Et quicumque hanc 
regulam secuti fuerint- pax super illos misericordia et super 
israhel dei 

XXXVII- "de cetero nemo mihi- molestus sit» Ego 
epim stîgraata ihesu in corpore meo porto» "Gratia domini 

«noştri ihesu christi cum spiritu uestro fratres- AMEN .... 

c. VI, 9-18. 

EXPL- EPISTULA AD GALATAS 
INC- ARGUMENTUM AD EPHESIOS 



Ephesi sunt asiani hi accepto uerbo ueritatis perstetenint 
25 in fide hos conlaudat apostolus scribens eis ab urbe roma de carcere 

per thycium diaconum 

EXPL. ABGUMENTUM. INC BREBIS 

L de sanctis quod ante constitutionem mundi in domino 

christo electi sunt et de omni sapientia et prudentia 

30 sacramenti et renouatione omnium in domino christo quae 

in caelis sunt et quae in terra 
n* de apostolo pro ephesios depraecante et surrectione domini 

et ascensu et potestate 
ni. de principe potestatis heris huius spiritns 
» nu. de deo per diuitias misericordiae suae sancto cum christo 

domino conuiuificante et in caelestib. conlocante 

17 



258 BREBIS EPIST. AD EPHBSIOS. 

V. de sanctis quod non uirtute sua a domini gratia aeniant 

sed dono et beniuolentia dei 
VI- de praeputio et circumcisione 
Vn. de domino legem mandatorum in sententiis euacuantem 

et duos conderet in semeţ ipso ^ 

Vin- de ciuibus sanctorum et domesticis dei et de aedificationc 

templi 
VIIII- de mysterio domini quod ante passione ipsios generationibus 
aliis non fuerit reuelatum 
X. de gloria tribulationis >o 

XI- de omni patria in caelis et in terris. et homine interiore 

et omni plenitudine Bcientiae dei 
XII- de domino super omnia quam a sanctis petitur abundantius 

largiente 
XIIL de unitate et mutua sustentatione sanctorum » 

Xini. de una fide et unum baptisma 
XV- de diuersitate gratiae donationis dei et aedificationis cor- 
poris domini et uiro perfecte in mensura^ aetatis plenitu* 
dinis eius 
XVI- de stultitia gentium et libidine et omni turpi . . dine ^o 

deUctorum 
XVII- de exponendo ueterem et induendo nouum bominem. et 

de mendacio et ueritate 
XVIII- de ira sed innocenti et opera manuum 
XVUII- de abstinentia mali senuonis et de non contradicendo «» 
spiritum sanctum et de mutua sustentatione sanctorum 
XX- de dilectione et quod sancti debeant deum in omnibus imitări 
XXI- de abstinentia scurrilitatis et omnium uitiorum 
XXII- de seductorib- et inpudicis 

XXIII- de cautionem uiuendi et sapientia ^ 

XXini- de subiectione mulierum ad maritos 
XXV. de uiris ut diligant coniuges suas 
XXVI- de obsequio filiorum 
XXVII, de parentum erga filios temperamfento 
XXVIII- de seruorum obsequio >* 

XXVIin- de temperamente dominorum 

XXX- de indumento armorum dei- Et insidiis diaboli et concul- 

catione aduersus potestates 
XXXI- de fidelitate et ministerio tythid 

EXPL- BREBIS. INC- CORPUS 
EPISTULAE FEUCITER 



c. i-n,] A» BPHBsios. 259 

''^Paulus apostolus ihesu christi per uoluntatem 
dei sanctis omnibus qui sunt ephesi et fidelibus in christo ihesu» 
* Gratia uobis et pax a deo patre nostro et domino ihesu 
christo 

5 *Benedictus deus et pater domini noştri ihesu christi» 

Qai benedixit nos in omni benedictione spiritali in caelestibus 

in christo * sicut elegit nos in ipso aut e mundi constitutionem 

Ut essemus sancti et inmaculati in conspectu eius in 

caritate» ^Qui praedestinauit nos in adoptionem filiorum per 

10 ihesum christum in ipsum secundum propositum uoluntatis suae» 
*In laudem gloriae gratiae suae in qua gratificauit nos 
in dilecto filio suo» 

^In quo habemus redemptionem per sanguinem eius 
remissionem peccatorum 

16 Secundum diuitias gratiae eius ®quae superabundauit in 
nobis* in omni sapientia et prudentia» *Ut notum faceret 
nobis sacramentum uoluntatis suae» Secundum bonum placitum 
eius quod proposuit in eo '®in dispensationem plenitudinis 
temporum» Instaurări omnia in christo quae in caelis et quae 

20 in terra sunt in ipso» ^'In quo etiam sorte uocati sumus» 
Praedestinati secundum propositum eius» Qui omnia operatur 
secundum consilium uoluntatis suae "ut simus in laudem 
gloriae eius qui ante sperauimus in christo» "In quo et uos 
cum audissetis uerbum ueritatis euangelium salutis uestrae» 

a&In quo et credentes signati estis spiritu promissionis sancto» 
"Qui est pignus hereditatis nostrae» In redemptionem ad* 
quisitionis in laudem gloriae ipsius 

IL "Propterea et ego audiens fidem ueştram quae 
est in domino ihesu» Et^ dilectionem in omnes sanctos "non 

locesso gratias agens pro uobis- memoriam uestri faciens in 
orationibus meis- "ut deus domini noştri ihesu chrisi pater 
gloriae- det uobis spiritum sapientiae et reuelationis in agnitione 
eius» "Inluminatos oculos cordis uestri 

Ut sciatis quae sit spes- uocationis eius» Quae diuitiae 

as gloriae hereditatis eius in sanctis» "Etquae sit supereminens 
magnitudo uirtutis eius in nos qui credidimus» Secundum 

C. I, 1—19. 

17* 



260 AD EPBESIOS. [c. H-VI. 

operationem potentiae uirtutis eias ^^quam operatas est in 
christo» Suscitans illum a mortuis et constitueus ad dexteram 
suam in caelestibus- 

**Supra omnem principatum et potestatem» Et uirtutem 
et dominationem» & 

£t omne nomen quod nominator» Non . solum in hoc 
saeculo sed in futuro 

^Et omnia subiecit sub pedibus eius» Et ipsum dedit 
caput STipra omnia ecclesia ^ quae est corpus ipsius» Plenitudo 
eius qui omnia in omnibus adimpletur» io 

UI* ^*'Et uos cum essetis mor tui delictis et peecatis 
uestris» ^In quibus aliquando ambulastis secundum saeculum 
mundi huius 

Secundum princiţem potestatis aeris huius spiritus qui 
nune operatur in filios diffidentiae» 'In quibus et nos omnesis 
aliquando conuersati sumus in desideriis carnis nostrae» 
Facientes uoluptates carnis et cogitationum» Et eramus natura 
filii irae sicut et ceteri* 
ouaÎta IIIL *Deus autem qui diues est in misericordia» 

'^scHB^' Propter nimiam caritatem suam quam dilexit nos- *et cum» 
essemus mortui peecatis conuiuiiicauit nos christo» Cuius gratia 
estis salbati» ' Et conresuscitauit et consedere fecit in caelestibus 
in christo ihesu» ''Ut ostendere in saeculis superuenientibus 
abundantes diuitiae gratiae suae» 

In bonitate super nos in christo ihesu u 

Y- ^Gratia enim estis saluati per fidem et hoc non 
ex uobis dei enim donum est» *Non ex operibus ut ne quis 
glorietur» 

^^ Ipsius enim sumus factura» Creaţi in christo iheşu in 
operibus bonis» Quae praeparauit deus ut in illis ambulemus» + m 

yi- "Propter quod memores estote quod aliquando 
nos qui eratis gentes in carne qui dicimini praeputium» Ab 
ea quae dicitur circumcisio in came mânu facta» ''Qui eratis 
in illo tempore sine christo 

Alienaţi a conuersatione israhel* et hospites testamentorum as 
promissionis 

c. I, 19 — II, 12, 



c. VI-VIIU.] ^^ EPHESIOS. 261 

Spem non habentes et sine deo in hune mundo 

VII- ^'Nunc autem in christo ihesn nos qui aliquando ^nmuicEN-^ 

TIAI FKIUA 

eratis longe» Facti estis prope in sanguine christi» *^Ipse est ^ 

enim pax nostra qui fecit utraque unum» Et medium parietem 

6 macheriae soluens ^'inimiciţia in carne sua» Legem manda- 

torum decretis euacuans» Ut duos conderet in semeţ ipsum 

In unum nouum hominem faciens pacem» '®£t reconciliet 

ambos in uno corpore deo per crucem 

Interficiens inimiciţia in semeţ ipso» "Et ueniens euan* 

logelizauit pacem uobis qui longe fuistis et pacem his qui prope» 

'^Quoniam per ipsum habemus accessum ambo in uno spiritu 

ad patrem 

VIII ^*Ergo iam non estis hospites aduenae» Sed 

estis ciues sanctorum eţ domestici dei» 

15 ^^ Superaedificati supcr fundamentum apostolorum et pro- 

phetarum» Ipso summo angulari lapide christo ihesu< ^Hn quo 

omnis aedificatio constructa crescit in templum sanctum in 

domino 

^ In quo et uos coaedificamini in habitaculum dei in spiritu* 

20 YUIL '*^huius rei gratia ego paulus uinctus christi 

ihesu pro uobis gentibus» ^Si tamen audistis dispensationem 

gratiae dei quae data est mihi in uobis» ^ Quoniam secundum 

reuelationem notum mihi factum est sacramentum sicut supra 

scribsi in brebi» * Prout potestis legentes intellegere prudentiam 

asmeam in mysterio christi» 'Quod aliis generationibus non est 

agnitum filiis hominum» Sicut nune reuelatum est sanctis 

apostolis eius et prophetis in spiritu» "Esse gentes coheredes 

et concorporales et conparticipes promissionis in christo ihesu» 

Per euangelium ^ factus sum ego minister secundum donum 

80 gratiae dei- quae data est mihi» Secundum operationem uir 

tutis eius 

'Mihi omnium minimo sanctorum data est gratia haec 

In gentibus euangelizare ininuestigabiles diuitias christi 

'et inluminare omnes 

M Quae sit dispensatio sacramenti» Absconditis a saeculis 

in deo qui omnia creauit» ''Ut innotiscat principibus et 

c. n, 12 — III, 10. 



262 AD BPHS8I0S. [c VIDI-XV. 

potestatibns in caelestibus per ecciesiam mnltifonnis sapientiae 
dei» ^^ Secundam praefinitionem saeculoram» Quam fecit in 
christo ihesu domino nostro» f '^ In qno babemus fiduciam et 
accessom» In confidentiam per fidem eins 

X* ^'Propter quod peto ne deficiatisin tribulationibas » 
meis pro nobis» Quae est gloria uestra 

XI- ^^huius rei gratia flecto genua mea ad patrem 
domini noştri ihesu christi» *'£x quo omnis patemitas in 
caelis et in terra nominatur* 

^^Ut det uobis secundum diuitias gloriae suae» »> 

Uirtutem conroborari per spiritum eius in interiorem 
hominem» ^''Habitare christum per fidem in cordibus uestris» 
*®In caritate rădicaţi et fundaţi ut possetis cbnpraehendere 
cum omnibus sanctis» Quae sit latitudo et longitudo 

Et sublimitas et profundum» ^ Scire etiam supereminentem t» 
scientiae caritatem christi» Ut inpleamini in omnem plenitu- 
dinem dei 

XII* '^Ei autem qui potens est omnia facere^» Super- 
abundanter quam petimus aut intellegimus 

Secundum uirtutem quae operatur in nobis '4psi gloria 20 
in ccclesia et in christo ihesu^» In omues generationes saeculi 
saeculorum* AMEN 
pabcJIan ^^in« ^'^Obsecro itaque uos ego uinctus in domino» 
MOTwuH ţjţ digne ambuletis uocatione qua uocati estis* *cum omni 
humilitate et mansuetudine» Cum patientia» Subportantes» 
inuicem in caritate 

'Solliciti seruare unitatem spiritus in uinculo pacis» 

^Unum corpus et unus spiritus 

Sicut et uocati estis in una spe uocationis uestrae 

XTTTT- ^Unus dominus- una fides- unum baptismaw 
*unus dens et pater omnium qui super omnes et per omnia 
et in omnibus nobis 

XV* ^Unicuique autem nostrum data est gratia- 

secundum mensura donationis christi 

IN psAiMo ^Propter quod dicit» Ascendens in altum- captiuam duxit» 

captiuitatem dedit dona hominibus 

c. III, 10 — IV, a 



c XY-XVII.1 AD BPBESIOS. 263 

*Qaod autem asceudit quid est nisi quia et descendit 
primum in inferior es partes terrae» ^^Qui descendit ipse est 
et qni ascendit super omnes caelos* ut inpleret omnia 

"Et ipse dedit quosdam qoidem apostolos» quosdam 
ft autem prophetas» alios nero enangelistas'' alios aatem pastores 
et doctores " ad consummationem sanctorum» In opns niinisterii» 
In aedificationem corporis christi» 

'^Donec occnrramns omnes in unitatem fidei et agnitionis 
filii dei» In nirum perfectam* in mensuram aetatis plenitndinis 
10 christi + 

*^ Ut iam non simus parauli flactuantes» Et circumferamus 

omni uerbo doctrinae» In nequitia hominum» In astutia ad 

circumuentionem erroris» ^'Ueritatem autem facientes» In 

caritatem crescamasin illo per omnia qui est caput christus 

15 ^'Ex qno totam corpus conpactum et conexum 

Per omnem iuncturam subministrationis secundum opera- 
tionem 

In mensuram uniuscuiusque membri augmentum corporis 
facit» In aedificationem sui in caritate 
&o XVI- "Hoc igitur dico et testificor in domino» Uto\?A^A6B- 
iam non ambuletis sicut gentes ambulant in uanitate sensus 'mo im^' 
sui» ^'Tenebris obseuratum habentes intellectum* alienaţi a 
uita dei» Per ignorantiam quae est in illis» 

Propter caedtatem cordis ipsonun» ''Qui desperantes 
» semeţ ipsos tradiderunt inpudicitiae 

In operationem inmunditiae omiis in auaritia 
Xyn« ^'Uos autem non ita didicisti christum» '' Si 
tamen illum audistis et in ipso edocti estis* sicut et ueritas 
in ihesu» ^Deponere uos secundum pristinam conuersationem 
ao ueterem homînem» Qui corrumpitur secundum desideria erroris» + quamagk- 
^Renouamini autem spiritum menUs uestrae» ^Et induciţe "MCA^ur' 
nouum hominem 

Qui secundum deum creatus«est in iustitia et sanctitate 
ueritatis» ^Propter quod deponentes mendacium» Loquiminî 
s&ueritatem unusquisque cum proximo suo» Quoniam sumus in* 
uicem membra 

c. IV, 9-26. 



264 



AD EPHESIOS. [c. XVIU-XXiL 



XVni- »*Irascîmini autem et nolîte peccare» Solnon 
occidat saper iracundiam uestram» '^Nolite locum dare diabolo» 
^Qui furabatur iam non furetur 

Magis autem laboret operando manibus suiş quod bonom 
est» Ut habeat unde retribuat necessitatem patienti s 

XVIIII- *^Omnis sermo malus ex ore uestro non pro- 
cedat» Sed si quis bonus ad aedificationem opportunitatis fidei 
ut det gratiam audîentibus» ^Et nolite contristare spiritum 
sauctum dei» In quo signati estis in die redemptionis» *' Omnis 
amaritudo et ira et indignatio et clamor et blasphemia toUatur io 
a uobis cum omni maliţia» 

'^Estote autem inuicem benigni» Misericordes donantes 
inuicem- sicut et deus in, cbristo donauit nobis + 
oSdra?e- ^^' ^»^Estote ergo imitatores dei sicut filii carissimi 
*' wo' v*^" ' et ambulate in dilectîone 15 

Sicut et christus dilexit nos» 

Et tradidit semeţ ipsum pro nobis» Oblationem et hostiam 
deo in odorem suauitatis» 

XXI- 'Fornicatio autem et omnis inmunditia aut 
auaritia» Nec nominetur in uobis sicut decet sanctos » 

^Aut turpitudo* aut stultiloquium» Aut scurrilitas quae 
ad rem non pertinet» Sed magis gratiarum actio» ^Hoc enim 
scitote intellegentes 

Quod omnis fomicator aut inmundus aut auarus- quod 
est idolorum seruitus» Non habet hereditatem in regno christi» 
et dei + 

XXII- •Nemo uos seducat inanibus uerbis» Propter 
baec enim uenit ira dei in filios diffîdentiae» ^Nolite ergo 
effîci participes eorum» ^Eratis enim aliquando tenebrae» nune 
autem lux in domino- ><> 

Ut filii lucis ambulate* 'fructus enim lucis est in omni 
bonitate et iustitia et ueritate» ^^Probantes quid sit bene- 
placitum deo 

"£t nolite communicare operibus infructuosis tenebrarum» 

Magis autem et redarguite» » 

^'Quae enim in occulto fiunt ab ipsis turpe est et dicere 

c. IV, 26 — V, 12. 




c. XXn.XX\.l AD EPBESIOS. 265 

^'Omnia autem Quae argaontiir a lumine manifestantur 

Omne enim qaod mauifestatiir lumen est» "Propter quod 
dicit» Sorge qaid dormis et exurge a mortais et inlumiuabit 
tibi christus 
s XXin* ^^Uidite itaque fratres quomodo caute ambuletis 

Non quasi insipientes sed ut sapientes» ^* Redimentes 
tempus quoniam dies mali sunt» "Propterea nolite fieri in- 
prudentes* Sed intellegentes quae sit uoluntas domini 

^*Et nolite inebriarî uino in quo est luxuria» Sed in- 

loplemini spiritu ^*loquentcs uobismet ipsis in psalmis et hymnis 

et canticis spiritalibus» Cantantes et psallentes in cordibus 

uestris domino ^gratias agentes semper* pro omnibus in nomine 

domini noştri ihesn christi 

Deo et patri ^^ subiecţi inuicem in timore christi 
tb XXIUI* ^Mulieres uiris suiş subditae sintsicut domino» 

'* Quoniam uir caput est mulieris» Sicut et christus caput 
est ecclesiae» Ipse saluator corporis» *^ Sicut ecclesia subiecta 
est christo- ita et mulieres uiris suiş in omnibus 

XXV- ^Uiri similiter diligite uxores uestras* sicut 
wct christus dilexit ecclesiam» £t semeţ ipsum tradidit pro ea 
^ut illam sanctificaret 

Mundans labacro aquae in uerbo* ^ ut exhiberet ipse sibi 
gloriosam ecclesiam» Non habentem maculam aut rugam aut 
aliquid eiusmodi» 
sft - Sed ut sit sancta et inmaculata* '^ita et uiri debent 
diligere uxores suas ut corpora sua» Qui suam uxorem diligit 
se ipsum diligit» '*Nemo enim umquam camem suam odio 
habuit sed nutrit et fobet eam sicut et christus ecclesiam 

^ Quia membra sumus corporis eius» de came eius et de 
aoossibus eius» 

'^Propter hoc relinquid homo patrem sunm et matrem cbx- 
suam et adherebit uxori suae* et erunt duo in carne una» 
^Sacramentum hoc magnum est» 

Ego autem dieo in christo et in ecclesia» ^ Uerum tamen 
»et uos singuli» Unnsquisque suam uxorem sicut se ipsum 
diligat» Uxor autem ut timeat uirum 

c. V, 13- 8S- 



266 



AD JSPHESIOS. [c XXVI-XXX. 



^'^Fili oboedite parentibas uestris in domino» Hoc enim 
est iu&tam» 'Honora patrem tanm et matrem 

Quod est mandatum primum in promissionem» 'Ut bene 
sit tibi et sit longeuos super terram» 

XXVII* ^£t patres nolite ad iracnndiam prouocare » 
filios nestros» Sed educate illos in disciplina et correptione 
domini 

XXVIII- 'Serni oboedite dominis carnalibns eom 
timore et tremore» In simplieitatem cordis nestri sicut christo» 
*Non ad ocolnm sernientes qnasi hominibns placentes io 

Sed ut serui christi» Facientes uoluntate dei ex animo 
^cum bona uoluntate 

Seruientes sicut domino et non hominibns» 'Scientes 
quoniam unusquisque quodcumque fecerit bonum hoc perdpiet 
a domino » 

Sine seruns sine liber 

AXVIin* *£t uos domini eadcm facite iilis remittentes 
minas 

Scientes quia et illorum et juester dominus est in caelis 

£t personarum acceptio non est aput deum so 

o"m"k- XXX- *'De cetero fratres confortamini in domino et 
^MuV vi-~ in potentia uirtutis eius» 

"Et induite uos arma dei* ut possetis stare aduersus 
insidias diaboli» " Quia non * est nobis conluctatio aduersus 
camem et sanguinem» Sed aduersus principes et potestates» 

Aduersus mundi rectores tenebrarum harum» 

Ciontra spiritalia nequitia in caelestibus» "Propterea 
accepite armatura dei» Ut possitis resistere in die malo» £t 
in omnibus perfecţi stare 

'* State ergo succincti lumbos uestros in ueritate » 

£t induiti luricam iustitiae 

*^et calciati pedes in praeparatione euangelii pacis 
IM 18AIA ^^In omnibus sumentes scutum fidei» In quo possetis omnia 

tela nequissimi ignea extinguere " et galeam salutis adsumete» 

£t gladium spiritus quod est uerbum dei» -i- *^Per omnem» 
orationem et obsecrationem 

c. VI, 1-18. 



c. XXX-XXXUl ^^ KFHESIOS. 267 

Orantes omni tempore in spirita» Et in ipso uigQantes 

in omni stantia et obsecrationem pro omnibus sanctis» "Et 

pro me ut detor mihi sermo in apertione oris mei cum fidnciam 

notum facere mysteriom eaangelii» ^Pro quo legationem 

» fungor in catena» 

Ita nt in ipso andeam prout oportet me loqoi 
XXXI- *^Ut autem et nos sciatis qoae circa me snnt 
qoid agam» Omnia nota fadet uobis tychicns carissimus frater 
et fidelis minister in domino» '^Quem misi ad nos in hbc ipsum 
10 Ut cognoscatis quae circa nos sunt» Ut consuletur corda 
nostra» ^ Pax fratribus et caritas cum fide a deo patre nostro et 
domino ihesu christo» ^Gratia cum omnibus qui diligunt 
dominum nostrum ihesum christum in incorruptionem AMEN 

c. YI, 18—24. 
is • . . • • 

EXPL. AD EPHESIOS- INCP 
AD PHILIPPENSES 

INC. ARG- AD PHILIPPENSES 



M Philippenses sunt machedones hii accepto nerbo neritatis perste- 
temnt in fide> nec recepemnt fiUsos apostolos- hos apostolus conlaudat 
scribens eis a roma de carcere per epafroditont 

EXPL. ARGUMENTUM 
25 IN& BBEBIS 

I- de presbyteris quod îpsi fuerint aliqoando episcopi 
U- de apostolo pro philippensibus depraecantem 
IIL de manifestatione uinculomm apostoli in uniuerso praetorio 
IIII- de uarietate praedicantium deum et de apostolo paratum 
ao ad aiuendum adque moriendum. et de constantia passionis 

et perseqaentiam in interituro patientiuni uero gloria et 
salutem ' 

V* de domino quod cum in forma dei esset formam serui 
acdpiet humiliauit se ipsum factus oboediens usq- ad 
n mortem cruciş 



268 BIEBIS EnST. AD PnUPPEKSBS. 

VI- de saoctîs qaod în boms (xpenbua nou ddieant nrannnrare 
Vn. de fidelitate timotbei et negentîbas ac magis' sua qoam 

domini ihesa christi qoaerent 
Vin- de phaephrodito animam snam ad mortem propter opus 

domini fideliter offerente » 

Vmi- de apostolo philippenses in omnib- consolantem 

X. de sedactorib- et circomcisione spiritali et qnae carnali 

XI. de perfectis 

XII. de apostolo admonente sanctos- nt ipsom et qni secondam 
farmolam ipsios ambulauerint imitcntor et de sedactorib- io 
popalomm 

Xni- de apostolo sanctos hortante ad concordiam et modestiam 

et seueritatem et oratione spiritaliter conponente 
XIIII- de ueritate et castitate adque institia et omnib- laudib. 
sempiternae gloriae adq. uirtutis n 

XV' de sacramento apostoli satoritatis ac famis et rerom 

omnimn temperamento 
XVL de apostolo machedonia proficiscente quod nulla ei ecclesia 
commanicauerit in ratione dandi aut accipiendi nisi tan- 
tummodo philippenses ^ 

XVII- de desiderio sanctorum in gloria domini 
XVIII de apostolo sanctos omnes in domino salutante 
XVIIU* de cacsaris domo quod habuerit sanctos 

EXPL. BREBIS. » 



'*'Paulus et timotheas serui ihesu christi* Omnibns 
sanctis in christo ihesu- qui sunt philippis cum episcopis et 
diaconibus 

^ Gratia nobis et pax a deo patre nostro et domino ihesu » 
christo» 

U- *6ratias ago deo meo in omni memoriam uestri 
^semper in cunctis orationibus meis 

Pro omnibus uobis cum gaudio depraecationem faciens» 
'Super communicationem uestram in euangelio prima dieas 
usque nune 

^Confidens hoc ipsum» Quia qui coepit in uobis in opus 
bonum» Perficiet usque in diem christi ihesu* ^Sicutest mihi 

c. I, 1—7. 



c. IM11.J AD PHILlPPBNSES. 269 

dignum hoc sentire pro omnibus nobis^ £o quod habeam 
Qos io corde et in ninculis meis et in defensione et confir-. 
matione enangelii» Socios gaudii mei omnes nos esse» ^Testis 
enim mihi est deus qaomodo cupiam omnes nos in uisceribna 
& christi ihesn 

'£t hoc oro nt caritas uestra magis ac magis abundet 
in scientia et omni sensn 

'®Ut probetis potiora ut si tis sinceres et sine offensione 
in diem christi» "Repleti fructu iustitiae per christum ihesum 
loin gloriam et laudem dei 

III- ^^Scire autem nos uolo fratres» Quia quae circa 
me sunt magis ad profectum uenerunt euangelii 

^'Ita ut uincula mea manifesta fierent in christo» 
In omni .praetorio et in ceteris omnibus 
15 IUL ^^Et plures fratribus in domino 

Gonfidentes in uinculis meis abundantius audere sine timore 

nerbum dei loqui» ^^Quidam quidem propter inuidiam et con- 

tentionem^ Quidam autem et propter bonam uoluntatem 

christum praedicant» ^'Quidam ex caritate scientes quoniam 

soin defensionem euangelii positus sum» 

"Quidam autem ex contentione christum adnuntiant non 
sincere» Existimantes praessuram resuscitare uinculis meis 
*^quid enim dum omni modo 

Sine per occansionem sine per ueritatem christus ad- 
2»nuntietur» Et in hoc gaudeo sed et gaudebo» ^'Scio enim 
quia hoc mihi proueniet in salutem per uestram orationem» 
£t subministrationem spiritus ihesu christi 

^Secundum spectationem et spem meam» Quia in nullo 
confundar» Sed in omni fiducia sicut semper» Et nune magni- 
aoficabitur christus in corpore meo 

Siue per uitam siue per mortem» ^'Mihi enim uiuere 
christus est et mori lucrum» ^Quod si uiuere in carne hic 
mihi fructus est et quid eligam ignoro» ^Goartor autem me 
duobus desiderium habens dissolni et cum christo esse» Multo 
«magis melius» ^^Permanere autem in came necessarium est 
propter nos 

c. I, 7-24. 



270 AD PHILIPPBNSES. [e. IIII-VI. 

^Et hoc confidens scio quia monebo et permanebo in 
omnibas uobis» Ad profectum uestrom et gaudiom fidei» ^ Ut 
gratulatio uestra abundet in christo ibesu in me» Per meom 
aduentum iterum ad nos 

'^Tantum digne in euangelio christi conuersamini» Ut & 
siue cum uenero et nidero nos» Sine absens audiam de uobis» 
Quia statis in uno spiritu unianimes conlaborantes fide enan- 
gelii» ^£t in nuUo terreamini ab aduersariis» 

Quae est illis causa perditionis» Uobis autem salutem et 
hoc a deo» ^ Quia uobis donatum est pro christo» Non solum to 
ut in eum credatis sed ut etiam pro iUo patiamini» "^Eundem 
certamen habentes qualem et nidistis in me et nune audistis 
de me 

y* ^'Si qua ergo con sol a tio in christo» Si quod so* 
lacium caritatis» Si qua sodetas spiritus» Si quid uiscerais 
miserationes» 'Implete gaudium meum ut idem sapiatis» 
Eandem caritatem habentes unianimes» Id ipsum sentientes 
'nihil per contentione neque per inanem gloriam» Sed in hu* 
militate superiores sibi inuicem arbitrantes» ^Non quae sua 
^I^T? sunt singuli considerantes» Sed et ea quae aliorum» f * Hoc » 
'^MocTu^enim sentite in uobis quod et in christo ihesu- 'qui cum in 

SAXCTA 

forma dei esset non rapinam arbitratus est» Esse se aequalem 
deo» ^Sed semeţ ipsum exinaniuit formam serui accipiens in 
similitudinem hominum factus» Et habitu inuentns ut homo» 
^humiliauit semeţ ipsum factus oboediens usque ad mortem»» 
Mortem autem cruciş» * Propter quod et dens illum exaltauit» 
Et donauit illi nomen quod est super omnem nomen» ^^Ut in 
nomine ihesu omne genu flectatur» Caelestium terrestrium et 
infemorum 

" Et omnis lingua confiteatur* quia dominus ihesus christusto 
in gloria est dei patris f 

VI- ^^Itaque carissimi mei sicut semper oboedistis 

Non ut praesentia mei tantum sed multo magis nune in 
absentia mea cum metu et tremore uestram salutem operamini» 
^*Deus est enim qui operatur in uobis» » 

Et uelle et perficere pro bona uoluntate» '^ Omnia autem 

c. I, 26 — II, 14. 



e. Vl-Vini.] AD PfllLlPPRNSSS. 271 

fkidte Bine murmnrationibas et haesitationibas» '^Ut sitis sine 
qnaerella et simplices filii dei sine repraehensione» In medio 
nationis pranae et peruersae» Inter qnos lucetis sicnt lumi- 
naria in mundc» ^* Uerbum uitae continentes ad gloriam meam 
• in die christi» Qoia non in oacnnm cncnrri neqae in uacuom 
laborani 

*^ Sed et si inmolor supra sacrificîum» In obsequium fidei 
nestrae» Gaudeo et congratnlor omnibns nobis» '®Id ipsum 
antem et uos gandete et congratolamini mihi» ^*Spero antem 
10 in domino ihesn christo timotheum dto me mittere ad uos» Ut 
ego bono animo sim cognitis quae circa uos snnt» "^Neminem 
enim habeo tam unianimem qoi sincera affectione pro nobis 
sollidtus sit» ** Omnes enim quae soa snnt quaerunt non quae 
sunt christi ihesu» ''Experimentum autem eius cognoscite 
is Quoniam sicut patri filius mecum semiuit in euangelium» 
** Hune igitur spero me mittere mox ut uidero quae circa me 
sunt '^confido autem in domino 

Quoniam et ipse ueniam ad uos dto 
Vin* ^Necessarium autem existimaui epfl([)hroditum 
sofratrem et cooperatorem et conmilitonem meum 

Uestrum autem apostolum et ministrum necessitatis meae 
mittere ad uos 

^ Quoniam quid^n omnes uos desiderabat et maestus erat» 

Propterea quod audieratis iUum infirmatum "nam infirmatus est 

tftusque ad mortem» Sed dens misertus est eius non solum autem 

eius uerum etiam et mei» Ne tristitiam super tristitiam haberem» 

** Festinantius ergo misi illum» Ut uiso eo iterum gaudeatis 

Et ego sine tristitiam sim 

'^exdpite itaque illum cum omni gaudio in domino» Et 
•o eiusmodi cum honore habetote» ^ Quoniam propter opus christi 
usque ad mortem adcessit» 

Tradens animam suam» Ut inpleret id quod ex^^uobis 
deerat erga meum obsequium 

Vnil- ''^De cetero fratres mei gândite in domino» „fţocru 
isEadem uobis scribere mihi quidem non pigrum uobis autem uask^A 

PRIDIE NA. 

necessanum* tale doiiki 

c n, 14 — ra, i. 



272 AD PHIUPP0ISSS. [c x-xn. 

X- ^Uidite canes uidite mâlos operarios» Uiditecon- 
cisionem 'nos CDim sumus drcnmcisio qni spirita deo seruimns* 
Et gloriamnr in christo ihesu» Et non in carne fidndam habentes 

^Ouamqoam ^o habeam confidentiam et in carnem 

XI- Si qnis autem alius uidetur confidere in came » 
ego magis» ^Circamcisos octaua die ex genere israhel et de 
tribn beniamin hebraens ex hebraeis» Secondam legem pharisaens 

* Secondam aemolationem perseqaens ecdesiam dei» Secon- 
dom iostitiam qoae in I^e est connersatos sine qoaerella 

' Sed qoae mihi faeront lacra» baec arbitratas sum propter io 
christam detrhnenta» 'Uerom tamen existimo omnia detrimentam 
esse» Propter eminentem scientiam ihesn christi domini mei» 
Propter qaem omnia detrimentom feci» Et arbitror ot stercora» 
at christam lacri faciam * et inoeniar in illo non babens meam 
iostitiam qoae ex lege est » 

Sed illam qoae ex fide est cbristi qoae ex deo est iostitia 
in fide* ^^ad agnoscendom illam» Et oirtotem resorrectionis 
eios» Et societatem passionam illios configoratos morti eios» 
" Si qoo modo occorram ad resorrectionem qoae est ex mortois 
^'Non qaod iam acceperim aot iam perfectos sim » 

Seqoor autem si conpraehendam in quo et conpraehensos 
som a christo iheso» 

"Fratres ego me non arbitror conpraehendisse adhac» 
Unam aotem qoae qaidem retro sont oblioiscens ad ea oero 
qoae sont priora extendens me '^ad destinatom a$ 

Persequor ad braoiom sopemae uocationis dei in christo 
iheso» ^^Qoicomqoe ergo perfecti somos boc sentiamos et 
si qoid aliod sentitîs» Et boc oobis deos reoelauit» ^*Ueram 
tamen ad quod peroenimos ot idem sapiamos» Et in eadem 
permaneamos regula w 

XIL '^Imitatores mei estote fratres» Et obseroate 
eos qoi ita ambolant sicut habetis formam nostram 

'^Multi enim ambolant quos saepe dicebam uobis nune 
autem et flens dico» Inimicos cruciş christi ^'quorum finis 
interitus» Quorom deos uenter est» Et gloria in confusione» 
ipsorum» Qui terrena sapiunt» ^Nostra autem conuersatio in 

c. ni, 2-20. 



c. XII-XVIO AD PHlLlPPEUrsBS. 273 

caelis est- unde etiam saluatorem spectamos dominum n^tnun 
ihesum christam» '*Qui reformauit corpus humilitatis nostrae» 
Cionfiguratum corpori claritatis suae» Secundum operationem 
suam qua possit etiam subicere sibi omnia» ^^'Itaque fratres 
» mei carissimi et desiderantissimi» Gaudium meum et corona 
mea sic state in domino carissimi 

'Euuodiam rogo et sinthicen depraecor id ipsum saper« 
in domino» 'Etiam rogo et te germane conpar adiuua illas 
quae mecum laborauerunt in euangelio» Cum clemente et 
toceteris adiutoribus meis quorum nomina sunt in libro uitae 

XIII* /Gândite in domino semper- iterum dico gau- t^lS^mm. 
dete» 'Modestia uestra nota sit omnibus hominibus» Dominus "NocnT 

8ANCTA 

prope est* *nihil solliciti sitis- sed in omni oratione et obsecra- 

tione» Cum gratiarum actione» Petitiones uestrae innotescant 

»aput deum» ^Et pax dei quae exuperat omnem sensum» 

Oustodiat corda uestra et intellegentias uestras in christo ihesu 

XITTT' 'De cctero fratres quaecumque sunt uera« 

quaecumque pudica» Quaecumque iusta^ Quaecumque sancta» 

Quaecumque amabilia» Quaecumque bonae famae» Si qua uirtus 

^siqua laus disciplinae» haec cogitate 'quae et didicistis» Et 

accepistis et audistis et uidistis in me haec agite et deus 

pacis erit uobiscum» + 

XV* ^^Gauisus sum auten in domino uehementer» 
Qaoniam tandem aliquando refloruistis» Pro me sentire sicut 
tset sentiebatis» 

Occupati autem eratis ^'non quasi propter paenuriam 
dico» Ego enim didici in quibus sum sufficiens esse» *'Scio 
et humiliari* scio et abundare 

Ubique et in omnibus institutus sum» Et satiari et esurire» 
»o£t abundare et paenuriam pati 

*• Omnia possum in eo qui me confortat» "Uerum tamen 
bene fecistis communicantes tribulationi meae 

XVI- "Scitis autem et uos philippenses» Quod in 

principie euangelii quando profectus sum a machedonia nuUa 

3» mibi ecdesia» Gommunicauit in rationem daţi et accepţi nisi uos 

soli» '^ Qnia et tessallonicam semel et bis in usum nuhi miaistis 

c ni, 20 — IV, 16. 

18 



274 AO PBILIPRIISB8. [c. XTI-XTIL 

'^Non qma qnaero datam- 

Sed requiro fractmn abimdaiitem in rationem aestram 

XVII- ^habeo autem omnia etabnndo» Repletos som 
acceptis ab ephaphrodito- qnae misistis in odorem soanitatis» 
hostiam acceptam placentem deo» ''Dens autem meos impleat » 
omnem desideriom uestmm» Secundum diuitias suas in gloriam 
in christo ihesu» ^Deo autem et patri nostro gloria in saecula 
saeculorum- amen* 

'^Salutate omnem sanctum in christo ihesu» "Saintant 
uos qui mecum sunt fratres i« 

Salutant uos omnes sancti maxime autem qui de caesaris 
domo sunt» ** Oraţia domini noştri ihesu christi cum spiritu 
uestro» amen- 

c IV, 17-23. 
u 

EXPL. AD PHILIPPENSES 
INC- ARG. AD THESSALL. 

Thessallonicenses sunt machedones in christo ihesu qui acoepto 

uerbo ueritatis persteterant in fide etiam in persecutione duium 

suorum praeterea nec receperunt ea qoae a falsis apostolis dice-» 

bantur. hos conlaudat apostolus scribens eis ab athenis per timotheum 

diaconum 

EXPL. ASOUM. INC. BREBIS 

L pro tessallonicensib* semper 

orantibns » 

n* de fide tessallonicensinm singulari et quod exemplum 

ceteris gentibus fiierint de credendum 

in* de passionibus apostolorum et contumeliis in philippis 

mi- de sinceritate apostoli et quod non hominibus placendum 

sit sed domino deo » 

V. de apostolo cum possit oneri esse tamquam domini christi 

apostolos tamen adolatione et auaritiam et gloriam ab 

hominibus abnuente 

VI- de apostolo ne quem grauaret diebos ac noctib- manibus 

operantem . m 

VII* de ira dei super iudaeos eo quod interficerint dominum 

et prophctas et apostolos fuerint semper persecuţi 

Yin. de apostoli desiderio ueniendi ad thessallonicenses el 

diaboli inpedimento 



AD THBSSALLONICBRSES. 275 

ymi. de sanctis quod in tribulationibus moiieri non debeant 
sed potias prouocari temptatore 
X- de temptatore 

XI* de thessallonioensibas apostolum uidere copientibas 
s XII- de apostolo gaudentem pro thessallonicensib- et ad denia 

praeces et gratiae referentes 
Xm. de apostolo orantem thessaHonicensibus ut secandnm 

traditionem ipsios ambolarent 
Xmi- de abstinentia foraicatioms et fraudis et de possessione 
M coniugii proprii 

XV- de amore fratemitatis 
XVI. de sanctis nt quieti sint et unusquisq. agat suom negotium 

et ut nullius egeant manib. operantur 
XVII- de resurrectione et raptus sanctorum in nubibus ad occnr* 
1^ rendum in aere domino duristo ihesu 

X VULI- de fidelium ac male operantium interitu repentino 
XVnn. de filios luds ac* diei et filiis noctis ac tenebramm 
XX- de somno communi et somno perfidiae et spiritaUbus 
munimentis 
^ XXI. de reuerentia in ministerio laborantium adque doctomm 

XXII* de non extinguendo spiritum nec et spemenda prophetia 

et omnium examinationem 
XXm. de apostolo praedicantem nt tessallonioensium integer 
spiritus et anima et corpus in aduentom domini ihesu 
» cbristi seruetur 

XXnn. de apostolo potente ut pro eo thessallonicenses in oratio- 
nibus postularent 
XXV. de apostolo thessallonicenses adiurantes per deum ut 
omnibus fratribus epistula legeretur 



M 



EXPL. BREBI& INa EPI8T. 
AD THESSALLONICENSES 



^'^Panlns et siluanus et timotheus* ecclesiae thessallo- 
Hiueensinm in dec patra et domino ihesu christo 

Gratia uobis et pax a dec patre nostro et domino ihesu chnsto 
' Oratias agimus deo semper pro omnibus uobis memoriam 
uestri fadentes in orationibus nostris sine intermissione* 
'Memores operis fidd uestrae et laboris ct caritatîs 

c I, 1—3. 

18* 



276 AO TBESSALLONICERSES. [e. I-T. 

; Et sostinentiae spei domini noştri ihesu cbristi ante deom 

et patrem nostrom» 

n* ^Scientes fratres dilecti a deo electionem nestram 

^Qoia euangeliom nostrum non foit ad aos in sermone 
tantom» Sed in nirtutem et in spiritu sancto- et in pleni- » 
tadine multa» Sicut sdtis quales faerimus in nobis propter 
uos- 'et uos imitatores noştri facti estis et domini» Excipientes 
nerbom in tribnlationem multa cum gaudio spiritus saneti» 
^Ita ut facti sitis forma omnibus credentibus in machedonia 
et in achaia» ®A uobis enim diffamatus est sermo domini» io 
Non solum in machedoniam et in achaia 
j Sed in omni loco fides uestra quae est ad deum profecta 

est» Ita ut non sit uobis necesse quicquam loqui» *Ipsi aum 
de nobis adnuntiant» Qualem introitum habuerimus ad uos» 
Et quomodo conuersi estis ad deum a simulacris» Seruire deo » 
uiuo et uero» ^'£t expectare filium eius de caelis 
' Quem suscitauit ex mortuis ihesum qui eripuit nos ab 

ira uentura 

III* '*^Nam ipsi scitis fratres introitum nostrum ad 
uos» quia non Inanis fuit» ^Sed ante passi et contumeliis» 
affecti sicut scitis in philippis» 

Fiduciam habuimus in domino nostro» Loqui ad uos 
euangelium dei in multa sollicitudine 

UU* 'Exortatio enim nostra non de erroreneque de 
inmunditia neque in dolo » 

^Sed sicut probaţi sumus a deo» Ut crederetur nobis 
euangelium» Ita loquimur non quasi hominibus placentes sed 
deo qui probat corda nostra 

y* ^Neque enim aliquando fuimus in sermone ad- 
ultionis sicut scitis» Nec in occasione auaritiae dcus testis est» » 
* Nec quaerentes ab hominibus gloriam» Neque a uobis neque 
ab aliis cum possumus in gratia esse ut christi apostoli» ^Sed 
fieuîti sumus paruuliin medio uestrum» Tamquam si nutrix foueat 
filios suos* *ita desiderantes uos cupimus commuuicare uobiscum» 
Non solum euangelium dei sed etiam animas nostras aa 

Quoniam carissimi nobis facti estis 

c. I, 3 — II, 8. 



c VI-Vnn.l AD TSESSALLONICSNSES. 



277 



VI* *Memores enîm estis fratres laborem nostnim et 
fifttigationem» Nocte et die operantes ne quem nestram graua- 
remas» Praedîcauimas in uobis enangelimn dei 

"Uos testes estis et deus* quam sanctae* et ioste et sine 

s quaerella nobis qoi credidistis foimus» "Sicat scitîs qualiter 

anamquemqae uestrom» Tamquam pater filios suos depraecantes 

uos et consolantes " testificati snmus ut ambolaretis digne deo 

Qui uocaoit uos in suum regnum et gloriam ^'ideo et 
nos gratias agimus deo sine intermissione 
10 Qaoniam cum accepissctis a nobis uerbum auditus dei» 
Accepistis non ut uerbum hominum» 

Sed sicut est uere uerbum dei* qui operatur in uobis 
qui credidistis 

VII- '^Uos enim imitatores facti estis fratres eccie- 

tftsiarum dei quae sunt in iudaeain cbristo ihesu» Quia eadem 

passi estis et uos a contribulibus uestris sicut et ipsi a iudaeis 

^^Qui et dominum occiderunt ihesum et prophetas et nos 
persecuţi sunt» Et deo non placent» Et omnibus hominibus 
aduersantur 
90 ^* Prohibentes nos gentibus loqui ut saluae fiant 

Ut impleant peccata sua semper» Praeuenit enim ira dei 
super illos usque in finem 

VJUl- '^Nos autem fratres desolati a uobis ad tempus 
hore aspectu non corde 
3s Abundantius festinauimus faciem uestram uidere cum 
multo desiderio 

''Quoniam uoluimus uenire ad uos» Ego quidem paulus- 
et semel et iterum 

Sed inpediuit nos satanas '*Quae est enim nostra spes 
toaut gaudium aut coronam gloriae» Nonne uos ante dominum 
nostrum ihesum christum estis in aduentum eius» ^Uos enim 
estis gloria nostra et gaudium 

VIOI* '^'Propter quod non sustinentesamplius» Placuit 

nobis remanere athenis solis» *Et misimus timotheum fratrev 

» nostrum et ministrum domini in euangelio christi» Ad confor- 

tandos uos et exhortandos pro fide uestra 

c. n, 9 — in, 2. 



278 AD THESSALLOIIHXRSBS. [c mm-Xini. 

'Ut nemo moneatar in tribolatiaiubiis istis» Ipsi enim 
sdtis qQod in hoc positi somos» ^Nam et corn apat nos 
essemus praedicabamos uobis passoros nos tribolationes» Sicnt 
et factom est et scitia 

X« ^Propterea et ego amplias non sostinens» Misi * 
ad cognoscendatn fidem uestram» Ne forte temptanerit nos 
hiB qni temptat» Et inanis fiat labor noster 

XI- *Nunc autem neniente timotheo ad nos a uobis- 
et adnnntiante nobis fidem et caritatem uestram 

Et qoia memoriam noştri habetis bonam semper deside-» 
rantes nos uidere sicat nos quoqne uos» 

'' Ideo consolaţi snmos fratres in nobis in omni necessitate 
et tribulatione nostra per fidem uestram 

^Quoniam nune niaimns si nos statis in domino 

XII- *Quam enim gratiarnm actionem possnmus deo» 
retribuere pro uobis in omni gaudio quo gaudemos propter 
uos ante deum nostrum» ^Nocte et die abundantius orantes 
ut uideamus faciem uestram 

Et conpleamus ea quae desunt fidei uestrae» " Ipse autem 
dens et pater noster et dominus ihesus christus dirigat uiam» 
nostram ad uos» 

'^Uos autem dominus multiplicat et abundare faciat cari- 
tatem in inuicem et in omncs» Quemadmodum et nos in uobis 
*' ad confirmanda corda uestra sine quaerella in sanctitate ante 
deum et patrem nostrum» In aduentţim domini noştri ihesu» 
cbristi cum omnibus sanctis eius 

LRCT in XIII- ^'^De cetero ergo fratres rogamus uos et ob- 

"mIo vir ' 86cramus m domino inesu- ut quemadmodum accepisUs a nobis 

quomodo uos oporteat ambulare et plăcere deo» 

Sicut et ambulatis- ut abundetis magis» * Scitis enim quae ao 

praecepta dederimus uobis per dominum ihesum 

XIIII- 'Haec est enim uoluntas dei sanctificatio uestra 
ab abstineatis uos a fomicatione* ^ Ut sciat unusquisque uestram 
suum nas possidere in sanctificatione et bonore» ^Non ia 
passione desiderii sicut et gentes quae ignorant deum *at ne» 

€. HI, 8 — ly, e. 



e. Xim-XVmL] AD niBSSAILORiaaSBS. 279 

qilis siipergrediatar» Neqae drcomueniat in nţgotio firatrem 
SQiim quoniam uindex est dominos de his omnibiu 

Sicnt praediximns uobis et testificati somiu 

^ Non enim aocauit nos dens in mmunditia- sed in sancti- 
k ficatione» 'Itaqae- qni haec spernit non hominem sptfnet sed 
deom qui etiam dedit spiritom sunm sanctom in nobis 

XV- *De caritate antem fraternitatis non necesse 
habemns scribere nobis 

ipsi enim nos a deo dididstis ut diligatis in innicem i 
io*^etenim fadtis iUud in onuies fratres in nniuersa machedonia 

XYL Rogamus antem nos fratres ut abundetis magis 

^^et operam detis ut quieti sitis» Et ut nestmm negotium 

agatis» Et operemini manibus nestris sicnt praecepimns nobis» 

'*£t ut honeste ambnietis ad eos qui foris sunt» Et nullius 

isaliquid desideretis 

XVII- "Nolumus antem ignorare nos fratres de dor- 
mientibus» Ut non contristemini sicut et ceteri qui spem non 
habent» '*Si enim credimus quod ihesus mortnus est et re- 
surrexit» Ita et dens eos qui dormierunt per ihesum adducit 
10 cum eo» ^*Hoc enim uobis dicimus in uerbo domini» Qnia nos 
qui uiuimus qui residui sumus in aduentum domini non prae- 
umiiemus eos qui dormierunt» ^ '^ Quoniam ipse dominns in iussu 
et in uoce archangeli- et in tuba dei descendit de caelo 

Et mortui qui in christo sunt resurgunt primi» '^Deinde 
unos qui uiuimus qui relinquimur» Simul rapiemur cum illis in 
nabibus obttiam domino in aera 

Et sic semper cum domino erimus» f *^ Itaque consolamini 
in inuieem in lus uerbis 

Xyin- ^'^De temporibus autem et momentis fratres 
tonon indigetis ut scribam uobis» 'Ipsi enim diligenter scitis- 
qnia dies domini sicut fur in nocte ita ueniet 

*Gum enim dixerint pax* et securitas» Tune repentinus eis 
SHpemaiiet interitns» Sicut dolor in utero habenti et non effiagient» 

XVniI- *Uos autem fratres non estis in tenebris ut 

kUOS illa dies tamquam for conpraehendat» 'Omnes enim uos 

filii luds estis et filii dei- et non estis noctis neque tenebrarum 

e. IV, 6 - V, 6. 



LKCT' Dl 
AGENDW 



280 AD THESSALLOMCENSES. [XX-XXV. 

XX ^Igitur Don dormiamus sicut et ceteri» Sed ui- 
gilemus et sobrii sumus» 'Qui enim dormiunt nocte dormiont* 
et qui ebrii sunt nocte ebrii sunt» 

Nos autem qui diei sumus sobrii sumus* induti luricam 
fidei et caritatis et galeam spem salutis» » 

*Quoniam non posuit nos deus in iram sed in adquisi- 
tionem salutis per dominum nostrum ihesum christum» '^Qui 
mortuus est pro nobis ut siue uigilemus* siue dormiamus simul 
cum illo uiuamus 

^^Propter quod consolamîni inuicem> Et aedificate alter-w 
utrum sicut et facitis 

XXI* '^Rogamus autem uos fratres ut noueritis eos 
qui laborant inter uos» Et praesunt uobis in domino et mo- 
nent uos ^'ut habeatis illos abundantius in caritate» Propter 
niMmîopus illorum pacem habete cum eis» 4- ^^Rogamus autem uo8i> 
fratres corripite iuquietos» Consolamini pusillianimes» Suscepite 
infirmos- paţientes estote ad omnes» ^^Uidete ne quis malum 
pro malo alicui reddat» Sed semper quod bonum est sectamini» 
£t in inuicem et in omnes ^^ semper gaudete» " Sine inter- 
missione orate» ^ 

^^Jn omnibus gratias agite 

haec enim uoluntas dei est in christo ihesu in omnibus uobis 

XXn» ^^Spiritumnolite extinguere ^^prophetiam nolite 
spernere» *'Omnia autem probate quod bonum est tenete» 
^Ab omni specie mala uos abstinete » 

XXTTI' ^Ipse autem deus pacis- sanctificet uos per 
omnia* ut integer spiritus uester et anima et corpus sine 
quaerella in aduentum domini ihesu christi seruetur» f ^^ Fidelis 
est qui uocauit uos ţfui etiam faciet 

XXTTTL ^Fratres orate pro nobis ^salutate fratresao 
omnes in osculo sancto 

XXV- "Adiuro uo? per dominum ut legatur epistula 
haec omnibus sanctis fratribus» ^Gratia domini noştri ihesu 
christi uobiscum amen 

c. V, 6-28. u 

EXPL. AD THESSALL. I- INC- AD 
EOSDEM II ARGUMENTUM. 



AD THESSAUOmCENSES IL 



281 



Ad thessalloiucenses secunda, scribit et notum fedt eis de tem- 
poribos nouîssimis et de aduersarii detectione scribit ab athenis 

EXPL. ARG. INC BREBIS 

L de persecutione quod exeniplum sit iusti iadicii dei et 
ft persecutorum siipplicio sempiterno 

II' de dissensione et antechristo 
ni- de sanctis quod a deo domino eligantur 
nn. de apostolica traditione 
y. de apostolo praedicante quod non est omnium fides 
10 YI. de sanctis quod ex omnibus malis a domino liberentur 

VII- de separatione sanctorum ab eis qui contra uiuunt et 
quod paulus ac suiş semper manibus fuerint operaţi et 
dixerint qui non operantur nec manducent 
Vin* de non operantibus et curiose agentibus 
is VnU- de separatione inoboedientium ut reuereantur 

EXP. BREB. INC CORPUS EPIST. 



'«^Panlus et siluanus et timotheus ecciesiae thessal- 
lonicensiam in deo patre nostro et domino ihesu christo» 

' Gratia uobis et pax a deo patre nostro et domino ihesu 
iochristo» 

'Gratias agere debemus deo semper pro uobis fratres 

Ita at dignmn est quoniam supercrescit fides uestra 

Et abundat caritas imioscuiasque omnium aestrom in 
inuicem» ^Ita ut et nos ipsi in uobis gloriraiur in ecclesiis ^ 
»dei» Pro patientia aestra et fide in omnibus persecutionibus 
uestris et tribnlationibus quas sustinetis 'in exemplum iusti 
iudicii dei» Ut digni habemini in regno dei pro quo et pati- 
mini ^si tamen iustum est aput deum» 

Retribuere tribulationem his qui uos tribulant- ''et uobis 
ioqui tribulamini requiem nobiscum in reuelationem domini iheen 
de caelo cum angelis uirtutis eius 

*In flanuna ignis dantis uindictam his qui non nouenmt 

deum» Et qui non oboediunt euangelio domini noştri ihesu 

'qui poenas dabunt in interitu aetemas a facie domini et kaias 

3» gloria uirtutis eius* '^cum uenerit glorificări in sanctis suiş» 

Et admirabilis fieri in omnibus qui credidenmt» Quia creditnm 

c. I, 1-10. 



282 MD mSSAIIjOllCBRBS n. [e. 



est testimoniiim nostrom soper nos in die fllo» "In qşo etiam 
onmns semper pro uobis» 

Ut dignetor uos uocatione sna deos noster- et impleat 
omnem noluntatem bonitatis et opns fideî in nirtate» "Ut 
darificetor Aomen domini noştri ihesn christi in uobis et uos » 
in illo secundam grotiam dd noştri et domini ihesn christi 

II- ^^Rogamns antem nos fratres per adnentom domini 
noştri ihesn christi» Et nostrae congr^atîonis in ipsnm» ^Ut 
non cito moneamini a sensn nestro- neqne terreamini» Neqne 
per spiritnm neqne per sermonem neqne per epistnhun» Tam- «« 
quam a nobis missam» 

Qnasi instet dies domini 'ne qnis nos sedncat nllo modo 
quoniam nisi nenerit discessio primnm et renelatns fherit homo 
peccati filias perditionis» ^Qoi adnersatnr et extollitnr 

Supra omnem qnod dicitor dens aut qnod colitnr- ita nt^^ 
in templo sedeat- Ostendens se tamqnam sit dens- ^non reti- 
netis qnod cum essemns adhuc apnd nos haec dicebamns nobis» 

* Et none qnid detineat scitis nt reneletnr in sno temporo» 
^Nam mysterinm iam operator iniqnitatis 

Tantum nt qoi none tenet teneat donec de medio fiat'«> 
* et tanc renelabitnr iile iniqnas» Qaem dominns ihesns inter- 
ficlet spirita oris sai 

Et destroet inlustratione adaentns sai 'eam caias est 
adnentas secandnm operationem satanae* 

In omni nirtute et signis et prodigiis mendadbns <» 

^^£t in omni sednctione iniqnitatis his qui pereont» eo 
qnod caritatem neritatis non recepernnt nt salai fierent» *' Ideo 
mittit illis deus operationem erroris nt credant mendado* 
"Ut indicentor onmes qai non credidernnt neritati» Sed con- 
sensernnt iniqnitati m 

in* "Nos antem gratias debemus agere deo sempw 
pro aobis fratros dilecti a deo» Qaod elegerit nos dens pri- 
mitias in salutem 

In sanctificatione spiritos et fide neritatis» '*In qua et 
nocanit tios per enangelium nostrom* In adquisitionem 
domini noştri ihesn christi 

e. 1, 10 — u, u. 



e. im-Vini.] AD THESSALLONICENSES IL 283 

mi- **Itaqae fratres state et tenete traditiones quas 
didicistis» Siue per sermonem siae per epistulam nostram» 
**Ipse aatem dominas noster ihesus christos et deos et pat^ 
noster qoi dilexit nos et dedit consolationem aetemam- et 
» spem bonam in gratiam» *^£t exhortetor corda uestra» Et 
caofirmet in omni opere et sermone bono 

V- ■•'De cetero fratres orate pro nobis» Ut sermo 
domini corrat et clarificetor sicut et apnt nos» 

'Et ut liberemur ab inportunis et malis hominibus 
M Non enim omniam est fides 

'YI« 'Fidelis aatem dens qni confirmauit uos et casto-QuÂSSkoi- 
diet a malo» f ^Confidimus aatem de aobis in domino %Ynr 

Quoniam quae praecepimus et faeitis et facietis 

■Dominas aatem dirigat corda uestra in caritate dei et 
»patientia christi 

yn- ^Denantiamns aatem aobis fratres» In nomine 

domini noştri ihesa christi ut subtrahatis uos ab omni fratre 

ambulante inquiete- Et non secundam traditionem quam acce- 

pistis a nobis» ^Ipsi enim scitis quemadmodum oporteat uos 

to imitări nos» Quoniam non inquieti fuimus inter uos 

^Neque gratis panem manducauimus ab aliquo» 

Sed'in labore et fatigatione 

Nocte et die operantes ne quem uestrum grauaremus» 
■Non quasi non habuerimus potestatem» 
n Sed ut nosmet ipsos formam daremus uobis ad imitandnm 
nos» '^Nam et cum essemus aput uos» Quoniam si quis non 
uult operări nec manducet 

Vin- "Audittimus enim inter uos quosdam ambulare 
Inguiete» Nihil op^antes sed curiosae agentes» 
M " His autem qui eiusmodi sunt denuntiamus et obsecramus 
in domino ihesu christo» TTt cum silentio operantes suum 
panem manducent 

Vnil- "Uos autem fratres nolite deficerebene Cacientes 

"Quod si quis non abaudit uerbo nostro per epistulam 
» Hune notate et non commisceamini cum illo ut confim- 
datur» ^Et nolite quasi inimicum existmare» 

e. n, 16 — nil 15. 



284 AD THESSAIXOMICEIISBS IL [c. VTIIL 

Sed corripîte nt fratrem 

^'ipse aatem dominus pacis det nobis pacem sempiternam 
in onmi loco» Dominos cum onmibus uobis» + " Salatatio mea 
mana pauli- 

Qaod est signum in omni epistnlam ita scribo» 

'* Gratia domini noştri ihesa christi cum omnibns aobis 

c. III, 15— ia 



EXP. AD THESSALL- IL INO AD 

COLOSSENSES ARGUMENTUM io 



Golossenses et hii. Sicat laodicienses smit asîani. Et ipsi preaenti 
erant a pseudoapostolis nec ad hos accessit ipse apostolus- Sed et 
hos per epistola recorrigit audierant enim aerbmn ab archippo qui 
et ministerimn in eos accepit Ergo apostolus iam legatus scribit eis >» 
ab epheso 



EXP. AEG. INC. BREBIS 

L de spe reposita sanctis in caelis 

n* de omni sapientia et intellectu spiritali et de domino qnod»» 
imago sit dei inuisibilis primogenitos totius creaturae et 
quod in ipso et per ipsum creata sint uniuersa et omnia 
illi constent 
ni- de errore credentiom primo et postea sanctitate 
IIU- de domino christo quod in eo sint omnes thensaori sa-s^ 
pientiae ac scientiae conlocati 
V- de seducentium subtilitate uerborum 
VI- de traditione apostolica quod a neminem debeat unmutari 
Vn* de philosophia et seductionib- 

Vin* de domino conuiuificante eum sanctos ex gentibus delecto »> 
decreti chirografo crucique adfixo uniuersa omnia pecamina 
demittente 
Vnn* de sanctis ex gentibus quod obseruationem temporum et 
escarum testamenti ueteris non debeant custodire 
X* de seductoribus ts 

XI- de sanctis quod non terrena sapere debeaut et quaerere. 
sed supema 




â. 




AD COLOSSERSES. 285 

XII. de mortificatione membromm terre striii m. id est omiiiiiiii 

abstinentiimi uitiorum 
XIII- de expoliatione ueteris bominis cum omnibus uitiis et in- 
domento nom cam renouatione 
( Xnn. de oirtutibiis spiritalib- 

XV- de sanctis qaod omnia dicta &ctaqae in nomine domim 
christi agentes gratias deo patri per ipsam semper debeant 
operări 
XVI de subiectione malienun ad maritos 
10 XVII- de airorom delictione ad coninges et temperantia disd- 

plinae 
XVm. de filioram obseqnio ad parentes 
XVJULLI. de patrum erga filios temperamento 
XX. de seraorom obseqnio 
» XXI. de dominis erga senios 

XXII de instantia- et oigilantia orationis 
XXm. de sennones et sales et gratlae condimente 
XXnn. de tychico- et onesimo 
XXV. de aristharco concaptiao apostoli et marco consobrino 
30 bamabae et ibesa iosto ex circamdsione adiatoribos r^^ 

XXVI- de soUidtadine epapbrae in oratione pro colossensibos et 

laodicensibns et hieropolitanis 
XXVn. de luca medico- et deman 
XXVin. de nymfa- et domestica dos Qcdesia 
%5 XXVIUI' de apostolo mandante et colossensiom epistalam laodi- 

censes legerentor et laodicensiam colossenses 
XXX. de arcippo at ministeriam suom impleat 
XXXI. de salutatione pauli et oincalorum eius 

m EXP. BREBIS COLOSSENSIUM 

mc CORPUS EPISTULAE 



^^'Panlas apostolas christi ihesa per uoluntatem 
dei et timothens frater *his qoi sunt colossis sanctis et fide- 
libns fratribus in christo ihesu* 

' Gratias agimus deo et patri domino nostro ihesu christo» 
Semper pro uobis orantes ^audientes fident uestram in christo 
ihesu» Et dilectionem quam habetis in omnes sanctos» ^Propter 

c 1, 1—5. 



286 AD CMjOSSBUSBS. (c mil 

spem quam reposita est in caelis» Qnam andistis fa nerbo 
ueritatis eiiangelii *qaod peraenit ad uos 

Sicat et in miiuerso mnndo est» £t fimctificat et cresdt» 
Sicat et nobis ex ea die qoa andistis et cognonistis gratiam 
dei in neritate» ^Sicnt didicistis ab ephafra carissimo con- » 
serno nostro 

Qni est fidelis pro nobis minister cbristi ihesn» *Qni 
etiam manifestanit nobis dilectionem nestram in spiritn 
muSck n- 'Ideo et nos ex qna die andinimus» Non cessamns 
'"" pro nobis orantes et postniantes nt inpleamini agnitione no-w 
Inntatis eins» 

In omni sapientia et intellectn spiritali» ^^Ut ambnietis 
in dilectione digne deo per omnia placentes in omni opere 
bono» Fmctificantes et crescentes in scientia dei» "In omni 
nirtnte confortati» Secnndnm potentiam daritatis eins» In omni ts 
patientia et longpnimitate corn gaudio» ^Gratias agentes deo 
patri qni dignos nos fecit in parte sortis sanctonun in Inmine» 

^'Qni eripuit nos de potestate tenebrarum» Et transtnlit 
in regnnm fiii dilectionis snae» ** In quo habemns redemptionem 

Remissionem peccatonun » 

*^Qui est imago dei innisibilis 

Primogenitus omnis creatorae» '* Qoia in ipso condita snnt 
nniuersa- in caelis et in terra* nisibilia et inoisibilia» Sine 
throni- sine dominationes 

Sine prindpatos* sine potestates» Omnia per ipsum et in» 
ipso creata sont 

'^et ipse est ante omnes et omnia in ipso constant 

'^Et ipse est capnt corporis ecclesiae» Qui est principinm 
primogenitus ex mortnis» Ut sit ipse in omnibns primatom 
.tenens» ^*Quia in ipso conplacoit omnem plenitudinem diuinitatisto 
inhabitare * corporaliter 

^Et per eum reconciliare omnia in ipsum pacificans per 
sanguinem cruciş eius» Siue quae in caelis* Siue quae in 
terris sunt 

UL *'£t nos cum essetis aliquando alienaţi et inimid » 
senstts in operibus malis» "Nune antem recondliauit in cor- 

c. I, 6-22. 



c. III-VIIJ AD C0L08SEN8S8. 287 

pore carnis eius per mortem exhibere uos sanctos et inmaca- 
latoB et inrepraehensibiles coram ipso 

^*Si tamen permanetis in fide fondaţi et stabiles et in- 

mobiles ab spe enangelii quod audistis 

i Qaod praedicatnm est in nniuersa creatura qoae snb caelo 

est» Cnins f actos sum ego panlos minister» ^* Qui none gaudeo 

in passionibns pro nobis* Et adinpleo ea qnae desant passionum 

christi in came mea pro corpore eius quod est ecclesia» 

^Cuius factus sum minister ego secundum dispensationem dei 

10 qnae data est mihi in uos» Ut inpleam uerbum dei» ^Mysterium 

^ quod absconditum fuit- in saeculis in generationibus» Nune 

autem manifestatum est sanctis eius- *^ quibus uoluit deus notas 

facere diuitias gloriae sacramenti huius in gentibus» Quod est 

christus in uobis spes gloriae ^ quem nos adnuntiamus» CJorri- 

upientes omnem hominem» Et docrates in omni sapientia 

Ut exhibeamus omnţm hominem perfcctum in ehristo 
ihesu» ^In quo et laboro certando» Secundum operationem 
dus quam operatur in me et uirtutem 

IUI- ^'Uolo enim uos scire qualem soUicitudinem 
Mhabeam pro uobis* Et pro his qui sunt laodiciae» £t quicum* 
que non uiderunt fadem meam in came 

*Ut consolentur corda ipsorum instrueti in caritate» £t 
in omnes diuitias plenitudinis intellectus» In agnitione mysterii 
dei patris christi ihesu* 'In quo sunt omnes thensauri sapientiae 
wet Bcientiae absconditi 

y. *Hoc autem dico ut nemo uos dedpiat in subtilitate ou^aS^ 
sermonum» * Nam etsi corpore absens sum* sed spiritu uobis- "^ mcÂ^"*' 
cum sum» 

Gandens et uidens ordinem nestrum» £t firmamentnm 
soeius* quae in ehristo est fidei uestrae 

VI* "Sicut ergo accepistis ihesum christum dominum 
in ipso ambulate ^rădicaţi et superaedificati in ipso et confir- 
maţi fide» Sicut et didicistis abundantes in gratiarum actionem 
TEI* ^Uidete ne quis uos decipiat per philosophiam 
M et inanem faUaciam* Secundum traditionem homioum» Secundum 
dementa mundi et non secundum christum» ^Quia in ipso 

c. I, 22 - II, 9. 



288 AD COLOSSENSES. [c. vn-xiL 

habitat omnîs plenitado dimnitatis corporaliter» ^^Et estis in 
illo repleti qui est caput omnis principatas et potestatis» f 
"In qao et circamdsi estis- circumcisione non mana facta» In 
expoliatione corporis carnis» In . circnmcisione christi "conse- 
pnlti ei in baptismo» In quo et resurrexistis per fidem ope- » 
rationis dei» 

Qoi sasdtauit illam a mortois 

Vni- *^Et uos cum essetis mortni in delictis et prae- 
putio camis uestrae* Cumniuificauit cum illo» Donans nobis 
omnia delicta* "delens quod aduersns nos erat chirografom io 
decreti» Quod erat contrarium nobis» Et ipsum tulit de medio 
adfigens illat cruci» '^Expolians principatus et potestates» 
Traduxit confidentem palam triumphans illos in semeţ ipso 

YIin« ^^Nemo ergo uos iudicet in cibo aut in potu» 
Aut in parte diei festi aut neomeniae* aut sabbatorum» " Quae u 
sunt umbra fîiturorum corpus autem christi- 

X- "Nemo uos seducat* uolens in humilitatem et reli- 
gione angelorum» Quae non uidens ambulans frustra inflatus 
sensu camis suae» ^*£t non tenens caput- ex quo totum corpus 
per nexu et coniunctionis subministratum et constructum cresdtao 
in augmentum dei» ^Si mortui estis cum christo ab aelementis 
huius mundi» Quid adhuc tamquam uiueutes in hoc mundo 
decemitis 

^^Ne tetigeritîs- neque gustaueritis- neque contractaueritis 
^quae sunt omnia in interitu ipso usu» Secundum praecepta» 
et doctrinas hominum» *' Quae sunt rationem quidem habentia 
sapientiae* in superstitione et humilitate» 

Et ad non parcendum corpori» Non in honorealiquo ad 
saturitatem camis» 
uBcrm XI- *'*Igitur si conresurrexistis cum christo» Quaeso 

8A1ICTUH ^ -t m 

^^^^^svmxua sunt quaerite ubi christus est in dextera dei sedens» 
*Quae sursum sunt sapite- non quae super terram» 

* Mortui enim estis- et uita uestra abscondita est cum 
christo in deo» ^Cum christus apparaerit uita uestra» Tune 
uos apparebitis cum ipso in gloria» a^ 

XII* * Mortificate ergo membra uestra quae sunt 

c. II, 9 — ni, 6. 



e. XII-XVII.] AD C0L0SSEN8ES. 289 

saper terram» fornicationem* imnonditiain» libidinem con- 
capiscentiam malam 

Et auaritiam quae est simulacrornm seruitus» 
'Propter quae uenit îra dei in filios dif&dentiae» 
& ^Id quibas et uos ambulastis aliquando cum uiueretis in illis 

XIII- ^Nunc autem deponite et uos onmia iram in- 
dignationem» Malitiam blasphemiam* turpem sermonem de 
ore uestro 

*Nolite mentire inuicem 
10 expoliantes uos ueterem hominem cum actibus eius 

'^Induentes nouum» Eum qui renouatur in agnitîonem 
secnndum imaginem eius qui creauit eum» 

"Ubi non est gentilis et iudaeus* circumcisio et prae- 
putium» Barbarus et scytha» Seruus et liber sed omnia- et 
li in omnibus christus -!- 

XnU* '^Induite uos ergo* Sicut electi dei sancti et 
dilecti» Uiscera misericordiae» 

Benignitatem- humilitatem» Modestiam- patientiam» ''Sub- 
portantes inuicem» £t donantes uobismet ipsis» Si quis ad- 
2ouersus aliquem habet quaerellam» Sicut et dominus donauiţ 
uobis ita et uos* 

XV- '^Super omnia haec caritatem autem habentes 
quod est uinculum perfectionis» '^Et pax christi exultet in 
cordibus uestris» 
25 In qua et uocati estis in uno corpore» Et grati estote» 
'^Uerbum christi habitet in uobis abundanter» 

In omni sapientia docentes et commonentes uosmet ipsos» 
Psalmis- bymnis canticis spiritalibus» In gratia cantantes in 
cordibus uestris deo» 
30 '^Omne quodcumque facitis in uerbo aut in opere 

Omnia in nomine domini ihesu christi» Gratias agentes 
deo et patri per ipsum 

XVL "Mulieres subditae estote uiris sicut oportet 
in domino 
3s XVII. ''Uiri diligite uxores et nolite amari esse ad 
iUas 

c. III, &-19. 

19 



290 AD COLOSSENSBS. fc. XYHI^XXV. 

Xyni- ^Fili oboedite parentibus per omnia- hoc enim 
placitam est in domino 

XYIIIL ''Patres noiite ad itacandiam proaocare fiiios 
uestros at*non pnsillo animo fiant 

XX- ^Serni oboedite per omnia dominis camalibns» & 

Non ad ocnlam seruientes quasi hominibos placentes» 
Sed in simplicitate cordis timentes dominam 

^' Quodcnmque facitis ex animo operamini» Sicnti domino 
et non hominibns» 

'^Scientes qnod a domino accipietis retribntionem here-io 
ditatis» Domino christo seruite» ^^Qui enim inioriam facit 
recipiet id qnod inique gessit» 

Et non est personanim acceptio aput denm * 

XXL ^^^ Domini qnod iustnm est et aeqnum semis 
praestate » 

Sdentes qnoniam et nos dominnm habetis in caelis 

XXII- *Orationiinstate uigilantes in ea in gratiarom 
actione 

* Orantes simul et pro nobis ut deus aperiat nobis ostium 
aerbi ad loquendum mysterium cbristi^^ Propter quod etiamso 
uinctus snm ^ut manifestem illum ita ut oportet me loqui 

XXIII* ^In sapientia ambalate ad eos qui foris snnt 
tempus redimentes> *Sermo aester semper in gratia sale sit 
conditas 

Ut sciatis quomodo oporteat aos unicaique respondere ts 

XXIin* ^Quae circa me snnt omnia uobis nota £aciet 
Tychicus carissimas frater 

Et fidelis minister et in domino ^quern misi ad uos hoc 
ipsam at cognoscat quae circa uos sunt» Et consoletnr corda 
uestra- *cam onesimo carissimo et fideli fratre qui est exu 
uobis» Omnia quae hic agunt nota facient nobis 

XXV* ^^Salutat uos aristharcus concaptiuus meus* et 
marcus consobrinus bamabae» De quo accepistis mandata» 

Si uenerit ad uos suscipite illum* "et ihesus qui didtor 

iustus qui sunt ex circumcisione» Hi soli sunt adiutores mei» 

in regno dei qui mihi fuerunt solacio 

c. m, 20 - IV, 11. 



c XXVI-XXXI.] AD COLOSSENSES. 291 

XXVI* *' Salutat uos ephaphras qiii ez nobis est 

senras christî ihesa» Semper sollidtus pro aobis in orationibos» 

Ut stetis perfecţi et pleni in omni aolantate dei» '' Testimonimn 

enim illi perhibeo qnod habet multum laborem pro nobis» 

s Et pro his qui sunt laodiciae et qui bierapoli» 

XXVII* ^^Salutat uos lucas medicus carissimusetdemas» 
XXVIII* '^Salutate fratres qui sunt laodiciae et nym- 
pham et quae in domo eius est ecdesia» 

XXVUn* ^^Et cum lecta fuerit aput uos epistula- 
loftcite ut et in laodicensium ecdesia legatur» Et eam quae 
laodicensium est ad uos legatur 

XXX' '''Et dicite archippo uide ministerium quod 
accepisti in domino ut iUud inpleas 

XXXI' '^Salutatio mea mânu pauli memores estote 
»uineulorum meorum» Gratia domini noştri uobiscum- amen 

c. IV, 12-18. 

EXP. AD COLOSSENSES 
ING AD LAODICENSES 



Timotheum instituit et dooet de ordinatione episcopatus et 
diaconii, et omnis ecdesiasticae disciplinae 



'Paulus apostolus non ab hominibus» Neque per 
hominem sed per ihesum christum» 
sft Fratribus qui sunt laodidae» ' Gratia uobis et pax a deo 
patre et domino ihesu christo» *Gratias ago cbristo per 
omnem orationem meam 

Quod permanentes estis in eo et perseuerantes in operibus 
eius promissum expectantes in diem iudicii^» * Neque destituant 
lonos quorundam uaniloquia insinuantium» 

Ut uos euertant a ueritate euangelii quod a me prae- 
dicatur» ^ Et nune faciet deus ut qui sunt ex me ad profectum 
ueritatis euangelii deseruientes» 

1-5. 

19* 



292 AD LAQDHXRSBS. H-V. 

Et fiacientes benignitatem operumque satotis nitaeaetarnae 

n- *£t nane palam sunt uincoU mea qoae patâor în 
chiisto» Qoibas laetor et gaudeo» ^Et hoc mihi est ad satntem 
perpetuam qnod ipsom fiictom orationibos nestris- et admi- 
nistrantem spiritom sanctom ^siue per nitam sine per mortem- » 
Est enim mihi nere nita in christo et mori gandinm» *£t in 
ipsnm in nobis £aciet misericordiam snam* Ut eandem dilectio- 
nem habeatis- et sitis nnianimes 

in* ^^Ergo dilectissimi ut andistis praesentia md- 
ita retinete et facite in timore dei et erit nobis nita in io 
aeternnm» "Est enim dens qui operator in nos* *'et facite 
sine retracta- qnaecnmqae facitis "et quod est dilectissimi 
gaadete in christo 

un* Et praecanete sordide s in Incro "omnes sint 
petitiones nestrae palam apnt deam- et estote firmi in sensai^ 
christi "et qaae integra et nera et pudica- et iusta et ama- 
bilia facite " et quae audisUs- et accepistis- in corde retinete 
et erit nobis pax 

V* "Salutant uos sancti- ^'Gratia domini ihesn cum 
spiritu uestro- ^Et facite legi colosensium nobis *> 

6-20. 

EXP. AD LAODICENSES 

INC. AD TIMOTHEUM l 

ARGUMENTUM 



Timotheus instruet. et docet de ordinatione episcopatus et de<^ 
diaconii. Et omnis ecclesiasticae disciplinae scribens de laodicia* 

EXP. ARG. INC. BREBIS 

I. de fabulis et genealogiis et doctoribus uanis* ac peruersa 

doctrina, et plenitudine Banae doctrinae 
II- de lege quod iustis. et omnibus sceleratis et de apostoli ao 
uita pristina et de misericord|^ dei super ignorantiam 
pro gratiam 
ni. de domino quod saluare peccatores in saeculum uenerit et 
de apostolo ad exemplum credentimn misericordiam con- 
secuto » 

ini. de hymineo et alexandro traditis satanae 



AD TIMOTHEUM. [I]. 



293 



V. de orationib. pro bominib. et uniuersis. et quod omnes 

homines uelit saluos fieri deus 
VL de deo quod unus est et de domino quod mediator dei 
et hominum unus est bomo cbristus ihesus 
» Vn de libertatem uirorum ac mulierum orandi in omni loco 

et habitu feminarum 
Vin- de episcoporum et coniugum formulam idem episcopi qui 

et presbyteri dicebantur 
Vim de mysterio pietatis 
ie X. de spiritu sancto nouissima tempera- et simulatores et 

infidelium perfidiam per apostolum praedlcantem 
XI- de profanis et animalib. fabulis et corporali exercitio 

pietatis 
XII de labore sanctorum 
i& XIII- de doctore quod se ipsum discipulis formulam bonis operib* 

in omnib. debeant exhibere 
Xmi. de doctore quod nihil aliud quam doctrinam et iustitias 
domini semper debeant meditari 
XV- de senioribus non increpandis 
'i'^ XVL de ueris uiduis- et de uiduis filios habentibus 

XVIL de uiduis adulescentiorib. 
XVnL de fidelibus uiduas filios habentibus 
XVUII- de praesby teris praecedentibus maxime laborantibus doctrina 
XX- de accusationem aduersus maiorem natum 
t& XXI- de peccantibus publice corripientibus 

XXII- de tradilione apostolica non transeunda 
XXIII- de manibus non temere inponendis et abstinentia pecca- 
minum alienorum et quod infirmib- etsi ante abstinuerint 
ut uino modico Uceat 
3« XXIin. de peccatis quorundam manifestis uel subsequentib. simi- 

liter et opehbus bonis 
XXV- de seruis 

XXVI- de ductorib- ac ductorib. falsis et ab eis separatione 
sanctorum 
s& XXVII- de sufificîentia- et auaritia 

XXVIII- de iustitia et omnib- utttutib- sanctitatis et martyrio do- 
mini et aduentu et quod deum patrem nemo uidit hominum 
nec uidere potest 
XXVini- de diuitibus istius saeculi 
4u XXX de profianis nouitatibus uocum 

EXP. BREBIS. INC CORPUS 
EPISTULAE 



294 AD TIMOTHBCm. [o. I-HI. 

'**Paulas apostolus christi ihesu secundam imperiom 
dei saluatoris noştri christi ihesn spei nostrae» 'Timotheo 
dilecto filio in fide» 

Gratia misericordia pax a deo patre* et christo ihesu 
domino nostro & 

* Sicut rogaui te ut remaneris ephesî- cum irem in mache- 
doniam» Ut denuntiarem quibusdam ne aliter docerent» * Neque 
intenderent fabnlis et genealogiis interminatis» Que quaestiones 
praestant magis quam aedificationem dei- quae est in fide» 
^ Finis enim praecepti est» Caritas de corde pure- et conscientia «^ 
bona* et fide non ficta» ' A quibus quidam aberrantes* conuersi 
sunt in uaniloquium» 

^Uolentes esse legis doctores» Non intellegentes* neque 
quae locuntur neque de quibus adfirmant 

U* Scimus autem quia bona est lex* si quis ei ligetime» 
utatur» Sciens hoc quia iusto non est lex posita 

Sed iniustis et non subditis 

Impiis et peecatoribus 

Sceleratis et contaminatis 

patricidis et matricidis » 

homicidis- '^fornicariis 

Masculorum concubitoribus plagiariis* mendacibus periuriis» 
Et si quid aliut sanae doctrinae aduersatur» "Quae est secun- 
dum euangelium gloriae beati dei quod creditum est mihi» 
^^Gratias ago ei qui me confortauit christo ihesu domino» 
nostro- 

Quia fidelem me existimauit* ponens in ministerio» "Qui 
primus fui blasphemus et persecutor* et contumeliosus* Sed 
misericordiam dei consecutus sum^quia ignorans feci in incre- 
dulitate» " Superabundauit autem gratia domini noştri cum» 
fide et dilectione quae est in christo ihesu 

in '^Fidelis ser mo et omni acceptione dignus- quia 
christus ihesus uenit in hune mundum peccatores saluos facere» 
Quorum primus ego sum» 

'®Sed ideo misericordiam consecutus sum ut in me primum» 
ostenderet christus ihesus omnem patientiam» Ad exemplum 

c. I, 1-16. 





c. UI*Vil.J AO TmOTBEUN. 295 

eomm qui creditori sunt illi in uitam aetemam» " Regi autem 
saeculorum inmortali inuisibili» Soli deo honor et gloria- in 
saecula saeculorum» AMEN 

IIU- ^"hoc praeceptum commendo tibi fiii timotheae- 

» Secundum praecedentes in te prophetias» Ut milites in 

illis bonam militiam '"habens fidem et bonam consclentiam» 

Quam quidam repellentes circa fidem naufragauerunt» ^Ex 

quibus est hymineus et alexander 

Quos tradidi satanae ut discant non blasphemare 
w V- *'*Obsecro igitur primo omnium fieri» Obsecra- 
tiones orationes- postulationes'» Gratiarum actiones» pro omni- 
bus hominibus ^pro regibus et omnibus qui in sublimitate 
sunt» Ut quietam et tranquillam uitam agamus in omni pietate 
et castitate» ^Hoc enim bonum est et acceptum coram sal- 
i&uatori- nostro deo 

^Qui omnes homines uult* saluos fieri et in agnitionem 
ueritatis uenire* 

YL Unus enim deus* unus et mediator dei et 
hominum* 
90 Homo christus ihesus* *qui dedit redemptionem semeţ- 
ipsum pro multis» Testimonium temporibus suiş 

^In quo positus sum ego praedicator et apostolus» . 
Ueritatem dico* non mentior» Doctor gentium in fide et 
ueritate 
u VII- ^Uolo ergo uiroş orare in omni loco leuantea 
puras manus sine ira et disceptatione» ^Similiter et mulieres 
in habitu omato» Cum uerecundia et sobrietate» 

Omantes se- non in tortis crinibus- aut auro aut marga- 
ritis» Uel ueste praetiosa» '^Sed qoiod decet mulieres pro- 
somittentes pietatem per bonam conuersationem» 

"Mulier in silentio discat- cum omni subiectione' 

'^Docere autem mulierem non permitto» Neque dominări 

in uirum sed esse in silentio» "Adam enim primus formatus 

est» Deinde euua '*et adam non est seductus» Mulier autem 

n seducta in preuaricatione fuit» *^ Saluabitur autem per filiorum 

regenerationem 

c. I. 16 — II, 15. 



2^6 Ah f U Mn iLf, ^ 

8i pemansent io fide et dilectiooeet sjytnn'jtiMie 



VIII ''Fidelis sermo» Si qais q>iâcopitam desidcnt 
boDimi opus d^iderat^ 

*Oportet ergo epfeeopuni mrepraehensibQein esse» Uniiis * 
ttiom airom* Sobrimn pradentem* hornatum hospiudem 
doctorem 

*XoD ninolentom non percossorem» Sed modestam» Non 
litigiosain non capidam» ^Snae domni bene praepodtiim 

FUios habentem snbditos com onmi castitate» '<» 

^Si qais autem domni snae praeesse nesdt- qnomodo 
ceclesiae dei dilîgeotiam habebit» *Non neopfaitam* ne in 
saperbia elatns in iadiciom incidat diaboli» 'Oport^ aotem 
illum et testimoniam habere bonom ab his qoi foris sont» 

Ut non in opprobinm incidat et laqneom diaboli '^ 

oADift? 'Diacones similiter padicos» Non bilingaes non molto 

Ttowi nino deditos 

Non torpc lucram sectantes» ^EEabentes mjsterinm fidei 
in conscicntia pura» '^£t hii autem probentur primum et sic 
ministrent» NuUum crimen habentes» "^ 

^'Muliercs similiter pudicas* non detrahentes 

Sobrias fideles in omnibus 

^^Diacones sint unius uxoris uiri» Qui filiis suiş bene 
praesunt et suiş domibus» ^'Qui enim bene ministraneriiit 
gradum bonum sibi adquirant ^ 

"YIIII- ^^haec tibi scribo sperans me nenire ad te dto» 

^*Si autem tardauero ut sdas quomodo oporteat te in 
domo dei conuersari* 

Quae est occlesia dei uiui 
MX40K." Columna et firmamentum ueritatis» + '*Et manifeste a» 
""'^ magnum est pictatis sacramentum 

Quod manifcstatum est in carne- lustificatum est in spiritn» 
Apparuit angelîs praedicatum est gentibus» Creditum*" 

X« ***Spiritus autem manifeste dicit 

quia in nouissimis temporibus discedent quidam a fide >» 

attondentes spiritibus erroris et doctrinis daemooioram 

c. II, 15 - IV, i. 




/ 




c, X-XVL] AD mOTOBUM. 297 

'In hypochrisi loquentium mendadam* Et caateriatam 
habentîum suam conscientiam» *Prohibentiam nabere» Ab* 
stmere a cibis qaos deas creauit ad perdpiendum cum gra- 
tiaram actione fidelibos et bis qui cognoneront ueritatem» 
h ^Quia omnis creatura dei bona» Et nihil reiciendum quod 
cum gratiarum actione percipitur» ^ Sanctificatur enim per ' 
nerbum dei et orationem 

*Haec proponens fratribus bonus eris minister christi 
ihesu- enutritus uerbis fidei- et bonae doctrinae quam.ad* 
losecutus es» 

XI 'Ineptas autem et aniles fabulas deuita» Exerce 
te ipsum ad pietatem» 

^Nam corporalis exercitatio ad modicum utilis est 

Pietas autem ad omnia utilis est promissionem habens 
isuitae quae nune iest et futura» + 

XII- ^Fidelis sermo et omni acceptione dignus» '"In uci dk 
hoc enim laboramus et maledicimur quia sperauimus in deum '^^ 
oiuum» Qui est saluator omnium hominum maxime fidelium 

XUL "Praecipe et doce '^nemo adulescentiam tuam 
socontemnat» Sed exemplum esto fidelium- in uerbo* in conuer- 
satione» In caritate- in fide* in castitate 

*^Dum uenio attende lectioni* et exhortationi doctrinae* 
'^noli neglegere gratiam quae in te est» Quae data est tibi 
per prophetiam cum inpositione manum praesbyterii» 
3s XTTTI- '^haec meditare* in his esto ut profectus tuns 
manifestus sit omnibus* 

^* Attende tibi et doctrinae insta in illis» boc enim faciens* 
et te ipsum saluum facies et qui te audiuunt» + 

XV- ^'' Senior em ne increpaueris sed obsecra ut 
M patrem 

luuenes ut fratres- ' anus ut matres» luuenculas ut sorores 
in omni castitate 

XVI- 'Uiduas honora quae uere uiduae sunt- ^si qua 
autem uidua filios aut nepotes habet- discat primum domum 

assaam regere» Et mutuam uicemreddere parentibus- hoc enim 
acceptum est coram deo» *Quae autem uere uidua est et 

c. IV, 2 - V, 6. 



298 AD TIVOTHEUH. |c. XVI.XXIIL 

desolata- Speraoit in deum- et instat obs6crationibas et ora- 
tiombus nocte et die 

*Nam quae in diliciis est uiaens mortna est» ^Et hoc 
praeclpe ut inrepraehensibiles sint» ^Si quis autem snorom* et 
maxime domesticoram curam non habet* fidem negauit et est » 
infideli deterior» 

^Uidua elegatur* son minus LX annorum quae faerit 
unius uiri uxor* ^^In operibus bonis testimonium habens» Si 
filioş educauit* si hospitio recepit 

Si sanctorum pedes lauit- si tribulationem patientibus io 
subministrauit» 

Si omnem opus bonum subsecuta est 

Xyn* ''Adulescentiores autem uiduas deuita» Cum 
enim luxuriatae fiierint in christo nubere uolunt» 

^'Habentes damnationem quia prima fidem inritam fecerunt- 1» 
"Simul autem et otiosae discunt circuire domos» Non solum 
otiosae* sed et uerbosae curiosae loquentes quae non oportet» 
'^Uolo ergo iuueniores nubere filios procreare» Matres famiUas 
esse* nullam occansionem dare aduersario maledicti gratia 

»Iam enim quaedam- conuersae sunt retro satanan- 

XYIII- ^^Si quis fidelis- uel si qua fidelis habet uiduas 
subministret illis et non grauetur ecdesia» Ut bis quae uerae 
oiduae sunt suffidat 

XYini- *^Qui bene praesunt praesbyteri duplici ho* 
nore digni habeantur* maxime qui laborant in uerbo'et doctrina >& 
» DBUTc *^ Dicit enim scriptura* non infrenabis- os* boui trituranti» 
Et dignus est operarius mercedem suam* 

XX- '^ Aduersus praesbyterum accusationem noii red- 
pere» Nisi duobus et tribus testibus» 

XXI- ^Peccantes coram omnibus argue ut ceteriso 
timorem habeant 

XXII* ^'Testor coram deo et christo ihesu etelectis 
angelis* Ut haec custodias sine praeiudicio» Nihil faciens in 
aliam partem declinando 

XXUU* ^Manus cito nemini inposueris» Neque corn-» 
municaueris peccatis aiienis 

c. V, 5—22. 



c XXIII-XXvill.] AD TIHOTBBUM. 299 

Te ipsnm castum custodi» 

^ Noii adhnc aqoam bibere sed uino modico utere propter 
Bihomacom tamn et fireqaentes toas infirmitates» 

XXTTTT* '^Qnornndam hominum peccata manifesta sunt 
5 praeddentia ad iudicimn» Qaosdam autem et snbseqniintiir 
'^Similiter et facta bona manifesta sun^ et quae aliter 
se habent abscondi non possunt» 

XXV* '^^Quicumque sunt sub iugo serai» Dominos 
suos omni honore dignos arbitrentur» Ne nomen domini et 
10 doctrina blasphemetnr 

'Qui autem fideles habent dominos non contemnat quia 
fratres sunt 

Sed magis seraiant quia fideles sunt et dilecti» 
Qni beneficii participes sunt» 
ift XXVI* Haec do ce et exhortare *Si quis aliter docet 
et non adquiesdt sanis sermonibus domini noştri ihesu christi» 
Et ei qui secundum pietatem est doctrinae» ^Superbus nihil 
sdens sed languens circa quaestiones et pugnas uerborum- ex 
quibus- uriuntur» Inuidiae- contentiones* blasphemiae suspidones 
2omalae» * Conflictationes hominum mente corraptorum* et quia 
ueritate priuati sunt 

Existimantium quaestum esse pietatem 
XXVII* *Est autem quaetus magnus» Pietas cum 
8ufficientia»+ ^ Nihil enim intulimus in hune mundum aut^mSAHA"^ 
asdubium- uerum tamen nec auferre quid possumus» ^habentes 
autem alimenta* et quibus tegamur- his contenţi sumus» *Nam 
qui uolunt diuites fieri incidunt in temptationem et laqueum 
diaboli» 

Et desideria multa* inutilia et nociua* quae mergunt ho- 
sominâs in interi tum et perditionem» 

'^Radix euim omuium maloram est auaritia» Quam quidam 
adpetentes errauerunt a fide- et inseraerunt se doloribus multis 
XXVIII* "Tu autem homo dei haec fuge 
Sectare uero iustitiam pietatem* fidem* caritatem» Patîen- 
a» tiam* mansuetudinem» '' Certa bonum ţertamen fidei» 
adpraehende uitam aeternam in qua uocatus es» 

e. V, 22 — VI, 12. 



^^ AD TIMOTHEUM. [c. XXVDI-XXJL 

Et confessus es* bonain confessionem coram maltis testi- 
bus» ^^Praecipîo tibî coram deo qui uiuificat omnîa» Et christo 
ihesu- qui testimonium reddidit sub pontio pilato bonam con- 
fessionem» 

*^Ut serues mandatam sine macula inrepraehensibilem s 
usque in aduentum domini noştri ihesu christi» "Quem suiş 
temporibus ostendit» Beatus et solus potens» Rex regum et 
dominus dominantium» ^^Qui solus habet înmortalitatem 

Et lucem inhabitans inaccessibilem» Quem uidit nullus 
hominum* Sed nec uidere potest» Cui honor et imperiumio 
sempitemum* amen» + 

XXVIin- "Diuitîbus huius saeculi praecipe non 
sublime sapere neque sperare in incerte diuitiarum 

Sed in deo qui praestat nobis omnia abunde ad fruendum» 
'*Bene agere diuites fieri in operibus bonis- facile tribuerei» 
communicare» *^ Thensaurizare sibi fundamentum bonum in 
futurum» Ut adpraehendant ueram uitam» 

XXX- **0 timotheae- depositum custodi* uitans* pro- 
fanas uocum nouitates 

Et obpositiones falşi nominis scientiae ^'quam quidamso 
promittentes circa fidem exciderunt gratia tecum* AMEN» 

c. VI, 12—21. 

EXP. AD TIMOTHEUM I- 
ING ARG. AD EIUSDEM II 



Item timotheo scribit de exhortatione martyrii. et de onmes regulas ^ 
ueritatis et quid futurum sit temporibus nouissimis et de sua passione 
scribit ei ab urbe roma 

EXPL. ARG. INC. BREBIS 



L de eunice adq. loide matre auiam timothei et quod sancti ^ 
non spiritmn timoris acciperint Sed uirtutis et caritatis 

n* de domino deo non secundmn opera nostra sed secundum 
suum propositum ante tempera aeterna sanctos suos ad 
gratiam prouocante* 



i 



It) 



BRBBIS EnSTULAB AD TnOTHEUl n. - 301 

ni- de fonnula sanae doctrinae* et de asianonun perfidia, ex 
quibus erant phyletus et hermogenis. et de fide onesiforl 
ac soUicitudine 
ini- de tradenda doctrina fidelibus qui idonei erant aliquos 
erudire 
V- de dei milite expedito et athelete conparatione 
VI. de fructa laborantis agricolae 
VII. de resurrectione domini ex mortais 
VIII- de sanctis et commorientib. domino et conaiaentibtts ac 

tolerantibus pariter adqae regnantibas 
Vnn. de contentiones et subuersion'bs aerboram 
X- de seductoribus 

XI- de magna doma. aasa diaersis generib- continente 
Xn. de claritate ac prae cum sanctis 
15 Xni- de quaestionib- stultis 

Xini* de apostolo nouissima tempora et seductores iniquitatea 
omnes et scelera praedicantem 
XV- de atrtutib- sanctis et persecutionibus pauli et omnium 
semper tribulationem sanctorum 
^^ XVI. de timotheo ab infantia sacris litteris instituto 

XVII- de scriptura diuinitus inspirata 
XVIII- de apostolo testîficantem timotheum ut oportunae insistere 

ad docendum 
XVini- de apostolo praedicante tempus quo sanam doctrinam 
25 homines refutarent 

XX. de apostolo martyrium suum et liberationi de saeculo 

praedicante 
XXI. de timotheo et dema crescente tito. luca* marco tychico. 
et cârpo et de afferenda paenulam et libris maxime uero 
so membranis 

XXII. de alexandro erario apostolum persequente 
XXIII, de prima apostoli defensione 

XXniL de priscilla. et aquila. et onesifori domo et erasto et 
trofimo 
33 XXV. de eubulo et pudente. et lino et claudia et fratribus 

uniuersis 

EXPL. BREB. INC. CORPUS. EPIST 



302 AD TIHOTHBUM H. [c. l-UI. 

^*'Panlas apostolns christi ihesu- per nolontatem 
dei» Secnndum promissionem uitae quae est in christo ihesa 

^Timotheo carissimo filio 

Gratia misericordia pax a deo patre et christo ihesa 
domino nostro » 

*6ratias ago deo meo cui seraio a progenitoribus in 
consdentia pura» Quam sine intermissionem habeam tui me- 
moriam in orationibus meis nocte ac die * desiderans te uidere» 
Memor lacrimarum tuanyn ut gaudii inplear» ^Recordationem- 
accipiens eius fidei quae ost in te non ficta to 

Quae et habitauit primum in auia tua loide* et matre 
tua eunuce» Certus sum autem quod et in te» ^ Propter quam 
causam admoneo te» Ut resuscites gratiam dei quae est in 
te per inpositionem manum mearum» ^Non enim dedit nobis 
deus spiritum timoris» Seduirtutis et dilectionis et sobrietatisis 

n* 'Noii itaque erubiscere testimonium domini noştri 
neque me uinctum eius» Sed conlabora euangelium secundam 
uirtutem dei *qui nos liberauit» Et uocauit uocatione sua sancta- 

Non secnndum opera nostra* sed secundum propositam 
suam» Et gratiam quae data est nobis in christo ihesu* ante» 
tempera saecularia» '^Manifestata est autem nune per inlu- 
minationem saluatoris noştri ihesu christi» Qui destruxit quidem 
mortem 

Inluminauit autem uitam et incorruptionem per euangelium 
^'in quo positus sum- ego praedicator- et apostolus* et magisteras 
gentium» '^Ob quam causam haec patior- sed non confundor» 
Scio enim cui credidi» Et certus sum quia potens est depo* 
situm meum seruare in illum diem 

HI- '^Formam habe sanorum uerborum quae a me 
audisti» In fide et dilectione in christo ihesu» '^Bonum depo-w 
situm custodi per spiritum sanctum qui habitat in nobis» 

"Scis hoc quod auersi sunt a me omnes qui in asia sunt 
ex quibus est phygelus et hermogenis^ '*Det misericordiam 
dominus onesifori domni» Quia saepe me refrigerauit» Et 
catenam meam non erubuit» "Sed cum romam i^nisset solii- ,5 
cite me quaesiit- et inuenit» Det illi dominus inuenire miseri- 

c. I, 1-17. 



^. in-xj AD TnoTHEUii n. 303 

cordiam a domino in iUa die» Et quanta ephesi ministranit 
ta melins nosti 

nil- ''^Tu ergo fiii mihi confortare in gratia qnae 
est in christo ihesu» ^ £t quae audistis a me per mnltos testes 
t Haee commenda fidelibos hominibos* qoi idonei enint et 
alios docere» 

'Labora sicut bonus miles christi ihesa 

Y- ^Nemo militans deo inplicat se negotiis saecolari^ ^Kl^lît? 
bus ut ei placeat cui se probabit» ^Nam et qui certat in^^omi"' 
loagonem* non coronatur nisi legitime certauerit» I 

VI- 'Laborantem agricolam* Oportet primum de I 

fnictibus acdpere» ^Intellege quae dico» Dabit enim tibi do- 
minus intellectum in omnibus 

yn- 'Memor esto dominum ihesum christum 
15 resnrrexisse a mortuis 

Ex semine dauid secundum enangelium meum» 'In quo 
labor usque ad uincula quasi male operans* 

Sed uerbum dei non est allegatum» '^Ideo omnia sustineo* 
propter electos ut ipsi salutem consequantur» Quae est in 
90 christo ihesuf cum gloria caelesti 

Vin- "Fidelis sermo* nam siconmortui sumus etcon- 
uiuemus* *'Si sustinebimus et conregnabimus» Si negauerimus 
et iile negauit nos» "Si non credimus iile fidelis permanet» 
Negare se ipsum non potest» '^ Haec conmone testificuns coram 
9ft domino» Noii uerbis contendere in nihil utile est- nisi ad sub^ 
uersione audientium» 

"Sollicite cura te ipsum probabile exhibere deo» Opera- 
rium inconfusibilem» Recte tractantem uerbum ueritatis 

yini* '* Profana autem inaniloquia deuita* multum 
soenim profident ad impietatem» 

*^Et sermo eorum ut cancer serpit» Ex quibus est hymineus* 
et phyletus* '^qui a ueritate excidernnt» Dicentes resurrectionem 
iam esse factam» Et subuertunt quorundam fidem» 

X- "Sed firmum fundamentum dei stetit habens 
MSignaculum boc» Gognouit dominus qui sunt eius» Et discedat 
ab iniquitate* Omnis qui nominat nomen domini^ 

c. I, 17 - II, 19. 



304 AD TnOTHEra IL [e. XI-XV.» 

XI- ^In magna aatem domo* 

Non solom sunt naşa aurea et argentea» Sed et lignea 
et fictilia- Et qaaedam antem in contnmelia 

^'Si qnis ergo mundanerit se ab istis» Erit nas in ho* 
norem sanctificatnm et ntile deo» Ad omnem opns bonom s 
paratum 

Xn* "Innenilia antem desideria fnge» Sectare nero 
iustitiam fidem caritatem pacem* cnm his qni innocant domi* 
nnm de«corde pnro 

Xin- ^Stnltas antem et sine disciplina qnaestiones io 
enita sdens qnia generant lites- 

^*Semnm antem domini non» oportet litigare sed man- 
snetnm esse ad omnes» 

Docibilem patientem» 

^Cnm modestia corripientem eos qni resistnnt neritati » 

Ne qnando det illis dens paenitentiam ad ignoscendam 
neritatem» ^Et resipiscant a diaboli laqneis» 

A quo capti tenentnr ad ipsins nolnntattem» 

XIIIL *'^Hoc antem scito qnod in nonissimis diebns 
instabnnt tempora pericnlosa» ^Et erunt homines se ipsos 20 
amantes» Cupidi elati* snperbi* blasphemi» parentibns inob- 
oedientes ingraţi scelesti» 'Sine affectione sine pace 

Griminatores* incontinentes inmites sine benignitate» ^Pro- 
ditores- proterbi- tnmidi» Uoluptatinm* amatores magis qnam 
dei *habentes speciem qnidem pietatis» a 

Uirtutem antem eins abnegantes et hos dinita» 'Ex his 
enim snnt qni petrant domos et captiuas dncnnt mnliercnlas 
oneratas peccatis qnae ducnntnr nariis desideriis» ^Semper 
discentes* et nnmqnam ad sdentiam neritatis pemenientes» 
* Quemadmodum antem iannes et mambres* restituemnt moysi* ao 
ita et hii resistnnt neritati» Homines comipti mente» Reprobi 
drca fidem» *Sed nltra non proficient» Insipientia enim eomm 
manifesta erit ftmnibns» Sicnt et illornm fnit» 

XV* '^Tn antem adsecntns es doctrinam meam» 
Institntionem propositnm fidem longanimitatem» Dilectionem- a» 
patientiam* '^persecutiones- passiones» 

c. II, 20 - III, II. 



e. XV-XXL] AD TlMOTBBUM IL 305 

Qnalia miM fitcta sunt antiochiae icoiiio Iy8tri8 qaales 

persecntiones sustenui» £t ex omnibus me eripuit dominus 

^ et omnes qni uolunt pie uiuere in christo iheau persecntionem 

patientor» "Mali autem homines et seductores proficient in 

5 peins» Errantes et in ertore mittentes»^ 

XVI- '^Tu nero permane iti his quae didicisti* et 
credita snnt tibi» Scielis a qao didiceris* ^*et quia ab infantia 
sacras litteras nosti 

Quae te possent instra6re ad salutem per fidem qoae est 
10 in christo iheşa» 

XVR* ^^Omnis scriptura diuinitas instituta» Et utilis ihnatalb 

*^ 6ANCTI lO- 

ad docendum»^ ad arguendum ad corrigendum» Ad erudiendum ^^^^^^' 

in iustitia» '^Ut perfectus sit homo dei» Ad omnem opus 

bonum instructns»^ 

i& XVIII- ^''Testificor coram deo et christo ihesu» 

Qui iudicaturus est uiuos ac mortuos» 

Et aduentum ipsius et r^num eius» ^Praedica nerbum 

insta oportune inportune» Argne obsecra- increpa* In omni 

patientia* et doctrina 

90 XYIUI* *Erit enim tempus cum sanam doctrinam non 

sustinebunt» Sed secundum sua desideria coacerbabunt sibi 

magistros"» Prurientes auribus» ^Et a ueritate quidem auditum 

auertent» Ad fabulas ^ autem conuertentur» 

XX* ^Ttt uero uigila in omnibus labora- opus fac 

23 euangelistae» Ministerium tuum imple* Sobrius esto» *Ego 

enim iam delibor 

Et tempus meae resolutionis instat^» ^ Bonum ccrtaui cer- 

tamen» Cursum consummaui* fidem seruaui» ^In reliquo reposita 

est mihi corona iostitiae 

30 Ouam reddet mihi dominus in illo die iustus iudex» Kon 

solum autem mihi» Sed et his qui diligunt aduentum eius'» -t* 

XXI- 'Festina uenire ad me cito 

^^demas enim me dereliquit 

diligens hoc saeculum- et abiit thessallonicam» 

» Crescens in galatia* Titus in dalmaţia» "Lucas est mecum 

solus» Marcnm adsume et adduc tecnm est mihi utilis in 

c. m, n — IV, n. 

20 



306 AD TIMOTBEUM ÎL [c. XXI-XXV. 

ministerio» "Ţychicom aatem misi ephesum '' pannulain quam 
reliqui ihroade aput carpom» Ueniens adfers tecom- et libros 
maxime aatem membranas 

XXn* *^ Alexander aerarins multa mala mihi ostendit» 
reddat ei dominns secondam opera eias^» '* Qaem et ta deuita- » 
oalde enim restitit uerbis nostris 
"iramio XXni '*In prima mea defenaione nemo mihi adfuit 

**î5in*^Sed omnes me dereliqaerant 

Non illis reputetor» ^^Dominas aatem mihi adstitit et 
confortauit me» Ut per me praedicatio inpleatar» £t aadiantio 
omnes gentes» Et liberatus sam de oreleonis» '^Liberauit me 
dominas ab omni opere malo» Et saluum fadet in regno sao 
caeleste» Coi gloria in saecula saeculoram» f 

XXIin*." Salata priscillam et aqailam» Et onesifori 
domnm» '^Erastas remansit corinthi» Throphemum aatem reli- 1» 
qui infirmam mileti» ^* Festina ante hiemen* aenire- 

XXY- Salatat te eubolas et padens* et linns et claadia 

Et fratres omnes- ''Dominus ihesas christas cam spirita 
tţio- gratiam nobiscam* amen- + 

c. IV, 12-22. M 



EXP. AD TIMOTHEUM IL 
INC. AD TITUM ARGUMENTUM 



Titam communefacit et instruit de constitutione praesbyterii. et^s 
de spiritali conuersatione- et heretids uitandis* qui in scripturis 
iudaicis credunt scribit a nicopoli 

EXPL. ARG. INC. BREBIS 

L de domino patre quod ante aeterna tempora domînum 
filium nobis promiserit quem postea suiş temporib- decla- » 
rauit 
n* de episcop! formula, et quod idem quondam episcopi 
fderint qui et praesbyteri dicebantur- et de seductoribus 
ecclesiarum 



c. I-n.] AD TITUM. 307 

ni* de senibus et iuuenibas et quod doctor in omnib. bonis 

exemplum debeat esse discipiUis 
mi- de seruis et quod omnib- gratia dei inluxerit salutaris- 
y. de imperio docentiam et subiectione principib- ac potestatib. 
s ad omnem opus bonum et de uirtutibus omnibus et quo 

non secundum opera hominum sed secundum uoluntatem 
8uam. cui uoluerit dominus miseretur 
VI. de credentibus deo ut praeesse curent operib- bonis 
VII- de quaestionibus et genealogiis legis contentionibus deui- 
10 tandis 

Vin- de heretico homine cum semel correptu9» fiierit euitando 
VIUI- de tito et artima et tychico et zena legis perito et apoUo* 
de apostolo doctrinam suiş a bona opera ne infructuosi 
fierent et wăos necessarios pollicente 
15 X* de apostolo diligentes eum per epistolas salutante 

EXP. BREB. INC. CORPUS EPIST. 



'^^Paulus seruns d,ei apostolus antem christi ihesu* 
Secundum fidem electorum dei 
20 Et agnitionem neritatis quae secundum pietatem est 'in 
spem uitae aeternae 

Quam promisit qui non mentitur deus ante tempora sae- 

cularia» * Manifestauit autem temporibus suiş nerbum suum 

Iu praedicatione quae credita est mihi» Secundum prae- 

2ftceptum saluatoris noştri» ^Tito dilecto filio secundum corn- 

munem fidem» Gratia- et pax a deo patre et christo ihesu 

saluatore nostro 

II- ^Huius rei gratia- reliqui te cretae ut ea quae 
desunt corrigas» Et constituas per ciuitates praesbyteros sicut 
aoet ego tibi disposui» *Si quis sine crimine est» Unius uxoris 
uir* filios habens fideles» Non in accusatione luxnriae aut non 
subditos» ''Oportet enim episcopum sine crimine esse* Sicut 
dei dispensatorem» Non superbum* non iracundum» Non uino- 
lentum non percussorem» Non turpilucri cupidum» ^ Sed 
ts hospitalem- benignum sobrium- iustum- sanct^m continentem» 
* Amplectentem eum qui secundum doctrinaiif est fidelem ser- 

c. I, 1—9. 

20* 



308 AD muM. * {n-mi. 

monem» Ut potens sit et exhortari in doctrina samu £t eos 
qui contradicont argnere 

'^Sont enim mulţi etiam inoboedientes nanfloqni et se* 
ductores» Maxime qui de circumcisione sunt» "Quos oportet 
redargui» Qui uniuersas domos subuertent» Docentes quae non % 
oportent turpilucri gratia» "Dizit quidam ex iilis- proprius 
ipsorum propheta» 

Cretensis- semper mendaces» Malae bestiae nentris pigri» 
"Testimonium hoc uerum est» 

Quam ob causam increpa illos dure» Ut sâni sint in fide» to 
'^Non intendentes iudaicis fabulis et mandatis hominum auer- 
santium se a ueritate 

'^Omnia munda mundis- 

coinquinatis autem et infidelibus nihil mundum 

Sed inquinatae sunt eorum et mens et conscientia» ''£tts 
confitentur se nosse deum» Factis autem negant cum sunt 
abominati et incredibiles» £t ad omnem opus bonnm reprobi» 

IU* ^^Tu autem loquere quae decet sanam doctrinam 

^Senes ut sobrii sint- pudici* prudentes» Sâni in fide* in 
dilectione* in patientia^ 'Unus similiter in habitu sancto» Kon» 
criminatices* non uino multo deditos- Bene docentes- ^ut pru- 
dentiam doceant» Adulescentulas ut uiros suos diligant filios 
ament- .^prudentes sobrias* castas» Domus curam habentes- 
benignas subditas uiris suiş ut non blasphemetur uerbum dei» 
^luuenes similiter hortare ut sobrii ^in omnibns» Te ipsum» 
praebe exemplum bonorum operam in doctrina in integritate» 
In grauitate ^in uerbum sanum* 

Inrepraehensibilem» Ut is qui est aduerso est uereatur» 
Nihil habens dicere malum de nobis 

un* 'Seruos dominis suiş subditos esse in omnibus*» 
placentes non contradicentes* ^^non fraudantes» 

Sed in omnibus fidem bonam ostendentes» Ut doctrinam 
LECTTo ra salutaris noştri dei ornent in omnibus» + " Apparuit enim 

£PIF4NlA , ** 

gratia dei salnatoris noştri m omnibus hominibus ^^erudiens 
nos* ut abnegantes impietatem et saecularia desideria» SobriCas 
et inste- et pie#«^amus in hoc saeculo» '*Spectantes beatam 

c. I, 9 — 11, 13. 



c. ini-vini.] AD TiTUM. 309 

spem et aduentum gloriae magni dei et saluatoris noştri ihesu 
christi» 

'^ Qni dedit semeţ ipsam pro nobis» Ut nos redemeret ab 
omni iniqiiitate et mundaret sibi populam acceptabilem» Secta- 
5 torem bononim operum 

Y- "Haec loquere et haec exhortare* et argue cum 
omni imperio» Nemo te contemnat» ** ^ admone illos principibus 
et potestatibus subditos esse» Dicto oboedire- ad omne opus 
bonum paratos esse 
10 'Neminem blasphemare 

Non litigiosos esse sed modestos» Omnem ostendentes 
mansuetudinem ad omnes homines» *Eramus ergo et nos ali- 
quando insipientes* et increduli errantes» Seruientes desiderîis 
et uoluptatibus nariis» In maliţia et inuidia agentes» 
u Odibiles odientes inuicem 

^Cum autem benignltas et humanitas apparuit saluatoris 
dei noştri» ^Non ex operibus iustitiae quae fecimus nos» Sed 
secundum suam misericordiam saluos nos fecit» Per labacrum 
regenerationis et renouationis spiritus sancti» 'Quem infudit 
20 in nos abunde per ihesum christum salaatorem nostrum» + ^ Ut 
iustificati in gratia ipsius heredes simus» Secundum spem uitae 
aetemae 

VI- *Fidelis sermo est- et de his uolo te confirmare» 
Ut curam habeant bonis operibus praeesse qui credunt in 
udeo» Haec sunt bona et utilia hominibus 

VIL ^Stultas autem quaestiones et genealogias» Et 

contentiones- Et pugnas legis deuita» Sunt enim inutiles et uanae 

VIII- ^^hereticum hominem post unam et secundam 

correctionem deuita» " Sciens quia subuersus est qui eiusmodi 

toest et delinquit cum sit proprio iudicio condemnatus» 

yiIIL ''Cum misero ad te arteman uel tythicum*^ 
Festina ad me uenire nicopoli 
Ibi enim statui hiemare» 

^Zenam legis peritum- et apollo sollicite praemitte» 
u Ut nihil illis desit» '^Discant autem et nostris bonis ope- 
ribus praeesse ad usus necessarios» Ut non sint infructuosi 

c. II, 13 - ni, 14, 



310 AD TITUM. AD PHILEHONEH. [c I-O. 

X- ^^Salutant te qui mecum sunt omnes^» Saluta qui 

nos amapt in fide» Gratia dercum omnibus uobis» 

c. m, 15. 



EXPL. AD TITUM 
INC- AD PHILEMONEM ARG- 



Philemoni familîares. Litteras fadt. pro onesimo seruo eius- 
scribit autem ei a roma de carcere 

EXP. ARG. INC. BREBI8 



I- de philemone et appia et archippo et domestica dus» 

ecclesia 
II de philemone et apostolo pro eo in orationibus eius sem- 

per memoriam facientem 
ni* de apostolo sene et uincto philemoni imperantem eundem- 
qae pariter obsecrante pro onesimo seruo ipsius et parări i^ 
sibi hospitium commendante 
nu de epapha concaptiuo apostoli, et marco et aristharco et 

dema et luca adiutoribus pauli 

EXP- BREB. mc EPISTDLA. 



^Paulus uinctus ihesu christi et timotheus frater»^ 
Philemoni dilecto et adiutori nostro» ^Et appiae sorori ca- 
rissimao» Et archippo conmilitoni nostro» Et ecclesiae quae 
est in domo tua» 'Gratia uobis et pax a deo patre* nostro et 
domino ihesu christo» 

II* ^Gratias ago deo meo semper promemoriam tuis» 
faciens in orationibus meis» 

* Audiens caritatem tuam et fidem quam habes in domino 
ihesu et in omnes sanctos 

^Ut communicatio fidei tuae euidens fiat in agnitione 
omnis opcris boni* quod in nobis est in christo ihesu» ao 

1-6. 



c. Il-Iin.] AD PHILEMOBOSM. 311 

^Gaadium enim magnum habuimos- et consolatîonem in 
caritatem tuam- 

Quia niscera sanctonim reqaieuerant per te frater 
IU- 'Propter quod mnitam fiduciam habentes in christo 
& ihesu* imperandi tîbi quod ad rem pertinet ^propter caritatem 
magis obsecro 

Cum es talis nt paulas senex» Nune autem et uinctos 

ihesu christo» ^^ Obsecro te pro meo filio» Quem genoi in nin- 

culis» "Onesimo qui tibi aliqnando inutilis fuit» Nune autem 

i»et tibi et mihi utilis» ''Quem remisi* tu autem illum id est 

ut uiscera mea suscipe» '* Quem ego uolueram mecum reţinere» 

Ut pro te mihi ministraret in uinculis euangelii» '^Sine con- 

silio autem tuo nihil uolui facere» Uti ne uelut ex necessitatem 

bonum tuum esset» Sed uoluntarium» '^Forsitam enim ideo 

i&secessit ad hQram a te ut aetemum illum reciperes». ^'lam 

non sicut seruum* Sed pro seruo carissimum fratrem» Maxime 

mihi quanto autem magis tibi in caritate et in domino» 

^' Si ergo habes me socium susdpe illum sicut me 

^" Si autem aliquid nocuit tibi aut debet hoc mihi inputa 

20 ^'Ego paulus scribsi mea mânu» Ego reddam ut non 

dicam tibi quod et te ipsum mihi debes» ^Itaque frater ego 

te fuar in domino 

Refice uiscera mea in christo 

'^ Confidens oboedientiae tuae scribsi tibi» Sciens quoniam 
25 et super id quod dico facies» ''Simul autem et para mihi 
hospitium 

Nam spero per orationes uestras donări me uobis 
IUL ^Salutat te epaphras concaptiuus meus iii christo 
^ ihesu '^marcus aristharcus deroas et lucas adiutores mei» 
ao^ Gratia domini noştri ihesu christi cum spiritu uestro* AMEN 

7—26. 

EXP. AD PHILEMONEM. 
ING AD HEBRAEOS CAPIT. 



CAHTULA BF15T. AD BEBBAEOS. 

I. Narratio daitatia christi in gloria patria et potestatis 

omniuin cum purificatione eorum qui super terra suDt 

postqiiaio ascendit in caelestem gloriam quoniam gloria 

christi noD est angelica sed deitatis 

U- Et opifex propter quod noQ in pracseoti saeculo io quo * 

sunt miniştri sed futura dispensatioae 
I1I> Quoniam incorporatua est secundum adiunctioneni quar 
ad nos est ad salutem homipum propter quod ei adiun- 
gimur 
nil- Quoniam credendum est christo slcut et moşi crediderunt- ■" 
Sublimiorem tamen quasi deum et bominem sciendum esse 
et timendam antiqnorum deâuxinem> 
V> Exhortatio destinationia ad manifestissimam requiem 
VI- De terribili iudiclo ac uerbo futuro per omnibua et de 
suauitate gratiae sacerdotalis ab eo qiu similiter pro '^ 
nobia paasus est ut homo» 
VII- Obiurgatio quasi adhuc egeant introductionem et exhor- 
tatio ad perfectionem et obsecratio in laudem 
Vni- Quia firma est dei repromissio et boc cum dei sacramento 
VUII- de melcisedech qai forma est christi secondam nomen et"> 
ciuitatem et uitam et eacerdotium et quia praehonoratus 
est abrahae 
X- Quoniam cessauit sacerdotJum aaron quod super terram 
et etabit uerbum caeleste quod est christi ex alio genere 
non secundum camein nec secundum legem carnalem» ts 

Eminentiasecundi testameiiti ad prioris în propitiationem 
et sanctificationem 

De sanguine christi in quo nouum est testamcntum quia 
in ipso est certissima purificatio ia perpetuo 

Non ea quae io sanguine animalium quae in tcrrai<i 
offeruntur 

EXP- CAPITULA. INC 

CORPUS EPISTULAE 




c. I-Iin.] AD HEBRAEOS. 



313 



*'*Multifariam et multis modis olim deus loquens «pJ^taie 

patribus in prophetis» Nonissime diebus istis locutus est 

nobis in fîlio 'quem constituit heredem uniuersorum» Per 

qnem fecit et saecula» ' Qoi cum sit splendor gloriae et figura 

& substantiae eias 

Portans quoque omnia uerbo uirtutis suae purgationem 

peccatornm faciens» Sed et ad dexteram maiestatis in excelsis» 

^Tanto melior angelis effectus» Qnanto differentius prae 

illis nomen hereditauit» 

10 II- *Cui enim dixit aliquando angelorum fliius meus 

cs tu ego hodie genni te» £t rursus ego ero illi in patre et 

ipse erit mihi in filium 

'£t cum iterum introducit primogenitum in orbem terrae 

dicit- Et aderent eum omnes angeli dei» ^£t ad angelos 

ibquidem dicit 

Qui facit angelos suos spiritus et ministros suos flammam 

„ignis» ^Ad filium autem» Thronus tuus deus in saeculum 

f^saeculi» Uirga aequitatis uirga regni tui» 'Dilexisti iustitiam 

„et odisti iniquitatem- propterea unxit te deus deus tuus* oleo 

au^laetitiae prae participibus tuis» 

j >^£t tu in principie domine terram fundasti» £t opera 

,manum tuarum sunt caeli- "ipsi peribunt tu autem perma- 

,nebis* Et omnia ut uestimentum ueterescent "et uelut amictum 

,inuolues eos- ut uestimentum et mutabuntur» 

»^ Tu autem idem est et anni tui non deficient» 

[//•] III* ^^Ad quem autem angelorum dixit aliquando» 

,Sede a dextris meis donec ponam inimicos tuos scabillum 

,pedum tuorum 

IUI- '^Nonne omnes sunt administratorii spiritus in 

aoministerium missi* propter eos qui hereditatem capiunt salutis- 

^^^ propterea abundantius oportet obseruare nos- ea quae au- 

diuimus» Ne forte pereffiuamus» *Si enim qui per angelos 

dictus sermo- factus est firmus 

Et omnis praeuaricatio et inoboedientia accepit iustam 

umercedis retributionem» *Quomodo uos effugiemus* Si tantam 

neglexerimus salutem 

c. 1, 1 - II, a. 



314 AD HEBKAEOS. [c. V-XIL 

V« Quae cum initium accepisset eharcari per domi- 
nam ab eis qui audierant- In nobis confirmata est 

^Contestante deo signis et portentis et uariis uirtutibos 
et spiritus sancti distributionibos secondum suam uoluntatem» 
^Non enim angelis subiecit orbem terrae futoram de quo Io* » 
quimur» ^Testatus est au tem in quodam loco dicens* 
, YL Quid est homo qnod mcmor es eios aut filius 
^hominis quoniam uisitas eum 

''Minorasti eum paulo minus ab angelis gloriam et ho- 
norem coronasti eum- et constituisti eum super opera manum io 
tuarum» ^Omnia subiecisti sub pedibus eius 

VIL In eo enim quod ei o mn ia subiecit» Nihil demisit 
non subiectum ei» Nune autem necdum uidemus omnia subiecta ei 

VIIL *Eum autem qui modico quam angelis minoratns 
est» Uidemus ihesum propter passionem mortis gloria et honore i» 
coronatum» Ut gratia dei pro omnibus gustaret mortem» 

[///-] VIUI- ^^Decebat enim eum propter quem omnia 
et per quem omnia» Qui multos filios in gloriam adduxerat 
auctorem salutis eorum per passiones consummare» "Propter 
quam causam non confunditur fratres eos uocare "dicens» » 
yy X- Nuntiabo nomen tuum fratribus meis- In medio 
,,ecclesiae laudabo te» 

'^£t iterum- ego ero fidens in eum» Et iterum* 
,, Ecce ego et pueri mei quos mihi dedit deus» '^Quia 
ergo pueri communicauerunt sanguini et carni» Et ipse simi-ss 
Uter participauit hisdem» 

XI* Ut per mortem destrueret eum qui habebat 
mortis imperium id est diabolum 

^^Ut liberaret eos* qui timore mortis per totam uitam 
obnoxii erant seruituti» » 

XII- '^Nusquam enim angelos adprehendit» Sed semen 
abrahae appraehendit» "Unde debuit per omnia fratribus 
similare» Ut misericors fieret et fidelis pontifex ad deum» 
Ut repropitiaret delicta populi» 

^^In eo enim in quo passus est ipse temptatus» Potens» 
est eis qui temptantur, auxiliari» 

C. II, 3-18. 



c. Xin-XVniI.] ÂD HEBRAEOS. 315 

Xin- ••'Unde fratres sancti- uocationis caelestis par- "S;;* » 
ticipes» Considerate apostolum et pontificem confessionis nostrae ^'^^'^ 
ihesum» *Qui fidelis est ei qui fecit illam 

Sicut et moyses in omni domo illius» 'Amplioris enim 

» gloriae iste prae moyse dignus habitus est» Quantum am- 
pliorem honorem habet domus qui fabricauit illum» 

XUII- ^Omnis namque domus fabricatur ab aliquo» 

Qui autem omnia creauit deus 

XV- ^£t moyses quidem fidelis erat in toto domo eius» 

10 Tamquam famulus in testimonium eorum quae dicenda 
erant» ^Ghristus uero tamquam filius in domo sua» Quae do- 
mus sumus nos si fiduciam- et gloriam spei- usque ad finem- 
firmam retineamus» + 
„ XVI- ^Qua propter* sicut dicit spiritus sanctus* hodie 

is„si uocem eius audieritis ^nolite obdurare corda uestra* sicut 
,4n exaceruatione secundum diem temptationis in deserto* 'ubi 
,,temptauerunt me patres uestri» Probauerunt- et uiderunt opera 
„mea> XL annos ^^propter quod offensus fui generationi huic- 
„et dixi semper errant corde» Ipsi autem non cognouerunt uias 

2o„meas» "Sicut iuraui in iramea si introibunt in requiem meam» 

XVII* ^'Uidete fratres ne forte sit in aliquo uestrum 

cor malum incredulitatis discendi a deo uiuo» "Sed adhorta- 

mini uoşmet ipsos* per singulos dies donec hodie cognominatur- 

Ut non obduretur qui ex uobis fallacia peccati» '* Par ticipes 

23 enim christi effecti sumus» Si tamen initium substantiae eius 
usque ad finem firmum retineamus» 

„ XVIII- "Dum dicitur hodie si uocem eius audieritis 
„nolite obdurare corda uestra» 
jj Quemadmodum in illa exaceruatione 

30 XYinL '^Quidam enim audientes exacerbauerunt» 
Scd non uniuersi qui prefecţi sunt ab aegypto per moysen» 
'^Quibus autem infensus est quadraginta annos nonne illis qui 
peccauerunt» Quorum cadauera prostrata sunt in deserto» 
'^Quibus autem iurauit non introire in requiem ipsius nisi iili 

39 qui increduli fuerunt» ''Et uidemusqui non potuerunt introire 

in requiem ipsius propter increduUtatem 

c. m 1—19. 



316 AD HBBRAEO& [c. XVIII I-XXX. 

[////•] *'^Timeainus ergo ne forte relicta poUicitatione 
introeundi in requiem eius» existimetur aliqui ex uobis deesse» 
. XX- 'Etenim et nobis nuntiatum est quemadmodam 
et illis» 

Sed non profait iilis sermo auditos* non admixtis fidei ex his » 
qaae audieront» ' Ingrediemur enim in requiem qoi credidimus 

Qaemadmodom dixit 
„ XXI- Sicut iuraui in ira mea si introibont in re- 
„quiem meam» 

XXII- Et quidem operibns ab institatione mondi per-» 
„fectis» ^ Dixit enim quodam loco de die septima sic- 
„ Et requienit deus die septima ab operibus suiş» 
,, XXni' *Et in isto rursum» 
,, Si introibunt in requiem meam 

.XXTTTL ^Quoniam ergo superest quosdam introire inu 
illam 

Et hii quibus prioribus adnuntiatum est non introienmt 
propter incredulitatem 

XXV- ^Iterum terminat diem quendam» Hodie in 
dauid dicendo* Sic post tantum temporis supra dictum est» » 

XXVI- Hodie si uocem eius audieritis nolite obdurare 
corda uestra 

XXVII- ®Nam si eis ihesus requiem praestitisset» 
Numquam de alio loqueretur posthac 

XXVIII- 'Itaquerelinquitur sabbatismuspopnlo dei»» 
^^ Qui enim ingressus est in requiem eius» Etiam ipse requieuit 
ab operibus suiş sicut a suiş deus 

[F-] XXVIIII- "Festinemus ergo ingredi in illam re- 
quiem» Ut ne in id ipsum quis incidat incredulitatis exemplum» 

XXX- ^'Uiuus enim est dei sermo et efficax et pene-» 
trabilior omni gladio ancipiti 

Et pertingens usque ad diuisionem animae ac spiritus» 

Gonpagum quoque et medullarum» Et discretor cogita- 
tionum et intentionum cordis» ^'Et non est ulla creatura in- 
uisibilis in conspectu eius» Omnia enim nuda et aperta sunt» 
oculis eius» Ad quem nobis sermo» 

c. IV, 1^13. 



e. XXXI'XXXV.] AD HBBRABOS« 317 

XXXI- ^^Habentes ergo ••«tificem magnum qoi pene- 

traoit caelos ihesum filiom dei- Teneamus et confessionem eius» 

^^Non enim habemos pontificem qui nou possit compati infir^' 

mitatibus nostris» Temptatum antem per omnia pro similitu- 

& dine absque peccato 

[VI'] '^Adeamus ergo cum fidacia ad tronam gratiae* 
Ut misericordiam consequamur 

Et gratiam inueniamns in auxilio oportono* 
XXXn* ''^Omnis namqae pontif ex ex hominibus ad^ 
10 sumptus 

Pro hominibus constituitor in bis qaae snnt ad deum» 

Ut offerat dona et sacrifida pro peccatis» ' Qoi condolere 

possit bis qoi ignorant et errant» Qaoniam et ipse drcumdatns 

est infirmitate» '£t propterea debet quemadmodum et pro 

ib popnlo* ita etiam pro semeţ ipso offerre pro peccatis» *Nec quis- 

quam sumit sibi honorem sed qni uocator a deo tamqnam aaron* 

^ ita et christus non semeţ ipsnm clarificaoit ut pontifex fleret» 

,Sed quilocutns est ad eum» Filius meus es tu ego bodie genui te 

, XXXin* 'Quemadmodum et in alio loco dicit» Tu es 

sosacerdos in aetemum secundum ordinem meldsedech 

*Qui in diebus camis suae praeces supplicationesque ad 
eum qui possit illum saluum a morte facere» Cum damore 
ualido et lacrimis ofFerens* et exauditus pro sua reuerentia» 
XXXITTL '£t quidem cum esset filius dei« Dididt ex 
ubis quae passus est oboedientiam 

'Et consummatus factus est omnibus* obtemperantibus 
sibi causa salutis aetemae» ''Appellatus a deo pontifex iuxta 
ordinem melcisedech 

"De quo grandis nobis sermo et ininterpraetabilis ad 
sodicendum* quoniam inbecilles facţi estis ad audiendum» 

[VIL] XXXV* ^'Etenim cum deberetis magistri esse 
propter tempus rursus indigetis ut uos doceamini* quae sint 
elementa exordii sermonum dei» Et facti estis quibus lacte 
opus sit non solido dbo» 
3s '' Omnis enim qui lactis est particcps expers est sermonis 
iustitiae paruulus enim est» 

c lY, 14 — V, 13. 



318 AD HEBBAEOS. [c. XXXVI.XLIIIL 

XXXYL "Perfectorum autem est solidus cibus» Eorom 
qui pro consuetudine exercitatos habent sensus ad discretionem 
boni ac mali» 

XXXYn* '«^Quapropter intermittentes inchoationis 
christi sermonem adperfectionem feramur» Nonmrsiimiacientes i 
fundamentam paenitentiae ab operibns mortois 

^ Et fide ad deom 'baptismatum doctiinae» Impositionis 
quoqne mannnm ac resnrrectionis mortnoram et iudidi aeterni 

'£t hoc faciemus si qoidem permiserit dens» 

XXXVIII* ^Inpossibile est enîm eos qui semel sontio 
inluminati» Gustaaeront etiam donum caelestem 

Et participes snnt facti spiritus sancti» ^Gustanerunt 
nibilominas bonnm dei uerbum» Uirtutisque saecnli uentori» 
®Et prolapsi sont renooari rorsos ad paenitentiam 

Rursum crudfigentes sibimet ipsi filium dei* et ostentuiis 
habentes» 

XXXVniI- ^Terra enim saepe uenientem super se- 
bibens imbrem et generans herbam oportonam* illis a quibos 
colitar accipit benedictionem a deo» ^Proferens autem spinas 
ac tribulos reproba est et maiedicto proxima- cuius consum -ao 
matio in combustionem 
lECŢcoTTi. \VIII'] XL- •Confidimus autem de uobis dilectîssimi 
meliora* et uiciniora saluţi» Tametsi ita loquimur- '^non enim 
iniustus deus* ut obliuiscatur operis uestri et dilectionis quam 
ostendistis in nomine ipsius» n 

Qui ministrastis sanctis et ministratis» 

XLI- "Cupimus autem unumquemque uestrum ean- 
dem ostentare- sollicitudinem ad expletionem spei usque in 
finem» "Ut non segnes efficiamini» Uerum imitatores eorum 
qui fide et patientia hereditabunt promissiones m 

XLII- "Abrahae namque promittens deus» Quoniam 
neminem habuit per quem iuraret maiorem» 

XLIII- Iurauit per semeţ ipsum "dicens» Nisi bene- 
„dicens benedicam te» Et multiplicans multiplicabo te» *^Et 
sic longanimiter ferens adeptus est repromissionem + s& 

XLIIII- "Homines enim per maiorem sui iurant* Et 

c. V, U — VI, 16. 






c. XLIin-XLVIin.] AD HEBRAE08. 319 

omnis controuersiae eorum finis ad confirmationem est îara- 
mentam» "In quo abnndantius- uolens deus ostendere poUici- 
tationes heredibus inmobilitatem consilii sui* interposuit ius- 
iurandum 
» ^^ Ut per duas res immobiles qnibus inpossibile est mentiri 

deum» Fortissimnm solacium habeamus qui confugimus ad 
teuendam propositam spem* ^^ quam sicut* anchoram habeamus 
animae tutam ac finnam» Et incedentem usque in intcriora 
uelaminis» ^Ubi praecursor pro nobis introiit ihesus* secun- 
lodum ordinem melcisedech pontifex factus in aetemum 

[VIIII-] XLV- ''^Hic enim melchisedech rex salem 
sacerdos dei summi» Qui obuiauit abrahae regresso a caede 
regum* et benedixit ei- ^ cui decimas omnium diuisit abraham» 
Primum quidem qui interpraetatur- rex iustitiae 
95 Deinde autem et rex salem quod est rex pacis» 'Sine 
patre sine matre» Sine genealogia 

Neque initium dierum neque finem uitae habens» 
XLYL Adsimilatus autem filio dei manet sacerdos 
in perpetuum» ^Intuemini autem quantus sit hic cui decimas 
2odedit- de praecipuis abraham patriarcha» *Et quidem de filiis 
leui sacerdotium accipientes- mandatum habent decimas sumere 
a populo- secundum legem ' 
Id est a fratribus suiş» 
quamquam et ipsi exierint de lumbis abrahae» 
s5 XLVII- ^Cuius autem generatio non adnumeratur in 
eis- decimas sumpsit abraham 

Et hune qui habebat repromissiones benedixit» 
^ Sine ulla autem contradictione» Quod minus est a meliore 
benedicitur 
80 XLVIII- ®Et hic quidem decimas morientes homines 
accipiunt» Ibi autem contestatus quia uiuit» 'Et ut ita dictum sit- 
per abraham et leui qui decimas accepit decimatus est» ^^Adhuc 
enim in lumbis patris erat quando obuiauit ei melchisedech» 
XLVini- "Si ergo consummatio per sacerdotium 
ssleuiticum erat» Populus enim sub ipso legem accepit» Quid 
adhuc necessarium secundum ordinem melchisedech* 

C. VI, 16 - VII, 11. 



320 



AD HBBRAEOS. [c. XLVmi-LIIL 



Alium surgere sacerdotem et non secundam ordinem 
aaron dici» [X] '^Translate enim sacerdotio necesse est ut 
legis translaţie fiat' 

''In quo enim baec dicuntnr de alia tribn est» de qaa 
nuUus altario praesto foit i 

'^Manifestum est enim quod ex iada ortos sit dominas noster 

In qua tribu nihil* de sacerdotibus moyses locatas est» 
'^ Et amplias adhuc manifestam est» Si secondam similitudinem 
melcisedecb exurget alias sacerdos- '^qai non secondam legem 
mandati carnalis factos est» io 

Sed secondom oirtotem oitae insolobilis- 

L* '^Contestator enim qooniam ta es sacerdos in 
aetemum secondam ordinem melcisedecb^^ 

LI* '^Reprobatio qoidem fit praecidentis mandati- 
propter infirmitatem eius et inotilitatem* is 

'^Nibil enim ad perfectam addoxit lex» Introdoctio oero 
melioris spei per qoam proximamos ad deom» ^£t qoantom 
est non sine ioreiorando* alii qoidem sine ioreiorando sacer- 
dotes facti sont* 

LIL '^Hic atitem cam ioreiorando per eom qoi dixitao 
ad illom 

, loraoit dominos et non paenetebit eom* ta es sac^dos 
,in aeternom» 

LIII- "In tantom melioris testamenti sponsor factos 
^ttt ibesos ^et alii qoidem plores facti sunt sacerdotes- id-» 
circo qood morte probiberentor permanere» '^Hic aotem eo 
qood maneat in aeternom» 

Sempitemom babet sacerdotiom» ^Unde et, saloare in 
perpetoo potest accedentes per semeţ ipsom ad deom semper 
uioens ad interpellandom pro eis» '^Talis enim decebat otao 
nobis esset pontifex» 

Sanctos inuocens inpoUotus segregatos a peccatoribos 

Et excelsior caelis factos 

'^qoi non babet cotidie necessitatem» Qoemadmodom 
sacerdotes prios pro sois delictis hostias offerre deinde pross 
popoli» Hoc enim fecit semel se offerendo» 

C. VII, 11-27. 





c. Lin-LX.l AD HBBRAEQS. 321 

^Lex enim homines constituit sacerdotes infirmitatem 
habentes* senno autem iurisiurandi qui post legem est* filium 
in aeternum perfectam* 

Llin- ®*' Capitulam autem super ea quae dicuntur» 
h Talem habemus pontificem qui consedit in dextera sedis magni-^ 
tudinis in caelis 'sanctorum minister et tabemaculi ueri» 

Quod fixit dominus et non homo 

LV* 'Omnis enim pontifex ad offerenda munera et 
hostias constituitur 
10 Unde necesse est et hune habere aliquid quod offerat» 
^Si ergo esset super terram nec esset sacerdos cum essent 
qui offerent secundum legem munera» 

LVL ^Qui exemplari et umbrae deseruiunt caelestium 

Sicut responsum est moysi cum consummaret taberna- 
nculum» 

LVII* Uide inquit omnia facito secundum exemplar 
quod tibi ostensum est in monte» [XI] *Nunc autem melius 
sortitus est ministerium» 

LYin- Quanto et meliorîs testamenti mediator est 
a9quod in melioribus repromissionibus sanctum est» 

LVini- ''Nam si illud prins culpa uacasset» Non 
utique secundi locus inquireretur 

LX* ^Uituperans enim eos dicit 
„ Ecce dies ueniunt* dicit dominus 
25,, et consummabo super domum israhel» Et super domom 
,4uda* testamentum nouum *non secundum testamentum quod 
,,feci patribus eorum iît die qua adpraehendi manum illorum 
„ut educerem illos de terra aegypti* 

,, Quoniam ipsi non permanserunt in testamente meo» tlt 
ao9,ego neglexi eos dicit dominus» ^^Quia hoc est testamentum 
y,quod disponam domui israhel post dies illos dicit dominus» 
„Dando leges meas in mente eorum et in«corde eorum super- 
„scribam eas et ero eis in deum* et ipsi erunt mihi in popu- 
,,lum» " £t non docebit unusquisque proximum suum et unus- 
85,,quisque patrem suum dicens- 
„ Cognosce dominum quoniam omnes scient me* a minore 

c. VII, 28 — VIII, 11. 

21 



322 AD HEBRAEOS. [c. LX-LXV. 

„usque ad maîorem eonim» "Quîa propitius ero iniquitatibus 
9,eoruin et peccata illorum iam non mcmorabor 

LXI- ''^Dicendo autem nouum ueterabit prius quod 
antem antiquatur et sencscit* prope interitom est- 

LXII- ^'Habuit quidem et prins iastificationes cal- s 
torae et sanctum saeculare» 

' Tabernacalum enim factum est primum in quo inerant 
candelabra- et mensa et propositţo panum quae dicitur sancta» 
'Post uelamentum autem secundam tabemaculum quod dicitur 
sancta sanctorum* ^aureum babens turibolum- et arca testano 
menti circumtectam ex omni parte auro 

In qua urna aurea- habens manna» Et uirga aaron quae 
fronduerat et tabulae testamenti» *Superque eam cherubin 
gloriae obumbrantia» Propitiatl)rium de quibus non est modo 
dicendum per singula ts 

LXIII- ^His uero ita conpositis in priori quidem 
^tabemaculo- semper introibant sacerdotes sacrificiorum officia 
consummantes 

' In secundo autem semel in anno solus pontifex non sine 
sanguine quem offert pro sua et pro populi ignorantia» 'Hocio 
significante spiritu sancto* nondum propalatam esse sanctorum 
uiam» Adhuc priore tabernaculo habente statum- ^quae parabola 
est temporis instantis 

luxta quam munera et hostiae offeruntur» Quae non 
possunt iuxta Conscientiam perfectuin facere seruientem»» 
^^Solummodo in cibis- et in potibus et uariis baptismis* et 
iustitiis carnis usque ad tempus correctionis inpositis 

[XII]- LXIIIL "Christus autem adsistens pontifex 
fuţurorum bonorum per amplius et perfectius 

Tabemaculum non mânu factum» Id est non huius creationis» » 

LXV- "Neque per sanguinem hircorum et uitulorum 

Sed per proprium sanguinem introiuit semel in sancta 

Aetema redemptione inuenta» " Si enim sanguis hircorum- 
et taurorum et cinis uitulae aspersus inquinatos sanctificat ad 
emundationem carnis» ^ 

^* Quanto magis sanguis christi qui per spiritum sanctum 

c. VIII, 11 - XI, 14. 






e. LXV-LXX.] AD HEBRAEOS. 323 

semeţ ipsum obtulit immacolatum deo» Et mundaait conscîen- 

tiam uestram ab operibus mortuis ad seruiendum deo aiuenti 

LXVI* ^'£t ideo no ui testament! mediator est- Ut 

morte intercedente in redemptionem earum praeuaricationnm 

& quae erant sub priore testamento 

Repromissionem accipiat qui uocati sunt aetemae here- 
ditatis» 

LXYII* "Ubi enini testamentnm mors necesse est in- 
tercedat testatoris* ^'' testamentum enim in mortuis confirmatum 
ie est» Alioquin nondum nalet dumuiuit qui testatus est '^unde 
ne primum qnidem sine sanguine dedicatum est» 

LXVIII* '^Lecto enim omni mandate legis a moysen 
uniuerso populo accipiens sanguinem uitulorum et hircorum 
cum aqaa* et lâna coccinea et hysopo» Ipsum quoque librum 
uet omnem populum aspersit ^dicens 
,, Hic sanguis testament! quod mandauit ad uos deus» ^^Etiam 
tabemaculum et omnia uasaministerii- sanguine similiter aspersit» 
^Et omnia paene in sane mundantur secundum legem 
Et sine sanguinis fusione non fuit remissio* ^necesse est 
soergo exemplaria quidem caelestium his*mundari» Ipsa autem 
caelestia melioribus hostiis quam istis 

LXVniL *^Non enim in mânu factis sanctis ihesus 
introiit* exemplaria uerborum sed in ipsum caelum* ut appareat 
nune uultui dei pro nobis» 
as ^Neque ut saepe offerat semeţ ipsum» Quemadmodum 
pontifex intrat in sancta per singulos annos in sanguine alieno* 
'^alioquin oportebat eum frequenter pati* ab origine mundi» 
Nune autem semel in consummatione saeculorum» ad distitu- 
tionem peccati* per hostiam suam apparuit» 
so *'Et quemadmodum statutum est hominibus semel mori 
Post hoc autem iudicium ^sic et christus semel oblatus 
ad multorum exhaurienda peccata- secundo sine peccato- appa- 
ruit expectantibus in salutcm 

LXX- ^^*^ Umbra enim habens lex bonorum futurorum 
85 non ipsam imaginem rerum per singulos annos isdem ipsis 
hostiis quas offerunt indesinenter 

c. IX, 14 — X, i. 

21* 



324 AD BEBBAEOS. [c. LXX-LXXVI. 

Nnmqaam potest accidentes perfectos facere 
'Alioquin non cessassent offerri» Ideo qnodnullam haberent 
ultra conscientiam- peccati cnltores semel mundati- 'Sed iii 
ipsis commemoratio peccatonim per singolos annos fit» 

LXXI* ^Inpossibile enim est- Sanguinem tauronun et » 
hircoram aoferri peccata» 

,y ^Ideo ingrediens mundum dicit» Hostiam et oblationem 
„noluisti corpus aptasti mihi» * Holocaustomata- et pro pcccato 
,,non tibi placuit» ^Tnnc dixî ecce nenio in capitulo libri» 
yyScriptnm est de me- ut faciam deus meus uoluntatem tuam» io 

^Superius dicens» Quia*hostias et oblationes et holocau- 
stomata et pro peccato noluisti» Nec placita sunt tibi quae 
secundum legem offenmtur 

'Tune dixit ecce uenio ut faciam deus uoluntatem tuam 
LXXIL Aufert primum ut sequens statuat *^in qua» 
uoluntate sanctificaţi sumus per oblationem corporis christi 
ihesu in semel 

LXXni- "Et omnis quidem sacerdos praesto est 
cotidie ministrans» Et easdem saepe offerens hostias» 

Quae numquam possunt auferre peccata» » 

LXXIin- *'Hic autem un am pro peccatîs offerens 
hostiam in sempitemum sed in dextera dei» "De cetero 
expectans donec ponantur- inimici eius scabillum pedum eius» 
'^Unam enim oblatione consummauit in sempiternum sanctificatos 
,, LXXY» ^Contestatur autem nos et spiritus sanctus» 
„postquam enim dixit* " hoc autem testamentum quod testabor 
„ad iUos post dies illos dicit dominus» 
,, Dando leges meas in cordibus eorum et in mente eorum 
,,superscribam eas* ^^et peccatonim et iniquitatum eorum iam 
,ynon recordabor amplius» m 

*^ Ubi autem horum remissio iam non oblatîo pro peccato 
LXXVI* "habentes itaque' fratres fiduciam in introitu 
sanctorum in sanguine christi» ^Quam initiauit nobis uiam 
nouam* et uiuentem per uelamen* id est camem suam» *'£t 
sacerdotem magnum super domum dei* ^accedamus cum ueross 
corde in plenitudine fidei» 

c. X, 2-22. 






e» LXXVI-LXXXL] AD HEBRAEOS. 325 

Adspersi corda a conscientia mala- et abluti corpus aqua 
manda ''teneamus spei nostrae confessîonem indeclinabilem» 
Fidelis enim est qui repromisit» ^Et non consideremus 
inuicem in proaocationem caritatis et bonorom operam» ^Non 
i deserentes coUectionem nostram* Sicut est consuetadinis quiboa- 
dam consolantes et tanto magis» Quanto uîderitis adpropin- 
quantem dîem 

^ Uoluntarie enim peccantibus nobis post acceptam notitîam 
ueritatis» 
10 lam non derelinquitur pro peccatis hostia '^terribilis 
autem quidam expectatio indicii» Et ignis aemulatio quae 
consumptura est aduersarios 

LXXYII- ^Inritam quis faciens legem moysi» Sine 

ulla miseratione duobus nel tribas testibus moritur 

n ^^Qnanto magis pntatis deteriora mereri supplicia qui filium 

dei conculcauerit» Et sanguinem testamenti pollutum duxerit in 

quo sanctificatus est* et spiritui gratiae contumeliam fecerit» 

LXXVUI- '^Scimus enim qui dixit mihi uindicta ego . 
reddam 
20 Et iteram quia iudicauit dominus populum suum 

' LXXYIin- "Horrendum est incedere in manus dei 
uiuentis- 

**Rememoramini autem pristinos dies* in quibus inlumi- ÎSSnSa- 
natum magnum certamen sustenuistis passionum* '^ Et in altero 
s^quidem obprobriis et tribulationibus* Expectaculum facti- In 
altero autem socii taliter conuersanţium '* effecti nam et uinctis 
Gonpassi estis» Et rapinam bonorum uestroram cum gaudio 
susdpitis» Cognoscentes uos habere meliorem et manentem 
substantiam» 
30 LXXX- "^Nolite itaque amittere confidentiam uestram 
quae magnam habet remunerationem» ^Patientia enim uobis 
necessaria est et uoluntatem dei facientes reportetis promis- 
sionem» ''Adhuc enim modicum aliquantulum* Qui uenturas 
est ueniet* et non tardauit 
» LXXXI- ^lustus autem meus ex fide uiuit- Quod si 
substraxeriţ se* non placebit animae meae» 



M 



326 AD BBBRABOS. [c. LXXXn-LXXXVnU. 

LXXXn* ""Nos autem non samus subtractionis filii- 
in perditionem sed fidei in adquisitionem animae- f 

LXXXIIL "*^Est autem fides sperandoram sabstantia 
renim argumentam non parentum» *In haec enim testimoninm 
consecuti sunt senes- § 

LXXXIIIL *Fide intelligimus aptata esse saeciila 
uerbo dei* ut ex inuisibilibus uisibilia fierent» 

LXXXY- ^Fide plurimam hostiam abel* qoam cain 
optulit deo 

Per quam testimonium consecutus est esse iustus* io 

Testimonium perhibentem muneribus eius deo» 

Et per illum defunctus adhuc loquitur 

LXXXVL ^Fide enoc translatus est ne uideret mortem» 
£t non inueniebatur quia transtulit illum deus» Ante transla- 
tionem enim testimonium habebat- placuisse deo» 'Sine fide» 
autem inpossibile plăcere deo 

Credere enim oportet accidentem ad deum quia est et 
inquirentibus se remunerator fit» 

LXXXVII- ''Fide noe responso accepto de his quae 
adhuc non uidebantur metuens» Aptauit aptauit arcam in sa-j» 
ktem domus suae per quam damnauit mundum* Et iustitiae 
quae per fidem est beris est institutus 

LXXXYIU- ^Fide qui uocatur abraham oboediuit in 
locum exire quem accepturus erat* in hereditatem et exiit 
nesciens quo iret- » 

^Fide moratus est in terram repromissionis tamquam in 
aliena in casulis habitando» Cum isaac et iacob* coheredibus 
repromissionis eiusdem» '^Expectabat enim fundamenta haboi* 
tem ciuitatem 

Cuius artifex et conditor deus » 

LXXXVIIIL "Fide et ipsa sarra sterelis uirtutem et 
conceptionem seminis accepit 

Etiam praeter tempus aetatis» Quoniam fidelem credidit 
esse qui promiserat» ^'Propter quod et ab uno orti sunt et 
emortuo- Tamquam sidera caeli in multitudinem* Et sicut harena » 
quae est ad hora maris innumerabilis 

c. X, 89 — XI, 12. 



e. XC-XCVm.] AD H£BRAEOS. 827 

X& "luxta fidem defuncţi sunt omnes iusti* non 
acceptis repromissionibus» Sed a longe eas aspicientes et sa- 
lutantes .et confitentes quia peregrini et hospites sânt supra 
terram 
ft '^Qui enim haec dicunt significant se patriam inquirere» 
'^£t si quidem illius meminissent de qua exierunt Habebant 
utique tempus reuertendi» 

i^Nunc autem meliorem repetunt id est caelestis* Idep 
non copfunditur deus uocari deus eorum parauit enim iUis 
10 ciuitatem» 

XCL ^^Fide optulit abraliam isaac cum temptaretur 
et unigenitum oflferebat- qui susciperat repromissiones '^ad 
quem dictum est- 

„ Quia in isaac uocabitur tibi semen» ^*Arbitrans quia et 
i&a mortuis suscitare potens est deus unde eum et in parabola 
accepit 

XCIL ^Fide et de futuris benedixit isac iacob et esau 
XCni-^^Fide iacob moriens singulos filiorum ioseph 
benedixit- et adorauit fastigium uirgae eius» 
80 XGIin- '^Fide ioseph moriens de profectione filiorum 
israhel memoratus est et de ossibus suiş mandauit 

XCY- ^Fide moyses natus occultatus est mensibus 
tribus a parentibus suiş eo quod uidissent elegantem infantem 
et non timuerunt regis edictum- ^* Fide moyses grandis factus* 
ssnegauit se esse filium filiae pharaonis ^'magis eligens adfligi 
cum populo dei- Quam temporalis habere iucunditatem ^ maiores 
diuitias aestimans thensauros aegyptiorum inproperium christi» 
Aspiciebat enim in remunerationem ^Fide reliquid aegyptum 
Ttbn ueritus animositatem regis» Inuisibilem enim tamquam 
souidens sustenuit- "^fide celebrauit pascha- et sanguinis eflfusionem 
ne qui uastabat primitiua tangeret eos 

XCYL ^Fide transierunt mare rubrum tamquam per 
aridam terram» Quod experţi aegyptii deuorati sunt» 

XCVU- •^Fide muri hiericho ruerunt-drcuitudierumVII 
n XCVII1« "Fide raab meretrix non periit cum incre- 
duUs* excipiens exploratores cum pace» 

c. XI, 18-31. 



328 AD HEBRAEOS. [c. xcvini-aii. 

XCVini* ''Et qnid adhnc dicam deficiet enim me 
tempns enarrantem de gedeon barac sampson ieptae daaid 
■iRrTBiBos®* samuhel- + et profetis "qui per fidem deuicerant regna» 
Operaţi sunt iustitiam adepţi sunt repromissiones 

Opturauerunt ora leonum ^^ extincxerunt impetum ignis- s 
effugerunt aciem gladii» Conualuerunt de infirmitate* Fortes 
facti sunt in bello» Castra uerterunt exterorum- "^Acceperant 
mulieres de resurrectione mortuos suos» Alii autem distenti 
sunt- non suscipientes redemptionem- ut meliorem inuenirent 
resurrectionem» '•Alii uero ludibria et uerbera experţi insuper io 
et uincula- et carceres» ^Lapidaţi sunt- temptati sunt» 

In occisione gladii mortui sunt» Gircuierunt in melotis* in 
pellibus caprinis- egentes* angustiati- adflicti* '•quibus dignus 
non erat mundus 

In solitudinibus errantes et montibus et speluncis et inis 
cauemis terrae 

""Et hii omnes testimonio fidei probaţi* non acceperunt 
repromissionem ^deo pro nobis melius aliquid prouidente ut 
ne sine nobis consummarentur» + 

G ^^'^Ideoque et nos tantam habentes iupositam» 
nubem testium» Deponentes omne pondus et circumstans nos 
peccatum per patientiam curramus 

Propositum nobis certamen» *Aspicientes in autorem fidei 
et consummatorem ihesum» Qui proposito sibi gaudio sustinuit 
crunem confusionem contempta» Adque in dextera sedis deiis 
sedit» 'Recogitate enim eum qui talem sustenuit a peccatoribus 
aduersum semeţ ipsos contradictionem» Ut ne fatigemini 
animis uestris deficientes» 

CL ^Nondum usque ad sanguin em restitistis* ad- 
uersus peccatum repugnantes* ao 

^Et obliti estis consolationes* quae uobis tamquam filiis 
loquitur dicens 

dl- Fiii mi noii neglegere disciplinam domini 
neque fatigerjs dum ab eo argueris • quem enim diligit dominus 
câştigat flagellat autem omnem filium quem recipit- s» 

cm- Tn disciplinam perseuerante tamquam filiis 

c. XI, 82 - XII, 7. 






«. cm-cmn.) ad hbbrabos. 329 r 

I 

uobis offert dens» Qais eoiiti filius qaem non corripit pater» i 

*Qnod si extra disciplinam estis- cuias participes facti sunt | 

omnes- ergo adulteri et non filii estis * 

CIin**Deinde patres quidem camis nostrae habaimus 
ft emditores et reuerebamur eos» Non multos magis optempera- ' 

uimus patri spirituum et niaemus» ^"Et illi quidem in tempore ( 

paucorum dierum secundum uoluntatem suam erudiebant nos* 
Hic autem ad id quod utile est in recipiendo sanctificationem eius 

CY- "Oibnis autem disciplina in praesenti quidem 
louidetur non esse gândii sed moeroris» Postea autem fructum 
pacatissimum exercitatis per eam reddit iustitiae 

'^Propter quod remissas manus- et soluta genua erigite» 
"Et gressos rectos facite pedibus uestris ut non claudicans 
quis erret- magis autem sanetur 
u CVI* ^^Pacem sequimini- Cum omnibus et sanctimoniam 

Sine qua nemo uidebit dominum 

" Contemplantes ne quis desit gratiae dei* ne qua radix 
amaritudinis sursum germinans inpediat et per illam inqui* 
nentur mulţi 
so CVII- "Ne quis fornicator aut profanus- ut esau 
qui propter'unam escam uendidit primitiua sua 

" Scitote enim quoniam et postea cupiens bereditare bene- 
dictionem reprobatus est» Nou enim inuenit paenitentiae locum 
quamquam cum lacrimis inquisisset eam 
s» CVin* "Non enim accessistis ad tractabilem et 
accensibilem ignem et turbinem et caliginem et proceUam* 
" et tubae sonum et uocem uerborum quam qui audierunt ex* 
cusauerunt se ne eis fieret uerbum» 

CVIUI* ^Non enim portabant quod dicebatur* et 
Msi bestia tetigerit montem lapidabitur- ^'et ita terribile erat 
quod uidebatur» 

Moyses dixit» Exterritus sum et tremebnndus 

'' Sed accesistis ad sion montem et ciuitatem dci uiuentis 
hierusalem caelestem 
ss £t multorum milium angelorum frequentiae ^ et ecclesiam 
primitiuorum qui conscripti sunt in caelis* et iudicem omnium 

c. XII, 7-28. 



830 



AD HBBRAEOS. [c CVIin-CXVUIL 



deam et spiritas iustonun perfectoram **et testamenti noui» 
Mediatorem ihesam et sangoinis sparsionem- Mdias loqaentem 
qaam abel- 
^'miÎKA?' "Uidete ne recusetis loquentem 

CX- Si enim illi non effagenmt recusantes eumqui § 
super terram loquebatur» Multo magis nos qui de caelis lo- 
quentem nobis aaertimur* 

CXI* ^Ouius uoz mouit terram 

Tanc modo autem repromittit dicens* Adhac semel ego 
mouebo- Non solom terram* Sed et tsaelam» io 

CXIL ^^Quod autem adhuc semel dicit dedarat- 
mobilium translationem tamquam factorum ut maneant ea 
quae sunt inmobilia 

^Itaque regnum immobile suscipientes» Habemus gratiam 
"^mANA^per qnam seruiamus placentes deoi cum metu et reuerentiau 
iiiDEUTB. ''Etenim deus noster ignis consumens est» 

CXIU- '^^Caritas fraternitatis maneat* *et hospi- 
talitatem nolite obliuiscl» 

Per hauc enim placuerunt quidam angelis hospitio receptis» 
'Mementote uinctorum tamquam simul uincti* £t laborantinmM 
tamquam et ipsi in corpore morantes 

CXIIII* ^honorabile conubium In omnibus et torus 
inmaculatus» Fornicatores enim et adulteros iudicauit deus» 
*Sint mores sine auaritia- contenţi praesentibus 

CXV- Ipse enim dixit non te d e seram* neque derelin- » 
quam* *ita ut confidenter dicamus* dominus mihi adiutor non 
timebo quid fadat mihi homo* 

CXYL ^Mementote praepositorum uestrorum qui 
uobis locuti sunt uerbum dei 

Quorum intuentes exitnm conuersationis imitamini fidem» m 

CXVII- ^Ihesus christus beri et hodie ipse et in 
saecula + doctrinis uariis et peregrinis nolite abduci» 

GXyin- *Optimum enim est gratia stabiliri* Cor 
non escis quae non profuerunt ambulantibus in' eis* 

GXVIIU* ^^Habemus altare dequo edere non habent » 
potestatem» Qui tabemaculo deseruiunt* "quorum enim ani- 

c. XII, 23 - XIII, 11. 



c CXVIin-CXXV.] AD OBBRABOS. 831 



't 



maliam inferior sangois pro peccato* in sancta per pontificem» i 

horom corpora cremantur extra castra» ^'Propter quod et î 

ihesus ut sanctificaret suum sanguinem populam* extra portam 
passus est» 
& . CXX- ^'Exeamus igitur ad eum extra castra* inpro- ^ 

perium eius portantes» 

^^Non enim habemus hic manentem duitatem sed fatora 
inquirimus* 

^^Per ipsum ergo offeramus hostiam laudis semper deo» 
10 id estfructum labiorum confitentium nomini eius» ^^eneficentiae 
autem et communionis nolite obliuisci* talibus ehim hostiis 
promeretur deus 

CXXI- ^^Oboedite praepositis uestris et subiacîte eis 
Ipsi enim peroigilant quasi rationem pro animabus uestris 
»reâdituri» Ut cum gaudio hoc faciant et non gementes hoc 
enim non expedit uobis "orate pro nobis- 

CXXn* Confidimus enim quia bonam conscientiam 
habemus* In omnibus bene uolentes couuersari "amplius autem 
depraecor uos hoc facere ut quo celerius restituar uobis 
«) CXXIU* ^Deus autem pacis- qui eduxit demortuis 
pastor em magnum ouium in sanguine testamenti aetemi- do- 
minum nostrum ihesum- ''aptet uos in omni bono* ut faciatis 
uoluntatem eius faciens in uobis quod placuit coram se per 
ihesum christum cui gloria in saecula saeculorum» 
» GXXnn* ^Rogo autem uos fratres ut sufferatis 
uerbum solacii* etenim perpaucis scribsi uobis* ''Cognoscite 
fratrem nostrum timotheum uobis demissum» Cum quo si ce- 
lerius uenerit uidebo uos 

CXXY* '^Salutate omnes praepositos uestros et 
aoomnes sanctos 

Salutant uos de italia* ** Gratia cum omnibus uobis 

c. XIII, 11-26. 

EXP. AD HEBRAEOS 
35 FELICITER 



X P 



332 [DE LOCIS APOSTOLOBUH 8SPULCRALIBUS.] 

QUIBUS LOCIS SINGULI APOSTOLI lACEANT. ID EST 
PETRUS ET PAULUS. ROMAE 
lOHANNES EDANGELISTA. EPHESO 
ANDREAS- PATRAS 

PHILIPPUS IN ASIA CIDITATE HIERAPOLI * 

MATTHEUS IN PONTDM 
lACOBUS HIEROSOLYMA 

BARTH0L0MEI3S. IN PHRYGIA CIUITATE DOLICI» 
THOMAS. m INDIA. CIUITATE lOTHABIS 
lACOBUS ALPHEI. IN CIDITATE lOPPE w 

SIMON ZELOTES. IN CAPPADOCIA CIUITATE. CAESAREA 
lUDAS 1A.C0BI. IN PROUINCIA PHENICE CIUITATE BYRETO 
MARCUS EUANGELISTA. ALEXANDRIA 
LUCAS EUANGELISTA. ANTIOCHIA 

TIMOTHEUS. EPHESO » 

PHILIPPUS UNUS DE SEPTF.M CAESAREA- PALESTINAE 
STEPHANUS PROTOMARTYR. HIEROSOLYMA. 
lOHANNES BAPTISTA. IN SAMARIA- CIUITATE SEBASTE 
CAPUT lOHANNIS BAPTISTAE. IN PROUINCIA PHENICAE 

CIUITATE EMETZA «• 

BARNABAS ET SILAS- CYPRO CIUITATE CONSTANTIA 



[PRABPATIO ACTDUH APOSTOLORUH.] 



Lucas natione syrus cuius lans in eaaogelio canitor 
apad anthiociam medicinae artis egregios et apostolorum » 
christi discipulas postea usque ad confessionem paalam secatas 
apostolam sine crimine in oirginitate permanens demino maluit 
inseroire* qui LXXX et quattuor agens aetatis annos in bjthinia 
de saeculo nosdtor emigrassc' 

His igitur diuino stimnlatas imperio posteaqnam in achaiae » 
partibos euangelinm scribens graecis fidelibns* incamationem 
domini fideli narratione ostendit- eundemque ex stirpe dauid 
de origine descendisse monstrauit coi uon inmerito scriben- 
dornm apostolorum actuum potestas in mysterio dator ut dec 
in deum pleno et filio perditionis extincto oratione ab apostolis ** 
facta sorte domini electionis numeros compleretur 

Sicque paulum consummationis apostolicis actibus daret 



IPHAEFATIO ACTrCM APOSTOLORUH.I 



333 



quem diu contra stimulos calcitrantcm dominus elcgisset quod 
legentibus ac requirentibiis deum breui uolui serinonc osten- 
derc quara prolixius aliquid fastidientibuis prodidisse sciens 
quod opetaiitem agricolam oportet et de suiş fmctibus edcre 
b quem ita diuina subsecutus est gratia ut noa solum corporum 
sed etiam aiiimarum eius proficeret medicina 

EXPLICIT PRAEFATIO 
ACTUCJM APOSTOLORUM 
■• INCIPiUNT CAPITULA 



I. Ubi pracccpit ihesus discipulîs ab hierusalem ne disce- 

derent. 
II. Petrus de iuda condiscipulis suiş loquîtur ut pro eo e 

ditobus unum eligcrcnt 
in. Ubi spiritus sanctiis de caelo descendit supcr apostolos 

in locum ubi congregati fucrunt 
nil. Ubi petrus dicif. iudaeis non etiîm sicut extimatis hi ebrii 
sunt cura sit liora dici t^rtia 
V- Ubi de domiuo ihesu uiris israbelitis loquitur et de Bcrib- 

turis diuinis 
VL Ubi petrus iudaeis dicit paenitentiam agere et baptizetur 

iinusquisque in nomine ihesu christi 
VII- Ubi apostolis crediderunt et baptizati sunt animae triamilia 
VIII- Ubi petrus et iohannes asccndentes in templo paraljticuni 

sanant 
VJI TT - Ubi loquebautur apostoli ad populum et superucnerunt 
sacerdotes et magistratns templt et inicccrunt in eis manus> 
X- Uidentcs autem petri constantiam et iohannis- 
XI. Dimissi apostoli uenerunt ad suos et narrauerunt omnia» 
XII. Multituduiis autem credontîum erat cor et anima ana 
XIII' Ubi quidam uir aunanias cum saftîra uxore sua frauda- 

ucrunt de praetio agri et expirauerunt 
Xnil. Per mauus autem apostolorum fiebant sigua et prodigia 
multa in plebe 
XV. Ubi princeps saccrdotum et omnes qui cum illo erant in- 
iecerunt manus in apostolos et posuerunt eos in custodia» 



I 



334 



ICAPITULA ACTUUV APOSTOLORUH] 



XVI- Ubi caesi apostoli a iudaeb âenantiauemiit eis ne loqac- 

rmtar in nomine ihesu 
XVII- Ubi crescente niimero discipulorum factus est monnor 

graecoram aduersus hebraeos 
XVin* Stephanus plenus gratia et fortitudine &ciebat signa et ^ 

prodigia coram plebem 
XYini- Stephanus loquitar popuio de patriarchis incipiens ab 
abraham usque ad mosen» 
XX* Ubi haec audientes dissecebantur cordibus sais et stride- 

bant dentib* in enm <« 

XXI. Facta est autem persecutio magna ecclesiae quae est 

hierosoljmis 
XXn* De simone mago 

XXIII- Simon magus pecuniam apostolis oiFeret 
XXini. Ubi angelus domini philippo loquitar ^^ 

XXV* Ubi paulus a principe sacerdotum epistulas petit in da- 

mascum» 
XXVL Ubi paulus oonualescens confundebat iudaeos 
XXVII- Petrus ueniens lyddae ad sanctos aenean ab annis VIU 
iacentem in grabatto sanat- et discipula in ioppen nomine ^ 
tabitas resuscitat 
XXVm. De comelio- 
XXVUn. Ubi comelius petrum sperat 
XXX* Comelius uisum petro narrat 
XXXI- Ubi iudaei dicunt petro quare introisti ad uiros prae-» 

putium habentes 
^XXII- Propheta agabus famen adnuntians 
XXXIII- Ubi herodes iacobum fratrem iohannis ocddit et petrum 

misit in carcerem» 
XXXini- Ubi milites turbaţi sunt pro petro «o 

XXXV- Ubi separat spîritus sanctus paulum et bamaban ad prae- 

dicandum- 
XXXVL Paulus et qui cum eo erant nauigantes uenerunt per 

gentes pamphiliae 
XXXVII- Paulus de resurrectione christi iudaeis praedicat » 

XXXVIII* Iconio mtrant synagogam apostoli et credidit iudaeorum 

et graecorum copiosa mulţitudo 
XXXVmi- In lystris claudum ex utero matris sţae paulus sanat 
)LL' Ubi quidam descendentes de iudaea docebant fratres 

circumcidi secundum morem moşi «» 

XLI. Ubi apostoli scribent credentibus ex gentibus non mandasse 
eos qui drcumcisionem praedicabant 



[CAPITUU ACTUUX APOSTOCORUX.] 335 

XLII. Ubi pauliis et barnabaa dhrecti ab apostolis antiochiam 

et Gongregata midtitiidme tradidenint epistolam» 
XLin- De timotheo discipulo 

'XLini- Ubi paulus uisitatur et uidet uirum machedonem stantem 
» depraecans eum 

XLV- de lydda purpuraiia 
XLVI- de ppellam habentem spiritum pytODem* 
XL VIL Ubi iudaei zelantes paulum concitaaerunt turbam ad do- 
miim iasonis 
10 XLVIII- Paulos atheniensibus . dicit de ignoto deo 

XLVnU- Ubi quidam uiri adherentes paulo crediderunt et dionisius 
ariopagita cum uxore sua 
L- Gallioue autem proconsule achaiae insurrexerunt uno animo 
iudaei in paulum 
15 LI- ludaeo apoUo et baptismate iohamiis- 

LII- Ubi temptauerunt quidam et de drcumeuntibus iudaeis 

exorcistis 
LIII* de demetrio argentario 

Lini* Ubi postquam cessauit tumultus uocatis paulus discipulis 
so ualedixit et profectus est et de adulescente nomine eutycho 

qui de tertio cenaculo cecidit deorsum» 
LV- Cum autem conuenisset paulus discipulos in asson ad- 
sumpto eo uenerunt mitilenem et mittens ephesum uocauit 
maiores natu ecclesiae et monens adlocutus est eos et 
^ contestatus 

LVI- Cum autem bctum esset ut nauigaremus abtracti ab eis 

recto cursu uenimus choum- 
LVn- Ubi agabus propheta a iudaea ueniens caesaream tuKt 
zonam pauli et aUigans sibi pedes et manus- dixit haec 
^ didt spiritus sanctus 

LVni- Post dies autem istos praeparati ascendebămus hierusalem» 
LVIIII- Ubi paulus adsumptis uiris postera die purificatus cum 
illis intrauit in templum 
LX- Ubi dicit uiri Aratres et patres audite quam ad uos nune 
a» reddo rationem 

LXI- Ubi de anania paulus loquitur et de ea quae ci acciderunt. 
LXII- Ubi princeps sacerdotum ananias praecepit adstantibus 

sibi percutere os pauli reddentis pro se rationem 
LXIII- Ubi quidam ex iudaeis deuouerunt se dicentes neque man- 
40 ducaturos neque bibituros donec paulum occiderent 

LXnn. Ubi tribunus dimisit adulescentem praecipiens d ne cui 
loqueretur 



336 



[CAnTULA ACTUUH APOSTOLORUlf ] 



LXV* Ubi milites secundum praeceptum sibi adsnmentes paulom 

duxerunt per noctem in antipatridam 
LXVI* Ubi ananias princeps sacerdotum post V dies cum senio- 
ribus quibusdam et tertullo oratore. aduersus paulam 
caesaream descenderunt » 

LXVIL Ubi praesidi paulus loquitur 
LXVIII- Ubi felix sdens de ui distulit qui et successorem festnm 

accepit 
LXVinL Ubi agrippa rex et bernice caesaream descenderunt ad 
salutandum festum* >« 

LXX. Ubi paulus extenta mânu coepit rationem reddere regi 

agrippae 
LXXI- Ubi haec loqnente et rationem reddente festus magna 

uoce dicit insanis paule- 
LXXn* Ubi nauem harumentinam ascendunt u 

LX^nr. Ubi nauigantes in hadria rogat paulus ut dbum sumerent 

et uipera a calore inuasit manum eius» 
j.XXnn» Ubi post menses tres in nauem alexandrinam quae in 
insula biemauerat nauigarunt 

• • » 

EXPLICIUNT CAPITULA 
INC. PSA EPISTULA 



xT '*'Primum quidem sermonem teci de omnibos o 

iheophile» Quae coepit ihesus facere et docere» ^Usque in» 
diem qua praecipiens apostolis per spiritum sanctum 

Quos elegit» Adsumptus est» 'Quibus et praeboit se 
ipsum uiuum post passionem suam iu multis argumentis» 
Per dies XL- 

Apparens eis et loquens de regno dei m 

L ^Et conuescens praecepit eis ab hierosolymis ne 
discederent» Sed expectarent promissionem patris» Qnam 
audistis per os meum» *Quia iohannes quidem baptizauit 
aqua» Uos autem baptizabimini in spiritu sancto» Non post 
multos hos dies» ^Igitur qui conuenerant interrogabant eamai 
dicentes» domine si in tempore hoc restitues regnum israhel» 
^dixit autem eis- 

c. I, 1—7. 



r 
1 



I 

c. ML] ACTUUN APOSTOLORU». 337 { 

i 

Non est uestrum nosse tempora uel momenta l 

quae pater posuit in sua potestate» *Seâ accipietis uir- 
tutem superuenientis spiritus sancti in uos» Et eritis mihi 
testes in hierusalem et in omni iudaea et samaria» Et usque 

& ad ultimum terrae» *£t cum haec dixisset uidentibus Ulis 
eleuatus est» Et nubes suscepit eum ab ocalis eoram 

^^ Cunique intuerentur in caelum euntem illum» Ecce duo 
uiri adstiterunt iuxta illos in uestibus albis " qui et dixerunt» 
Uiri galiiaei quid statis aspicientes in caelum hic ihesus qui 

loadsumptus est a uobis in caelum- Sic ueniet quemadmodum 
uidistis eum euntem in caelum- "Tune reuersi sunt hierosolymam 
a monte qui uocatur oliueti* Qui est iuxta hierusalem sabbati 
habens iter» "Et cum introissent in cenaculum» Ascenderunt 
ubi manebat 

16 Petrus et iohannes iacobus et andreas* philippus et 
thomas* bartholomeus et mattheus- iacobus alphei et simon 
zelotes et iudas iacobi» ^^Hi omnes erant perseuerantes una- 
nimiter in oratione cum muliejibus» 

Et măria matre ihesu et fratribus eius» 

so U* "Et in diebus illis exsurgens petrus in medio 
fratrum dixit» Erat autem turba nominum simul fere centum 
uiginti» "Uiri fratres- Oportet inpleri scribtura quam prae- 
dixit* spiritus sanctus per os dauid 

De iuda qui fuit dux eorum qui compraehenderuut ihesum» 

ss'^Quia connumeratus erat in nobis» Et sortitus est sortem 
ministerii huius» "Et hic quidem possedit agrum de mercede 
iniquitatis- Et suspensus crepuit medius- 

Et diffusa sunt omnia uiscera eius» "Et notum factum 
est omnibus habitantibus hierusalem» 

80 Ita ut appellaretur ager iile lingua eorum acheldemac* 
hoc est ager sanguinis» ^Scribtum est enim in libro psal* 
„morum- fiat commemoratio eorum deşerta et non sit qui in- 
„habitet in ea- et episcopatum eius accipiat alius» •* Oportet 
ergo ex his uiris qui nobiscum sunt congregati in omni 

astempore* Quo intrauit et exiuit inter nos dominus ihesus» 
'^Incipiens a baptismate îohannis usque in die qua adsumtus 

22 



338 ACTUUH APOSTOLORUff. [e. H-IfL 

est a nobis* Testem resurrectionis eias nobiscam fieri unum 
ex istis* ^£t statuerunt duos* loseph qui uocabatur barsabban* 
qui cognominatas est iustus'^ Et matthian- 

**Et orantes dixerunt» 

Ta domine qui corda nosti omnium s 

Ostende qaem elegeris ex his duobus nnum '^accipere 
locuin ministerii huius et apostolatus» De qao praeuaricatus 
est iudas ut abiret in locam suam 

^Et dederunt sortes eis» 

Et cecidit sors super matthian it 

et adnumeratus est cum undecim apostolis- 

III* ^''Et cum conplerentur dies pentecostes» Erant 
omnes pariter in eodem loco'» ^ Et factus est repente de caelo 
sonus- Tamquam aduenientis spiritus uehementis» Et repleoit 
totam domum ubi erant sedentes» ' Et apparuerunt iUis disper- ts - 
titae linguae tamquam ignis* seditque supra singulos eorum 

^Et repleti sunt omnes spiritu sancto 

Et coeperunt loqui aliis linguis* Prout spiritus sanctus 
dabat eloqui illis- ^ Erant autem in hierusalem habitantes iudaei 
niri religioşi ex omni natione quae sub caelo est» 'Factast 
autem hac uoce» Conuenit multitudo et mente confusa est» 
Quoniam audiebat unusquisque lingua sua illos loquentes» 
^Stupebant autem omnes et mirabantur dicentes 

Nonne ecce omnes işti qui loquuntur galiiaei sunt 

®et quomodo nos audiuimus unusquisque lingua nostra in» 
qua nati sumus 

*Parthi et medi- et elamitae 

£t qui habitant mesopotamiam» Et iudaeam et cappa- 
dociam- pontum et asiam* '^phrygiam et pampMliam» Aegyptum 
et partes lybiae quae est circa cyrenen* Et aduenae romani* « 
"iudaei quoque et proselyti 

Cretes* et arabes- Audiuimus eos loquentes nostris linguis 
magnalia dei . 

'^Stupebant autem omnes et mirabantur ad inuicem 
dicentes» Quidnam hoc nult esse ''Alii autem inridente8,s 
dicebant quia musto pleni sunt işti 

c. I, 22 ~ II, 18. 




'^/^ 



e. nn-V.) ACTUUM APOSTOLORUN. 839 

niL '^Stans autem petrus cam nndecim eleuaoit 
uocem saam et locntus est eis 

Uiri iudaei et qui habitatis hierasalem uniaersi 
hoc nobis notum sit et auribus percipite uerba mea* 
5 "Non enim sicut uos aestimatis hi ebrii sânt cum sit 
hora diei tertia* ^^ Sed hoc est qaod dictum est per prophetam 
„iohel- "Et erit in nouissimis diebus dicit dominns 
„ Effundam de spiritu meo super omnem carnem- 
jj Et prophetabunt filii nestri et filiae uestrae* 
10,, Et iuuenes uestri uisiones uidebant» Et seniores uestri 
„somnia somniabant 



18 



99 



Et quidem snper seruos meos et ancillas meas 



,, In diebus illis effundam de spiritu meo et prophetabunt» 

,,*'Et dabo prodigia in caelo sursum 
»,, Et signa in terra deorsum 

,, Sanguinem et ignem et uaporem fumi* ^ Sol conuertetur 

„in tenebras et luna in sanguinem* Ante quam ueniat dies 

„domini magnus et manifestus 

„ *^Et erit omnis quicumque inuocauerit nomen domini 
io„saluus erit- 

Y- ^^Uiri israhelitae* audite uerba haec* ihesum 

nazarenum uirum adprobatum a deo in uobis* uirtutibus et 

prodigiis et signis quae fecit per illum deus in medio uestri 

sicut uos scitis 
» ^Hunc definite consilio et praescientia dei* Traditum per 

manus iniquorum adfigentes interemistis 

'^Quem deus suscitauit solutis doloribus inferni* luxta 

quod inpossibile erat teneri illum ab eo» ^Dauid enim dicit 

,in eum- Prouidebam dominum coram me semper» Quoniam 
ao,a dextris meis est ne commouear- '^Propter hoc laetatus est 

,cor meum et exultauit lingua mea 

, Insuper et caro mea requiescit in spe* ''Quoniam non 

yderelinques animam meam in infemo- Neque dabis sanctum 

,tuum uidere corruptionem* ^Notas fecisti mihi uias uitae 
•5, Replebis me iucunditatem cum fitcie tua» 

^ Uiri fratres» Liceat audenter dicere ad uos de patriarcha 

22* 



340 ACTUUH APOSTOLORUX. (c V-VII. 

danid* Quoniam defanctas est et sepoltus est* Et sepulchnim 
eius est apud dos usque in hodiernam diem- ^ Propheta igitar 
cum esset- 

Et sciret quia iureiurando iurasset illi dens» De frncta 
lumbi eius şedere super sedem eius» ^^Prouidens locutus est » 
de resurrectione christi» Quia neqne derelictus est in inferno» 
Neque caro eius uidit corruptionem 

''Hune ihesum resuscitauit deus cui omnes nos testes 
sumus- ''Dextera igitur dei exaltatus» Et promissione spiritus 
sancti accepta a patre effudit hune quem uos uidetis et audistis io 

'^Non enim dauid ascendit in caelos- Dicit autem ipse- 
,Dixit dominus domino meo sede a dextris meis* '^Donec ponam 
jinimicos tuos scabillum pedum tuorum» 

""Certissime ergo sdat omnis domns israhel» Quia et 
dominum eum et christum deus fecit» hune ihesum quem uost» 
crucifixistis- '^his auditis conpuncti sunt corde 

Et dixerunt ad petrum et ad reliquos apostolos 

Quid faciemus uiri fratres 

YL ^Petrus uero ad illos paenitentiam inquit agite* 
Et baptizetur unusqmsque in nomine ihesu christi in remissionem » 
peccatorum uestrorum» Et accipietis donum sancti spiritus» 
""Uobis enim est repromissio et filiis uestris et omnibus qui 
longe sunt» Quoscumque aduocauerit dominus deus noster 

^^Aliis etiam uerbis pluribus testificatus est et exhorta- 
batur eos dicens* Saluamini a generatione ista praua» » 

yu* ^^Qui ergo receperunt sermonem eius baptizati 
sunt» Et adpositae sunt in illa die animae cirdter tria milia* 
^Erant enim perseuerantes in doctrina apostolorum 

Et communicatione fractionis panis et orationibus 

^'Fiebat autem omni animae timor» Multa quoque pro-» 
digia et signa per apostolos fiebant in hierusalem» Et metus 
erat magnus in uniuersis* 

^ Omnes etiam qui credebant erant pariter» Et habebant 
omnia communia 

^Possessiones et substantias uendebant et diuidebant illats 
omnibus prout culque opus erat* ^ Gotidie quoque perdurantes 

c. H, 20*46. 



c Yll-Vin.] ACTUUM APOSTOLORUlf. 341 

nnanimiter in templo* et frangentes circa dpmos panem some- 
bant cibum 

Cum exaltatione et simplicitate, cordis " conlaudantes 
deam» Et habentes gratiam ad omnem plebem 
h Dominus autem augebat qui salui fierent cottidie in id 
ipsnm 

Vni- ••"Petrus autem et iohannes ascendebant in 
templum ad horam orationis nonam 

^Et quidam uir qui erat claudus ex utero matris suae 

lobaiulabatur» Quem ponebant cottidie ad portam templi quae 

dicitur speciosa» Ut peteret elemosynam ab introeuntibus in 

templum* 'his cum uidisset petrum et iohannem incipientes 

iutroire in templum» 

Rogabat ut elemosynam acciperet ^Intuens autem eum 
ispetrus cum iohanne dixit- Respice in nos» 'Atille intendebat 
in eos sperans se aliquid accepturum ab eis» 'Petrus autem 
dixit» Argentum et aurum non est mihi 

Quod autem habeo boc do tibi» In nomine ihesu cbristi 

nazareni surge et ambula» ^Et adpraehensa mânu eius dextera 

soadleuauit eum» Et protinus consolidatae sunt bases eius et 

plantae* ^Et exilieus stetit et ambulabat et intrauit cum illis 

in templum» Ambulans et exiliens et laudans deum 

*Et uidit omnis populus eum ambulantem et laudantem 
deum» ^^ Cognoscebant autem illum quoniam ipse erat qui ad 
26 aelemosynam sedebat ad speciosam portam templi» Et inpleti 
sunt stupore et extasi in eo quod contigerat illi» " Cum teneret 
autem petrum et iobannem» Concurrit omnis populus ad dos 
ad portam quae appellatur salomonis stupentes» 

'i^Uidens autem petrus respondit ad populum» Uiri isra- 
aohelitae quid miramini in boc» Aut nos quid intuemini» quasi 
nostra uirtute aut pietate fecerimus bune ambulare 

^'Deus abraham et deus isaac* et deus iacob* dens patrum 
nostrorum glorifîcauit filium suum ihesum» Quem uos quidem 
tradidistis et negastis ante faciem pilati 
u ludicante illo dimitti* ^^Uos autem sanctum et iustum 
negastis» £t petistis nirum homicidam donări uobis 

o. II, 46 -^ UI, 14. 



342 ACTUUM APOSTOLORUH. [e. TIII-TI1IL 

** Anctorem iiero Qitae interfecistis» Qaem dens soscitauit 
a mortais- Cnias dos testes samus» **£t in fide nominis eins 
hanc qaem uidetis et nostis- 

Congnnauit nomen eias 

ct fides quae per eam est dedit integram sanitatem istam s 
in conspecta omniam aestram» '^Et nane fratres» Scio qaia 
per ignorantiam fecistis sicut et principes nestri 

^'Deus antem qaae praennntianit per os omniam prophc- 
tarom pati christam saam inpleait sic» ^'Paenitemini igitur 
et conaertimini nt deleantar aestra peccata» ^ Ut cam aenerint io 
tempera refrigerii a conspecta domini» Et miserit eam qai 
praedicatas est aobis ihesam christam» '* Qaem oportet caelum 
qaidem sascipere asqae in tempera restitationis omniam qaae 
locatas est per os sanctoram saonim a saeculo prophetaram» 
^Moses qaidem dixit» Quoniam prophetam aobis sascitaaiti& 
dominns deas aester de fratribas aestris» Tamqaam me ipsum 
aadietis* 

laxta omnia qnaecamqae locatas faerit aobis* 

''Erit aatem omnis anima qnaecamqae non andierit pro- 
phetam illam exterminabitnr de plebe» 20 

^Et omnes prophetae a samuhel et deinceps qai locati 
sânt et adnantianerant dies istos» ^Uos estis filii prophetaram» 
Et testamenti qnod posait deas ad patres aestros dicens ad 
abraham in semiae tno benedicentar omnes familiae terrae* 

'^Uobis primam deas sascitans filinm saam» Misit eumas 
benedicentem aobis 

Ut connertat se annsqaisqae a neqaitia saa 

VUn- ^«'Loqaentibns aatem illis ad popalum» Super- 
nenerant sacerdotes et magistratus templi et saddacaei 'do- 
lentes qnod docerent popalam» Et adnnntiarent in ihesam 30 
resarrectionem ex mortais 

'£t iniecerunt in eis manns et posaerant eos in custodiam 

in crastinnm» Erat enim iam nespera» ^Multi autem eoram 

qui aadierant nerbum crediderant» Et factns est numerus 

uiroram V milia» *Factam est aatem in crastinnm» Ut 3» 

congregarentar principes eoram et seniores et scribae in 

c ra, 16 — IV, 5. 



c. VIUI-X.) 



ACTUUH APOSTOLORUB. 



hicrusalem- 'Et annaa princcps sacerdotum et caifas- et 
ioliannes et alexander* Et quotquot erant de genere sacer- 
dotali 

'Et statuerunt cos in medio interrogabant» In qua uir- 
» tute aut iu quo nomine fccistis hoc uos» *Tunc petrus repletua 
si^iritu sancto dixit ad eos» Principes populi et seniores* 'Si 
nos hudie iudicamur ia bonefacto homiiiis iafirmi 

In quo iste saluua factus est 

"iiotum BÎt omnibus uobis et omui plebî isndiel* 
IO Quia in nomine ihesu christi nazareni queni uos crucî- 
iixiiitis- Quem deus suscitauit a mortuis- In hoc iste adstat 
curam uobis sanus 

"Hic est iapis qui reprobatua est a uobis aedificantibus 

qui factus est in caput anguli- "'Et non est in alic aliquo 

iksalus» Nec cuim nomeu aliud est sub caelo datum hominibus> 

In quo oportet nos saluos fieri» 

X- "Uidentes autcm petri constantiam et iohannîa 

Couperto quod homines essent sine litteris et idiotae ad- 
niirabantur- Et cognoscebant eos quoniam cum ihesu fucrant 
»i " llouiinem quoque uidentes stantem cum eîs qui curatus fuerat- 
Nilul poterant contradiccre- 

'^lusserunt autem eos foras extra concilium şedere 

Et conferebant ad imiicem "dicentes- Quid faciemua ho- 
niiiiibus istis- 
V. Quouiam quidem notum signum factum est Per eos omni- 
bus liabitautibus iu liierusalem manifestum- Et non possumus 
negare- "Sed ne amplius diuulgetur in populum- Conminemur 
ois ne ultra loquautur in nomine hoc ulii liominum 

"Et uocantes eos denuntiauerunt ne omnino loqnerentur- 
wNeque docerent in nomine ihesu» "Petrus uero et ioiiannea 
respondentes dixerunt ad eos- 

Si iustum est in conspecta dei uos potius audire quara 
deum iudicate» ""Non enira possumus quae uidimus et audi- 
uimus non loqui 
u "At illi comminantea demiaerunt eos- Non inueuicntes 
quomodo punlrent eos propter populam 

c. IV, 5_21. 



J 



x-v^ *cnrT3i *^«sîTiLi 



^T 



:iânxi2iu:ir jl pil**î -Sâtnni •snac ia ea q;it]4 



tLmsîtîar-* * ^oi ram uniii^-^ar-»» Zoamimitîr li^aainsnnc ix^ceai 
aii îl mînnîTi j^ ibLiTniD Z'iînmc :a ^til itciîîx «^at^îmi et 
^tmoL -^ 3Liri ît: lainiii riiie ji -ss ioni:* *\ni ^îrbnL slioîo 



mi»l 



^ Oinntfnercic mr* -iiiinL în ânEU.^ai c^ciai aiiiersos 
ji^uiiâ jila:3ă eoni ^^a'iiias ec >:oa2s KTLiiiL » 

ăerv *££ nane i^aiine res^âre ia ni±LK e-^nca 

£c da senis ciis mi eoni ]i«ri>:ÎA k«pi aalMH tamn 

^la eo am mir-^in tnjkai extec^liă* Sdnlures et sgna 
<i froilioz âm- per £oai*m san«!ti tilîî tsi xbe^a j» 

^£t cam oraiient motos est locos in qao eant congre- 
gaţia Et repleti simt omnes spxrîm sancto et loqaebaatiir 
oerbom dei cam fidacia 

XII' ^Maltitadiois aatem credentiam erat cor et 
anima ona^ Xee qoisqaam eorom qiiae possidd>at alîqoid soum s 
esse dicebat^ 

8ed erant illis omnia commonia- ''Et oirtiite magna red- 
dohant apostoli testimoniam resorrectioois ihesa christi domini 
Et gratia magna erat in omnibns illis- ^ Neqae enim qnisqoam 
cgcns erat inter illos » 

Qaotquot enim possessores agremm ant domomm erant- 
Ucndciitoff afTercbant practinm eomm qnae nendebant 

^ Kt podebant ante pedes apostolorom- Dioidebantor aatem 
ftlnguliH prout cuique opus erat 

'^losoph autem qui cognominatus est bamabas ab apo-» 

itolls<» Quod est interpraetatum filius consolationis ieuites 

c. IV, ai-se. 



e. XII-XU1[.] ACTUUM APOSTOLORUH. 



345 



cyprios genere- ^ Cum haberet agrom uendidit iUum et adtulit 
praetium et posuit ante pedes apostolorum 

XIII- ^*^Uir autem quidam nomine ananias cum saffira 
uxore sua- Uendidit agrum 'et fraudauit de praetio agri 
& consda uxore sua* Et afferens partem quandam ad pedes 
apostolorum posuit 

'Dixit autem petrus- annania- Cur temptauit satanas cor 
tuum mentire te spiritui sancto- Et fraudare de praetio agri- 
^Nonne manens tibi manebat 
10 Et uenundatum in tua erat potestate- Quare posuisti in 
corde tuo ' banc rem- Non es mentitus bominibus sed deo* 
^Audiens ananias baec uerba cecidit et expirauit 

Et factus est timor magnus in omnes qui audierant- 

^Surgentes autem iuuenes amouerunt eum et efferentes sepe- 

t&lierunt» ^Factum est quasi horarum trium spatium- Et uxor 

ipsius nesciens quod factum fuerat introiit- 'Eespondit autem 

ei petrus 

Dic mibi mulier si tanti agrum uendidistis- at*illa dixit* 
Etiam tanti 
30 'Petrus autem ad eam* 

quid utique conuenit uobis temptare spiritum domini 

Eece pedes eorum qui sepelierunt uirum tuum 

Ad ostium ei e£ferent te '^confestim cecidit ante pedes 

eius et expirauit 

2& Intrantes autem iuuenes inuenerunt i]lam mortuam- .Et 

extulerunt et sepelierunt ad uirum suum» " Et factus est timor 

magnus in uniuersa ecclesia- Et in omnes qui isiudierunt baec» 

XIIII* "Per manus autem apostolorum fiebant signa 
et prodigia multa in plebe 
80 Et erant unanimiter omnes in porticu salomonis 

"Geterorum autem nemo audebat cooiungere se iilis» 
Sed magnificabat eos populus» '^Magis autem augebatur ere- 
dentium in domino multitudo uirorum ac mulierum 

^Mta ut in plateas eicerent infirmos et ponerent in lectulis 
3&et grabatis ut ueniente petro saltem umbra iUius obumbraret 
quemquam eorum 

c. IV. 86 -. V, 16. 



346 ACTUUM APOSTOLORUX. [e. XIIH-XV. 

^^ Concorrebat antem et malUtado mcinaram ciuitatam 
hierusalem 

Adferentes egros et uexatos ab spiritibas inmandis qui 
curabantar omnes 

XV* ^''Exsurgens antem prin ceps sacerdotnm et omnes i 
qui cum illo erant 

Quae est heresis sadducaeorum repleti sunt zelo 

'^et iniecerunt manus in apostolos- et posuerunt illos in 
custodia publica 

^^Angelus antem domini per noctem aperiens iannas car- io 
ceris et educens eos dixit* 

'^Ite et stantes loquimini in templo plebi omnia nerba 
uitae huius» *'Qui cum audissent- intrauerunt diluculo in 
templum et docebant* Audiens autem princeps sacerdotum et 
qui cum eo erant» Gonuocanerunt concilium et omnes seniores is 
filiorum israhel« 

£t miserunt ad carcerem ut adducerentur» ''Cum nenis- 
sent antetn miniştri- Et aperto carcere non inuenissent illos 

Reuersi nuntiauerunt ^dicentes* Carcerem quidem inue- 
nimus clausum cum omni diligentia- et cnstodes stantes ad» 
ianuas* Aperientes autem neminem intus inuenimus» ^Ut autem 
audierunt hos sermones magistratus templi et principes sacer* 
dotum» Ambigebant de illis quidnam fieret- ^ adueniens autem 
quidam nuntiauit eis* Quia ecce uiri quos posuistis in carcerem- 
sunt in templo stantes et docentes populum- ^unc abiit magi-»$ 
stratus cum ministris et adduxit illos sine ni- Timebant enim 
populum ne lapidarentur* ^ Et cum adduxissent illos statuerunt 
in concilio- Et interrogauit eos princeps sacerdotum ^dicens- 
praecipiendo praecepimus uobis ne doceretis in nomine isto 

Et ecce repletis hierusalem doctrina uestra- Et nultis in* » 
troducere super uqs sanguinem hominis istius 

^Respondens autem petrus et apostoli dixerunt» 

Oboedire oportet deo magis quam hominibus» *^I)eus 
patrum nostrorum suscitauit ihesum- Quem uos interemistis 
suspendentes in ligno* '^Huuc deus principem et saluatorem» 
exaltauit dextera sua 

c. V, 16-81. 



a XV.XVIl.] ACTUUX APOSTOLORUM. 347 

Ad dandam paenitentiam israhel et remissionem pecca- 
torum- '^Et nos somus tcstes horum nerborum* et spiritus 
sanctus quem dedit dens omnibus oboedientibus sibi* ''Haec 
cam audissent dissicebantnr et cogitabant interficere illos» 
» "^Surgens autem qaidam in concilio pharisaeus nomine 
gamilihel legis doctor* honorabUis oniuersae plebi* iassit foras 
ad brebem homines fieri* 

"^Dixitqne ad illos* Uiri israhelitae adtendite nobis super 
liominibus istis* quid acturi sitis» ^Ante hos enim dies extitit 
lotheonas dicens se esse aliqaem 

Cui consensit uirorom numerus circiter quadringentorum* 
Qui occisus est* Et omnes quicumqae credebant ei dissipati sunt 

Et redactus est ad nihilam 

" post hune extitit indas galilaens in diebns professionis* 
n et auertit popnlnm post se* et ipse periit* et omnes quotquot 
consenserunt ei dispersi sunt* ^£t nune. itaque dico uobis» 
Discedite ab hominibus istis et sinite illos* Qaoniam si est ex 
bominibns consiliam hoc aut opus dissoluetur* '^Si uero ex 
deo est non potestis dissoluere eos- ne forte et deo repugnară 
so inueniamini 

XVL Consenserunt autem illi- ^et conuocantes apo- 
stolos caesis denuntiauerunt 

Ne loquerentur in nomine ihesu* Et dimiserunt eos 

^'Et illi quidem ibant gaudentes a conspectu concilii* 
25 Quoniam digni habiti sunt pro nomine christi contumeliam 
pati* ^'Omni autem die in templo et circa domos non cessa- 
bant docentes» Et euangelizantes christum ihesum» 

XVII* ^^In diebus autem illis crescente numero 
discipulorum- factum est murmur graecorum aduersus hebraeos» 
aoQuod despicerentur in ministerio cotidiano uiduae eornm 

'Conuocantes autem duodecim multitudinem discipulorum 
dixeruut» 

Non est aequum nos derelinquere uerbum dei et mini- 
strare mensis» 
» 'Considerate ergo fratres uiros ex uobis boni testimonii septem 
plenos spiritu et sapientia* Qaos constituamus super hoc opus 

c. V, 31 - VI. 3. 



348 ACTUUM APOSTOLORUM. [c XVII-XVIIIf. 

*Nos oero orationi et ministerio iierbi instantes erimus* 
^£t placuit serino coram omni multitudine 

Et elegerunt stefanum uirum plcnum fide et spiritu sancto* 
et philippum- et nicanorem- et timotheum* et parmenam- 

Et nicolaum aduenam anthiocenum- *Hos statuerunt ante » 
conspectum apostolorum* et orantes inposuerunt eis manus 

^Et uerbum domini crescebat 

Et multiplicabatur numerus discipulorum in hierusalem 
ualde- multa etiam turba sacerdotum oboediebat fidei 

XYIIL ^Stephanus autem plenus gratia et fortitudine io 

Faciebat prodigia et signa magna in populo- ' Surrexerunt 
autem quidam de synagoga quae appellatur libertinorum et 
cyrenensium et alexandrinorum* et eorum qui erant a cilicia 
et asia disputantes cum stephano 

.^^Et non poterant resistere sapientiae et spiritul qui» 
loquebatur* '^Tunc summiserunt uiros qui dicerent se audisse 
eum dicentem uerba blasphemiae in mosen et deum- "Et com- 
mouerunt itaque plebem et seniores et scribas* Et concurrentes 
rapuerunt eum et adduxerunt in concilium- "Et statuerunt 
testes falsos dicentes » 

Homo iste non cessat loqui uerba aduersus locum sanctum 
et legem* '^Audiuimus enim eum dicentem* quoniam ihesus 
nazarenus hic destruet locum istum 

Et mutabit traditiones quas tradidit nobis moses 

"Et intuentes eum omnes qui sedebant in condlio ^ 

Uiderunt faciem eius tamquam faciem angeli» 

''«^Dixit autem princeps sacerdotum si haec ita se haberent* 
'Qui ait 

XYIin- Uiri fratres et patres audite* Deus gloriae 
apparuit patri nostro abraham cum esset in mesopotamia* » 
prius quam moraretur in charram- 

'Et dixit ad illum- 
, exi de terra tua et cognatione tua- Et ueni in terram 
,quam tibi monstrauero 

^Tunc exiit de terra chaldaeorum et habitanit in» 

charram 

c VI, 4 - vn, 1 




l 



c. XVini.] ACTUUM APOSTOLORUir. 349 

Et inde postquam mortaus est pater eius* Transtulit illam 
in terram istam in qua nune uos habitatis 

^£t non dedit illi hereditatem in ea nee passum pedis 

Et repromisit dare illi eam in possessionem et sera ini 
& eius post ipsum. Cum non haberet filium- 'Locutus est autem 
jdeus* Quia erit semen eiug accola in terra aliena- Et seruituti 
^eos subicient- Et male tractabunt eos annis quadringentis et 
,€eptem- ^et gentem cui seruierint iudicabo ego dixit deus* 
,Et post haec exibunt et seruient mihi in loco isto- ® Et dedit 
loillis testamentum circnmdsionis et sic genuitisaac- et circum- 
cidit eum die octaua- 

Et isaac iacob- Et iacob duodecim patriarchas- *£t pa* 
triarchae aemulantcs ioseph* uendiderunt in aegyptum 

Et erat deus cum eo- ^^Et eripuit eum ex omnibus tri- 
i& bulationibus eius* Et dedit ei gratiam et sapientiam in con* 
spectu pharaonis regis aegypti* Et constituit eum praepositum 
super aegyptum et super omnem domum suam* 

"Uenit autem fames in uniuersam aegyptum et chanaam 
et tribulaţie magna et non inueniebant cibos patris noştri* 
30 '^Cum audisset autem iacob esse frumentum in aegypto* 
Misit patres nostros primum- "Et in secundo cognitus est 
ioseph a fratribus suiş- 

Et manifestatum est pharaoni genus eius- ^^Mittens autem 
ioseph accersiuit iacob patrem et omnem cognationem in ani- 
2&mabus LXXY* ^^et descendit iacob in aegyptum 

Et defunctus est ipse et patres noştri- " et translaţi sunt 
in sychem* Et positi sunt in sepulchro quod emit abraham 
praetio argenti a filiis emor filii sychem* ''' Cum adpropinquaret 
autem tempus repromissionis quam confessus est dens abrahae 
30 Creuit populus et multiplicatus est in aegypto ^^quoad- 
usque snrrexit rex alius in aegypto qui non sciebat ioseph* 
'' hic drcumueniens genus nostrum afflixit patres ut exponerent 
infantes suos ne uiuificarentur 

^Eodem tempore natus est moses et fuit gratus deo 
85 Qui nutritus est tribus mensibus in domo patris sui- 
^* Exposito autem illo 

c Vn, 4—21. 



350 ACTUUH APOSTOLOBUM. [e. XVniI. 

Sastulit eam filia pharaonis et enutrinit eum sibi in 
filium- '^Et eruditns est moses omni sapicntia aegyptiorum* 
Et erat potens in uerbis et in operibus suiş- ^ cum aiitem in- 
pleretur ei qnadraginta annorum tempus- 

Ascendit in cor eius ut uisitaret fratres suos iilios israhel s 
^ Et cum uidisset qnendam iniuriam patientem uindicauit Uium 

Et fecit ultionem ei qui iniuriam sustinebat percusso 
aegyptio- ^Existimauit autem intellegere fratres quoniam deus 
per manum ipsius daret salutem illis* At illi non intellexerunt- 
** Sequenti uero die apparuit illis litigantibus- Et reconciliabat io 
eos in pacem dicens- Uiri fratres estis ut quid noceatis alter- 
utrum- 

'^Qui autem iniuriam fadebat proximo reppulit eum dicens- 
Quis te constituit principem et iudicem super nos* ^Numquid 
interficere me tu uis queammodum interfecisti heri aegyptium» 

^ Fugiit autem moses in uerbo isto* Et factus est aduena 
in terra madiam ubi generauit filios duos 

^Et expletis annis XL apparuit illi in deserto montis 
şina angelus in igne âammae rubi- ''Moses autem uidens ad- 
miratus est uisum* Et accedente illo ut consideraret et facta» 
est uox domini 

, "'Ego deus patrum tuorum 
, Deus abraham et isaac* et iacob* 

Tremefactus autem moses non audebat considerare* '^Dixit 
,autem illi dominus* Solue calciamentum pedum tuorum » 

, Locus enim in quo stas terra sancta est» '* Uidens uidi 
,adflictionem populi mei qui est in aegypto- Et gemitum eorom 
,audiuL et descendi ut liberarem eos 

j Et nune ueni mittam te in aegyptum- ^ Hune mosen quem 
negauerunt dicentes* Quis te constituit principem et iudicem m 

Hune deus principem et redemptorem misit cum mânu 
angeli qui apparuit illi in rubo- ^Hic eduxitillos faciens pro- 
digia et signa in terra aegypti et in rubro mari et in deserto 
annis XL* 

y "Hic moses qui dixit filiis israhel* prophetam uobis» 
ysuscitabit deus de fratribus uestris tamquam me* '^Hic est 

c Vn, 31-88. 






c. XVIIII-XX] ACTUUM APOSTOLORUM. 351 

qni fuit in eccicsia in solitudine cum angelo qui loquebatur 
ei in monte şina 

Et cum patribns nostris 

Qui accepit uerba uitae dare nobis* *^Cui noluerunt ob- 

k oedire patres noştri- Sed reppuleruut et auersi sunt cordibus 
suiş in aegyptum 

,, ^Dicentes ad aaron fac nobis deos qui praecedant nos- 
„Moses enim hic qui eduxit nos de terra aegypti nescimus 
quid factum sit ei* ^^Et uitulum fecerunt in illis diebus 

10 Et obtulerunt hostiam simulacre* Et laetabantur in operi- 
bus manuum suarum* ^'Conuertit autem deus et tradidit eos 
seruire militiae caeli 

jy Sicut scribtum est in libro prophetarum* Numquid uictimas 
„authostias obtulistis mihi.annis XL in deserto domus israhel 

i&,, ^'Et suscepistis tabernaculum moloch* Et sidus dei uestri 
ripham* Figuras quas fecistis adorare eas* Et transferam uos 
trans babylonem 

^* Tabernaculum testimonii fuit patribus nostris in deserto* 
Sicut disposuit loquens ad mosen 

9j Ut faceret illud secundum formam quam uiderat 

^Quod et induxerunt suscipientes patres noştri cum 
hiesu possessionem gentium* Quas expuljit deus a facie patrum 
nostrorum* Usque in diebus dauid ^qui inuenit gratiam ante 
deum* Et petiit ut inueniret tabernaculum deo iacob* ^^ Salomon 

u autem aedificanit illi domum* ^Sed non excelsus in manufactis 
yhabitabat* Sicut propheta dicit* *^ Caelum mihi sedes est* Terra 
,autem scabillum pedum meorum* Quam domum aedificabitis 
,milii dicit dominus* Aut quis locus requetionis meae est 
, ^Nonne manus mea fecit haec omnia* ^^Dura ceruice et 

aoincircumcisis cordibus et auribus* Uos semper spiritui sancto 
resistitis* Sicut patres uestri et uos* ^' Quem prophetarum noa 
sunt persecuţi patres uestri 

Et occiderunt eos qui praenuntiabant de aduentn iusti- 
Cuius uos nune proditores et homicidae fuistis* ^ Qui accepistis 

•slegem in dispositionem angelorum et non cnstodistis 

XX* ^Audientes autem haec dissecabantur cordibus suiş 

c. yn, 88-64 



352 ACTUUM APOSTOLORUM. [c XX-XXII. 

Et stridebant dentibas in eum- ^ Cam antem esset plenns 
spiritu sancto intendens in caelum nidit gloriam dei et ihesum 
stantem a dextris dei et ait- Ecce uideo caelos apertos- 

Et filiam hominîs a dextris stantem dei- ^* Exclamau tes 
antem noce magna continuerunt anres snas* Et impetnm feccs i 
rnnt nnanimiter in enm 

*^Et eicientes enm extra cinitatem lapidabant 
Et testes deposnerunt nestimenta sua secus pedes ada- 
lescentis qui nocatnr sanlns* **Et lapidabant stephannm inno- 
cantem et dicentem io 

Domine ihesn sascipe spiritnm menm 
^^Positis autem genibus clamabat noce magna 
Domine ne statnas iilis hoc peccatum- Et cum hoc dixisset 
obdormiuit 

Saulus antem erat consentiens neci eius » 

XXL ^^Facta est autem in illa die persecutio magna 
in ecclesia quae erat hierosolymis- Et omnes dispersi sunt per 
regiones iudaeae et samariae praeter apostolos- 'Curauerunt 
autem stefanum uiri timoraţi- Et fecerunt planctum magnum 
super illum- 'Saulus uero diuastabat ecclesiam- Per domos» 
intrans et trahens uiros ac mulieres" tradebat in custodiam* 
^ Igitur qui dispersi er^t pertransiebant euangelizantes uerbum* 
* Philippus autem desccndens in cinitatem samariae praedicabat 
iliis christum- ^Intendebant autem turbae his quae a philippo 
dicebantur nnanimiter audientes et nidentes signa quae faciebat-» 
^Multi enim eorum qui habebant spiritus inmunâos damantes 
noce magna exiebant 

^Multi enim paralytici et claudi curaţi sunt- 
^Factum est ergo magnum gaudium in illa ciuitate 
XXIL Uir autem quidam nomine simon* qui antefueratso 
in ciuitate magus- 

Seducens gentem samariae dicens se esse aliquem magnum- 
^^Cui auscultabant omnes a minimo usque ad maximum 
Dicentes- Hic est uirtus dei quae uocatur magna 
"Attendebant antem eum propter quod multo tempore» 
magicis suiş dementasset eos- " cum uero credidissent philippo 

c. VII, 64 -^. VIII, 12 





\ 



c. XXII'XXim.] ACTUUH APOSTOLORUM. 353 

euangelizantî de regno dei et in nomine ihestt christi- Bapti- 
zabantur niri ac mulieres- ^'Tunc simon et ipse credidit- et 
cum baptizatas esset adherebat philippo- Uidens etîam signa 
et nirtutes maximas fieri stupens admirabatur* '^Cam autem 
^ a,udissent apostoli qni erant hierosolymis qoia recepit samaria 
nerbum dei- Miserunt ad eos petrnm et iohannem 

'^Qui cum uenissent orauerunt pro ipsis ut acciperent 

spiritum sanctum* ^'Nondam enim in quemquam illorom uenerat* 

Sed baptizati tantnm erant in nomine domini ihesn» "Tune 

10 imponebant manus super illos et accipiebant spiritum sanctum* 

XXIII- ^^Cum uidisset autem simon quia per inpo-* 
sitionem manus apostolorum daretur spiritus sanctus- optulit 
eis pecuniam dicens 

^'Date mihi banc potestatem ut cuicumque inposuero 
t& manus accipiat spiritum sanctum 

Petrus autem dixit ad eum 

^Pecunia tua tecum sit in perditionem- Quoniam donum 
dei existimasti pecunia possideri- ''Nou est tibi pars neque 
sors in sermone isto- Cor enim tuum non est rectum coram 
sodeo- ''Paenitentiam itaque age ab hac nequitia tua* Et roga 
deum si forte remittatur tibi haec cogitatio cordis tui- ^In 
felie enim amaritudinis et obligatione iniquitatis uideo te esse* 
^^Respondens autem simon dixit- Praecamini uos pro me ad 
deum 
S5 Ut nihil ueniat super me horum quae dixistis* 

^ Et illi quidem testificati et locuti uerbnm domini redie- 
bant hierosolymam 

Et mnltis regionibus samaritanorum euangelizabant* 

XXniI- *^Angelus autem domini locutus est ad 
sophilippum dicens- Surge et uade contra meridianum ad uiam 
quae descendit ab hierusalem in gazam haec est deşerta- Et 
snrgens abiit- ^^Et ecce uir aetiops- eunuchus potens candacis 
reginae aethiopum- Qui erat super omnes gazas eius uenerat 
adorare in hierusalem- " Et reuertebatur sedens super currum 
»suum legensque prophetam esaiam 

^ Dixit autem spiritus phiUppo 

C. VIII, 12—20. 

23 



356 ACTUUH APOSTOLORUH. {c. XXVI-XXVn. 

fecerunt iadaei ut eum interficerent* '^Notae autem factae sunt 
saulo insidiae eorum* Custodiebant autem ct portas die ac 
nocte ut eum interficerent» 

** Accipientes autem discipuli eius nocte per murum dimi- 
serunt eum submittentes in sporta* ^^Cnm autem uenisset in & 
hierusalem temptabat iungere se discipulis- Et omnes timebant 
eum non credentes quia esset dîscipulus- ^Barnabas autem 
adpraehensum illum duxit ad apostolos- Et narrauit illis quo- 
modo in uia uidisset dominum- Et quia locutus est ei- Et 
quomodo in damasco fiducialiter egerit in nomine ihesu io 

^®£t erat cum illis intrans et exiens in hierusalem 

Fiducialiter agens in nomine domini* ^ loquebatur quoque 
gentibus et disputabat cum graecis- Illi autem quaerebant 
occidere eum 

^Quod cum cognouissent fratres- Deduxerunt eum caesa-is 
ream et dimiserunt tharsum- ^'Ecclesia quidem per totam 
iudaeam et galilaeam et samariam habebat pacem 

Et aedificabatur ambulans in timore domini et conso- 
latione sancti spiritus replebatur 

XXVII- ^Factum est autem petrus dum pertransiret » 
uuiuersos deueniret ad sanctos qui habitabant lyddae- 

^Inuenit autem ibi hominem quendam nomine aenean ab 
annis VIII iacentem in grabatto* Qui erat paralyticus- '*Et 
ait illi petrus* Aeneas sanat te ihesus christus* JSurge et sterne 
tibi* Et continuo surrexit* ^ Et uiderunt illum omnes qui habi- ss 
tabant lyddae et sarone* Qui conuersi sunt ad dominum* "^In 
ioppe autem fîiit quaedam discipula nomine tabitas 

Quae interpraetata dicitur dorcas* Haec erat plaena 
operibus bonis et elemosynis quas faciebat* '^Factum est in 
diebus illis ut infirmata moreretur ao 

Quam cum lauissent posuerunt eam in cenaculo 

^Cum autem prope esset lydda ab ioppe* Discipuli au- 
dientes quia petrus esset in ea- Miserunt duos uiros ad eum 
rogantes ne pigriteris uenire usque ad nos- '^ Exsurgens autem 
petrus uenit cum illis* Et cum aduenisset duxerunt illum inss 
cenaculum* Et circumstetemnt illum omnes uiduae flentes- Et 

€. IX, 23-3». 



c. XXVII-XXVIU.] ACTUUM APOSTOLORUM. 357 

ostendentes tanicas et uestes quas faciebat illis dorcas* ^Eiectis 
autem omnibus foras petrus ponens genua orauit- Et connersus 
ad corpus dixit* Tabita surge* At illa aperuit ocalos suos et 
uiso petro resedit- ^^Dans autem illi manum erexit eam 

6 Et cum uocasset sanctos- et uiduas adsignauit eam uiuam- 
^'Notum autem factum est per uniuersam ioppem* Et credi- 
derunt mulţi in domino« 

^Factum est autem ut dies multos moraretur in ioppe 
apud quendam simonem corarium 

10 XXVIII- ^^'Uir autem quidam erat in caesarea nomine 
comelius* Centurie cohortis quae dicitur italica- 'Religiosus et 
timens dominum cum omni domo sua- Faciens elemosynas 
multas plebi et depraecans deum semper* 'Uidit in uisu 
manifeste quasi nona hora diei- Angelum dei introeuntem ad 

isse et dicentem sibi* Corneli- ^At iile intuens eum timore cor- 
reptus dixit* 

Quid est domine- Dixit autem illi- Orationes tuae et ele- 
mosynae tuae ascenderunt in memoria in conspectu dei- ^Et 
nune mitte uiros in ioppen 

20 Et accersi simonem quendam qui cognominatur petrus- 
®Hic hospitatur apud simonem quendam corarium cuius est 
domus iuxta mare- ^Et cum discessisset angelus qui loquebatur 
illi- Uocauit duos domesticos suos et militem metuentem do- 
minum ex his qui illi parebant- ^Quibus cum narrasset omnia 

asmisit illos in ioppen- ^Postera autem die- iter illis facientibus 
et adpropinquantibus ciuitati- 

Ascendit petrus in superiora ut oraret circa horam VI- 
'^Et cum esuriret uoluit gustare 

Parantibus autem eis cecidit super eum mentis excessus- 

80 "Et uidit caelum apertum- Et descendens nas quoddam uelut 
linteum magnum quattuor initiis submitti de caelo in terram 
^*In qua erant omnia quadrupedia et serpentia terrae et 
uolatilia caeli 

"Et facta est uox ad eum 

8* Surge petre occide et manduca- " Ait autem petrus- Absit 
domine quia numquam manducaui commune et inmundum 

c. IX, 89 — X, 14. 



358 ACTUUM APOSTOLORUH. [e. XXVHUXXX. 

**£t uox iteram secundo ad eum- Qaae deus purificanit 
ne tu commane dixeris* "Hoc autem factam est tertio- £t 
statim receptam est nas in caelam- "Et dum intra se haesi- 
taret petras qoiduam esset uisio quam aidisset- Ecce niri qni 
missi erant a cornelio inqiiirentes domom simonis astiterant s 
ad ianoam- "Et cam uocassent interrogabant si simon qui 
cognominatur petras illic haberet hospitium* '^ Petro autem 
cogitante de aisione dixit spiritus ei* Ecce uiri tres quaemot 
te- ^ Surge itaque et descende et uade cum illis nihil dubitans 
qoia ego misi illos* "Descendens autem petrus ad uiros dizit-w 
Ecce ego sum quem quaeritis 

Quae causa est propter quam uenistis* ''Qui dixerunt- 
Gomelius centurie uir iustus et timens deum et testimonium 
habens ab uniuersa gente iudaeorum* Besponsum accepit ab 
angelo saocto <» 

Accersire te in domum suam et audire uerba abs te* 
'^Introducens igitur eos recepit hospitio* Sequenti autem 
die surgens profectus est cum eis 

Et quidam ex fratribus a ioppe comitati sunt eum 
'^ Altera autem die introiuit caesaream- » 

XXVlUl. Cornelius uero expectabat illos conuocatis 
cognatis suiş et necessariis amicis* '^Et factum est cum in- 
troisset petrus 

Obuius ei cornelius et procidens ad pedes adorauit 
''Petrus uero leuauit eum dicens* Surge et ego ipse homo» 
sum* '^Et loquens cum illo intrauit et inuenit multos qui con- 
uenerant '^dixitque ad illos 

Uos scitis quomodo abominatum sit uiro iudaeo coniungi 
aut accedere ad alienigenam- Et mihi ostendit deus neminem 
Gommunem aut inmundum dicere hominem » 

''Propter quod sine dubitatione ueni accersitus 
Interrogo ergo quam ob causam accersisti me 
XXX- '"Et cornelius ait- A nudus quarta die usque 
ad hanc horam* orans eram hora nona in domo mea* 

Et ecce uir stetit ante me in ueste candida et ait » 
"Corneli exaudita est oratio toa* £t ademosynae toae 

c. X| 15-81. 



cXXX^] ACTUUM APOSTOLORUM. 359 

commemoratae sunt in conspecta dei- ''Mitte ergo in ioppen 
et accersi simonem qui cognominatur petrus- Hic hospitatur 
in domo simonis coriari iuxta mare» 

^Gonfestim igitur misi ad te 
ft Et tu bene fecisti ueniendo 

Nune ergo omnes nos in conspecta tuo adsumus audire 
omnia quaecumque tibi praecepta sunt a domino* "^Aperiens 
autem petrus os dixit* In ueritate comperi quoniam non est 
personarum acceptor dens- " Sed in omni gente qui timet eum 
10 et operatur iustitiam acceptus est iUi- ^Uerbum misit filiis 
israhel adnuntians pacem per ihesum christum- EQc est onmium 
dominus- "^Uos scitis quod factum est uerbum per uniuersam 
iudaeam 

Incipiens enim a galilaea post baptismum quod praedi- 
iftCauit iohannes ^ihesum a nazareth* Quomodo unxit eum deus 
spiritu sancto et uirtute* Qui pertransiuit benefaciendo et 
sanando omnes oppressos a diabolo* Quoniam deus erat cum 
illo- '*Et nos testes sumus onmium quae fecit in regione iu- 
daeorum et hierusalem 
90 Quem occiderunt suspendentes in ligno* ^Hunc deus 
suscitauit tertia die 

Et dedit eum manifestum fieri ^'in onmi populo* 

Sed testibu» praeordinatis a deo nobis qui manducauimus 
et bibimus cum illo- Postquam resurrexit a mortuis- ^Et 
sftpraecepit nobis praedicare populo et testificari 

Quia ipse est qui constitutus est a deo iudex uiuorum 
et mortuorum- ^Huic omnes prophetae testimonium perhibent 
remissionem peccatorum accipere per nomen eius omnes qui 
credunt in eum 
to ^Adhuc loquente petro uerba haec* Cecidit spiritus sanctus 
super omnes qui audiebant uerbum* **Et obstipuerunt ex cir- 
cumcisione fideles qui uenerant cum petro* Quia et in nationes 
gratia spiritus sancti dififusa est- ^Audiebant enim illos Io- 
quentes linguis et magnificantes deum* ^ Tune respondit petrus* 
uNumquid aquam quis prohibere potest ut non baptizentur hi 
qui spiritum sanctom acceperunt sicut et nos* ^^£t iussit eos 

c X, 8l--4a 



360 AOTUUM APOSTOLORUM. [c XXX-XXXf. 

in nomine ihesu christi baptizari- Tanc rogauerant eam ut 
maneret aliquot diebus- 

XXXI- "'^Audierunt autem apostoli et fratres qui 
erant in iudaea* quoniam et gentes receperunt uerbum dei 

'Cum ascendisset autem petrus in hierosolymam » 

Disceptabant aduersus illum qui erant ex circumcisione 
'dicentes* Quare introisti ad uiros praeputium habentes et 
manducasti cum illis- ^incipiens autem petrus exponebat iUis 
ordinem dicens- *Ego eram in ciuitate ioppe orans- Et uidi 
in excessu mentis uisionem ut linteum magnum quattuor initiis to 
submitti de caelo et uenit usque ad me- *In quod intuens 
considerabam- 

^t uidi quadrupedia terrae et bestias et reptilia et uo- 
latilia caeli» ^Audiui autem et uocem dicentem mihi- Surge 
petre occide et manduca* ^Dixi autem nequaquam domine i» 

Quia commune aut inmundum numquam introiuit os meum* 
'Respondit autem uox secundo de caelo 

Quae deus mundauit tu ne commune dixeris* ^^Hoc autem 
factum est per ter- et recepta sunt rursum omnia in caelum- 

"Et ecce confestim tres uiri adstiterunt in domo in qua^o 
eram missi a caesarea ad me- "Dixit autem spiritus mihi ut 
irem cum illis nihil haesitans- Uenerunt autem mecum sex 
fratres istl^ Et iqgressi sumus in domum uiri- 

^' Narrauit autem nobis quomodo uidisset angelum in domu 
sua stantem et dicentem sibi* » 

Mitte in ioppen et accersi simonem qui cognominatur 
petru S' ^^Qui loquetur tibi uerba in quibus saluus eris tu et 
uniuersa domus tua* ''Cum autem coepissem loqui- Decidit 
spiritus sanctus super eos sicut et in nos in initio 

'^Recordatus autem uerbi domini sicut dicebat- lohannesw 
quidem baptizauit aqua uos autem baptizamini spiritu sancto 

"'Si ergo eandem gratiam dedit illi deus sicut et nobis 
qui credidimus in dominum ihesum christum- Ego quis eram 
qui possem prohibere deum- '^His auditis tacuerunt et glori- 
ficauerunt deum dicentes* » 

Ergo gentibus deus paeniteutiam ad uitam dedit 

c, X, 48 — XI, 18, 



c. XXXI-XXXin.] ACTUUM APOSTOLORUM. 361 

^^Et mi quidem qui dispersi fuerant a tribulatione quae 
facta fuerat sub stcphano- Perambulauerunt usque phoenicem 
et cyprum et antiochiam 

Nemini loquentes uerbum nisi solis iudaeis 
ft *®Erant autem quidam ex eis uiris cyprii et cyrinei- Qui 
cum introissent autiochiam loquebantur ad graecos adnuntiantes 
dominum ihesum* *'£t erat manus domini cum eis 

Multusque uumerus credentium conuersus est ad dominum- 
^Peruenit autem sermo ad aures ecclesiae quae erat hiero- 
losolymis super istis- 

Et miserunt barnaban usque antiochiam- 

^ Qui cum peruenisset- Et uidisset gratiam dei gauisus est 
Et hortabatur omnes proposito cordis permanere in domino 

^^Qui erat uir bonus et plenus spiritu sancto et fide- Et 

i& adposita est turba multa domino* ^Profectus est autem tharsum 

ut quaereret saulum* Quem cum inuenisset perduxit antiochiam- 

^®Et annum totum conuersati sunt in ecclesia- £t docuerunt 

turbam mulţam 

Ita ut cognominarentur primum antiochiae discipuli christiani 

«o XXXII- *Un his autem diebussuperuenerunt ab hiero- 

solymis prophetae antiochiam- ^^Et surgens unus ex eis nomine 

agabus- Significabat per spiritum famen magnam futuram in 

uniuerso orbe terrarum- Quae facta est sub claudio 

^Discipuli autem prout quis habebat proposuerunt in 

^ ministerium mittere habitantibus in iudaea fratribus» ^Quod 

et fecerunt- Mittentes ad seniores per manus bamabae et sauli 

XXXIII- *'*^Eodem autem tempore misit herodes rex 
manus ut adfligeret quosdam de ecclesia- 

' Occidit autem iacobum fratrem iohannis gladio 
30 'Uidens autem quia placeret iudaeis- Adposuit adprehen- 
dere et petrum 

Erant autem dies azymorum 

^Quem cum adprehendisset misit in carcerem- 

Tradensque quattuor quaternionibus militum custodire 

>^eum» Uolens post pascha producere eum populo* ^Et petrus 

quidem seruabatur in carcere- Oratio autem fiebat sine inter- 

c. XI, 19 — XII, 6. 



362 



ACTUUM APOSTOLORUM. [c. XXXIU-XXXini. 



missione ab ecciesia ad deam pro eo» *Cum autem productoros 
eum esset herodes ipsa nocte- Erat petras dormiens inter 
duos milites uinctus catenis duabus- Et custodes ante ostiam 
custodiebant carcerem- ^£t ecce angelus domini astitit 

Et lumen refulsit in habitaculo* Percussoque latere petri s 
excitauit eum dicens- Sarge aelociter* Et ceciderunt catenae 
de manibus eias* 

^Dixit autem angelus ad eum 

Praecingere et calda te gallicas tuas et fecit sic- 

Et dixit illi circumda tibi uestimentum tuum et sequere» 
rne* ^Et exiens sequebatur- et nesciebat quia uerum est quod 
fiebat per angelum- aestimabat autem se uisum uidere» ^^rans- 
euntes autem primam et secundam custodiam* Uenerunt ad 
portam ferream quae ducit ad ciuitatem* 

Quae ultro aperta est eis- » 

Et exeuntes processerunt uicum unum- Et continuo dis- 
cessit angelus ab eo« "Et petrus ad se reuersus dixit» Nune 
scio uere quia misit dominus angelum suum* Et eripuit me 
de mânu herodis* 

Et de omni expectatione plebis iudaeorum- "Considerans-» 
que uenit ad domum mariae matris iohannis qui cognominatus 
est marcus- Ubi erant mulţi congregati et orantes* "Pulsante 
autem eo ostium ianuae 

Processit puella ad uidendum nomine rhode* 

^^Et ut cognouit uocem petri prae gaudio non aperuit» 
ianuam- Sed intro currens nuntiauit stare petrum ante ianuam 

^^At illi dixerunt ad eam insanis- lila autem adfirmabat 

sic se habere 

DU autem dicebant angelus eius est ^'Petrus autem per* 

seuerabat pulsans- Cum autem aperuissent uiderunt eum et» 

obstipuerunt 

" Adnuit autem eis mânu ut tacerent* Enarrauit quomodo 
dominus eduxisset eum de carcere* Dixitque nuntiate iacobo 
et fratribus baec- Et egressus abiit alium locum* 

YYYTTTT- '^Facta autem die- Erat non parua turbatio « 
inter milites quidnam de petro factum esset» ^^ Herodes autem 

c XII, 6-19. 



E 

I 



c xxxnn-xxxv] actuum apostolorum. 363 

cam reqaisisset eum et non inuenissct* Inquisitione facta de 
castodibus iussit eos daci* Descendensque a iadaea in caesaream 
ibi commoratas est- '^Erat aatem iratus tyriis et sidoniis* At 
illi ananimes uenerant ad eum* Et persuaso blasto qoi erat 

ft super cubiculum regis* Postulabant pacem eo quod alerentur 
regiones eorum ab ilio* '^Statato die herodes uestitus aeste 
regali* Sedit pro tribunali et contionabatur ad eos* ^Populus 
autem adclamabat dei uoces et non hominis* ^ Confestim autem 
percussit eam angelus domini* Eo quod non dedisset honprem deo 

10 Et consumptus uermibus expirauit* ^^Uerbam domini 
crescebat et maltiplicabatur* ^ Bamabas autem et sauius reuersi 
sunt ab hierosolymis expleto ministerio- Adsumpto iohanne 
qui cognominatus est marcus- 

XXXV* ^*>^£rant autem in ecciesia quae erat antio- 

ischiae prophetae et doctores* 

In quibus bamabas et symeon qui uocabatur niger Et 
lycius cyrenensis* Et manes qui erat herodis tetharcae con- 
lactaneus et sauius 

'Ministrantibus autem illis domino et ieiunantibus dixit 

lospiritus sanctus* Separate mihi bamaban et saulum in opus 
quod adsumpsi eos 

'Tune ieiunantes et orantes inponentesque eis mănos 
dimiserunt illos* ^Et ipsi quidem missi ab spiritu sancto 
abierunt seleuciam* Et inde nauigauerunt cyprum 

15 *Et cum uenissent salamina praedicabant uerbum dei in 
synagogis iudaeorum 

Habebant autem et iohannem in ministerio* ' Et cum per- 
ambulassent uniuersam insulam usque paphum* Inuenerunt 
quendam uirum magum pseudoprophetam iudaeum 

w Cui nomen erat bariesu* 

^Qui erat cum procpnsule sergio paulo uiro prudente* 
Hic accitis barnaba et paulo desiderabat audire uerbum dei* 
*Resistebat autem illis elymas magus* Sic enim interpraetatur 
nomen eias 

u Quaerens auertere proconsulem a fide* ^ Sauius autem qui 

et paulus repletus spiritu sancto intuens in eam '^ dixit* O* 

c. xu, 19 — xni, 10. 






364 ACTUUM APOSTOLORUH. [c. XXXV-XXXVf. 

plene omni dolo et omni fallacia* fiii diaboli inimice omni 
iustitiae- Non desinis subuertere uias domini rectas 

"£t nune ecce manus domini super te* Et eris caecus 
non uidens solem usque ad tempns* Et confestim caecidit in 
eo caligo et tenebrae* Et circumiens quaerebat qui ei mânam s 
daret* "Tune proconsul cum uidisset factum credidit admiraos 
super doctrinam dei 

XXXVL ^^Et cum a papho nauigassent paulus etquî 
eo uenerunt pergen pamphiliae 

lohannes autem discedens ab eis reuersus est hierosoly-io 
mam- 'Ulii uero pertranseuntes per gentes uenerunt antiochiam 
pisidae* Et ingressi synagogam die sabbatorum sederunt- '^ Post 
lectionem autem legis et prophetarum- Miserunt principes 
synagogae ad eos dicentes- Uiri fratres si quis est in uobis 
sermo exliortationis ad plebem dicite- ^^Surgens autem paulus i' 
et mânu silentium indicens ait* Uiri israhelitae et qui timetis 
deum audite- '^Deus plebis israhel elegit patres nostros et 
plebem exaltauit 

Cum esşent incolae in terra aegypti- Et in brachio excelso 
eduxit eos ex ea 30 

^^Et per XL annorum tempus mores eorum sustinuit iu 
deserto* '^Et destruens gentes VII in terra chanaan- Sorte 
distribuit eis terram eorum 

"•Quasi post CCCC et L annos 

£t post haec dedit iudices usque ad samuhel prophetam-ss 
^'Et exinde postulauerunt regem- Et dedit illis deus saul filium eis 

Uirum de tribu beniamin annis XL ^et amoto illo susci- 
tauit illis dauid regem 

Cui et testimonium perhibens dixit* Inueni dauid filium 
iesse uirum secundum cor meum- Qui faciat omnes uoluntates» 
meas* '^^Huius deus ex semine secundum promissionem eduxit 
israhel saluatorem ihesum- ^* Praedicante iohanne ante faciem 
aduentus eius baptismum paenitentiae omni populo israhel* 
^^Gum impleret autem iohannes cursum dicebat Quem me 
arbitramini esse non sum- Sed ecce uenit post me cuius non as 
sum dignus calciamenta pedum soluere- 

c. XIII, 10-25. 



c. XXXVII.] ACTUUH APOSTOLORUH. 



365 



XXXVII- ^'Uirî fratres filiî- generis abraham et quî 

in uobis timent deum* Uobis uerbum salatis huius missum est 

^Qui enim habitabant hierusalem et principes eius» Hune 

ignorantes- Et uoces prophetarum quae per omne sabbatum 

5 legnntur iudicantes inpleuerunt 

^Et nuUam eausam mortis inuenientes in eum- 

Petierunt a pilato ut interficerent eum- ••Cumque con- 
summassent omnia quae de eo scribta erant 

Deponentes eum de ligno posuerunt in monumento- ^Deus 
10 uero suscitauit eum a mortuis* '^ Qui uisus est per dies multos 
his qui simul ascenderant cum eo de galilaea in hierusalem* 
Qui usque nune sunt testes eius ad plebem 

^^Et nos uobis adnuntiamus ea quae ad patres nostros 
repromissio facta est 
i& ^^Quoniam hanc dens adinpleuit filiis nostris resuscitans 
yihesum- Sicut et in psalmo secundo scribtum est- Filius meus 
,e8 tu- ego hodie genui te 

^^Quod autem suscitauerit eum a mortuis amplius iam 
non reuersurum in corruptionem* Ita dixit 
20 Quia dabo uobis sancta dauid fidelia- ^Tdeoque et alias 
,dicit- Non dabis sanctum tuum uidere corruptionem 

'^ Dauid enim sua generatione cum administrasset uolun- 
tatem dei dormiuit 

Et adpositus est ad patres suos et uidit corruptionem 
25 ^Quem uero deus suscitauit non uidit corruptionem 

^Notum igitur sit uobis uiri fratres- Quia per hune uobis 
remissio peccatorum adnuntiatur ''ab omnibus- Non potuistis 
in lege moşi iustificari 

In boc omnis qui credit iustificatur- ^Uidete ergo ne 

3osuperueniat uobis quod dictum est in prophetis- ^'Uidete contem- 

,tores et admiramini et disperdimini* Quia opus operor ego in 

,diebus uestris opus quod non creditis si quis enarrauerit uobis 

^Exeuntibus autem illis rogabant ut sequenti sabbato 
loqueretur sibi uerba haec- ^^Cumque dimissa esset synagoga 
3s Secuti sunt mulţi iudaeorum et colentium aduenarum 
paulum et barnaban 

c. Xni, 26—43. 



366 



ACTUUM APOSTOLORUH. [c XXXVH-XXXVIin. 



Qoi loquentes suadebant eis nt permanerent in gratia 
dei* ^^Sequenti uero sabbato paene uniuersa ciuitas conuenit 
audire uerbam domini- ^Uidentes autem turbas iudaei repleti 
snnt zelo* Et contradicebant his qnae a paulo dicebantur 
blasphemantes* ^ Tune constanter paulus et barnabas dixerunt- s 
Uobis oportebat primum loqui aerbum dei- Sed quoniam re- 
peliitis illud- et indignos uos iudicastis aeternae uitae* 

Ecce conuertimur ad gentes- ^^Sic enim praecepit nobis 
jdominus* posui te in lumine gentibus ut sis in salutem usque 
,ad extremum terrae- ^Audientes autem gentes gauisae sunt- io 
et glorificabant nerbum domini- 

Et crediderunt quotquot ^ant praeordinatî- ad uitam 
aeternam- ^isseminabatur autem uerbum domini per uniuersam 
regionem* ^Iudaei autem concitauerunt religiosas mulieres et 
honestas et primos ciuitatis 15 

Et exitauerunt persecutionem in paulum et barnaban- Et 
eiecerunt eos de finibus suiş- ^'At illi excusso puluere pedum 
in eos uenerunt iconium- '^Discipuli quoque replebantur gaudio 
et spiritu sancto» 

XXXVIII- ^^'^Factum est autem iconii ut simul in-« 
troirent synagogam iudaeorum et loquerentur* ita ut crederet 
iudaeorum et graecorum copiosa multitudo 

'Qui uero increduli fuerunt iudaei- Suscitauerunt et ad 
iracundiam concitauerunt animas gentilium aduersus fratres 

'Multo igitur tempore demorati sunt fiducialiter agentes» 
in domino- Testimonium perhibente uerbo gratiae suae 

Dante signa et prodigia fieri per manus eorum 

^Diuisa est autem multitudo ciuitatis- Et quidam quidem 
erant cum iudaeis 

Quidam uero cum apostolis- *Cum autem factus essetM 
inpetus gentilium et iudaeorum cum principibus suiş- Ut con- 
tumeliis adficerent et lapidarent eos- ^Intellegentes confugemnt 
ad ciuitates lycaoniae lystram et derben- Et uniuersam in 
circuitu regionem- Et ibi euangelizauerunt- 

XXXVIIU- ''Et quidam uir in lystris infirmus pedibos» 
sedebat claudus ex utero matris suae- Qui numquam ambulauerat- 

c. XIII, 43 - XIV, 7. 



. XXXVUII.] 



ACTH™ APOSTOIORUM. 



867 



'Hic audiuit paulum loquentem- Qui intaitus eum etuidens 
quia haberet fidem ut saluus fieret 

'Dixit magna uoce- Surge super pedes tuos rectus- Et 

exiliuit et ambulabat- '"turbae autem cum uidissent quod 

1 fecerat paulus- Leuaucrunt uocem suam lyconiae dicentes- Dei 

similes facti hominum desccnderunt ad nos- "Et uocabant 

barnaban iouem- Paulum uero mercurium- 

Quoiiiam jpse erat dux uerbi- "Sacerdos quoque iouîs qui 

erat ante ciuitatem- tauros et coronas ante fercns ad ianuas 

locum populis uolebat sacrificare- '^Quod ubi audierunt apostoli 

bamabas et paulus- Conscissis tunicis suiş exilierunt in turbas 

clamantes "et dicentes- Uiri quid haec facitis- Et nos mortales 

Eumus similes uobis homincs- Annuntiantes uobis ab bis uanis 

conuerti ad deum uinum- 

li Qui fecit caelum et terram et mare et omnia quae in 

eis sunt- '^Qui in praeteritis generationibus dimisit omnes 

gentes ingredi in uias suas- '^Et quidem non sine testimonio 

semeţ ipsum reliquit benefaciens- De caelo dans pluuias et 

tempora fructifera- Inplens cibo et laetitia corda uestra- "Et 

whaec dicentes nix sedauerunt turbas ne sibi immolarent 

"Superuenerunt autem quidam ab antiochia et îconio 
iudaei- Et persuasis turbis lapidantesque paulum traxerunt 
extra ciuitatem aestimantes eum mortuum esse- "Circumdau- 
tibus autem eum discipulis surgens intrauit ciuitatem 
« Et postera die profectus est cum barnaba in derben 

'^Cumque euangelizassent ciuitati illi et docuissent multos- 
Reuersi smit lystram et iconium et antiocliiam- "Confirmantcs 
animas discipulonim- Exhortantes ut pcrmanerent in fîde 

Et quoniara per raultas tribulationes oportet nos intrare 
win regnum dei 

"Et cum constituissent iilis per singulas ecclesias praesbyteros 
Et orasscnt cum ieiunationibus- Commendauerunt eos do- 
mino in quem crediderunt- "Transeuntesque pisidiam uenenint 
pamphiliam- 
»' ^'Et loqucntes in pergen ucrbum domini desconderunt in 
attaliam- 

C. XIV. 8-24. 



368 ACTUUM APOSTOLORUM. [c. XXXVim-XL. 

^^Et inde nauigauernnt in antiochiam* Unde erant traditi 
gratiae dei în opus quod conpleuerant* 

^^Cum autem uenissent et congregassent ecclesiam 

Rettulerunt quanta fecisset dens cum illis* Quia apeniisset 
gentibus ostium fidei* i 

XL- ^Morati sunt autem tempus non modicum cnm 
discipulis* '^*^Et quidam descendentes de iudaea docebant 
fratres- Quia nisi circumcidamini secundum morem moşi non 
potestis saluari 

* Facta ergo seditione non minima paulo et barnabae ad- io 
uersum illos statuerunt ut ascenderent paulus et barnabas- 

Et quidam alii ex illis ad apostolos et praesbyteros in 
hierusalem super hac quaestione* ' Illi igitur deducti ab ecdesia 
pertransiebant phoenicem et samariam* 

Narrantes conuersationem gentium* Et faciebant gaudium» 
magnum omnibus fratribus* 

^Cum autem uenissent hierosolymam suscepti sunt ab 
ecclesia- Et ab apostolis et a senioribus- Adnuntiantes quanta 
dens fecisset cum illis- ^Surrexerunt autem quidam de heresi 
pharisaeorum qui crediderant dicentes- Quia oportet circumcidi» 
eos praecipere quoque seruare legem moşi- ^ Conueneruntque 
apostoli et seniores uidere de uerbo hoc- ^Cum autem magna 
conquisitio fieret Surgens petrus dixit ad eos- Uiri fratres 
uos scitis quoniam ab antiquis diebus in nobis elegit deus 
per os meum audire gentes uerbum euangelii et credere »s 

^Et qui nouit corda deus testimonium perhibuit dans illis 
spiritum sanctum sicut et nobis- *Et nihil discreuit inter nos 
et illos- 

Fide purificans corda eorum- ^^Nunc ergo quid temptatis 
deum inponere iugum super ceruicem discipulorum m 

Quod neque patres noştri neque nos portare potuimus 

" Sed per gratiam domini ihesu credidimus saluari quem- 
ammodum et illi- ^'Tacuit autem omnis multitudo 

Et audiebant barnaban et paulum narrantes quanta fecisset 
deus signa et prodigia in gentibus per eos- " Et postquam » 
tacuerunt respondit iacobus dicens* Uiri fratres audite me- 

c. XIV, 25 — XV, 13. 




e. XL-XUL] ACTUUM APOSTOLORUM. 369 

^^Simeon enarrauit qaemammodum primnm deus uisitauit 
sumere ex gentibus populum nomini sao* ^^ Et huic concordant 
,uerba prophetarum- "Post haec reuertar et aedificabo taber- 
,nacalum dauid quod cecidit- Et disruta eius reaedificabo 
ft , Et erigam illud ^^at reqoirant ceteri hominum dominum* 
,Et omnes gentes super quas inuocatum est nomen meum dicit 
,dominas facîens haec 

"Notum a saeculo est domino opus suam* ^'Propter quod 
ego dico non inquietari eos qui ex gentibus conuertuntur ad 
10 deum 

^ Sed scribere ad eos ut abstineant se a contaminationibus 
simulacrorum* Et fornicatione et suffocatis et sanguine* ^' Moses 
enim a temporibus antiquis habet in singulis ciuitatibus qui 
eum praedicent in synagogis- Ubi per omne sabbatum Icgitur 
is "Tune placuit apostolis et senioribus cum omni ecclesia* 
Eligere uiros ex eis et mittere antiochiam cum paulo et bar* 
naba- iudam qui cognominatur bamabas et silam uiros primos 
in fratribus* ''Scribentes per manus eorum 

XLL Apostoli et seniores fratres* His qui sunt an- 
2otiochiae et syriae et dliciae fratribus ex gentibus salutem- 
^'Quoniam audiuimus quia quidam ex nobis exeuntes turba- 
uerunt uos uerbis euertentes animas uestras 
Quibus non mandauimus 

^Placuit nobis collectis in unum eligere uiros et mittere 
»ad uos« Cum carissimis nostris bamaban et paulo* ^hominibus 
qui tradiderunt animas suas pro nomine domini noştri ihesu 
christi 

'^Misimus ergo iudam et silam* Qui et ipsi uobis uerbis 
referent eadem 
ao '"Uisum est enim spiritul sancto et nobis* Nihil ultra in- 
ponere uobis oneris quam haec necessario 

**Ut abstineatis uos ab immolatis simulacrorum 
Et sanguine suffocato et fornicatione* A quibus custodientes 
uos bene agitis ualete 
S5 XLII* *®Illi igitur dimissi descenderunt antiochiam 
Et congregata multitudine tradiderunt epistulam " Quam 

c. XV, U-31. 

24 



370 ACTUUM APOSTOLORUV. [c. XLII-XUnL 

cum legissent gauisi sont super consolationem- '^ludas autem 
et silas- £t ipsi cum essent prophetae 

Uerbo plurimo consolaţi sunt fratres- Et confirmauenmt- 
^^Facto autem ibi tempore dimissi sunt cum pace a fratrîbns 
ad eos qui miserant illos* ^Paulus autem et barnabas demo- * 
rabantur antiochiae- Docentes et euangelizantes cum aliis plnribus 
uerbum domini* ^Post aliquot autem dies dixit ad barnaban 
paulus- Reuertentes uisitemus fratres per uniuersas ciuitates 

In quibus praedicauimus uerbum domini quomodo se ha- 
beant ^^ Barnabas autem uolebat secum adsumere et iohannem io 
qui cognominatur marcus- ^Paulus autem rogabat eum ut qui 
discessisset ab eis a pamphilia et non isset cum eis in opus- 
Non debere recipi* '^Facta est autem dissensio ita ut disce- 
derent ab inuicem* 

Et barnabas quidem sumto marco nauigaret cyprum» 
^^Paulus uero electo sila profectus est- Traditus gratiae domini 
a fratribus* ^^ perambulabat autem syriam et ciliciam cour 
firmans ecclesias- praecipiens custodire praecepta apostolorum 
et seniorum- "'*Peruenit autem in derben et lystram 

XLIII* Et ecce discipulus quidam erat ibi nomine» 
timotheus* filius mulieris uiduae fidelis patra gentili* 'huic 
testimonium bonum reddebant qui in lystris erant et iconio 
fratres* ' hune uoluit paulus secum proiicisci* Adsumens circum- 
cidit eum propter iudaeos qui erant in illis locis* Sciebaot 
enîm omnes quod pater eius gentilis esset- *Cum autem per-» 
transiret ciuitates* Tradebant eis custodire dogmata quae erant 
decreta ab apostolis et senioribus qui essent hierosolymis* *Et 
ecclesiae quidem confirmabantur fide et abundabant numero 
cottidie 

•Transeuntes autem phrygiam et galatiae regîonem w 

Uetati sunt a sancto spiritu- loqui uerbum in asia- 'Cum 
uenissent autem moesiam temtabant ire bithyniam et non 
permisit eos spiritus ihesu 

XLini* ®Cum autem pertransissent mysîam descen- 
derunt troadem* 'Et uîsio per noctem paulo ostensa est- Uir» 
machedo quidam erat stans et depraecans eum dicens 

c. XV, 31 - XVI, 9. 



e. XLIU-XLVI.] ACTUUM APOSTOLORUM. 371 

Transiens in machedoniam adiaua nos* ^®Ut aatem uisum 
uîdit statim quaesiuimus proficisci in machedoniam- Cerţi facti 
qaod uocasset nos deos cuangelizare eis* "Nauigantes autem 
a troade recto corsu uenimus samotrachiam* Et seqaenti die 
* neapolim- "Et inde philippis quae est prima partis machedoniae 
ciuitas colonia* Eramas autem in hac urbe diebus aliquot 
consistentes 

"Die autem sabbatorum egfessi sumus foras portam iuxta 
flumen ubi uidebatur oratio esse 
10 Et sedentes loquebamur mulieribus quae conuenerant* 

XLV- **Et quaedam mulier nomine lydia purpuraria 
ciuitatis thyatirenorum colens deum* Audiuit cuius dominus 
aperuit cor intendere his quae dicebantur a paulo* "Cum 
autem baptizata esset et domus eius* Depraecata est dicens- 
1» Si iudicastis me fidelem domino esse- întreite in domum meam 
et manete* Et coegit nos 

XLVI* ^'Factum est autem euntibus nobis ad oratio- 
nem* Puellam quandam habentem spiritum pytonem obuiare 
nobis* Quae quaestum magnum praestabat dominis suiş diuinando 
so '^Haec subsecuta paulum et nos clamabat dicens 

Işti homines serai dei excelsi sunt* Qui adnuntiant uobis 
uiam salutis 

"Hoc autem faciebat multis diebus* Dolens autem paulus 
et conuersus spiritul dixit* Praecipio tibi in nomine ihesu 
Kchristi exire ab ea* Et exiit eadem hora* ^^Uidentes autem 
domini eius quia exiit spes quaestus eorum* 

Adpraehendentes paulum et silam perduxerunt in foram 
ad principes 

^Et offerentes eos magistratibus dixerant* Hi homines 
80 conturbant ciuitatem nostram cum sint iudaei* ^' Et annuntiant 
morem quem non licet nobis suscipere neque facere cum simus 
romani 

^Et concurrit plebs aduersus eos* Et magistratus scissis 
tunicis eoram iusserunt uirgis caedi* 
» ^Et cum multa s plagas eis inposuissent miserunt eos in 
carcerem* Praecipientes custodibus ut diligenter custodirent 

c. XVI, 9—23. 

24* 



372 ACTUUM APOSTOLORUM. [c. XLVI. 

eoS' '^Qai cum tale praeceptam accepissent* misit eos in in- 
teriorem carcerem* £t pedes eonim strinxit ligno- ^ Media 
autem nocte paulus et silas adorantes laudabant deum- Et 
audiebant eos qai in custodia erant- 

^Subito uero terrae motus factus est magnus* Ita ut s 
mouerentur fundamenta carceris- Et aperta sunt statim ostia 
omnia 

Et uniuersorum uincula soluta sunt- '^Expergefactus autem 
factus custos carceris* et uidens apertas ianuas carceris* Eua* 
ginato gladio uolebat se interficere- Aestimans fugisse uinctos io 

^Qamauit autem paulus magna uoce dicens- 

Nihil feceris tibi mali 

Uniuersi enim hic sumus 

^Petitoque lumine introgressus est- Et tremefactus pro- 
cidit paulo et silae ad pedes- "^Et producens eos foras ait» 
Domini quid me oportet facere ut saluus fiam- '^ At illi dixerunt 
Crede in dominum ihesum- et saluus eris tu et domus tua- 

^ Et locttti sunt ei uerbum erant in domo eius- '^ Et tollens 

eos in illa hora noctis lauit plagas eorum- Et baptizatus est 
ipse et omnes eius continuo- '^Cumque perduxisset eos inso 
domum suam- Adposuit eis mensam et laetatns est cum omni 
domo sua credens deo 

^Et cum dies factus esset 

Miserunt magistratus lectores dicentes dimittite homines 
illos- ''Nuntiauit autem custos carceris uerba haec paulo » 

Quia miserunt magistratus ut dimittamini- Nune igitur 
exeuntes ite in pace- 

"^ Paulus autem dixit eis- 

Caesos nos publice indemnatos homines romanos miserunt 
in carcerem ao 

Et nune occulte nos eiciunt- Non ita sed ueniant Et ipsi 
nos eidant- 

^ Nuntiauerunt autem magistratibus lictores uerba haec- 
Timueruntque audito quod romani essent- ^et uenientes de- 
praecati sunt eps- m 

Et deducentes rogabant ut egrederentur de urbe 

c* XVI, 28—89. 



I 



c. XLVI-XLVU.] ACTUUM APOSTOLORUM. 373 

^Exeuntes autem de carcere introienmt ad lydiam 

Et uisis fratribus consolaţi sunt eos et prefecţi sunt- 
"*'Cam autem perambulassent amphipoUm et apolloniam 

Uenerunt thessallonicam ubi erat synagoga iudaeomm- 
h 'Secundum consuetudinem autem paulus introiuit ad eos 

Et per sabbata tria disserebat eis de scribturis 

'Adaperiens et insinuans 

Quia christum oportuit pati et resurgere a mortuis 

Et quia hic est christus ihesus quem ego adnuntio uobis- 
10 * Et quidam ex eis crediderunt- Et adiuncti sunt paulo et 
silae- Et de colentibus gentilibusque multitudo magna* Et 
mulieres nobUes non paucae» 

XLVII- ^Zelantes autem iudaei adsumentesque de 
uulgo uiros quosdam mâlos 
15 Et turba facta condtauerunt ciuitatem* Et adsistentes 
domul iasonis querebant eos producere in populum* *Et cum 
non inuenissent eos- 

Trahebant iasonem et quosdam fratres ad principes ciui- 
tatis clamantes- Quoniam hi qui orbem concitant et huc uene- 
sorunt ^quos suscepit iason* Et hi omnes contra decreta caesaris 
faciunt regem alium dicentes se ihesftm 

* Concitauerunt autem plebem- Et principes duitatis au- 

dientes haec- *Et accepte satis ab iasone et a ceteris dimi- 

serunt eos- *® Fratres uero confestim per noctem dimiserunt 

sftpaulum et silam in beroeam- Qui cum aduenissent in syna- 

gogam iudaeorum introienmt 

" Hi autem erant nobiliores eorum qui sunt thessallonicae- 
Qui susceperunt uerbum cum omni auiditate cottidie scrutantes 
scribturas si haec ita se haberent ^'Et mulţi quidem credi- 
soderunt ex eis et gentilium mulierum honestarum et uiri non 
pauci- "Cum autem cognouissent in thessallonica iudaei- Quia 
et beroeae praedicatum est a paulo uerbum dei uenerunt et 
illuc- Commouentes et turbantes multitudinem* ^^Statimque 
tune paulum dimiserunt fratres ut iret usque ad mare- Silas 
sft autem et timotheus remanserunt ibi- ^^Qui autem deducebant 
paulum perduxerunt usque athenas 

c XVI, 40 — XVn, 16. 



374 ACTUUM APOSTOLORUM. [c. XLVINXLVIIL 

Et accepto mandato ab eo ad silam et timotheum 

Ut qaam celeriter uenirent ad illum profecti sunt '* Paulus 

autem cum athenis eos expectaret* Incitabatur spiritus eius in 

ipso uidens idolatriae deditam ciuitatem 

'^Disputabat igitor in synagoga cum iudaeis et colentibus • 
et in foro per omnes dies ad eos qui audierant 

'^Quidam autem epicurei et stoici philosophi disserebant 
cum eo- 

Et quidam dicebant* Quid uult seminator uerborum hic 
dicere- Alii uero nouorum daemoniorum uidetur adnuntiator i» 
esse- Quia ihesum et resurrectionem adnuntiabat eis« **et ad- 
praehensum eum ad ariopagum duxerunt dicentes- Possumus 
scire quae est haec noua quae a te dicitur doctrina- '^Noua 
enim quaedam infers auribus nostris 

Uolumus ergo scire quidnam uelint haec esse- » 

'' Athenienses autem omnes et aduenae hospites ad nihil 
aliud uacabant- Nisi aut dicere aut audire aliquid noui- 

XLVIII- ^Stans autem paulus in medio ariopagi ait- 
Uiri athenienses- Per omnia quasi superstitiosos uos uideo- 
^Praeteriens enim et uidens simulacra uestra inueni et aram^ 
in qua scribtum erat ignoto deo- Quod ergo ignorantes colitis 
hoc ego adnuntio uobis- ^^Deus qui fecit mundum et omnia 
quae in eo sunt- Hic caeli et terrae cum sit dominus» 

Non in manufactis templi inhabitat« ^Nec manibus hu- 
manis colitur » 

Indigens in aliquo cum ipse det omnibus uitam et in- 
spirationem et omnia 

** Fecitque ex uno omne genus hominum inhabitare super 
uniuersam faqiem terrae- Definiens stătuta tempora- Et terminos 
habitationes eorum- *^ Quaerere deum si forte adtractcnt eum «> 
aut inueniant- Quamuis non longe sit ab unoquoque nostrum- 
^In ipso enim uiuimus et mouemur et sumus- Sicut et quidam 
'*""«r!^ '^uestrum poetarum dixerunt- Ipsius enim et genus sumus* 
'^ Genus ergo cum sumus dei- Kon debemus aestimare auro 
aut argento aut lapidibus sculpturae- Artis et cogitationis »» 

c. XVn, 15-29. 



c. XLVIII-XLVniI.] ACTUUM APOSTOLORUM. 375 

hominis dioinam esse simile* ^Et tempora quidem huius 
ignorantiae despiciens dens 

Nune adnuntiat homînibus ut omnes ubique paenitentiam 
agant- "£o quod statuii diem in qna iudicaturus orbem in 
5 aequitate 

In uiro in quo statuit fidem praebens omnibus* Suscitans 
eum a mortuis 

** Cum audissent autem resurrectionem mortuorum* Quidam 
quidem inridebant- Quidam uero dixerunt* Audicmus te de hoc 
10 iterum 

''Sic paulus exinit de medio eonun» 

XLYini* '^Quidam uero uiri adhaerentes ei crediderunt 

In quibus et dionysius ariopagita* Et mulier nomine damaris 

et alii cum eis- ^^* ^ Post haec egressus ab athenis uenit corinthum 

15 ^ Et inueniens quendam iudaeum nomine aquUam ponticum 

genere* Qui nuper uenerat ab italia 

Et priscillam uxorem eius* Eo quod praecepisset claudius 
discedere omnes iudaeos roma 

Et accessit ad eos- 'Et quia eiusdem erat artis manebat 
loapud eos et operabatur* scenofactoriae artis 

'Cum uenissent autem de machedonia silas et timotheus- 
Instabat uerbo paulus testificans iudaeis esse ihesum cbristum 
' Contradicentibus autem et blasphemantibus 
Excutiens uestimenta dixit ad eos- Sangus uester super 
2&caput uestrum* Mundus ego 
Et hoc ad gentes uadam 

^Et migrans inde intrauit in domum cuiusdam nomine 
titi iusti colentis deum- Cuius domus erat coniuncta synagogae 
^Crispus autem archisynagogus credidit domino cum omni 
80 domo sua* 

Et multi corinthiorum audientes credebant et baptiza- 

bantur- 'Dixit autem dominus nocte per uisionem paulo* Noii 

timere sed loquere et ne taceas* '^Propter quod ego sum tecum 

Et nemo adponetur tibi ut noceat te- Quoniam populus 

uost mihi multus in hac ciuitate* "Sedit autem annum et sex 

menses docens apud eos uerbum dei 

c. XVII, 29 - XVm, 11. 



376 ACTUUM APOSTOLORU». [c. L4.I. 

L* '^Gallione antem proconsule achaiae- Insurrexerant 
UDO animo iudaei in paulum- Et addaxerunt eam ad tribunal 
"dicentes- Quia contra legem hic suadet hominibus colere 
deum- 'incipiente autem paulo aperire os- dixit gallio ad 
iudaeos » 

Si quidem esset iniquum aliquid aut facinus pessimum o* 
uiri iudaei* Recte uos sustinerem* '^Si uero quaestioues sunt 
de uerbo et nominibus et legis uestrae uos ipsi uideritis 

ludex ego horum nolo esse 

'^Et minauit eos a tribunali- '^ adpraehendentes autem io 
omnes sostenen principem synagogae percutiebant ante tribunal- 
Et nihil eorum gallioni curae erat* '^Paulus uero cum adhuc 
sustinuisset dies multos- Fratribus uale faciens nauigauit syriam- 
Et cum eo priscilla et aquila qui sibi totonderat in cencris caput 

Habebat enim uotum* » 

'^Deuenitque ephesum et illos ibi reliquit- Ipse uero in- 
gressus synagogam disputabat cum iudaeis 

^Rogantibus autem eis ut ampliore tempore maneret nou 
consensit 

^^Sed uale faciens et dicens iterum reuertar ad uos deo»» 
uolente- Profectus est ab epheso- ^Et descendens caesaream 
ascendit et salutauit ecclesiam- Et descendit antiochiam- ^£t 
facto ibi aliquanto tempore profectus est* Perambulans ex 
ordine galaticam regionem et phrygiam confirmans omnes 
discipulos» ^ 

LL '^ludaeus autem quidam apolio nomine* alexan- 
drinus natione- 

Uir eloquens deuenit ephesum- Potens in scribturis- ^ Hic 
erat edoctus uiam domini- Et feruens spiritu loquebatur et 
docebat diligenter ea quae sunt in ihesu ao 

Sciens tantum baptisma iohannis- ^Hic ergo coepit fidu- 
cialiter agere in synagoga- Quem cum audissent priscilla et 
aquila adsumserunt eum- Et diligentius exposuerunt ei uiam dei 

^ Cum autem uellet ire achaiam- Exhortati fratres scribse- 
runt discipulis ut susciperent eum ,5 

Qui cum uenissent contulit multum his qui crediderunt- 

c. XVIII, 12-27. 



c Ll-Ln.] ACTUUM APOSTOLORUH. 377 

^ Uehementer enim iadaeos reuincebat publice* Ostendens per 
scrib turas esse christum ihesum* ^^*'Factum est autem cum 
apollo esset corinthi- Et paulus peragratis superioribus par- 
tibus ueniret ephesum< Et inueniret quosdam discipulos 'dixit- 

6 que ad eos» Si spiritum sanctum accepistis credentes« At illi 
ad eum- Sed neque si spiritus sanctus est audiuimus- 'Dle 
uero ait« In quo ergo baptizati estis 

Qui dixerunt in iohannis baptismate- * Dixit autem paulus- 
lohannes baptizauit baptismum paenitentiae populum- Dicens 

10 in eum qui uenturus esset- Post Jpsum ut crederent 

Hoc est in ihesum* ^His auditis baptizati sunt in nomine 
domini ihesu- *Et cum inposuisset iilis manus paulus- Uenit 
spiritus sanctus super eos- Et loquebantur linguis et prophe- 
tabant- '' Erant autem omnes uiri fere XII- ^ Introgressus autem 

» synagogam cum fiducia loquebatur per tres menses- Disputans 
et suadens de regno dei« 'Cum autem quidam indurarentur et 
et non crederent maledicentes uiae corâm multitudine» Disce- 
dens ab eis segregauit discipulos cottidie disputans iu scola 
tyranni 

20 ^'Hoc autem factum est per biennium* Ita ut omnes qui 
habitabant in asia audireut uerbum domini- " Uirtutesque non 
quaslibet dens faciebat per manus pauli- ''Ita ut etiam super 
languidos deferrentur a corpore eius sudaria uel semicinctia- 
Et recedebant ab eis languores- Et spiritus nequam egredie- 

ssbantur 

LII- ^'Temtauerunt autem quidam et de circum- 
euntibus iudaeis exorcistis- Inuocare super eos qui habebant 
spiritus malos nomen domini ihesu- Dicentes adiuro uos per 
ihesum quem paulus praedicat- '^ Erant autem quidam scheuae 

soiudaei principis sacerdotum VII fiii* Qui hoc faciebant- '^Respondit 
autem spiritus nequam dixit eis- Ihesum noui et paulum scio- 
uos autem qui estis- '^Et insiliens homo in eos in quo erat 
daemonium pessimum et dominatus amborum inualuit contra 
eos- Ita ut nudi et uulnerati effugerent de domo illa- 

36 " Hoc autem notum factum est omnibus iudaeis atque gen- 
tilibus qui habitabant ephesi- Et accidit timor super omnes illos 

c. XVIU, 28 ~ XIX, 17. 



378 ACTUUM APOSTOLORUM. [c. Ln-LOL 

Et magnificabatur nomen domini ihesa* ^^Multique cre- 
dentium ueniebant confitentes et adountiantes actas saos* 
^^Multi autem ex bis qui fuerant coriosa sectati* Contalerant 
libros et coinbaserant coram omnibus- 

Et compatatis praetiis illorom* Inuenerunt pecnniam de- s 
nariorum quinquaginta inilium 

'^Ita fortiter . uerbum dei crescebat et confirmabator* "His 
autem expletis posuit paulus in spiritu transita machedonia 
et achaia ire hierosolymis* Dicens quoniam postquam fuero ibi 
oportet me et romam uidere. to 

*^ Mittens autem et macbedoniam- Duos ex ministrantibus 
sibi timotheum et erastum- Ipse remansit ad tempus in asia» 

LIII- *'Factum est autem in illo tempore torbatio 
non minima de uia domini- ^^Demetrius enim quidam nomine« 
argentarius u 

Faciens aedes argenteas dianae* Praestabat artifidbns non 
modicum quaestum- ^Quos conuocans et eos qui huiusmodi 
erant opifices dixit* Uiri scitis quia de boc artificio* adquisitio est 
nobis- ^*Et uidetis et auditis quia non solum ephesi sed et paene 
totius asiae- Paulus bic suadens auertit mulţam turbam dicens- m 

Quoniam non sunt dii qui manibus fiunt- ''Non solum 
autem haec periditabitur nobis pars in redargutionem uenire 
Sed et magnae deae dianae templum in nihilum reputabitur- 
Sed et destrui indpiet maiestas eius quam tota asia et orbis 
colit* "^His auditis repleti sunt ira- Et exdamauerunt dicentesss 
magna diana epbesiorum 

^£t inpleta est ciuitas confusione- Et impetum fecemnt 
uno animo in theatrum* Rapto gaio et aristharco macbedonibos 
comitibus pauli- '^ Paulo autem uolente intrare in populum non 
permiserunt disdpuli- '* Quidam autem et de asiae prindpibus m 
qui erant amid eius- 

Miserunt ad eum rogantes ne se daret in theatrum 

'^Alii autem aliud damabant 

Erat enim ecdesia confusa- Et plures nesdebant qua ex 
causa conuenissent- ""De turba autem detraxerunt alexandrum-a^ 
propellentibus eum iudaeis 

c. XIX, 17-33. 





c Lin-Lnn.] actuum apostoloruh. 379 

Alexander ergo mânu silentio postulato uolebat rationem 
reddere populo* '^Quem ut cognouerunt iudaeum esse 

Uox facta est una omnium quasi per horas daas clamaţi- 
tium- Magna diana ephesiorum- ^ Et cum sedasset scriba turbas 
» dixit- Uiri ephesii- 

Qais enim est hominum qui nesciat ephesioram ciuitatem 
cultricem esse magnae dianae 

louisque proUs- '^Gum ergo his contradici non possit 
oportet uos sedatos esse et nihil temere agere- "^Adduxistis 
10 enim homines istos neque sacrilegos neque blasphemantes 
deam uestram* 

"^Quod si demetrius et qoi cum eo sunt artifices 
Habent aduersum aliquem causam- Conuentus forenses 
aguntur- 
is Et pro consnlibus sunt accusent inuicem« ^ Si quid autem 
alterius rei queritis- In legitima ecclesia poterit absolni 

^Nam et periclitamur argui seditionis hodiemae- Cum 
nullus obnoxius sit de quo possimus reddere rationem con- 
cursus istius' Et cum haec dixisset dimisit ecdesiam» 
so Lim* ^*^Postquam autem cessauit tnmultus* Uocatis 
panltts disdpulis- Exhortatus est eos- Ualedixit et profectus 
est ut iret machedoniam 

'Cum autem perambulasset partes iUas* Et exhortatus 
eos fcusset multo sermone* Uenit ad graeciam- ' Ubi cum fuisset 
tsmenses tres- Factae sunt illi insidiae a iudaeis nauigaturo in 
syriam 

Habuitque consilium ut reuerteretur per machedoniam- 
^Comitatus est autem eum sopater pyri beroensis* Thessaloni- 
censium uero aristharcus et secundus et gaius derbeus et 
90 timotheus* 

Asiani uero thycicus et trofimus- ^ Hic cum praecessissent 
sustinuerunt nos troadae- ^Nos uero nauigauimus post dies 
azimorum a philippis* 

Et uenimus ad eos troadem in diebus quinque- Ubi de- 
3&morati sumus diebus septem 

''Una autem sabbati cum conuenissemus ad frangendum 

c. XIX, 8S — XX, 7. 



380 ACTUUM APOSTOLORUH. [c LHO-LT. 

panem- Paulas disputabat eis profecturas in crastinum- Pro- 
traxitque sermonem usque in mediam noctem- ^Erant antem 
lampades copiosae in cenaculo- Ubi eramus congregati- *Sedens 
autem quidam adnlescens nomine eutycus super fenestra- Cum 
mergeretur somno graui disputante paulo prolixios s 

Dnctus somno cecidit de tertio cenaculo deorsum 
Et sublatus est mortuus 

^^Ad quem cum descendisset paulus incubuit super eum 
et complexus dixit- Noii turbări 

Anima enim ipsius in eo est » 

^'Ascendens autem frangensque panem et gustans 
Satisque adlocutus usque in lucem sic profectus est 
^'Adduxerunt autem puerum uiuentem et consolaţi sunt 
non minime 

^^Nos autem ascendentes nauem nauigauimus in asson>i& 
înde suscepturi paulum* Sic enim disposuerat ipse per terram 
iter facturus 

LV- '^Cum autem conuenisset nos in asson- Adsumto eo 
uenimus mytilene 

^^Et inde nauigantes sequenti die uenimus contra chium» 
Et alia die appiicuimus samum* Et sequenti die uenimus 
miletum- ^' Proposuerat enim paulus transnauigare ephesum 

Ne qua mora illi fieret in asia- Festinabat enim si possibile 
sibi esset ut diem pentecosten faceret hierosolymis' "A nuleto 
autem mittens ephesum- Uocauit maiores natu ecclesiae« ^^Qui» 
cum uenissent ad eum et simul essent dixit eis* 

Uos scitis a prima die qua ingressus sum in asiam 
Qualiter uobiscum per omne tempus fîierim ^'seruiens 
domino cum omni humilitate- Et lacrimis et temtationibus quae 
mihi acciderunt ex insidiis iudaeorum » 

^Quomodo nihil subtraxerim utilium* Quominus adnuntiarem 
uobis et docerem uos publice et per domos- '^ Testificans iudaeis 
atque gentilibus in deum paenitentiam et fidem in dominum 
nostrum ihesum christum* ^Et nune ecce alligatus ego spiritu 
nado in hierusalcm- Quae in ea euentura sint mihi ignoraos*» 
^Nisi quod spiritus sanctus per omnes ciuitates protestatur 

c. XX, 7—23. 



c. LV-lVLl ACTUUK APOSTOLORUH. 381 

mihi dicens* Quoniam uincula et tribulâtiones meae manent- 
'^Sed nihil horam uereor- Nec facio animam praetiosiorem 
qnam me- Dammodo consummem cursum meam- Et ministerium 
quod accepi a domino ihesu* Testificari euangelinm gratiae dei 

5 '^Et nune ecce ego scio qnia amplius non uidebitis faciem 

meam* Uos omnes per qnos transiui praedicans regnum dei 

^Quapropter contestor uos hodierna die- Quia mundus 

sum a sanguine omnium- '^Non enim subterfugi quominus ad- 

nuntiarem omne consilium dei uobis* ^Adtendite uobis et uni- 

louerso greci in quo uos spiritus sanctus posuit episcopos- 
Regere ecclesiam dei quam adquisiuit sanguine suo- ^'Ego scio 
quoniam intrabunt post discessionem meam lupi rapaces in 
uos non parcentes graegi- ^Et ex uobis ipsis exsurgent uiri 
loquentes peruersa ut abducant discipulos post se- ''Propter 

isquot uigilate memoriam retinentes- Quoniam per triennium 
nocte et die non cessaui cum lacrimis monens unumquemque 
uestrum* *£t nune commendo uos deo et uerbo gratiae ipsius* 
Quia potens est aedificare et dare hereditatem in sanctificatis 
omnibus* ''Argentum aut aurum aut uestem nullius concupiui 

9o**ipsi scitis- Quoniam ad ea quae mihi opus erant et his qui 
mecum sunt ministrauerunt manus istae* 

'^Omnia ostendi uobis quoniam sic laborantes oportet 
suscipere infirmos 

Ac meminisse uerbi domini ihesu quoniam ipse dixit* Beatius 

s^est magis dare quam accipere- ^Et cum haec dixisset* Positis 
genibus suiş cum omnibus iUis orauit* '^agnus autem fletus factus 
est omnium- Et procnmbentes super coUum pauli osculabantur 
eum* '^Dolentes maxime in uerbo quod dixerat- Quoniam amplius 
faciem eius non essent uisuri- Et deducebant eum ad nauem 

to LYL '^«^Cum autem factum esset ut nauigaremus* 
Abstracţi ab eis recto cnrsu uenimns choum- Et sequenti die 
rhodum- et inde pătarăm* ' Et cum inuenissemus nauem trans- 
fretantem in phenicem* Ascendentes nauigauimus* 'Cum par- 
uissemus autem cyprum 

M Et relinquentes eam ad sinistram nauigauimus in syriam 
et uenimus tyrum' Ibi enim nauis erat expositura onus* 

c. XX, 23 •- XXI, 3. 



I» 

I 



382 AGTUUH APOSTOLORim. [c LVI^VOI. 

^Inuentis autem discipolis mansimus ibi diebus septem- 
Qui paulo dicebant per spiritum ne ascenderet hierosolymam 

*Et expletis diebus profecti ibamus dedncentibos nos 
omnibus cum uxoribus et filiis usque foras ciuitatem- Et positis 
genibus iu litore orauimus- 'Et cum uale fecissemus inuicem & 
ascendimus in nauem 

mi autem redierunt in sua 

^Kos uero nauigatione explicata a tyro descendimus 
ptolomaida- Et salutatis fratribus mansimus die una apud illos 

'Alia autem die profecti uenimus caesaream- Et intrantes » 
domum phUippi euangelistae qui erat unus de septem 

Mansimus apud eum- 'Huic autem erant filiae quattuor 
uirgines prophetanteş* 

LVII- ^^Et cum moraremur per dies aliquot- Super- 
uenit quidam a iudaea propheta nomine agabus * u 

"is cum uenisset ad nos 

tulit zonam pauli et alligans sibi pedes et manus dixit- 
haec dicit spiritus sanctus 

Uirum cuius est zona haec sic alUgabunt in hiernsalem 
iudaei* Et tradent in manus gentium- '^Quod cum audissemusM 
rogabamus nos et qui loci illius erant ne ascenderet hieroso- 
lymam* ^'Tunc respondit paulus et dixit- Quid facitis flentes 
et affligentes cor meum- Ego enim non solum ailigari sed et 
mori in hierusalem paratus sum propter nomen domini ihesu* 
^^Et cum ei suadere non possemus quieuimus dicentes domini ts 
uoluntas fiat- 

LYin* "Post dies autem istos praeparati ascendamus 
hierusalem* ^'Uenerunt autem et ex discipulis a caesarea 
nobiscum* adducentes apud quem hospitaremur- nasonem qnen- 
dam cyprium antiquum discipulum- m 

^^Et cum uenissemus hierosolymam libenter excepenmt 
nos fratres» 

^'Sequenti autem die introibat paulus nobiscum ad iacobum* 
Omnesque coUecti sunt seniores* 

^^Quos cum salutasset* narrâbat per singula quae fecisset» 
dens in gentibus per ministerium ipsius* 

c. XXI, 4-19. 





c. LVIU-LVIIIL] ACTUUH APOSTOLORUM. 383 

^^At iUi cam audissent magnificabant denm- Dixenintque 
ei- uides frater quot milia siut in indaeis qui crediderunt* Et 
omnes aemulatores sunt legis* '^Audierunt autem de te- quia 
discessionem doceas a mose- Eoram qui per gentes sunt iu- 

h daeorum- Dicens non debere eos circumcidere filios suos* neque 
secundum consuetudinem ingredi* ^Quid ergo est* 

Utique oportet conuenire multitudinem« Audient enim te 
superuenisse- **Hoc ergo fac quod tibi dicimus- Sunt nobis 
uiri quattuor uotum habentes super se* '^His adsumtis* sanctifica 

10 te cum illis* Et inpende in illis ut radant capita- Et scient 
omnes quia quae de te audierunt falsa sunt- 

Sed ambulas et ipse custodiens legem* ^De his autem 
qui crediderunt ex gentibus nos scribsimus iudicantes- Ut ab- 
stineant se ab idolis immolato et sanguine suffocato et for- 

isnicatione* 

LVini- '^Tunc paulus adsumtis uiris postera die puri- 
ficatus cum illis intrauit in templum- Aduuntians expletionem 
dierum purificationis- Donec offeretur pro unoquoque eorum 
oblatio- '^Dum autem septem dies consummarentur hi qui de 

so asia erant iudaei- Cum uidissent eum in templo- Concitauerunt 
omnem populum et iniecerunt ei manus* '^Clamantes uiri 
israhelitae adiuuate* hic est homo qui aduersus populum et 
legem et locum hune omnem ubique docens- Insuper et gentiles 
induxit in templum et uiolauit sanctum locum istnm- 

16 *Uiderant enim trophimum ephesium in ciuitate cum 
ipso- Quem aestimauerunt quoniam in templum introduxisset 
paulus* ^Commotaque est ciuitas tota et facta est concursio 
populi 

Et adpraehendentes paulum trahebant extra templum et 

to statim clausae sunt ianuae- " Quaerentibus autem eum occidere» 
Nuntiatum est tribune cohortis quia tota confunditur hierusalem* 
''Qui statim adsumptis militibus et centurionibus decucurrit 
ad illos- Qui cum uidissent tribunum et milites cessauerunt 
percutere paulum- ^ Tune accedens tribunus adpraehendit eum 

ft&et iussit alligari catenis duabus 

Et interrogabat quis esset et quid fecisset* 

c. XXI, 20-33. 



384 ACTUUM APOSTOLOROl. [c LVIIH-LX. 

^ Alii autem aliad clamabant in turba*. Et cum non posset 
certum cognoscere prae tumul tu 

lussit duci eum in castra 

'^Et cum uenisset ad gradus contigit ut portaretur a 
militibus propter uim populi- "^Sequebatur enim multitudo » 
populi damans toUe eum 

''Et cum coepisset induci in castra paulus dicit tribuno- 
Si licet mihi loqui aliquid ad te* Qui dixit graece nosti- "Nonne 
tu es aegyptius qui ante hos dies tumultum condtasti- Et 
eduxisti in desertum quattuor milia uirorum sicariorum to 

''Et dixit ad eum paulus 

Ego homo sum quidem iudaeus a tharso cilidae non 
ignotae ciuitatis municeps* Rogo autem te permitte mihi loqui 
ad populum* ^Et cum iile permisisset 

Paulus stans in gradibus adnuit mânu ad plebem ^ » 

Et magno silentio facto adlocutus est hebraea lingua dicens» 

LX* ^^Uiri fratres et patres audite quam ad uos 
nune reddo rationem* ' Cum audissent autem quia hebraea lingua 
loquitur ad illos magis praestiterunt silentium- 'Et dixit ego 
sum uir iudaeus » 

Natus tharso dliciae* 

Nutritus autem in ista ciuitate* Secus pedes gamalihel* 
Eruditus iuxta ueritatem patemae legis* Aemulator legis sicut 
et uos omnes estis hodie* ^ Qui hanc uiam persecutus sum usque 
ad mortem* Alligans et tradens in custodias uiros ac mulieres- ts 

'Sicut pnnceps sacerdotum mihi testimonium reddit* Et 
omnes maiores natu* A quibus epistulas accipiens ad fratres 
damascum pergebam 

Ut adducerem inde uinctos in hiemsalem ut punirentur* 
'Factum est autem eunte me et adpropinquante damasco media m 
die* Subito de caelo circumfulsit me lux copiosa* 'Deddens 
in terram audiui uocem dicentem mihi* Saule* sanie* quid me 
persequeris 

'Ego autem respondi qui es domine* Dixitque ad me ego 

sum ihesus nazarenus quem tu persequeris* 'Et qui mecums* 

erant lumen quidem uiderunt* Uocem autem non audiemnt 

c. XXI, 84 — xxn, 9. 





t. U-LXL] ACTUUl APOSTOLORUM. 385 

eins qui loquebatHr meeom* ^®Et dixi qnid fadam domine- 
Dominus autem dixit ad me* Surgens uade damascum et «ibi 
tibi dicetur de omnihus quae oporteat te facere 

"Et emu non niderem prae claritate luminiş illius 
i Ad mauum deductus a comitibus ueni damascum 

LXI- ^^Annanias autem q u i d a m uir secundum legem 
testimonium habens ab omnibus habitantibus iudaeis 

"Ueniens ad me et adstans dixit mihi* Saule frater 
respice* Et ego eadem hora respexi in eum* ^^At iile dixi^ 
10 Deus patrum nostrorum praeordinauit te ut cognosceres 
uduntatem eius* Et uideres iustum et audires uocem ex ore 
eius- "Quia eris testis illius ad omnes homines eorum quae 
uidisti et audisti* '' Et nune quid moraris- Exsurge et baptizare 
et ,ablue peccata tua inuocato nomine ipsius* ^^Factum est 
15 autem reuertenti mihi in hierusalem et oranti in temple* Fieri 
me in stupore mentis 

'^Et uidere iUum dicentem mihi* Festina et exi uelociter 
ex hierusalem 

Quoniam non redpiunt testimonium tuum de me- ^'Ego 
to dixi domine ipsi sciunt quia ego eram condudens in carcerem 
et cedens per synagogas eos qui credebant in te 
^Et cum funderent sanguinem stephani testis tui 
Ego stabam et consentiebam et custodiebam uestimenta 
interfidentium iUum* '^Et dixit ad me uade quoniam ego ad 
s^nationes longe mittam te* "Audiebant autem usque ad hoc 
uerbum* 

Et leuauerunt uocem suam dicentes* Toile de terra eius- 
modi* Non enim fas est eum uiuere 

** Uodferantibus autem eis et proicientibus uestimenta sua- 
10 Et puluerem iactantibus in aerem 

^lussit tribunus indud eum in castra* Et flagellis caedi 
et torqueri eum 

Ut sdret propter quam causam sîc adclamassent ei* '^Et 
cum adstrinxissent eum loris* Dixit adstanti sibi centurioni 
tspaulus* Si hominem romanam et indemnatum licet uobis 
flageUare 

0. XXn, 9—25. 

25 



386 ACTUUH APOSTOLORUM. {t. LXMJUI. 

'^Quo audito centario accessit ad tribannm et nontiauit 
dicens* Quid actorus es- Hic enim homo dais romanas est- 
'^Accedens autem tribunas dixit ilii- Dic mihi ta romanas es- 
At iile dixit etiam- ^ £t respondit tribonas- Ego multa samma 
ciuitatem hanc consecutus sum* Et paalas ait ego aatem et » 
nattts sum* ^Protinus ergo discesserunt ab illo qui eam tor- 
turi erant* 

Tribunas quoque timuit postquam resciuit quia ciais romanas 
esse^ Et quia ligasset eum* ^Postera autem die uolens sdre 
diligentius qua ex causa accusaretur a iudaeis soluit eam* Etio 
iussit sacerdotes conuenire et omne condlium* £t producens 
paulum statuit inter illos» 

LXII- ^'4ntendens autem c o n dlium paulus ait* Uiri 
fratres* Ego omni conscientia bona conuersatus sum ante 4^am 
nsque in hodiemum diem » 

'Princeps autem sacerdotum ananias praecepit adstantibus 
sibi percutere os eius* 'Tune paulus ad eum dixit* 

Percutiet te deus paries dealbate- Et tu sedens iudicas 
me secundum legem* Et contra legem jubes me percuti 

^Et qui astabant dixerunt summum sacerdotem dei male-» 
didS" ^ Dixit autem paulus* Nesdebam fratres quia princeps 
est sacerdotum* Scriptum est enim* Prindpem populi tui non 
maledices* 'Sdens autem paulus quia una pars esset saddu- 
caeorum et altera pharisaeorum 

Exdamauit in concilio » 

Uiri fratres- Ego pharisaeus sum filius pharisaeorum* De 
spe et resurrectione mortuorum ego iudicor* ^Et cum haec 
dixisset facta est dissensio inter pharisaeos et sadducaeos* 

£t soluta est moltitudo 

^Sadducei enim dicunt non esse resurrectionem » 

Neque angelum neque spiritum 

Pharisaei autem utrumque confitentur* * Factus est aatem 
damor magnus* Et exsurgentes quidam pharisaeorum pugna- 
bant dicţntes 

Nihil mali inuenimus in homine isto* Quid si spiritns Io-» 

cutus est ei aut angelus 

c XXII, 26 — xxin, 9. 



e. LXII-LXnn.] ACÎOni apostoloruil 387 

^^£t cum magna dissensio facta esset* Timens tribnnas 
ne discerperetur paulns ab ipsis* lassit milites descendere et 
rapere eum de medio eomm ac deducere eum in castra* " Se- 
quenti autem nocte adsistens ei dominos ait constans esto 
6 Sicut enim testificatus es de me hierusalem 
Sic te oportet romae testificari 

LXTTT' ''Facta autem die- Collegenmt quidam ex 
iudaeis et deuouerunt se dicentes* Neque manducaturos neqne 
bibituros donec occiderent paulum* ^'Erant autem plus quam 
10 XL qui hanc coniurationem feceraat 

'^Qui accesserunt ad prindpes sacerdotum et seniores et 

dixerunt* Deuotione deuouimus nos nibil gustaturos donec ocd* 

damns paulum- 

. "Nune ergo uos notum fadte tribune cum consilio- Ut 

»producant ilium ad uos- Tamquam aliquid certius cognituri 

de eo 

Nos uw o priusquam adpropriet paraţi sumus interficere 
illum* 

^'Quod cum audisset filius sororis pauli insidias 
80 Uenit et intrauit in castra nuntiauitque paulo* 

"Uocans autem paulus ad se unum ex centurionibus ait- 
Adulescentem hune perduc ad tribunum 

Habet enim aliquid indicare ilU* "£t iile quidem adsomens 
eum duxit ad tribunum et ait* Uinctus paulus uocans rogauit 
«me* Hune adulescentem perducere ad te 
Habens aliquid loqui tibi 
''Adpraehendens autem tribunus manum illius 
Secessit cum eo seorsnm et interrogauit illum 
Quid est quod habes indicare mihi- ^nie autem dixit- 
aoludaeis conuenit rogare te* Ut crastina die paulum producas 
in condlium* Quasi aliquid certius inquiaitttri sint de illo* 
''Tu uero ne credideris illis* Insidiantur enim ei ex eis uiri 
amplius XL* Qui se deuouerunt non mandncare neque bibere 
donec interfidant eum 
u Et nune paraţi sunt expectantes promissum tuum 

LXniI* ''Tribunus igitur dimisit adulescentem* Prae- 

c. xzm. 10-2SI 

26* 



388 ACTUUH APOSTOLOmnf. Ic. Lxnn-uvL 

dpiens ne cui loqueretor quoniam haec nota sibi fecisset* ^ £t 
nocatis dnobus centorionibus dixit illis- Parate milites dacentos 
ut eant usque caesaream- Et aequites septuaginta 

Et landarios ducentos 

A tertia hora noctis ^iumenta praeparate- Ut inponentes » 
paulum eum perducerent ad felicem praesidem* "Scribens ei 
epistulam continentem haec* ^Claudius lysias optimo praesidi 
feliei salutem* ^Uirum hune conpraehensum a iudaeis- Et in- 
dpientem interfici ab eis* 

Superueniens cum exercitu eripui- Et cognito quiaroma-io 

nus est 

'^Uolensque scire causam quam obiciebant illi- 

Deduxi eum in concilium eorum* ''Quem inueni accusari 
de quaestionibus legis ipsorum- Nihil uero dignum morte aut 
ninculis habentem crimen* ^Et cum mihi perlatum esset de» 
insidiis quas parauerunt ei* 

Misi ad te denuntians et accusatoribus ut dicant apud te» 

LXV- "milites ergo secundum praeceptum sibi- Ad- 
sumentes paulum duxerunt per noctem in antipatridem- ''Et 
postera die dimissls equitibus ut irent cum eo reuersi suntto 
ad castra- ^Qui cum uenissent caesaream et tradidissent 
epistulam praesidi- Statuerunt ante illum et paulum- '^Cum 
legisset autem et interrogasset de qua prouincia esset- Et 
cognoscens quia de cilicia- ^ Audiam te inquit cum accusatores 
uenerint- lussitque in praetorio herodis custodiri eum» » 

LXVI- **'^Post quinque autem dies- Descendit princeps 
sacerdotum annanias cum senioribns quibusdam et tertuUo 
quodam oratore- Qui adierunt praesidem aduersus paulum- 
*Et citato paulo coepit accusare tertullus dicens- 'Cum in 
multa pace agamus per te s» 

Et multa corrigantur per tuam prudentiam- Semper et 
ubique suscipimus optime felix cum omni gratiarum actione- 
*Ne diutius autem protraham oro ut breuiter audias nos pro 
tua clementia 

'Inuenimus hune hominem pestiferum et condtantem se-ts 

ditiones omnibus iudaeis in uniuerso orbe 

c. xxni, 22 — xxnr, 6. 



.t 






c LXVl-LXVIIL] ACTUUX APOSTOLORUII. 389 

Et anctorem seditionis sectae nazarenoram 

* Qoi etiam templum oiolare conatus est quem adpraehen- 
dimus* ^ A qao poteris ipse iadicans de omnibus istis cognoscere 
d^quibus nos accusamus eom 
» ' Adiecenint autem et iudaei dicentes haec ista se habere* 

LXVII- ^^Respondens autem panlus adnuente sibi prae- 
side dicere- Ex moltis annis esse iudicem genţi huio sciens 
bono animo pro me satisfaciam 

^^Potes enim cognoscere quia non sunt plus dies mihi 
loquam duodedm ex quo ascendi adorare in hiemsalem* ^'Et 
neque.in templo inuenernnt me cum aliquo disputantem* Aut 
concursum facientem turbae- Neque in synagogis neque in 
ciuitate- ^^ Neque probare possunt tibi de quibus nune accusant 
me- ^^Confiteor autem hoc tibi* Quod secundum sectam quam 
16 dicuut heresim* Sic seruio patri deo meo credens omnibus quae 
in lege et prophetis scribta sunt 

^^ Spem habens in deum quam et hi ipsi expectant resur- 
rectionem fuţuram iustorum et iniquorum 

^* In hoc et ipse studeo sine offendiculo conscientiam habere 
soad deum et ad homines semper- ^^Post annos autem plures 
elemosynas facturus in gentem meam ueni et oblationes et 
uota* ^In quibus inuenernnt me purifîcatum in templo non 
cum turba neque cum tumultu- ^' Quidam autem ex asia iudaei 
quos oportebat apud te praesto esse 
95 Et accusarent si quid haberent aduersum me* '^ Aut hi ipsi 
dicant si quid inuenernnt in me iniquitatis cum stem in condlio 

^'Nisi de una ac solununodo uoce qua clamaui inter eos 
stans* Quoniam de resurrectione mortuomm %o iudicor hodie 
a uobis» 
ao LXVnL ^Distulit autem illos felix* Certissime sciens 
de ui dicens- Cum tribunus lysias descendent audiam uos* 
"lussitque centurioni custodire eum et habere requiem 

Nec quemquam prohibere de suiş ministrare ei 

'^Post aliquot autem dies 
u Ueniens felix cum drusilla uxore sua quae erai iudaea* 
Uocauit paulum et audiuit ab eo fidem quae est in ihesu 

c. XXIV, 6-24. 



390 ACTUUII APOSTOLORUI. [a LXVIIL 

christo- ^Dispntante aatem illo de iastitia et castitate et de 
iadicio fatoro- Timefactas felix respondit 

Qaod nune attinet uade 

Tempore autem oportuno accersiam te* ^ Simul et sper^ 
qtua pecania ei daretur a paalo» % 

Propter quod et frequenter accersiens eum loquebatur 
cam eo* "Biennio autem expleto* Accepit saccessorem felix 
porciam festum- Uolens autem gratiam praestare iudaeis felix 
reliquit paulum uinctum* '^'^Festus ergo cum uenisset iu pro- 
uinciam- Post triduum ascendit hierosolymam a caesarea*M 
* AudieruQtque eum principes sacerdotum et primi iudaeomm 
aduersus paulum 

Et rogabant eum 'postulantes gratiam aduersus eum 

Ut iuberet perduci eum in hierusalem* Insidias tendeutes 
ut eum interficerent in uia* ^Festus autem respondit seruariit 
paulum in caesarea* 

Se autem maturius profecturum- *Qui ei^o în uobis ait 
potentes sunt* Descendentes simul si quod est in uiro crimen 
accusent eum* ^Demoratus autem inter eos dies non amplius 
octo aut decem descendit caesaream* m 

Et altera die sedit pro tribunali* Et iussit paulum addud* 
^Qui cum perductus esset* Oircumsteterunt eum qui ab hiero- 
solyma descenderant iudaei* Multas et graues causas obicientes 
quas non poterant probare* Paulo autem rationem reddente* 
Quouiam neque in lege iudaeomm neque in templo neque in» 
caesare quicquam peccaui* 'Festus autem uolens iudaeis gratiam 
praestare* 

Respondens paulo dixit 

Uis hierosolymam ascendere* Et ibi de bis indicări apud 
me* '^ Dixit autem paulus ad tribunal caesaris* sto ibi me» 
oportet indicări* Iudaeis non nocui sicut tu melius nosti* *'Si 
enim nocui aut indignum morte aliquid feci non recuso mori 

Si uero nihil est eorum quae hi accusant me* 

Nemo potest mc illis donare caesarem appello 

"Tune festtts consilio locutus respondit* Caesarem appel-u 
lasti ad caesarem ibis* 

e. XXIV, 24 - XXV, 12. 




^\^ 



c LX vini.] ACTUUM APOSTOLORUH; 391 

LXVniI- ^'Et cum dies aliqaot transacti essent- Agrippa 
rex et bernice descendenmt caesaream ad salutandum festam 

^^Et cum dies plures ibi demorarentur- Festus regi indi- 
cauit de paulo diceiţs- Uir quidam est derelictus a felice 
ft uinctus- ^^ De quo cum essem hierosolymis* Adierunt me prin- 
dpes sacerdotum et seniores iudaeomm 

Postulantes aduersus illum damnationem* ^^Ad quod re* 
spondi quia non est consuetudo romanis donare aliquem hominem 

Priusquam is qui accusatur praesentes habeat accusatores* 
loLocumque defendendi accipiat ad abluenda crimina- ^^Cum 
ergo huo conuenissent 

Sine ulla dilatione sequenti die sedens pro tribunali iussit 
addttci uirum 

^^De quo cum stetissent accusatores- NuUam causam de- 
iftferebant de quibus ego suspicabar malum- ^' Quaestiones uero 
quasdam de sua superstitione habebant aduersus eum* Et de 
quodam ihesu defuncte quem adfirmabat paulus uiuere- 

^'Haesitans autem ego de huiusmodi quaestione dicebam- 
Si uellet ire hierosolymam et ibi indicări de istis* ''Paulo 
90 autem appellante ut semaretur augusti cognitioni- lussi seruari 
eum donec mittam eum ad caesarem* ''Agrippa autem ad 
festum uolebam et ipse hominem audire* Cras inquit audies 
eum* "Altera autem die cum uenisset agrippa et bernice cum 
multa ambitione* Et introissent in auditorium cum tribunis et 
^uiris principalibus duitatis 

lubente festo adductus est paulus* '^Et dixit festus* Agrippa 
rex et omnes qui simul adestis nobiscum uiri* Uidetis hune de 
quo omnis multitudo iudaeomm interpellauit me hierosolymis 
petens* Et hic damantes non oportere eum uiuere amplius* 
ao ''Ego uero comperi nihil- dignum eum morte admisisse* 
Ipso autem hoc appellante ad augustum iudicaui mittere 

''De quo quid certum scrlbam domino non habeo» 

Propter quod produxi eum ad uos et maxime ad te rex 
agrippa* Ut interrogatione facta habeam quid scribam* '^Sine 
»ratione enim mihi uidetur mittere uinctum et causas dus non 
Mgnificare 

c XXV, 13*27. 



392 ACTUUM APOSTOLORUM. [c. LXVIin-LX)L 

^^Agrippa uero ad panlum- ait* Permittetur tibi loqui 
pro temet ipso 

LXX- Tune paulus extenta mânu coepit rationem 
reddere* 'De omnibus quibus accusor ţ iudaeis rex agrippa- 
Aestimo me beatum a te cum sim defensurus me hodie* 'Maxime » 
et te sciente omnia quae apud iudaeos sunt Consuetndines et 
quaestiones- Propter quod obsecro patienter me audias- ^Et 
quidem uitam meam a iuuentute quae ab initio fuit in gente mea 

Hierosolymis nouerunt omnes iudaei* * Praescientes me 
ab initio io 

Si uelint testimonium perhibere* Quoniam secundam cer* 
tissimam sectam nostrae religionis uîxi pharisaeus» 

^Et nune in spe quae ad patres nostros repromissionis 
facta est- a deo* sto iudicio subiectus* ''In qua duodedm tribus 
nostrae nocte ac die seruientes sperant deuenire- De qua spe» 
accusor a iudaeis rex- ^Quid incredibile iudicatur apud uos 
si deus mortuos suscitat- ^Et ego quidem existimaueram me 
aduersus nomen ihesu nazareni debere multa contraria agere 

"Quod et fecî hierosolymis 

Et multos sanctorum ego in carceribus incluşi* A princi-so 
pibus sacerdotum potestate accepta- Et cum occiderentur detuli 
sententiam* ^' Et per omnes synagogas frequenter puniens eos 
compellebam blasphemare- Et amplius insaniens in eos perse^ 
quebar usque in exteras ciuitates» ^*In quibus dum irem 
damascum cum potestate et permissu prindpum sacerdotum-» 
"Die media in uia uidî rex dţ caelo supra splendorem solis 
circumfulsisse me lumen 

Et eos qui simul mecum erant* ^^ Omnesque nos cum de- * 
cidissemus in terra- Audiui uocem loquentem mihi hebraica 
lingua- Saule saule quid me persequeris m 

Durum est tibi contra stimulum calcitrare» 

"Ego autem dixi- quis es- domine 

dominus autem dixit Ego sum ihesus quem tu persequeris- 
"Sed exsurge et sta super pedes tuos 

Ad hoc enim apparui tibi ut constituam te ministrum-ss 
Et testem eorum quae uidisti- Et eorum quibus apparebo tibi 

c XXVI, 1-16. 



c LXX-LXXII.] ACTUUlf APOSTOLORUI. 393 

^^ eripiens te de popolo et de gentibas- In qaas ego nune mitto 
te ^^aperire ocalos eoram* Ut conuertantnr a tenebris ad 
Incem- Et de potestate satanae ad deom 

Ut acdpiant remissionem peccatorom* Et sortem inter 
ft sanctos per fidem qaae est in me- ^'Unde rex agrippa non 
fui incredolus caelestis uisionis* ^Sed his qui sunt damasd 
primnm et in hierosolymis et in omni regione iudeae» Et gen- 
tibus adnuntiabam- nt paenitentiam agerent 
Et connerterentor ad denm 
10 Digna paenitentiae opera facientes* '^Hac ex caosa me 
iudaei corn essem in templo conpraehensom temtabant inter- 
ficere* ''Anxilio autem adiutas dei usqne in hodiemom diem- 
Sto testificans minori atqne maiori nihil extra dicens 

Qnam ea qoae prophetae snnt locnti fîitura esse et moses* 
»^Si passibilis christas* Si primas ex resurrectione mortnorum* 
Lnmen adnnntiatnrus est populo et gentibns» 

LXXI* ^haec loqnente eo et rationem reddentem 
Festos magna uoce dixit insanis panie 
Mnltae te litterae ad insaniam conuertont 
so *^At panlos non insanio inqnit optime feste 

Sed neritatis et sobrietatis uerba doquor- ^Sdt enim de 
his rex ad qnem et constanter loqnor* 

Latere enim eum nihil horom arbitror neqne enim in 

angnlo qnicqaam homm gestum est- ^ Credis rex agrippa pro- 

sftphetis sdo quia credis* ^Agrippa autem ad panlum in modico 

suades me christianum fieri- ''Et paulus opto apud deum et 

in modico et in magno- Non tantum te sed omnes eos qui 

audiunt hodie fieri tales qnalis et ego sum exceptis uinculis 

his- '^Et surrexit rex et praeses et bemice et qui adsidebant 

toeis- '^Qui cum secessissent loquebantur ad inuicem dicentes* 

Quia nihO morte aut uincuUs dignum quid fecit homo iste* 

''Agrippa autem festo dixit- Dimitti poterat homo hic si non 

appellasset caesarem- "' ^ Ut autem iudicatum est eum nauigare 

in italiam- Et tradi paulum cum reliquis custodiis centurioni 

ssnomiue iulio cohortis augustae 

TiXXn- 'Ascendentes autem nauem adrumetinam 

c. XXVI, 17 - XXVU, 3. 



994 ACroUM APOSTOLORUM. [c. LXXIL 

Incipientes nauigare drca asiae loca snstiilimiis 

Perseaerante nobiscum aristharco machedone thessaUo- 
nicense 

'Sequenti autem die deaenimiis sidonem* Homane autem 
tractans iulius paulom* Permisit ad amicos ire et cnram soi » 
agere- ^Et inde cum sostolissemas sabnauigamus (^prum 

Propterea quod essent aentî contrarii* ^£t pela^;^ dliciae 
et pamphiliae naoigantes uenimos lystrae qaae est lydae* 
*Et ibi inaeniens centorio nauem alexandrinam nanigantem in 
italiam transposuit nos in eam- ''Et cum multis diebuB tarde» 
nauigaremus- Et uix deuenissemus contra gnidum prohibente 
nos uento 

Nauigauimus cretae iuxta salmonem* 'Et uix iuxta naoi- 
gantes uenimus in locum quendam qni uocatur boni portus* 
Cui iuxta erat ciuitas thalassa* ^Multo autem tempore peracto-i» 
Et cum iam non esset tuta nauigatio eo quod ieiunium iam 
praeterisset- Consolabatur paulus ^^dicens eis 

Uiri uideo quoniam cum iniuria et multo damno 

Non solum oneris et nauis 

Sed etiam animarum nostrarum incipit esse nauigatio-» 
'* Centurio autem gubematori et nauclerio magis eredebat 

Quam his quae a paulo dicebantur- " Et cum aptus portus 
non esset ad hiemandum- Plurimi statuerunt consilium nauigare 
înde* Si quo modo possent deuenientes phoenice hiemare portum 
cretae* Eespicientem ad africom et ad chorum- ^'Aspirante» 
autem austro* aestimantes propositum se tenere* Cum sustulis- 
sent de asson legebant craetam* '^Non post multum autem 
contra ipsam uentus typhonicus qui uocatur euroaquilo* ^^Cum- 
que abrepta esset nauis et non posset conari in uentum 

Data naue flatibus ferebamur* ^^Insulam autem quandamao 
decurrentes quae uocatur caudam 

Potuimus uix obţinere scafam- '^Qua sublata adiutoriis 
ntebantur 

Accingentes nauem timentes ne in syrtim inciderent Sub- 
misso base sic ferebantur » 

'^Ualide autem nobis tempestate iactatis- Sequenti die 

c xxvn, a-18. 





e. LXXII-LXXIIL] ACTUUH APOSTOLORUI. 395 

iactum feceran& *'£t tertia die sais manibus armamenta nauis 
proiecerunt 

^Neque sole autem neqae sideribns apparentibos per 

plares dies- £t tempestate non exigaa inininente lam ablata 

« erat spes omnis salutis nostrae- *'£t cum multa ieiunatio 

fuisset* Tanc stans paolus in medio eonun dixit* Oportebat 

qnidem* o- uiri audito me non toUere a creta^ 

Lacrique facere iaioriam hanc et iactoram* 

*^£t nune snadeo uobis bono animo esse- Amissio enim 

lonulliuB animae erit ex uobis praeterquam nauis* ^Adstitit 

enim hac nocte angelus dei cuius sum ego et cui deseruio 

^* dicens* Ne timeas paule caesari te oportet assistere- Et ecce 

donauit tibi dens omnes qui nauigant tecum 

'^Propter quod bono animo estote uiri* Credo enim deo 
ismeo quia sic erit quemadmodum dictum est mihi- ''Ininsulam 
autem quandam oportet nos deuenire* 

LXXin* '^Sed postea quam quarta decima nox super- 
nenit* Nauigantibus nobis in adria* Circa mediam noctem 
suspicabantur nautae apparere sibi aliquam regionem 
to "^Qui submittentes inuenerunt passus uiginti 

Et puaillum inde separaţi inuenerunt passus quindedm* 
'^Timentes autem ne in aspera loca incideremus- De puppi 
mittentes anchoras quattuor optabant diem fieri- *^Nautis uero 
quaerentibus fugere de nani 
sft Cum misissent scafam in mare* Sub obtentu quasi inch- 
perent a prora anchoras extendere* 

*^Dixit paulus centurioni et militibus* Nisi hi in naui 
manserint uos salui fieri non potestis 

''Tune absciderunt milites funes scaphae* Et passi sunt 
aoeam excidere* 

" Et cum lux inciperet fieri rogabat paulus omnes sumere 
dbum diceus 

Quarta decima hodie die expectantes* leiuni permanetis 
nihil accipientes* '^Propter quod rogo uos acdpere dbum 
upro salute uestra* Quia nullius uestrum capillus de capite 
peribit 

c XXVII, 18-34. 



896 ACTUUH APOSTOLORUM. [c. LUOI. 

'^Et cum haec dizisset samens panem gratias ^t deo 
in conspecta omninm* 

£t cum fregisset coepit manducare* "'Animaeqaiores facti 
aatem omnes et ipsi adsumsemnt cibam- ''Eramus nero uni- 
uersae animae in nani CCLXXVL "^Et satiati dbo adlenabant & 
nauem iactantes tritticum in mare* "^Cum autem dies factns 
esset terram non agnoscebant* Sinom nero quendam conside- 
rabant habentem litos 

In quem cogitabant si possent eicere nauem* ^Et cum 
ancboras abstulissent committebant se mari* Simul laxantesio 
stricturas gubernaculorum- Et leuato artemone secundum aurae 
flatam tendebant ad litus 

^^Et cum incidissemus in locum bithalassum inpegerunt 
nauem* Et prora quidem fixa manebat immobilis* Puppis uero 
soluebatur a ui maris » 

^Militam autem consilium fuit* Ut custodias ocdderent- 
Ne quis cum enatasset effugeret* 

^Centurio autem uolens seruare paulum prohibuit fieri* 
lussitque eos qui possent natare mittere se primos et euadere 
et ad terram exire » 

^Et ceteros alios in tabulis ferebant* Quosdam super ea 
quae de naui essent* Et sic factum est ut omnes animae 
euaderent ad terram* ^ ^ Et cum euasissemus tune cognouimus 
quia militene insula uocatur- Barbari uero praestabant non 
modicam humanitatem nobis* 'Accensa enim pyra reficiebantis 
nos omnes* Propter imbrem qui imminebat et frigus* *Cum 
congregasset autem paulus 

Sarmentorum aliquantam multitudinem et imposuisset 
super ignem 

Uipera a calore cum processisset inuasit manum eius* ^Ut«d 
uero uiderunt barbari pendentem bestiam in mânu eius ad 
inuicem dicebant* 

Utique homidda est homo hic* Qui cum euaserit de mari 

ultio non sinit uiuere» *Et iile quidem excutiens bestiam in 

ignem nihil mali passus est* * At illi extimabant eum in tumoremss 

conuertendum et subito casurum et mori* Diu autem illis 

c. xxvn, 86 - xxvni, 6. 



c. Lxxni-Lxxim.] actuum apostolorum. 397 

sperantîbiis et oîdentibas nihil mali in eo fieri* Gonuertentes 
se dicebant eum esse deom 

^ In locis antem iilis erant praedia prindpis insnlae nomine 
pnblii- Qni nos snscipiens triduo benigne exhibnit ^Contigit 
ft antem patrem pnblii febribns et dysinteria uezatnm iacere- 
Ad quem panlns intranit • 

Et cnm orasset et inposuisset ei manns salnanit enm* 
* Quo facto et omnes qni in insula habebant infinnitates- Acce- 
debant et cnrabantnr 
to '^Qni etiam mnitis honoribns nos honorauemnt 

Et nanigantibns inposnemnt qnae necessaria erant» 
LXXII II* ^^Post menses antem tres naniganimns in 
nanem alexandrinam* 

Qnae in insnla hiemanerat- Gni erat insigne castromm* 
ift^'Et cum uenissemns syracusam mansimus ibi triduo 

"înde drcumlegentes deuenimus regium- Et post nnum 
diem flante austro secunda die nenimus puteolos- ^^ Ubi innentis 
fratribus* Rogati sumus mânere apud eos dies septem 
Et sic nenimus romam 
90 "Et inde cum audissent fratres occurremnt nobis usque ad 
appii forum et tribus tabemis* Quos cum uidisset panlns gratias 
agens deo accepit fiduciam- "Cum uenissemns autem romam 
Permissum est paulo mânere sibimet cum custodiente se 
., milite- "Post tertium autem diem* 

S5 Gonuocauit primos iudaeomm* Cumque conuenissent dicebat 
eis* Ego uiri fratres nihil aduersus plebem faciens aut morem 
patemum* Uinctus ab hierosolymis traditus sum in manus 
romanomm* "Qni cum interrogationem de me habuissent uo* 
luemnt me dimittere* Eo quod nulla causa esset mortis in me« 
io"Contradicentibus antem iudaeis coactus sum appellare caesarem* 
Non quasi gentem meam habens aliquid accusare* ^Propter 
banc igitur causam rogani nos uidere et adloqui 

Propter spem enim israhel catenist hac circumdatus sum* 
'^At illi dixerunt ad eum* Nos neque litteras accepimus de 
aste a iudaea* Neque adueniens aliqms fratmm nuntiauit aut 
locutus est quid de te malum 

c. XXVin, 6-21. 



398 ACTDUl APOSraiOEUl. [e. LXXmL 



^Rogamns antem a te andire quae sentis* Nam de secta 
hac notam est nobis quia abique ei contradicitur* ^Cnm con- 
fitituissent antem illi diem 

Ueneront ad enm in hospitinm plnres* Qnibns exponebat 
testificans regnnm dei* Snadensqne m de ihesu ex l^e moşi » 
et prophetis ai mane nsqne ad nesperam* '^Et qnidam crede- 
bant his qnae dicebantnr* Qoidam nero non credebant- 

'^Cnmqne innicem non essent consentientes discedebant- 
Bicente paulo nnom nerbnm- Quia bene spiritns sanctos locntos 
est per esaiam prophetam ad patres nostros ^dicens io 

Uade ad popnlnm istom et dic ad eos- Aure andietis et 
non intellegetîs 

Et nidentes nidebitis et non sperspicietis- '^Incrassatom 
est enim cor popoli hoius* Et anribus graoiter andieront 

Et ocolos snos compraessenmt- Ne forte uideant ocoliş* ts 
Et anribus- audiant- Et corde intell^ant* Et conuertantur et 
sanem illos 

** Notam ergo sit uobis 

Quoniam gentibus missum est hoc salutare dei ipsi- et 
andittit* "^Mansit autem biennio toto in suo conducte- Et» 
susdpiebat omnes qui ingrediebantur ad eum 

*^Praedicans regnum dei 

Et docens quae sunt de domino ihesu diristo- Cam omni 
fiducia nemine prohibente- Amen* 

o. XXYIH, 22--81. V 



-{- uictor famulus xpi et dus gratia epifc 

capuae legi VI non* mai^ d* ind- nona qumq^ pe 

basilii ue cs 

EXP- ACTUS APOSTOLORUM 

INC- EPISTULAE CANONICE 

INC- PROLOGUS 



PROLOGUS IN BnSTDIAS CANOmCAS. . 399 

Non ita ordo est apnd graecos qui integre sapiunt et 
fidem rectam sectantor* Epistularum septem quae canonicae 
nuncupantur* ut in latinis codicibus inuenitur quod petrus 
primus est in numero apostolorum primae sint etiam eius 

5 epistulae in ordine ceterarum- Sed sicut euangelistas dudum 
ad ueritatis lineam correximus ita has proprio ordine deo nos 
iuuante reddidimus 

Est enim prima eanun una iacobi- petri duae iohannis 
tres* et iudae una 

10 Quae si ut ab eis digestae sunt ita quoque ab inter- 
praetibus fideliter in latinum eloquium uerterentur nec ambi- 
goitatem legentibus facerent nec sermonum se uarietas in- 
pugnaret* illo praecipue loco ubi de unitate trinitatis in prima 
iohannis epistula positum legimus in qua est ab infidelibus 

i& translatoribus multum erratum esse fidei ueritate conperimus 
trium tantummodo uocabula hoc est aquae sanguinis et spuîtus 
in ipsa sua editione potentes et patri uerbique ac spiritus 
testimoninm omittentes» In quo masdme et fides catholica 
roboratur et patris et fiii et spiritus sancti una diuinitatis 

M substantia conprobatur* In ceteris uero epistulis quantum nostra 
aliorum distet editio lectoris prudentiae derelinquo* Sed tu 
uirgo christi eusthocium dum a me inpensius scribturae ueri- 
tatem inquiris meam quodammodo senectutem inuidorum 
dentibus conrodendam exponis qui me falsarium comiptorem- 

ss que sanctarum pronuntiant seribtiirarum* Sed ego in tali opere 
nec aemulorum meorum inuidentiam pertimesco nec sanctae 
scribturae ueritatem poscentibus denegabo 



EXPL- PROLOGUS- INC- 
ao , ALIUS PROLOGUS 



400 AUUS FROLOGUS. CAPITULA BP. Sa. lACOBL 

lacobus- petruB- iohannes iudas VII epistnlas ediderunt tam 
mysticas tam succinctas et breves pariter et longas breues in aerbis 
loDgas in sententiis- ut rarus quis non in earum electione cicatiat 

EXPL. PROLOGUS. INC CAPITULA 



L De inimiconim insecutionibus risui depatandis 
n- De temptationibos aduersarii- qoae dei furorem plurimi 

arbitrantur 
TfT . De homine uero quod sit operis dominid docamentnm io 
TTTT. De sermone diuino quod sit operis indido praedicandus. 
y. De cultura religionis et ministerio pietatis 
VI- De diuitiis caelestibus et terrenis quae animas egestate 

consument 
VII- De lege libertatis quam inpleri omnifariam exhortatur et » 

seueritatem iusti iudids- 
Yin- De fide quae non potest opere moto firmari et aelemosynis 
Vini- De nudis sermonib- quod sit professio inimid et fides 
sine opere corpus exanime- 
X- De magistris qui dtra totam perfectionem esse non possunt m 
XI. De lingua uix edomabile malum 
XII- De sapientia caelesti et terrena 
Xni- De amicis dei quod mundi nequeant ferre amatores 
Tcvm . De bis qui uera locuntur quod culpam nequeant detractiunis 
incurrere » 

XV- De incertum uitae et prolixis dişputationibus 
XVI- De supplidis saeculi diuitum iniustorum ' 
XVII- De aduersorum tolerantiae retributionem 
XVIII- De passionib. martyrum et ipsius domini et quod înse- 

cutoribus suiş non reddiderint talia «* 

XVmi. De remediis uitae praesentis 

XX- De uirtutib- sanctorum et conuersoribus eorum qui fderint 

peccatis adstricti 

EXP. CAPIT- SCI- UCOBI 

INC IPSA EPISTULA » 



c l-niL] SEQ. EnST. SCI. lACOBI AD DISPERSOS. 401 

'xi '*'Iacobas dei et domini noştri ihestt chrlsti ser- 
uos* Duodecim tribns qaae sunt in dispersione salatem* * Onrne 
gaudium existimate fratres mei cum in temptationibas narîis 
incideritis* 'Scientes qnod probatîo fidei uestrae patientiam 
ft operatnr* ^Patientia aatem opus perfectam habeat- Ut sitis 
perfecţi et integri in nnllo defidentes* * Si quis aatem nestram 
indiget sapientia* postalet a deo qoi dat omnibns aflaenter et 
non inproperat- et dabitar ei* * postalet aatem in fide nihil 
haesitans- Qai aatem haesitat similis est flactoi maris qai a 
loaento monetor et circamfertor* ^Non ergo aestimet homo iile 
qnod accipiat aliqoid a domino 

^Uir duplici animo inconstans in omnibns niis snis 
*Glorietar aatem frater hamilis in exaltatione sna 
'" Diaes aatem in hamilitate saa- Qaoniam sîcat flos faeni 
sfttransibit* "Exortas est enim sol cam ardore et arefecit faennm 
£t flos eias decidit- et decor naltas eias deperiit 
Ita et diaes in itineribus sois marcescit 
n* "Beatas nir qai saffert temptationem* Qaoniam 
corn probatos fîierit acdpiet coronam oitae* Qaam repromisit 
fodeas diligentibas se 

^Nemo cam temptatar dicat qma a deo temptator 
Beas enim intemptator malornm est ipse aatem neminem 
temptat- 

^^Unosqoisqne n^ro temptatar a concapiscentia saa abstra* 

» ctas et inlectos* ''Dein concapiscentia cam conceperit parit pec*- 

catom* Peccatam aero cam consammatani fderit generat mortem* 

in« ^Nolite itaqne errare fratres mei dflectissimi* 

'^Omne datam optimam et omne donam perfectam desarsam 

est* Descendens a patre laminam* Apad qaem non est trans- 

lomatatio* nec nicissitadinis obumbratio- ^*Uolantarie gennit nos 

f uerbo neritatis* Ut simus initiam aliqaod creatarae eias- ^^citis 

fratres mei dilecti- Sit aatem omnis homo nelox ad aadiendnm- 

Tardas aatem ad loqaendam et tardos ad iram* "^Ira enim 

niri institiam dei non operatnr 

\ ^ nu* "Propter qaod abicientes omnem inmoaditiam 

et abandantiam malitiae 

26 



402 EHST. SC!. lACOBI [c. HII-VIL 

Inmansaetaâine snscipite insitum uerbnm quod potest soloare 
animas uestras* " Estote autem factores uerbi et non auditores 
tantum fallentes nosmet ipsos* ^ Quia si quis auditor est uerbi et 
non factor* Hic comparabitur uiro consideranti uultum natiuitatis 
suae in specule* ^Cionsiderauit autem se et abiit et statim oblitus i 
est qualis fuerit* ^Qui autem perspexerit in lege perfecta libertatis 
et permanserit* Non auditor obliuiosus factus sed factor operis 
Hic beatus in facto suo erit 
V* ^Si quis autem putat se religiosum esse* 
Non refrenans linguam suam sed seducens cor suumit 
huius uana est religie* ^religie munda et inmaculata apud 
deum et patrem haec est 

Uisitare pupîllos et uiduas in tribulatione eorum 
Inmaculatum se custodire ab hoc saeculo 
erSSJ* VI* *'*Fratre8 mei- Nolite in personarum acceptionem » 

habere fidem domini noştri ihesu christi gloriae 
^Etenim si introierit in conuentu uestro* 
Uir aureum anulum habens in ueste candida 
Introierit autem et pauper in sordide habitu 
*Et intendatis eum qui indutus est ueste praeclara* Et» 
dixeritis tu SQde hic bene* Pauperi autem dicatis tu sta illic* 
aut sede* Sub scabillo pedum meorum 

* Nonne iudicatis apud uosmet ipsos* Et facti estis indices 
cogitationum iniquarum* 'Audite fratres mei dilectissimi* Nonne 
deus elegit pauperes in hoc mundo* diuites in fide» , » 

Et heredes regni quod repromisit deus diligentibus se 
*Uos autem exhonorastis pauperem* Nonne diuites per 
potentiam opprimunt uos* Et ipsi trahunt uos ad iudida 

^ Nonne ipsi blasphemant bonum nomen quod inuocatum 
est super uos » 

Vn* ^Si tamen legem perficitis regalem secundum 
scripturas* Diligis proximum tuum sicut te ipsum bene facis* 
"Si autem personas accipitis peccatum operamini* Redarguti 
a lege quasi transgressores* '"Quicumque autem totam legem 
seruauerit* 0£fendat autem in uno factus est omnium reus-» 
"Qui enim dixit non moecaberis dixit et non occides* 

c. I, 21 — II, 11. 



c VII-X.] AD DISPBRS08. 403 

Quodsi non moecaberis occides antem- Factas es trans- 
gressor legis 

^'Sic loquimini et sic facite 

Sicut per legem libertatis incipientes indicări* 
s "ludiciam enim sine misericordia illi qui non fedt mise- 
ricordiam* 

Superexultat autem misericordia iadicio 

VIII* **Quid proderit fratres mei si fidem qnis dicat 
se habere opera autem non habeat* Nnmqoid poterit fides 
losaluare eum* 

^^Si autem frater aut soror nudi sunt et indigent uictu 
cotidiano* '^ Dicat autem aliquis de uobis^^llis* 

Ite in pace caleficiemini et saturamini- Non dederitis 
autem eis quae necessaria suot corpori quid proderit* ^^ Sic et 
16 fides si non habet opera mortua est in semeţ ipsam 

YIIII- ^^Sed dicet quis tu fidem babes et ego opera 
habeo 

Ostende mihi fidem tuam sine operibus* Et ego ostendam 

tibi ex operibtts fidem meam- ^' Tu credis quoniam unus est deus 

so Bene facis* £t daemones credunt et contremescunt- *^Uis 

autem scire o* homo inanis quoniam fides sine operibus otiosa 

est* '' Abraham pater noster nonne ex operibus iustificatus est- 

Offerens isaac filium suum super altare* ^ Uides quoniam fides 

cooperabatur operibus illius* £x operibus fides consummata 

»est* ''£t suppleta est scriptura dicens* 

, Credidit abraham deo et reputatum est illi ad iustitiam* 

,Et amicus dei appellatus est '^Uidetis quoniam ex operibus 

iustificatur homo* et non ex fide tantum* '^Similiter autem et 

raab meretrix* Nonne ex operibus iustificata est 

ao Suscipiens nuntios et alia uia eiciens* ^ Sicut enim corpus 

sine spiritu emortuum est* Ita et fides sine operibus mortua est 

X* ^'Nolite plures magistri fieri fratres mei* Scientes 

quoniam maius iudicium sumitis* 'In multis enim offendimus 

omnes* Si quis in uerbo non offendit hic perfectus est uir* 

»Potest etiam freno drcumducere totum corpus* Si autem 

equorum frenos in ora mittimus ad consentiendum nobis* £t 

c. II, 22 — III, 3. 

26* 



404 BFIST. SCI. lACOBI [e. X-UL 



ocnpas iOonim drcamferiiiiiis- ^ Ecce et naaes cam magnae 
aut et a nentis ualidis minentur* Circamfenintnr autem a 
nodioo gabernaculo abi impetas dirigentis uoluerit- *Ita et 
lii^iu* Modicum quidem membram est et magna exaltat- 

XI- Ecce qaantas iguis qaam magnam silaam incendit^ » 
*£t lingaa ignis est 

Uniaersitas iaiqaitatis 

Lingaa constitoitar in membris nostris* Qaae maculat totam 
oorpas et inflammat rotam natioitatis nostrae inflammat a 
gehenna* ^Omnis enim natura bestiaram et aolacram et re-» 
pentiom- Etiam ceteroram domantar et domita sont a natara 
hamana- ^lingaam antem nullas hominum domare potest 

Inquietom malam- Plena aeneno mortifero 

'In ipsa benedidmus deum et patrem- Et in ipsa male- 
didmas homines qoi ad similitadinem dei facti sunt* ^®£x ipsou 
ore procedit benedictio et maledictio- Non oportet fratres mei 
haec ita fieri» "Namqaid fons de eodem foramine emanat 
dulcem et amaram aqaam» "Namqaid potest fratres mei ficas- 
uaas facere* aat uitis ficos» Sic neqae salsa dalcem potest 
fiu^ere aqaam» ^'Qais sapiens et disdplinatos inter aos » 

Ostendat ex bona conaersatione opera saa in mansaeta- 
dine sapi^tiae 

Xlh *^Qaod si zelam amaram habetis et contentiones 
sunt in cordibos uestris» Noiite gloriari et mendaces esse ad- 
aersus aeritatem «s 

*^Non est enim ista sapientia desorsum descendens 

Sed terrena» Animalis 

Diabolica» '"Ubi enim zelns et contentio ibi inconstantia 
et omne opus prauum» '^Quae autem desursum est sapientia 

Primum quidem pudica est» Deinde pacifica modesta* m 
suadibilis* 

Bonis consentiens» Plena misericordia et fructibus bonis» 
ludicans sine simulatione- '^Fructus autem iustitiae in pace 
seminatur- facientibus pacem 

XIII- ^*'Unde bella et lites in uobis nonne hinc exss 

concupiscentiis uestris- Quae militant in membris uestris» 

c. in, 3 — IV, 1. 







\ 




c XIII-XV.] AD DISPERSOS. 



405 



' Concapiscitis et non habetis* Occiditis et zelatis et non potestis 
adipisci» Litigatis et belligeratis 

Non habetis propter qaod non postolatis» 'Petitis et non 
accipitis eo quod male petatis» Ut in concupiscentiis nestris 
b insumatis» ^Adulteri» Nescitis quia amiciţia liuins mnndi in- - 
imica est deo» 

Xnil- Quicnmqne ergo nolnerit amicns esse saecnli 

hnias» Inimicus dd constitoitur» ^Aut pntatis qnia inaniter 

^scriptura dicat» Ad inuidiam concnpisdt spiritos qui inhabitat 

10, in nobis» *Maiorem antem dat gratiam propter qaod didt» 

,Deus snperbis resistit- humilibns antem dat gratiam 

^Subditi igitur estote deo 

Resistite antem diabolo et fagiet a nobis» ' Adpropinqnate 
domino et adpropinqnanit nobis» 
» Emundate manns peccatores» Et purificate corda dnpUces 
animo* 

'Miseri estote» Et lugete et plorate» Risns uester in 

luctum connertatnr» Et gaudinm in merorem» '^hnmiliamini 

in conspecta domini et exaltabit uos* '^Nolite detrahere de 

90 alterutmm fratres» Qui detrahit fratri- aut qni indicat fratrem 

snnm» Detrahit legi et indicat legem 

Si antem indicas legem 

Non est factor legis sed index» ^unns est legislator et 
index» Qui potest perdere et liberare» Tu antem quis es qni 
ss indicas proximnm 

XV* "Ecce nune quidicitis hodieant crastinaibimns 
in illam dnitatem et fademns qnidem ibi annnm 

Et mercabimnr et Incrum faciemns» ^^Qni ignoratis qnid 
erit in crastinnm» ^^Qnae enim est nita nestra» Uapor est 
toad modicnm parens 

Deinceps exterminatnr 

Pro eo ut dicatis si dominos nolnerit et si nixerimns 
faciemns hoc ant illnd 

^'Nnnc antem exnltatis in snperbiis nestris» Onmis exnl- 
sbtatio talis maligna est» ^^Scienti igitur bonum facere et non 
facienti peccatnm est illi- 

c. IV, 2—17. 



406 BPIST. SCL lACOM [c XYI-XVini. 

XVI- **^ Age nane diuites plorate nlnlantes in miseriis 
qoae adaenient uobis 

' Dioitîae oestrae potrae foctae snnt» £t nestimenta aestra 
a tineis comesta sont» *Annun et argentom uesfrom emgi* 
nanit» Et enigo eorom in testimoninm nobis erit» £t mandu- » 
cabit cames nestras sicnt ignis» Thesaorizastis in nonissiniis 
diebos 

^Ecce merces operariorom qni mesaneront r^ones nestras» 
Qni frandatns est a nobis damat» £t damor ipsomm in anres 
domini sabaoth introiit» ^Epnlati estis snper terram io 

Et in Inxnriis enntristis corda nestra» In die occisioms 
^addixistis ocddistis instum non restitit nobis» ^Patientes 
igitnr estote fratres nsqne ad adnentnm domini 

XVII- Ecce agricola expectat praetiosnm fimctnm 
terrae» patienter ferens» Donec acdpiat temporinnm et ^se- » 
rotinnm 

'Patientes estote et nos et confirmate corda aestra» 
Qnoniam adaentos domini adpropinquabit» 

'Nolite ingemescere fratres in alteratmm nt non indice- 
mini» Ecce iadex ante iannam adsistit» ^^Exemplnm accipite» 
fratres laboris et patientiae propbetas qni locnti sunt in no- 
mine domini 

XVni- "Ecce beatificamns qni snstinuemnt snfferen- 
tiam» lob andistis et finem domini nidistis 

Qnoniam misericors est dominus et miserator «j 

XYIIIL "Ante omnia autem fratres mei» Noiite 
inrare neque per caelnm neque per terram» Neqne aliud qnod- 
cnmqne ioramentum 

Sit antem nestmm* est est- non- non- Uti non snb indicio 
decidă tis» » 

"Tristatar aliquis uestrum oret aeqno animo et psallat» 
^^Infirmatnr aliqnis ex nobis» Indacat presbyteros ecclesiac 
et orent snper enm» 

Ungentes enm oleo in nomine domini» '*£t oratio fidei 
saluabit infirmam » 

Et adleuaait eum dominns» 

c V, 1—15. 




c. XVIIII-XX.] AD DISPERSOS. 407 

Et si in peccatis sit remittetor ei» '® Confitemini ergo 
alterntram peccata nestra» Et orate pro inoicem nt salaemini 

Maltum enim ualet depraecatio iusti assidua 

XX- "helias homo erat similis nobis passibilis» Et 
ft oratione oraoit ut non plueret snper terram 

Et non piuit annos tres et menses sex» ^^Et mrsam 

orauit et caelnm dedit pluuiam» Et terra dedit fnictam snum 

fratres mei» ^*Si qnis ex nobis errauerit a ueritate et con- 

uerterit quis eum* *^scîre debet 

10 Quoniam qui conuerti fecerit peccatorem ab errore uiae snae 

Saluauit animam eius a morte- Et operit m^titudinem 
peccatorum 

c. V, 15—20. 

15 Legi meum -f 



EXPL. EPISTOLA SCI 

lACOBI AD DISPERSOS 
INC BREUES EPISTUL. 
SCI. PETM AD GEN 
23 TES PRIMA» 

L De regenerationls innicta potenţia- 
li- De prophetis qui animarum tolerantiam praedicarunt- 
in. De pontificib- sacerdotum qui sacerdotes in castitatem ut 
agnoscerentes maculam permanere hortatur 
3s IUL De semine salutaris uerbi renatis 

V' De sacerdotibus quos instar in&ntum ut concupiscant 

lac sine dolo hortatur 
YI- De lapidibus uiuis et hostiis şpiritalibus 
VII- De populo adquisitionis quem regalem sacerdotium nomi* 
ao nauit 

VIIL De popularibus quos animae utilitatem uiuendi ordinem 

docuit* 
Vnil De exhortatione mulierum uiris adherentium 

X De uiris quos quemadmodum cum mulieribus adq. cum 
ss omnibus uiuere dcbeant 

XL De arca per quam pauci saluati sunt et saluantur 
XII. De baptismate quod a mundi actibus liberat et arcae 
. claustra exire non patltur 



XnL De oogtt ua c ai tflwB dem qooi bm lieet aUeriB qmb dd 

■ofamtalî scnnrB 
XnD- De oeriM) diuiiio qui et mortnâ id est m credeotibiis 

pnedkator 
XT. De dero et populo qaoB sibiiiiet vidaâm aâistnR kor- > 

tatv 
XVL De «Rftatif puBooib- cinsti qoas m «Ita 



XVILDe ia&bqoodam ab atenis sed a dono ddiMviat 
XYm. De eoroBa iBeunjpyih Oi qum gmţpa dd wlntaiiae» 



XnnL De vnasoetiidbie et sobiectkme altenia iqgHii^ 
XX* De deo qoi optiHnon opos initiaiites ad 
perdodt 

EXPL* BBEDES EPISTULAE 

sa. FETBI. IXG EIUSDEM 
EPIST. AD 6ENTES PBIMA 



j7 '«'Petrus aposţolus ihesu christi dectîs adneois» 

dispersioiiis ponti galatiae 

Cappadodae- aaiae et bytfayniae» Secundim praesdentiam 
dd patria 

In aanctificationem spiritoa» 

In oboedientiam et aspersionem gftn£rqini> jlieaa diristi» 

Gratia npbţa et paz mnltiplicetor 

L 'Benedictus dens et pater domini noştri ihesn 
christi» Qni secondam magnam misericordiam soam rc^eneranit 
nos in spem uinam» Per resnrrectionem christi ihesa ez 
mortnis» ^In hereditatem incormptibflem et incontaminatam» 
et iomarcescibilem consematam in caelis» In aobis ^ qui in 
uirtnte dei castodimini per fidem in salutem paratam» Reuelari 
in tempore nouissimo ^in quo exoltatis» 

Modicum nune si oportet contristari in uariis temptatio- 
nibus» ^Ut probatio uestrae fidei multo pretiosior sit auro» 
quod perit per ignem probate» 

C I, 1—7. 



^ 




V 



e. n-im.] SC!. PETRI AD GENTES I. 



409 



II- Inueniatur in laudem et gloriam et honorem 
In reuelatione ihesu christi 

^Qaern cnm non uiderids diligitis» In quem nune qnoqne 
non nidentes 
» Gredentes autem exaltatis in laetitia inenarrabili et glori- 
ficata» 'Reportantes finem fidei uestrae salutem animarăm 
^De qna salute exquisierunt atque scrutaţi sunt prophetae» 
Qui de futura in uobis gratia prophetauerunt 
"Scmtantes in quod uel quale tempus significaret in eis- 
lospiritus» Praenuntians eas quae in christo sunt passiones et 
posteriores glorias» "Quibus reuelatum est quia non sibi 
ipsis» Uobis autem ministrabant» Ea quae nuntiata sunt uobis» 
Per eos qui euangelizauerunt uobis» spiritu sancto misso 
de caelo» In quem desiderant angeli prospicere» 
15 III* *'Propter quod succincti lumbos mentis uestrae 
Sobrii perfecte sperate in eam quae offertur uobis gratiam» 
In reuelatione christi ihesu» '^Quasi filii oboedientiae» 

Non configuraţi prioribus ignorantiae uestrae desideriis» 
^^Sed secundum eum qui uocauit uos sanctum 
so £t ipsi sancti in omni conuersatione sitis» '*Quoniam ''^ 
scribtum est» Sancti eritis quoniam ego sanctus sum 

'^Et si patrem inuocatis eum qui sine acceptione per- 
sonarum indicat» 

Secundum uniuscuiusque opus in timore incolatus uestri 
»t^npore conuersamini» ^'Scientes quod non corruptibilibus 
argento uel auro redempti estis» De nana uestra conuersatione 
patemae traditionis '*Sed pretio sanguine 

Quasi agni incontaminati et inmaculati christi» 
*^Praecogniti quidem ante constitutionem mundi 
80 niL Manifestaţi autem nouissimis temppribus 

Propter uos ''qui per ipsum fideles estis in deo qui 
suscitauit eum a mortuis» £t dedit ei gloriam ut fides uestra 
et spes esset in deo» ^Animas uestras castificantes- in ob- 
oedientia caritatis» In fratemitatis amore simplici» Ex corde 
uinuicem diligite atteutius» ^Renati non ex semine corruptibili 
sed incorruptibili» 

c I, 7-28. 



iN ISUh 



410 sa PBTBi [e. im-vni. 

Per ucrbam dei uioi et permanentis» '^Quia omnis caro 



iPf ESAIÂ . j, 

ut faenum 



CXUt 



Et omnis gloria eias tamqaam flos fa^» Exaniit faenam 
et flos cecidit» '^Uerbam autem domini manet in aetemam» 

Y- boc est autem uerbum quod enangelizatam est in » 
uobis» '* ^ Deponentes igitor omnem malitiam» Et omnem dolom 

Et simulationes et inuidias» Et omnes detractiones» 
'Sicut modo geniti infantes rationabiles sine dolo» Lac con- 
cupiscite ut in eo crescatis in salutem» ' Si gustastis quoniam 
dulcis dominus io 

* Ad quem accedentes lapidem uinum» Ab hominibus qui- 
dem reprobatam» A deo autem electum et honorificatum 

YL *Et ipsi tamquam lapides uiui superaedificamini 

Domus spiritalis» Sacerdotium sanctum» Offerre spiritaies 
bostias» Acceptabiles deo per ibesum cbristum» * Propter quod u 
continet scribtura^ 

, Ecce pono in sion lapidem summum» Angularem electum 
ypretiosum 
, Et qni crediderit in eum non confundetur» 

^Uobis igitur honor credentibus» Non credentibus autem» 
lapis quem reprobauerunt aedificantes 

Hic factus est in caput anguli» Et bipis offensionis et 
petra scandali 

'Qui offendunt uerbo nec credunt in quo et positi sunt 

YII* 'Uos autem genus electum r^ale sacerdotium» 

Gens sancta populus adquisitionis» Ut uirtutes adnuntietis 
eius» Qui de tenebris uos uocauit in admirabile lumen suum 

^^Qui aliquando non populus 

Nune autem populus dei 

Qui non consecuti misericordiam» Nune autem nusericor-» 
diam consecuti 

YIII- "Garissimi obsecro tamquam aduenas et pere- 
grinos» Abstinere uos a camalibus desideriis quae militant 
aduersus animam» ^' Gonuersationem uestram inter gentes ba- 
bentes bonam» Ut in eo quod detractant de uobis tamquam » 
de malefactoribus 

c. I, 28 — n, 12. 





H 



c Vin-Vmi.] AD GfiNTES !. 



411 



Ex bonîs operibas nos considerantes glorificent deum in 
die uisitationis 

''Subiecţi estote omni hamanae creatorae propter deum» 
Siue regi quasi praecellenti» '^Siae dudbus tamqnam ab eo 
5 missis ad dictam malefactorum» Laudem uero bonorum» *^Quia 
sic est uoluntas dei 

Ut bene facientes obmutescere faciatis inprudentium ho- 
minum ignorantiam» "Quasi liberi 

Et non quasi uelamen malitiae habentes libertatem» Sed 
losicut senii dei "omnes honorate 

Fratemitatem diligite 

Deum timete» Regem honorificate» '^ Serui subditi in omni 

timore dominis Non tantum bonis et modestis» Sed etiam 

discolis» '*Haec est enim gratia» Si propter conscientiam dei 

iftsustinet quis tristitias patiens iniuste» '^Quae enim gloria est 

si peccantes et colafizati suffertis 

Sed si bene facientes et patientes sustinetis 

Haec est gloria apud deum 

^^In boc enim uocati estis 

so Quia et cbristus passus est pro nobis» Uobis relinquens 

exemplum ut sequamini uestigia eius» ''Qui peccatum non 

fecit» Nec inuentus est dolus in ore ipsius» "Qui cum male- 

diceretur non maledicebat» Cum pateretur non comminabatur 

Tradebat autem iudicanti se iniuste^» ^ Qui peccata nostra 
uipse pertulit in corpore suo super lignum 

Ut peccatis mor tui iustitiae uiuamus» Cuius libore sanati 
estis» 

'^Eratis enim sicut oues errantes» Sed conuersi estis nune 
ad pastorem et episcopum animarum uestrarum 
90 yUIL '*'Similiter mulieres subditae suiş uirls- 

Ut et si qui non crednnt uerbo» Per mulierum conuer- 
sationem sine uerbo lucrifiant 

* Considerantes in timore castam conuersationem uestram» 

' Quarum sit non extrinsecus capillaturae aut circumdatio auri» 

35 Aut indumenti uestimentorum cultus* ^Sed qui absconditus 

cordis est homo» In incorruptibilitate quieti et modeşti spiritus» 

c. II, 12 — III, 4. 



412 SCI. PETRI Ic vnii-XL 

Qnod est in conspecta dei locaples» ^ Sic enim aliqnando- et 
sauctae nmlieres 

Sperantes in deo ornabant se snbiectae propriis niris 
'Sicut sarra oboediebat abrahae dominum eom uocans 
Cuius estis filiae bene facientes» Et non timentes nllam > 
perturbationem 

X* ''Uiri similiter cohabitantes secundam sdentiam 

Quasi infirmieri aaso mulieri inpertientes honorem» Tam- 
quam et coheredibas gratiae aitae at ne inpediantur orationes 
uestrae» ^In finem aatem omnes anianimes '^ 

Conpatientes fraternitatis amatores» Misericordes» Hamiles* 
' Non reddentes malam pro malo» Uel maledictam pro male- 
dicto* Sed e contrarie benedicentes» Qaia in boc uocati estis» 
,Ut benedictionem bereditate possideatis» ^^Qoi enim uolt aitam 
,diligere et aidere dies bonos» Coherceat linguam suam a malo ^^ 
,et labia ne loquantar dolam» ^^Declinet autem a malo et 
,faciat bonum» Inquirat pacem et persequatar eam» 
y "Qaia ocali domini saper iastos et aares eius in preces 
eornm» Ualtas aatem domini saper facientes mala» "Et qois 
est qai uobis noceat si boni- aemalatores faeritis» "Sed et»» 
si qaid patimini» "Dominam aatem christam sanctificate in 
cordibas aestris» Paraţi semper ad satisfactionem omni poscenti 
uos rationem de ea qaae in aobis est spe sed cam modestia 
et timore 

" Conscientiam habentes bonam» Ut in eo quod detrahantts 
de uobis confundantur qui calumniantur» Uestram bonam ia 
christo conuersationem» 

XL "Melius est enim bene facientes si uelit uoluntas 
dei pati quam male facientes» "Qaia et christus semel pro 
peccatis mortuus est» lustas pro iniustis ut nos offerret» 
deo» 

Mortificatus came uiuificatus autem spiritu» 
"In quo et bis qui in carcere erant» Spiritibus ueniens 
praedicauit» ^Qui increduli fuerant aliquando» Quando ex- 
pectabat dei patientia» ^ 

c. III, 4-20. 



e. XI-XVI.] AD GSNTES I. 413 

Jn diebos noe cnin fkbricaretur arca^» In qaa panci id 
est ocio animae saloae factae sânt per aqnam'» 

XII- ^^Quod et nos nune siroilis formae saluos facit 
baptisma» Non carnalis depositio sordinm» Sed conscientiae 
h bonae interrogatio in deum 

Per resurrectionem ihesn christi ^qui est in dextera dei» 
profectus in caelum subiectis sibi angelis et potestatibns et 
oirtatibus 

Xin* ^'Christo igitnr passo in carne etuoseadem 

10 cogitatione armamini» Qoia qui passos est came desiit a pec- 

catis» 'Ut iam non hominom desideriis sed noluntati dei» 

Quod reliquum est in came ninat temporis» 'Sufficit enim 

praeteritnm tempns ad uoluntatem gentinm consammandam 

Qui ambulaneront in luxoriis» Desideriis ninolentiis» Go- 
umisationibns potationibus» Et inlicitis idoloram coltibas ^in 
qno admirantur 

Non concarrentibus nobis in eandem laxuriae confusionem 
blasphemantes» ^Qui reddent rationem ei qui paratas est in- 
dicare uinos et mortaos» 
so XIIII* 'Propter boc enim et mortnis enangelizatum 
est» Ut iudicentur quidem secnndnm homines in came» Uiuant 
autem secundum deum spiritn» ^Omnium aatem finis adpro- 
pinquanit 

XV- Estote itaqne prndentes etnigilateinorationibus 
u 'Ante omnia autem mutuam in uobismet ipsos caritatem 
continuam habentes» Quia caritas operit multitudinem pecca- 
torum» 

'Hospitales inuicem sine murmuratione- '^ Unusquisque 
sicut accepit gratiam in alteratmm illam administrantes sicut 
soboni dispensatores multiformis gratiaedei» "Si quis ministrat 
tamquam ex uirtute quam administrat deus 

Ut in omnibus honorificetur deus» Per ihesum cbristum 
cui est gloria et imperium in saecula» 

XYL "Carissimi nolite peregrinări in feraore qui 
95 ad temptationem nobis fit* 

Qnasi noui aliquid nobis contingat» "Sed communicantes 

c. III, 20 — IV, 12 



411 



XL ma fc xn-xi» 



cârisEî fiiiJniPnir ţzoiste «t ct ia rF«€latk>iie gjoriae 



^j^Bosm ^ynie dâ sţ-irîîxs in vcbis reqsiesdt» 

XVn- *Xeco eDÎB nestrin pitutor qusi liomidda & 
fkr» Aut MkikâScBS ast alkooroiii adpedtor 

^ Si amcB vt dnistiuBS dob cmbescat» Glorificet antein 
ienm in kto Donmie 

""OnoniaB tciqns ut indpiit ioâidion de domo dd 

Si antem priiDiun a nobis m 

Qui finis eonm qni non credont dd eoangelio- 
, ^Et si instns nix salnatnr împins et peccator nbi pare- 
.bnnt^ ^Itaqne et hi qni patinntar secundam nolontatem dd» 

Fiddi creatori commendant animas snas in bene fiurtis» 

XVIII- ^'Seniores ergo qni in nobis snnt» Obsecrou 
coDsenior et testis dnisti passîonnm» Qoi et eins qnae in 
fîitnro rendanda est gloriae commnnicator» *Pasdte qni est 
in nobis gr^;em dd» Pronidentes non coacto sed spontanee 
seamdnm denm» Neqne tnrpis Incri gratia sed nolnntarie 

'Neqne nt dominantes in dens sed fonnae £icti graegi» 
et ex animo» ^£t cnm appamerit princeps pastonim» Per- 
dpietis inmarcesdbflem ^oriae coronam 

XYini- ^Similiter adnlescentes snbditi estote 
senioribos» Omnes antem innicem hnmilitatem insinuate» 
,Qaia dens snperbis resistit hnmîlibns antem dat gratiam t« 

'Hnmiliamini igitur sub potenţi mann dd nt nos exaltet 
in tempore nisitationis^ ^Omnem sollidtndinem nestram pro- 
identes in enm quooiam ipsi cura est de nobis» * Sobrii estote 
et nigilate quia adnersarios aester diaboins 

Tamqnam leo mgiens drcnit* qnaerens qnem denoret» 
'Coi resistite fortes fide» Sdentes eadem passionum 

Ei quae in mondo est nestrae fraternităţi fieri 

XX* ^^Deus antem omnis gratiae 

Qui nocaoit nos in aetemam suam gloriam in diristo 

ibesn» Modicum passos ipse perfidet» Confirmabit solidauit » 

"Ipsi imperium in saecula saeculornm* Amen* 

c rv, 12 — V, n. 



e. XX.] AO GEKTES L 415 

"Per siluannm aobis fidelem fratrem ut arbitror breuiter 
scribsi 

Obsecrans et contestans banc esse aeram gratiam dei in 
qua state» "Salutat uos qoae est in babylone cum electa- et 
s roarcus filius meos» 

"Salutate inuicem in osculo sancto^» Gratia uobis in omni- 
bus qui estis in christo Amen 

c V, 12-14. 

EXP. EPISTULA SCI. PETRI 
10 AD GENTES PRIMA 

INO BREUES EPISTULAE 
EIUSDEM SECUNDA 



L De sanctis qnos in hoc mundo ut interfectos adioquitur. 

n- De exhortatione quae de peioribus ad meliora conpellit 

1^ în* De commemoratione qua ueritatis semper concilium celc- 

bretur 
mi- De iustorum memoriis refouendis 
y* De pseudopropbetis ueterib* et noui testamenti fiituris 
magistris mendacibus 
20 VI. De similitudinem dilluuii quodimpiorum designat interitum 

VII* de interitu eorum qui omnem malignitatem dulcedinem 

arbitrantur 
VIII- de eo qui superatus seruus addictus est cuius semen carnis 
generat semper et porcus 
ti VniL de nouissimis temporibus quibus derisores abundant 

X- de deo qui diem unum miile annis aequauit et miile annos 

ad instar unius diei similauit 
XI* de epistulis apostoli pauli quas et intdlectu babere difficile 
et ab indoctis euerti promittit 



80 



EXP. BREUES. INCP. 

EPISTULA SCI. PETRI 

SECUNDA 



xT 



416 SCL PETBI [e. HIIL 

'«'Simon petrns semiis et apostolns ihesa christi- 
His qni coaeqiudem nobis sortiţi sunt fidem in institia dei 
noştri et salnatoris ihesa christi» * Gratia nobis et pax adin- 
pleatnr in cognitione domini noştri 

' Qnomodo omnia nobis dininae nirtntis snae qnae ad nitam s 
et pietatem donata est» ^ Per cognitionem âos qni nocanit nos 
propria gloria et nirtnte 

Per qnem maxima et pretiosa nobis promissa donanit» 
Ut per haec effidamini dininae consortes natnrae» Fngientes 
eins qnae in mnndo est concupiscentiae cormptionem» m 

n-*Uos antemcnram o m n e m snbinferentes ministrate 
in fide nestra nirtutem» In nirtnte antem sdentiam» *In sdentia 
antem abstinentiam 

In abstinentia antem patientiam» In patientia antem 
pietatem^» *In pietate antem amorem fratemitatis» In amorc» 
antem fratemitatis caritatem» *Haec enim nobis cum adsint 
et superent» Non nacuos et sine fructu nos constituent- in 
domini noştri îhesu christi cognitione» 'Cui enim non prâesto 
swlV haec caecus est et mânu temptans» Obliuionem accipiras 
purgationis neterum suorum delictorum m 

in* '^Qnapropter fratres magis satagite» Ut per 
bona opera certam uestram uocationem et electionem fadatis» 
Haec enim facientes non peccabitis aliqnando» " Sic enim ab- 
nndanter ministrabitur nobis introitus in aetemum regnum 
domini noştri et saluatoris ihesu christi» ^'Propter quod in-ti 
dpiam uos semper commonere de his» Et quidem sdentes et 
confirmatos uos in praesenti ueritate 

^'lustum antem arbitror quamdiu sum in hoc tabemaculo» 
Susdtare uos in incommotione 

'^Certus quod uelox est depositio tabemaculi mei » 

Secundum quod et dominus noster ihesus christus signi- 
ficauit mihi» 

nu* '^Dabo antem operam et frequenter habere nos 
post obitum meum» Ut homm memoriam fadatis» '* Non enim 
doctas fabulas secuti» Notam fadmus uobis domini noştri ihesu» 
christi uirtutem et praesentiam» Sed speculatores facti iilius 

c. I, 1—16. 



c nn-vn.] ad grntes ii. 417 

magnitudinis» '^Accipieos enim a deo patre hoiiorem et glo- 
riam uoce delabsam ad eum huiuscemodi magnifica gloria» 
, Hic est filius meas dilectas in qno mihi conplacuit 

^^Et hanc uocem nos andiuimus de caelo allatam cum 

6 essemus cnm ipso in monte sancto» '*Et habemns firmiorem 
propheticum sermonem» Cai bene facitis attendentes 

Y- Quasi lucernae lucenti in caliginoso loco» Donec 
dies Incescat et Incifer oriator in cordibus uestris» ^Hoc pri- 
mnm intellegentes quod omnis prophetia scribtorae propria 

lointerpraetatione non fit» '^Non enim aoluntate hnmana adiata 
est aliqnando prophetia» Sed spiritu sancto inspiraţi locuti 
sunt sancti dei homines» ^^Fuerunt uero et pseudoprophetae 
in populo» Sicut et in uobis erunt magistri mendaces» Qui 
introducunt sectas perditionis» Et eum qui emit eos dominum 

unegant» Superdocentes sibi celerem perditionem *et mulţi 
sequentur eorum luxurias 

Per quos uia ueritatis blasphematur» 'Et in auaritia 
factis uerbis de uobis negotiabuntur» Quibus iudidum iam 
olim non cessat» Et perditio eorum non dormitat 

90 Yh ^Si enim dens angelis peccantibus non peperdt 
Sed rudentibus infemi detractos» In tartarum tradidit» In 
iudicium cruciatos reseruari 

*Et originali mundo non peperdt» Sed octauum noe 
iustitiae praeconem custodiuit» Dilluuium mundo impiorum in- 

u ducens 

*Et ciuitates sodomorum et gomorraeorum in cmerem 
redigens euersione damnauit» Exemplum eorum qui impie 
acturi sunt ponens» ^ Et iustum loth oppressum a nefandorum 
iniuria conuersatione eripuit» 'Aspectu enim et auditu iustus 

soerat» Habitans apud eos qui diem de die» Animam iustam 
iniquis operibus cruciabant» 'Nouit deus pios de temptatione 
eripere^» Iniquos uero in diem indicii cruciandos reseruare* 
^^Magis autem eos qui post camcm in concupiscentia inmun- 
ditiae ambulant» Dominationemque contemnunt audaces sibi 

uplacentes^ Sectas non metuunt blasphemantes 

VII- "Ubi angeli fortitudine et uirtute cum sint 

c. 1, 16 — n, ir. 

27 



418 sa. PBTRI [c. vii-vniL 

maiores non portant aduersim se execrabfle mdichini» "Hi 
uero uelat inrationabilia peoora naturaliter in captionem et in 
perniciem» In his quae ignorant blasphemantes» In comiptione 
soa et peribant* ^* Percipientes mercedem iniustitiae» Uolupta- 
tem existimantes diei » 

Delidas coinquinâtiones 

Et maculae delidis aflnentes» In oonuiis snis loxnrîantes 
nobiscnm 

^^ Ocnlos habentes plenos adolterio et incessabiles delicti» 
Pellicentes animas instabiles» Cor exercitatnm anaritiae habentes to 
maledictirâis filii» ^^Derelinqnentes rectam niam» Erranemnt 
secaţi uiam balaam ex bosor qui mercedem iniquitatis amaoit 

'® Correptionem nero habnit suae nesaniae 

Snbingale matnm in hominis noce loquens prohibnit pro- 
phetae insipientiam » 

Vin- ^^Hi snnt fontes sine aqaa et nnbulae tnrbinibiis 
exagitatae» Quibus caligo tenebrarum resematnr» "Superba 
enim sanitatis loqnentes 

Perlicent in desideriîs camis luxnriae» Eos qni paululom 
effogiont qni in errore connersantur» "Libertatem illis pro-» 
mittentes cnm ipsi semi sint corraptionis 

A qno enim quis superatns est hnius et semos est» 

'^Si enim refogientes coinqoinationes mundi in cognitione 
domini noştri et salnatoris ihesn cbristi»» His rorsns inpliciti 
snperantur n 

Facta sunt eis posteriora deteriora prioribns» 

^'Mdius enim erat illis non cognoscere uiam institiae 
quam post agnitionem retrorsum conuerti* 

Ab eo quod illis traditum est- sancto mandato» ^ Contigit 
enim eis illud ueri prouerbii» Caniş reuersus ad suum uomitum » 
el sus Iota in uolutabro Iuti» 

Vlill- ^^Hanc ecce uobis carissimî secundam scribo 
epistulam» In quibus excito uestram in commotionem sinceram 
mentem 

'Ut memores sitis eomm quae praedixi uerborum a s» 

sanctis prophetis et apostolorum uestrorum- 

c. II, 11 - in, 2. 



e. Vlin-XI.) AD GSNTBS II. 419 

Praeceptonmi domini et salnatoris» ' Hoc prîmum scientes 
quod uenient 

In nouissimis diebus in deceptione inlnsores iuxta proprias 
concnpiscentias ambulantes 
s ^Dicentes nbi est promissio aut adnentus eins 

Ex quo enim pătres dormierunt» Omnia sic persenerant 

ab initio creaturae» ^Latet enim eos hoc uolentes quod caeli 

erant prius et terra de aqua» £t per aquam consistens dei 

uerbo *per quem iile tune mundus aqua inundatus periit» 

lo^Gaeli autem qui nune sunt et terra eodem uerbo repositi sunt 

Igni seruati in diem indicii et perditionis impiorum ho- 
minum» 

X- ^Unum uero hoc non lateat- uos carissimi» Quia 
unus dies apud dominum sicut miile anni* et miile anni sicut 
iftdies unus» *Non tardat dominus promissis» 

Sed patienter agit propter uos» Nolens aliquos perire- 
sed omnes ad paenitentiam renerti» ^^Adaeniet autem dies 
domini ut fur» In qua caeli magno impetu transient- 

Elementa uero calore soluentur» " Cum haec igitur omnia 
to dissoluenda sint» Quales oportet uos esse in sanctis conuer- 
sationibus et pietatibus 

^*Expectantes et properantes in adnentum diei dei per 
quam caeli ardentes soluentur» Et elementa ignis ardore 
tabescent 
ts XI- ^*Nouos uero caelos et nouam terram etpromissa 
ipsius expectamus in quibus iustitia habitat» '^Propter quod 
carissimi haec expectantes satis agite 

Inmaculati et inuiolati ei inueniri in pace» ^*Et domini 
noştri longanimitatem salutem arbitramini 
80 Sicut et carisaimtui frater noster panlus» Secundum datam 
sibi sapientiam scribsit uobis 

** Sicut et in omnibus epistulis loquens in eia» De his ia 
quibus sunt quaedam difficilia intellectu» 

Quae indocti et instabiles depranant sicut ceteras scribtu- 

85 ras ad suam ipsorum perditionem» ^^Uos igitur fratres 

praesdentes custodite ne insipientium errore transducti exddatis 

c. m, 2—17. 

27* 



420 BREUES EPISTULAE SCf. lOHANNIS !. 

a propria firmitate» ^^ Crescite uero in gratiam et cognitionem 
domini noştri et saluatoris ihesu christi ipsi gloria et nune et 
in diem aeternitatis* AM£N 

c. III, 17-18. 
• • . . . s 

Legi 

EXP. EPIST. SCL PETRI H- 

INC. BREBES EPIST- SCL IO 

HANNIS. PRIMAE 

10 

L De uerbo uitae quod erat antequam mundi macină prin- 

cipium sortiretur 
II* De participibus christi quos uitiis septos ne&s est superari 
in* De custodiis caelestium praeceptorum quae nosse quem- 

quam deum manifeste designat» n 

nn. De nouo ueterique mandăto quod unius sit dei cuius num- 
quam potest regnum diuidl 
y. De hîB quos sapientiae uariis adcinctos uirtutibr scribens 

adloquitur. 
VI. De diligentib. mundum quod excludantur a caritate paterna* ^ 
YU' De multitudine antichristorum 
Vin. De animarum deceptoribus declinandis 
VUII' De ignorantibus deum sanctotumq. osoribus 
X. De cain semine fratricidae 

XL De osoribus fratrum homiddis >> 

XIL De dilectione paterna facto et opere declinando 
XIII' De praeconibus falsis quos agit spiritus nequam 
XUIL De dilectione uera quod ipse sit deus 
XV* De chiîsto deo qui patrem in se esse credentibus manifestat 
XVL De dilectione perfecta quae foris expellit formidinem m 
XVIL De regeneratis quod ipsi saeculum uincant 
XVIII* De testimonio dei quod hominum testimoniis praestet* 
XVIIU* de indulgentia quam non merebuntur usq- ad mortem 
peccantes 
XX* De mundo qui est positus in maligno et simulacrorum i» 
fugienda caltura 

EXP. BREUES EPISTULAE 
SCI. lOHANNIS PRIMA 
INC EIUSDEM EPIST. PRIMA «o 



c. MUL] SCI. lOHANNIS PRIMA. 



421 



xT L ^''Quod fuit ab initio quod audiuimus quod uidimus 

oculis nostris qnod perspeximus et mauus nostrae contrectaue^ 

runt» De uerbo uitae 'et uita manifestata est et uidimus et 

testamur 

5 £t annuntiamus uobis uitam aeternam quae erat aput 

patrem* et apparuit nobis» 'Quod uidimus et audiuimus ad- 

nuntiamus uobis 

Ut et uos societatem habeatis nobiscum» Et societas 

nostra sit cum patre et cum filio eius ihesu christo» * Et haec 

10 scribimus uobis ut gaudeatis et gaudium nostrum sit plenum» 

^ Et haec est adnuntiatio quam audimus ab eo» Et adnuntiamus 

uobis quoniam deus lux est et tenebrae in eo nou sunt ullae 

IL *Si dixerimus quoniam societatem habemus cum eo 

et in tenebris ambulamus» Mentimur et nou facimus ueritatem 

n ^Si autem in luce ambulemus sicut et ipse est in luce 

societatem habemus ad inuicem et sanguis ihesu fiii eius emun- 

dat nos ab omni peccato» ^Si dixerimus quoniam peccatum 

non habemus ipsi nos seducimus et ueritas in nobis non est» 

* Si confiteamur peccata nostra fidelis est et iustus ut remittat 

30 uobis peccata nostra et emundet nos ab omni iniquitate» 

^® Si dixerimus quoniam non peccauimus mendacem facimus 

eum et uerbum eius non est in nobis 

III- **^Filioli mei haec scribo uobis ut non peccetis sed 

et si quis peccauerit aduocatum habemus apud patrem ihesum 

2& christum iustum» * Et ipse est propitiatio pro peccatis nostris^ 

Non pro nostris autem tantum» Sed etiam pro totius mundi 

'Et in hoc scimus quoniam cognouimus eum si mandata 

eius obseruemus 

^Qui dicit se nosse eum et mandata eius non custodit 

aomendax est et in hoc ueritas non est» 'Qui autem seruat 

uerbum eius uere in hoc caritas dei perfecta est» In hoc 

scimus quoniam in ipso sumus 

'Qui dicit se in ipso mânere debet sicut iile ambdauit 

et ipse ambulare» 

,3 nu* ^Carissimi non roandatum nouum scribo uobis 

sed mandatum uetus quod habuistis ab initio» Mandatum uetuâ 

* c. 1, 1 — n, 7. 



422 SCI. lOHANNIS [c Iin-VIL 

est uerbum quod aadistis» ^Itenim mandatam nouum scribo 
uobis qaod est aeram et in ipso et in uobis» Qaoniam tene- 
brae transierant et lumen uerom iam lucet» *Qai dicit se 
in luce esse et fratrem snum odit in tenebris est nsqne adhno» 
^Qui diligit fratrem sanm in lumine manet et scandalom in » 
eo non est» ^'Qui aatem odit fratrem suum in tenebris est 
et in tenebris ambulat» Et nescit qao eat quoniam tenebrae 
obcaecauernnt ocolos e\ns* 

Y- "Scribo nobis filioli qaoniam remtttontor «olris 
peccata propter nomen eius u 

^* Scribo nobis patres qaoniam cognoaistis eam qai ab 
initio est» Scribo nobis adulescentes qaoniam oicistis malignom» 
^* Scribo uobis iqfantes qnomam cognoaistis patrem* Scribo 
uobis patres quia cognoaistis eum qui ab initio est» Scribo 
uobis adulescentes quia fortes estis et uerbum dei in uobis» 
manet et uicistis maUgnum» 

VL '^Nolite diligere mundum neque ea quae in mnndo 
sunt» Si quis diligit mundum non est caritas patris in eo» 
** Quoniam omne quod est in mundo concupiscentia carnis et 
eoncupiscentia oculorum est» Et superbia uitae quae non est» 
ex patre sed ex mundo est» "Et mundus transit et concu- 
piscentia eius» Qui autem facit uoluntatem dei manet in aeternum» 

VII- ^^Filioli nouissima hora est 

Et sicut audistis quia antichristus uedit» Nune antichristi 
mulţi facti sunt» Unde sdmus quia nouissima hora est » 

'*£x nobis prodierunt sed non erant ex nobis» 

Nam si fuissent ex nobis mansissent utique nobiscum» 
Sed ut manifesti fiant quoniam non sunt omnes ex nobis» 
'^Sed uos unctionem habetis a sancto et nostis omnia 

^^ Quia non scribsi uobis quasi ignorantibus ueritatem sed » 
quasi scientibus «Mm» Et quoniam omne mendadum ex ueritate 
non est» ^Quis est mendax nisi is qui negat qaoniam ihesus 
est christus hic est antichristus» 

Qui negat patrem et filium 

'^Omnis qui negat filium nec patrem habet» Qui confitetur» 
filium et patrem habet» 

c. II, 7-23, 



c. VIIl-X.1 PRIMA. 423 

VIII- '^Uos qaod audistis ab initio in uobia per- 

maneat» Si in aobis permanserit qaod ab initio audistis et uos 

in fitîo et patre manebitis» ^Et liaec est repromissio quam 

ipse pollicitus est nobis uitam aeternam» **Haec scripsi uoMs 

6 de eis qui seducunt uos» ^^Et uos unetionem quam aceepistis 

ab eo maneat in uol^is» Et non neoesse habetis ut aliquis 

doceat uos» Sed sicut unctio eius docet uos de omnibus» £t 

uenun est et non est mendacium et lâcut docuit uos / manete 

in eo ^et nune filioli manete in eo» Ut oum apparuerit ha- 

lobeamus fiduciam et non eonfundamur ab eo in aduentu eius 

'*Si scitis quoniam iustus est» Scitote quoniam et omnis 

qui facit iustitiam ex ipso natus est- 

yini- '^^Uidete qualem caritatem dedit nobis pater 

ut filii dei nominemur et sumus 

» Propter hoc mundus non nouit nos quia non nouit eum 

' Carissimi nune fiii dei sumus et nondum apparuerit quid 

erimus» Sdmus quoniam cum apparuerit similes ei erimus 

quoniam uidebimus ^um sicut est» *£t omnis qui habet spem 

hanc in eo 

80 Sanctificat se sicut et iile sanctus est» 

X' ^ Omnis qui facit peccatumet iniquitatem faât^ et 

peccatum est iniquitas 

^Et scitis quoniam iUe apparuit ut peccata tolleret» Et 

peccatum in eo non est» ^ Omnis qui in eo manet non peccat 

n Et omnis qui peccat non uidet eum nec cognouit eum» 

^ Filioli nemo uos seducat» Qui facit iustitiam iustus est» Sicut 

et iile iustus est» *Qui facit peccatum ex diabolo est» Quoniam 

ab initio diabolus peccat 

In hoc appBTuit filius dei «t dissoluat «pera diaboli» 

10 'Omnis qui natus est ex deo peccatum non &cit quoiuam 

semen ipsius in eo manet» Et non potest peccare quoniam 

ex deo natus est 

^^In hoc mantfesti sunt filii dei et filii diatoli 

Omnis qui non est iustus non est de deo et qui nm 

«diligit fratrem suum 

" Quoniam haec est adnuntiatio quam audiuimus 4b initio 

e. II, 24 — m, 11. 



424 SCI. lOHANNIS [c X-XIII. 

ut diligamos alterutrum» '^Kon sicat cain ex maligno erat et 
ocddit fratrem saain 

Et propter quid occidit eum quoniam opera dos maligna 
erant fratris aatem eias iusta 

XI* "Nolite mirări fratres si odit nos mundos» » 

^* Nos scimus quoniam translaţi samus de morte in uitam» 
Quoniam diligimus fratres qui non diligit manet in morte 

^^Omnis qui odit fratrem suum homicida est- 

£t scitis quoniam omnis homicida non habet uitam aeter- 
nam in se manentem» ^* In hoc cognouimus caritatem quoniam io 
iile pro nobis animam suam posuit» Et nos debemus pro fra* 
tribus nostris animas nostras ponere» " Qui habuerit substan- 
tiam mundi et uiderit fratrem suum necessitatem habere et 
clauserit uiscera sua ab eo» Quomodo caritas dei manet in eo 

Xn« ^^Filioli mei non diligamus uerbo nec lingua» 
sed opere et ueritate» ^' In hoc cognoscimus quoniam ex ueritate 
sumus et in conspectu eius suadeamus corda nostra 

^Quoniam si reprehenderit nos cor» Maior est dens 
corde nostro et nouit omnia» ^'Carissimi si cor non reprae- 
henderit nos» Fiduciam habemus ad deum ^et quodcumque» 
petierimus accipiemus ab eo» Quoniam mandata eius custodi- 
mus» Ei ea quae sunt placita coram eo facimus» *'Et hoc 
est mandatum eius ut credamus in nomine fiii eius ihesu 
christi» Et diligamus alterutrum sicut dedit mandatum nobis» 
'^Et qui seruat mandata eius in illo manet et ipse in eo » 

Et in hoc scimus quoniam manet in nobis de spiritu 
quem nobis dedit- 

XIII* ^^Carissimi nolite omni spiritul credere» Sed 

probate spiritus si ex deo sint» Quoniam mulţi pseudoprophetae 

exierunt in mundo 'in hoc cognoscitur spiritus dei» Et omnis m 

spiritus qui confitetur ihesum christum in came uenisse ex 

deo est» 'Et omnis spiritus qui soluit ihesum ex deo non est 

et hic est antichristi» Quod audistis quoniam uenit et nune 

iam in mundo est» *Uos ex deo estis filioli et uidstis eos» 

Quoniam maior est qui in uobis est quam qui in mundo» m 

^Ipsi de mundo sunt ideo de mundo locuntur et mundus eos 

c. ni, 11 - IV, 6. 




c. XIII-XVU ] PRIMA. 



425 



andit» *Kos ex deo sumas qui nouit deum audit nos qoi non 
est ex deo non audit nos« In hoc coguoscimus spiritum ueri* 
tatis- et spiritum erroris 

XIIU- ^Carissimi diligamus inuicem quoniam caritas 

& ex deo est et omnis qui diligit ex deo natus est et cognoscit 

deum» H^ui non diligit non nouit deum quoniam deus caritas est- 

*In hoc apparuit caritas dei in nobis» Quoniam filium 
suum unigenitum misit deus in mundum ut uiuamus per eum 
^^in hoc est caritas» Non quasi nos dileximus deum sed quo* 
foniam ipse dilexit nos 

£t misit filium suum propitiationem pro peccatis nostris» 
^'Carissimi si sic deus dilexit nos et nos debemus alterutrum 
diligere» 

XV* ^'Deum nemo uidit umquam si diligamus inuicem 
i&deus in nobis manet et caritas dus in nobis perfecta est» 
" In hoc intellegimus quoniam in eo manemus et ipse in nobis 
quoniam de spiritu suo dedit nobis 

**Et nos uidimus et testificamur» Quoniam pater misit 

filium saluatorem mundi» ^^Quisquis confessus fnerit quoniam 

soihesus est filius dei» Deus in eo manet et ipse in deo» ^'Et nos 

cognouimus et credidimus carităţi quam habet deus in nobis» 

XVL Deus caritas est et qui manet în caritate in deo 
manet et deus in eo» "In hoc perfecta est caritas nobiscum 
ut fiduciam habeamus in die indicii» Quia sicut iile est et nos 
Msumus in hoc mundo» ^^Timor non est in caritate sed perfecta 
caritas foras mittit timorem» Quoniam timor poenam habet» 
Qui autem timet non est perfectus in caritate» ^*Nos ergo 
diligamus quoniam deus prior dilexit nos» ^Si quis dixerit 
quoniam diligo deum 
so Et fratrom suum oderit mendax est» Qui enim non diligit 
fratrem suum quem uidet» Deum quem non uidet quomodo 
potest diligere» *'Et hoc mandatum habemus ab eo ut qui 
diligit deum diligat fratrem suum» 

XVII« ^'^Omnis qui credit quoniam ihesus est christus 
asex deo natus est 

£t omnis qui diligit eum qui natus est ex eo» 'In hoc 

C IV, 6 - V, 2. 



426 SCL lOHARHIS PRIMA. [a XVn-XX. 

cognoscimiis qaoniam diligimus natos dei» Oam âenfef dfligi- 
miis et mandata dos fadamas» 'Haec est enim caiitis dei ut 
mandata eios custodiamus et mandata dos graida non sunt» 
^Qaoniam omne qnod natum est ex deo nidt mandiim» Et 
haec nictoria qnae nindt mnndnm fides nostra» *Qtus est qai » 
nidt mnndom nid qoi credit gnoniam ihesns est filins dei» 
*Hic est qni uenit per aqnam et sangninem ihesns christns» 
Nod in aqna sofaun sed in aqua et sanguine» £t q^tus est 
qui testifieatur quoniam christns est ueritas» 'Quia tres sunt 
qui testimoniom dant- ^spiritns et aqua et sanguis- et tresio 
unnm sunt 

XVIII- *Si testimonium liominum acdphnus» 

Testîmonium dei maius est 

Quoniam hoc est testimonium dei quia testificatns est de 
filio suo» Quoniam hoc est testimonium dd quod maius est»ts 
*®Qui credit in filio dd habet testimonium dd in se» Qni non 
credit filium mendacem fadt eum quoniam npn credidit in 
testimonio quod testificatus est deas de filio suo» *^Et hoc 
testimonium quoniam uitam , aetemam dedit nobis dens» Et 
haec uita in filio eins est^ ^'Qui habet filium habet uitam m 

Qui non habet filium dei uitam non habet» 

XVniI- ^'Haec scribo uobis ut sciatis quoniam uitam 
habetis aeternam qui creditis in noinine filii dd» '^ Et haec 
fiduda quam habemus ad eum^ Quia qaodcnmque petierimus 
secundum uoluntatem eius audit nos n 

'^Et sdmus quoniam audit nos qnidquid petierimus 

Sdmus quoniam habemus petitiones quas postohunus ab 
eo» '*Qni sdt fratrem suum peccare peccatum non ad mortem 
petet et dabit ei uitam peccanti non ad mortem» Est pecca- 
tum ad mortem non pro iilo dico ut roget» » 

^^Omnis iniquitas peccatum est* et est peccatum ad 
mortem» ^^Scimus quoniam emnis qui natus est ex deo non 
peccat sed generaţie dei conseruat eum et maUgnus non 
tangit eum 

XX- '*Scimus quoniam ex deo sumus et mundusu 
totus in maligne positus est» 

c. V, 2-19. 






c. MII.] SCI. lOHAKRIS SBCUNDA. 427 

'^Et scimos quoniam filius dei uenit et dedit nobis sensum 
ut cogDOScamas nenim deam» Et simiis in uero filia eios» 
hic est nerus deas et uita aetena» 

^Filioli custodite uos a simulacris- Amen» Legi 

c. V, 20— 2L 

EXP. EPISTULA SCI. lOHAN 

NIS PRIMA. INC. BREUES 

EIUSDEM EPIST. SECUNDAE 



10 



I. De diligendis cultoribus ueritatis 
II. De dilectione altera quod non sit nonum ac rade prae« 

ceptam» 
IIL De seductorib. qui in hoc mundo abondant 
]ft IIIL De non dicendum baue eis qui aliud praeferunt dogma, 

y. De sua praesentia in qua narrandum omnia reseruauit 
EXP. BREUES EPIST. SFCDNDAE 
INC. EIUSDEM EPIST. SECUNDA 



UT» ^Senior electae dominae et natis eias qaos ego diligo 
in ueritate» Et non ego solus sed et omnes qui cognonerunt 
ueritatem 'qaae permanet in nobis 

Et nobiscnm erit in aeternum» *Sit uobiscnm gratia* 
misericordia* pax- a deo patre. et a christo ihesa filio patris 
nin ueritate et caritate» 

II' ^Gauisus sum ualde quoniam inueni de filiis 
tuis ambulantes in ueritate sicut mandatum accepimuij a 
patre» *Et nune rogo te domina non tamquam mandatam 
nonum acribens tibi» Sed quod habuimus ab ini tio ut diligamus 
soalteratrum» 'Et haec est caritas ut ambulemas secundum 
mandata eius» 

m* Hoc mandatum est ut quemadmodum audistis 
ab initio in eo ambuletis» ^ Quoniam mulţi seductores exierunt 

T. 1—7. 



jr jr 



428 sCL lOHANNfS SECUNDA. [c. lO-lUf. 

in munâum qui non confitentur ihesnm christam uenientem 
in carne- hic est seductor et antichristus» ^Uidete uosmet 
ipsos ne perdatis quae operaţi estis sed ut mercedem plenam 
accipiatis» 

niL *Omnis qui praecedit et non manet in doctrina s 
christi deum non habet» Qui permanet in doctrina hic filium 
et patrem habet» ^^Si quis uenit ad uos et hanc doctrinam 
non adfert» Nolite recipere eum in domum nec haue ei 
dixeritis» "Qui enim dicit illi haue communicat operibus illius 
malignis» ^'Plura habens uobis scribere nolui per cartam etio 
atramentum 

Spero enim me futurum ad uos- et os ad os loqui ut 
gaudium uestrum plenum sit» ^^Salutant te fiii sororis tuae 
ecdesiae- amen 

Y. 7—18. «» 

Legi 
EXP- EPISTULA SCL lOHANN- 
SECUNDA. INC. BREUES 
EPIST. SCL lOHANN- TERTLi 



L De filiis apostoli rigore tenentibus ueritatem 
II- De elemosynis sancte uiuentium 
in. De proteruia diotrophis 

lin* De demetrio cui testimonium cum omnibas ipsa ueritas 
reddit » 

V. De multiplici sacramente quod ut reuelaret suum distulit 
aduentum 

EXP. BREUES EPIST. SCL lOHANN 
m. INC. EIUSDEM EPIST. TERTIA 

L ^Senior Gaio carissimo* quem ego diligo in ueritate ^ 
caritatis» *Ideo in omnibus orationem facio prospere te in- 
gredi et ualere sicut prospere agit anima tua» 'Cauisus sam 
ualde lienientibus fratribus et testimonium perhibentibus ueri- 
tati tuae 

V. 1-8. 



c. f-V.] SCI. lOHANMS TERTIA. 429 

Sicut tu in neritate ambulas ^maiorem horam non habeo 
gratiam» Qaam ut audiam filios meos in ueritate ambulantes 

II- ^Carissime fideliter facis quidquid operaris in 
fratres et hoc in peregrinos 
» * Qui testimonium perhibuerunt carităţi tuae in conspectu 
ecclesiae quos bene facies deducens digne deo 

^Pro nomine efiim profecti sunt nibil accipientes a gen- 
tilibus» ^Nos ergo debemus suscipere huiusmodi ut coopera- 
tores simus ueritatis 
10 IIL ^Scribsissem forsitam ecclesiae» Sed his qui amat 
primatum gerere in eis diotrephes non recepit nos» ^^Propter 
hoc si uenero commoneam eius opera quae facit 

Uerbis malignis garriens in nos et quasi non ei ista suf- 
ficiant» Nec ipse suscepit fratres et eos qui cupiunt prohibet 
»et de ecciesia eicit» 

nil- "Carissime noii imitări malum sed quod bonum 
est» Qui bene facit ex deo est- qui male facit non uidît deum» 
"Demetrio testimonium redditur ab omnibus et ab ipsa ueri- 
tate» £t nos autem testimonium perhibemus et nosti quoniam 
30 testimonium nostrum uerum est» 

V- "Multa habui scribere tibi sed nolui per atra- 
mentnm et calamum scribere tibi 

^^Spero autem protinus te uidere et os ad os loquimur 
pax .tibi» Salutant te amici saluta amicos per nomen • • • 

25 V. 3—14. 

Legi 

EXP- EPISTULA SCL lOHAN 

NIS TERTIA. INCIProNT 
BREUES EPISTULAE lUDAE 



80 



L De falsis doctoribus ncgatoribus scilicet christi inpudicis* 
II- De praenaricatione eorum qui erudiţi ab intricationibus 

mundi delinquunt 
ni* De camalibus dcsideriis et ignorantiae blasphemiis 
8» IUL De impiorum exitiis et intolerabilibus poenis 



430 scL fc. MU. 

V. De praedîctis prophetiae enoch- 
YI. De inrisoribus Sedsis dnmtaxat doctorib- fogieadîs 
YII* De ineiiarrabili gloria saloatoris et epistolae fine - • 

EXPLICIDNT BBEUES 

EPISTOLAE lUDAE. INC 

EIUSDEM EPISTDLA. 



xT L 'ladas ihesn christi seruas frater aatem iacobi 

his qni in deo pAtre dilectis et ihesa christo conseruatis nocatis 

'Misericordia nobis et pax et caritaa adinpleator i« 

'Garissimi omnem sollicitadinein iadens scribendi nobis» 
De eommimi nestra salate necesse habui scnbere nobis» 

Depraecans supercertari semel traditae sanctis fidei» 
* Sabintroienmt enim qnidam honiines 

Qm olim praescribti sunt in hoc iadicium impii* <» 

Dei noştri gratiam transferentes in loxnriam 

Et solom dominatorem dominum nostrom ihesnm christiim 
negantes 

II- ^Gommoiiere aatem aos aolo sdentes semel omnia» 
Qaoniam ihesas popalam de terra aegypti salaans» SecondoM 
eos qai non crediderant perdidit» *A^elos aero qoi non ser- 
aaaenint sanm principatam» Sed dereliqaorant saom domi- 
dliam» In iadiciam magni dei oincolis aetemis sab caligine 
reseraauit» 

nL ^Sicat sodoma et gomorra et fioitimae daitates» 

Simili modo exfomicatae 

Et abeantes post camem alteram» Fad^ie sânt ezemplam 
ignis aetemi poenam snstinentes 

* Similiter et hi camem qaidem macalant» Dominationem 
aatem spemant» Maiestates aatem blasphemant» *Cam micabdio 
archangelas cam diabolo dispatans altercaretar de moşi cor- 
pore» Non est aasos iadidam inferre blasphemiae» Sed dixit 
imperet tibi dominas» ^^Hi aatem qoaecomqae qaidem ignorant 
blasphemant» 

T. 1-10. 



c. iii-vn.] lUDAB. 431 

Quaecnmqne autem naturaliter tamqnam muta animalia 
norant in his corrumpuntur» 

ini*.'*Uae illis qui uia cain abierunt et errore 
balaam mercede efiusi sunt- 

6 Et contradictione core perierunt» ^'Hi sunt in epulis suiş 

maculae conuiuantes» Sine timore semeţ ipsos pascentes» Nubes 
sine aqua quae a uentis circumferuntur» Arbores autumnales 
infructuosae bis mortuae eradicatae» ^'Fluctus feri maris 
despumantes suas coufessiones» Sidera errantia quibus pro- 

10 cella tenebrarum in aeternum seruata est* 

y* ^^Prophetauit autem et his septimus ab adam 
enoch dicens» Ecce uenit dominus in sanctis milibus suiş 
^^ facere iudicium contra omnes et arguere omnes impios» De 
omnibus operibus impieti^tis eorum quibus impie egerunt 
15 £t de omnibus duris quae locuti sunt contra eum pecca- 
tores impii» *'Hi sunt murmuratores quaerellosi secundum 
desideria sua ambulantes» Et os illorum loquitur superbia» 
Mirantes personas quaestus causa» 

YL '^Uos autem carissimi memores estote uerborum 
20 quae praedicta sunt ab apostolis domini ihesu christi 

'*Quia dicebant uobis quoniam in nouissimo tempore 
aenient inlusores « 

Secundum sua desideria ambulantes impietatum 

''Hi sunt qui segriegant animales spiritum nou habentes* 
2&^Uos autem carissimi superaedificantes uotoet ipsos sanctis- 
simae uestrae fidei in spiritu sancto orantes» ^'Ipsi uos in 
dilectioBO dei seruate» 

'^Et hos quidem argnite iadieatos» ^Slos uero saluate 
de igne rapientes 
30 Aliis autem mîseremini in timorem» Odientem et eam 
quae camalis est maculatam tunicam 

Ylb ^Ei autem qui potens est uos couseruare sine 

peccato et , constituere ante conspectum gloriae suae inmacu- 

latos» In exultatione '^soli deo saluatori nostro per ihesum 

ascbristum dominum nostrum» Gloria magnificentia imperium et 

T. 10-^26. 



X F 



432 PROLOGUS APOCALYFSIS SCI. lOH. 

potestas ante omne saecalmn* Nune et in omni saecnla» 
Amen 



Legi 

EXPL. EPISTULA SCI 

lUDAE- INC. PROLOGUS 

APOCALYPSIS SCI 

lOHANNIS- AMEN. 



lohannes apostolus et enangelista a domino christo io 
electns atque dilectns in tanto amore dilectionis ab eo est 
habitns ut in cena super pectus eius recumberet* Et ad cnicem 
astana soli matrem propriam commendasset ut qnem nubere 
nolentem ad amplexum uirginitatis asciuerat ipsi etiam cnsto* 
diendam uirginem tradidisset u 

Hie itaque cam propter nerbum dei et testimoniam ihesu 
cbristi exilio in pathmos insulam mitteretur- 

Slic ab eodem apocalypsis praeostensa describitur ut 
sicut in principie canonis id est libri geneseos incorruptibile 
prindpium praenotatuT' m 

Ita etiam incorruptibilis finis per uirginem in apocalypsi 
redderetur dicens* ego sum a et «0 initium et finis* hie est 
iohannes qui sdens superuenisse sibi diem egressionis de cor- 
pore conuocatis in efeso discipulis descendit in defossum 
sepulturae suae locum orationeque conpleta reddidit spiritumts 
tam a dolore mortis factus extraneus quam a cormptione 
camis noscitur alienus cuius tamen scribturae dispositio ael 
libri ordinatio ideo a nobis per singula non exponitur ut 
scientibus inquirendi desiderium conlocetur* et quaerentibos 
laboris fructus* et deo magisterii doctrina seruetur* . » 

EXP. PROLOGUS 

INC- CAPIT. APOCALYPSIS 

SCL lOHANNIS • • • 



CAPITULA APOCALYPSIS. 433 

L lotaannes septem ecdesiis quae sunt in asia 
II- Scribe ergo quae uidisti et quae sunt et quae oportet 

fieri post haec et sacramentum VII stellarum 
III- Post haec uidi ecce osteum apertum in caelo 
^ un- Et uidi in dextera sedentis super thronum librum scribtum 

Y* £t uidi quod aperuisset agnus unum de Vn sigillis 
VI- Post haec uidi quattuor angelos stantes super quattnor 

angulos terrae 
vn* Post haec uidi turbam magnam quam dinumerare nemo 
•« poterat 

Vin* Et cum aperuisset sigillum septimum factum est silentium 

in caelo- 
Vlin- Et uidi alium angelum fortem descendentem de caelo 
amictum nube 
» X- Et uox quam audiui de caelo iterum loquentem mecum 

XI- Et septimus angelus tuba cecinit et foctae sunt uoces 

magnae in caelo dicentes» 
XII* Et apertum est templum dei in caelo et uisa est arca 
testamenti eius in templo eius 
^ Xin- Et fiactum est proelium in caelo* micahel et angeli dus 

proeliabantur cum dracone 
Xim Et uidi aliam bestiam ascendentem de terra et habebat 
cornua duo 

XV- Et uidi et ecce agnus stabat super montem sion et corn 
» iDo centum quadraginta quattuor milia 

XVI- Post haec uidi et ecce apertum est templum tabemaculi 
testimonii in caelo» 

XVII- Et uenit unus de septem angelis qui habebant Vn plagas 
et locutus est mecum dicens- 
80 XVin* Et post haec uidi alium angelum descendentem de caelo 

habentem potestatem magnam et terra inluminata est a 
gloria eius. 
XVmi- Post haec audiui quasi uocem magnam turbarum multarum 
in caelo dicentium allduia- 
» XX- Et uidi cadum apertum et ecce eqnos albuş et qui sede- 

bat super eum nocabatur fiddis et nerax^ 
XXI* Haec est resurrectio prima beatus et scs- qui habet partem 

in resurrectione prima- 
iXXn. Et uenit unus- de VII angelis habentib- fialas plenas 
40 ' septem plagis nouissimis» 

XXIII- Et ostendit mihi flumen aquae uiuae splendidum tam- 
quam dirystallum 

28 



434 AP0CALTP8I8 fc. I. 

XXIin. £t dixit mihi haec uerba fidelissima et uera sunt 
XXV* £go ihs um angelmn meum teBtificari uobis haec in 
ecclesiis 

EXPL. CAPITULA. 

INC APOCALYPSIS. 

SCI. lOHANNIS. AMEN. 



x7 ^'^ Apocalypsis ihesa christi quae dedit illi dens 

palam facere seruis suiş qnae oportet fieri cito» Et significanit 
mittens per angelum suum semo suo iohanni» ^Qni testimo-io 
nium perhiboit uerbo dei et testimonium ihesu christi quae- 
cumque oidit» 

'Beatus qni legit et qoi audiunt uerba prophetiae et 
seruant ea quae in ea scribta sunt tempus enim prope est» 

L ^lohannes VII ecclesiis quae sunt in asia» Gratia» 
uobis et pax ab eo qui est et qui erat et qui uenturus est» 
Et a septem spiritibus qui in conspectu throni eius sunt *et 
ab ihesu christo qui est testis fidelis- Primogenitus mor- 
tuorum et princeps regnm terrae» Qui dilexit nos et lauit 
nos a peccatis nostris in sanguine suo» *£t fecit nostrum» 
regnum sacerdotes deo et patri suo» Ipsi gloria et imperium 
in saecula saeculorum amen» ^Ecce uenit cum nubibus et 
uidebit eum omnis oculus et qui eum pupugerunt» Et plangent 
se super eo omnes tribus terrae etiam amen 

^Ego sum a et 10 principium et finis dicit dominus dens» 

Qui est et qui erat* et qui uenturus est omnipotens» ^Ego 
iohannes frater uester» Et particeps in tribulatione et regno 
et patientia in ihesu» Fui in insula quae appellatur paphmos- 
propter uerbum dei et testimonium ihesu» '^Fui in spiritu in 
dominica die et audiui post me uocem magnam tamquam » 
tubae "dicentis» Quod uides scribe inlibro et mitte VII ecclesiis» 
Ephesum* et zmymae- et pergamum et thyatirae et sardis- et 
filadelfiae et laodiciae» ^*Et conuersus sum ut oiderem uocem 
quae loquebatur mecum 

c I, 1—12. 



e. I-II.1 SCI. I0HANN18. 435 

£t conaersus uidi Vn candelabra aurea» ^*Et in medio 
Vn candelabrorom similem filio hominis 

Uestitum podere et praednctom ad mammillas zonam 
auream» ^* Caput autem eius et capilli erant candidi tamquam 
• lâna alba aut tamquam nix» Et oculi eius uelut fiamma 
ignis» '^£t pedes eius similes aericalco sicut in camino ardenţi» 
Et uox illius tamquam uox aquarum multarum» ^^Ethabebat 
in dextera sua stellas VII 

Et de ore eius gladius utraque parte acutus exiebat* 
<• Et facies eius sicut sol lucet in uirtute sua» '^Et cum 
mdissem eum cecidi ad pedes eius tamquam mortuus» Et 
posuit dexteram suam super me dicens noii timere 

Ego sum primus et nouissimus» ^^Et fui mortuus et ecce 
sum uiuens in saecula saeculorum 
ts Et habeo claues mortis et infemi» 

II- '^Scribe ergo quae uidisti et quae sunt et quae 
oportet fieri post haec» 

^ Sacramentum VII stellarum quas uidisti in dextera mea» 
Et septem candelabra aurea» Septem stellae angeli sunt VII 
soeedesiarum» Et candelabra VII VII ecdesiae sunt» ^ ^ Angelo 
ephesi ecdesiae scribe» Haec dicit qui tenet VII stellas in 
dextera sua» Qui ambulat in medio VII candelabrorum aureo- 
rum» ^Sdo opera tua et laborem et patientiam tuam» Et 
quia nou potes susţinere mâlos» Et temptasti eos qui se dicent 
s^esse apostolos et nou sunt 

Et inuenisti eos mendaces 'et patientiam habes 

Et sustinuisti propter nomen meum et nou defedsti» 
* Sed habeo aduersus te quod caritatem tuam primam reliqueris 

^Memor esto itaque unde excideris et age paenitentiam 
^et prima opera fac» Sin autem uenio tibi et mouebo cande- 
labrum tuum de loco suo» Nisi paenitentiam egeris» ^Sed 
hoc habes quia odisti facta nicolaitarum quae ego dieo» 

^Qui habet aurem audiat quid spiritus dicat ecdesiis 

Uincenti dabo ei edere de ligno uitae quod est in paradise 

»dei mei» "Et angelo zmymae ecdesiae scribe» Haec didt 

primus et nouissimus qui fîiit mortuus et nioit» 

c. 1, 12 — n, a 

28* 



436 APOCALYPSIS [c, II« 

' Sdo tribolationem taam et paupertatem toam sed diaes 
es» Et blasphemaris ab bis qui se dicent iudaeos esse et non 
simt sed sunt synagoga sataaae» '^Nihil horom timeas quae 
passoras es» 

Ecce missurus est diabolus ex uobis in carcerem ut § 
temptemini» Et babebitis tribnlationem diebas X» Esto fidelis 
nsque ad mortem et dabo tibi coronam oitae» 

"Qui babet aorem audiat quid spiritus dicat ecdesiis 

Qui uicerit non laeditur a morte secunda» ''Et angelo 
pergami ecdesiae scribe» Haec didt qui habet rompheamio 
utraque parte acutam» **Scio ubi inhabitas ubi sedes est 
satanae» Et tenes nomen meum et non negasti fidem meam» 
Et in diebus antipas testis mei fidelis» Qui occisus est apud 
uos ubi satanas babitat 

*^Sed babeo aduersus te pauca » 

Habes iilic tenentes doctrinam balaam» Qui docebat balaac 
mittere scandalum coram filiis israhel edere et fomicari» ^^Ita 
habes et tu tenentes doctrinam nicolaitarum 

Similiter ^* paenitentiam age» Si nibilominus uenio tibi 
cito et pugnabo cum illis in gladio oris mei» '^Qui habet aurem» 
audiat quid spiritus dicat ecdesiis» Uincenti dabo ei mamia 
abscondita 

Et dabo ei calculum candidum in calculo nomen scribtum 
quod nomo sdt nisi qui accipit» '^Et angelo thyatirae ecdesiae 
scribe» Haec dicit filius dei qui habet oculos ut fiamma ignis» » 
Et pedes dus similes aericalco 

'^Noui opera tua et caritatem et fidem et mysterium et 
patientiam tuam nouissima plura pripribus 

^ Sed habeo aduersus te quia permittis mulierem iezabd» 
Quae se didt propheten» Docere et seducere seruos meos for-» 
nicari et manducare de idolothytis» '^ Et dedi illis tempus ut 
paenitentiam agerent et non uult paeniteri a fomicatione sua» 
^Ecce mitto eam in lectum et qui moecantur cum ea in tribu- 
latione maxima» Nisi paenitentiam egerint ab operibus eius 
^et filios eius interficiam in morte m 

Et sdent omnes ecdesiae quia ego sum scmtans renes 

c II, 9*28. 



c. II.J SCI. lOHANUnS. 



437 



et corda» Et dabo amcoique uestram secundam opera uestra» 
Uobis aatem dico '^ceteris qni thyatirae estis» 

Quicumqae non habent doctrinam hanc qai non cogno- 
uerunt altitadines satanae» Qaemadmodain dicont» Non mittam 

> super nos aliud pondos 

^Tamen id quod habetis tenete donec neniam» 
^Et qni uicerit et qui custodierit usque in finem opera 
mea» Dabo illi potestatem snper gentes ^^et reget illas in uirga 
ferrea tamqoam uas fignli confringentor» Sicut et ego accepi a 

■opatre meo ^ et dabo iUi stellam matatinam» ^Qoihabet anrem 
andiat* qoid spiritos dicat ecdesiis» '* ^ Et angdo ecdesiae 
sardis scribe Haec dicit* qui habet VII spiritos dei et VII 
stellas» 

Sdo opera tua quia nomen habes quod uiuas et mortuus 

»es» 'Esto uigilans et confirma cetera quae moritura erant» 
Non enim inuenio opera tua plaena coram deo meo» 'In mente 
ergo babe qualiter acceperis et serua et paenitentiam age» 
Si ergo non uigilaaeris ueniam tamquam fiir et nesdes qua 
bora ueniam ad te» 

^ ^ Sed babes pauca nomina in sardis qui non inquinauerunt 
uestimenta sua 

Et ambulant mecum in albis quia digni sunt» ^Qui uicerit 
sic uestietur uestimentis albis» Et non delebo nomen eius de 
Ubro uitae» Et confitebor nomen eius coram patre meo et 

s» coram angelis eius» *Qui babet aurem audiat- quid spiritus 
dicat ecdesiis» ^Et angelo filadelfiae ecdesiae scribe» Haec 
didt sanctus et uerus qui babet dauem dauid» Qui aperit et 
nemo dudit* et cludit et nemo aperit *sdo opera tua» Eoce 
dedi coram te ostium apertum quod nemo potest claudere» 

wQuia modicam habes uirtutem et seruasti uerbum meum et 

non negasti nomen meum» ^Ecce dabo de synagoga satanae» 

Qui dicunt se iudaeos esse et non sunt sed mentiuntur» 

Ecce fadam iUos ut ueniant et adorent ante pedes tuos» Et 

sdent quia ego dilexi te 

u ^^Quoniam seruasti uerbum patientiae meae» Et ego 
seruabo te ad horam temptationis» Quae uentura est in orbem 

c. U, 28 - m, 10. 



438 AP0CALTP8IS [c 11-10. 

uniaersom» Temptare habitantes in terra» "Ecce aenio dto 
tene qnod habes ut nemo acdpiat coronam toam» " Qoi uiceiit 
faciam illum colomnam in templo dei mei et foras non egre- 
dietnr amplius» Et scribam super eam nomen dei mei 

Nonae hienisalem quae descendet de caelo deo meo et > 
nomen nonnm 

^'Qni habet aures audiat quid spiritus dicat ecdesiis» 
^* £t angelo ecdesiae laodidae scribe» Haec didt amen testis 
fidelis et uerns qui est prindpium creatnrae dd» *^ Sdo opera 
toa- qnia neque frigidos es- neque calidos» to 

Utinam frigidos esses ant calidus» ^^Sed qnia tepidoses 
et nec fiîgidus nec calidus indpiam te euomere ex ore meo 

"Qnia dices quod diues sum et locnpletatus et nnllias 
egeo» Et nesds qnia tu es miser et miserabilis et panper et 
caecns et nudus» '^Suadeo tibi emere a me aurum ignitnm» 
probatum ut locuples fias» Et uestimentis albia indnaris et 
non appareat confnsio nuditatis tuae» Et collyrio inunge 
oculos tuos ut uideas» ^^EgQ quos amo arguo et castigo» 

Aemulare ergo et paenitentiam age» ^Ecce sto ad ostinm 
et pulso» Si quis audierit nocem meam » 

Et aperuerit ianuam introibo ad illum et caenabo cum 
illo et ipse mecum 

^' Qui uicerit dabo ei şedere mecum in throno meo 

Sicut et ego uid et sedi cum patre meo in throno dos 

^Qui habet aures audiat quid spiritus dicat ecdesiis u 

m* ^''Post haec uidi ecce ostinm apertom in cado» 
£t oox prima quam andini tamquam tuba loquentis mecom 
dieoQS» Ascende huc et ostendam tibi quae oportet fieri post 
haec» ^Statim fui in spiritu et ecce sedes posita erat in cado» 
Et supra sedens 'et qui sedebat similis erat aspectui lapidisto 
hiaspidis et sardini» Et biris erat in circuitu sedis similis 
vidoni m^aragdinae 

^f)t iQ circoitu sedis sedilia uiginti quattuor et soper 
ţhronos XXIUI seniores 

Sedentes circomamictos uestimentis albis» Et in capitibus» 
eomm coronaa anreas» ^ Et de throno procedunt fdlgora et 

c IU 10 - IV, 6. 



c III-UIl.] SGI. lOHAMlflB. ^39 

aoces et tonitraa* et VII lampades ardentes ante throaam qoae 
sunt VII spiritus dei» ^£t in conspecta sedis tamquam mare 
uitreum simile crystallo 

Et in medio sedis et in circoitu sedis quattuor animalia» 
6 Plaena oculis ante et retro» ^£t animal primam simile leoni 

Et seeandam animal simile aitolo» Et tertium animal 

habens faciem quasi hominis» Et qaartum animal simile aqnilae 

uolantis» ^Et qnattaor animalia singala eonun habebant alas 

senas» Et in drcoita et intns plaena sânt ocaUs» Et reqaiem 

lonon habent die et nocte dicentia 

Sanctos sanctns sanctus dominos deas omnq^tens> Qai 
erat et qui est* et qai aentoras est 

'Et cum darent illa animalia 

Gloriam et honorem et benedictionem sedenti saper 
iftihronum uiuenti in saecnla saecolorum 

^^Proddent XXTIII seniores ante sedentem in throno» 

Et adorabant uiuentem in saecala saecolorum» Et mittent 

coronas suas ante thronum dicentes» ^'Di^us es domine dens 

noster acdpere gloriam et honorem et uirtutem» Quia tu 

M creasti omnia et propter uoluntatem tuam erant et creata sunt 

un- ^' ' Et uidi in dextera sedentis super thronum 
librum scribtum intus et foras» Signatum sigillis septem» 'Et 
uidi angelum fortem praedicantem uoce magna 

Qnis est dignns aperire librum et soluere signacala dus» 

>ft'Et nemo poterat in caelo neque in terra neque subtus terra 

aperire librum neque respicere iUum» ^ Et ego flebam mnltnm 

quoniam nemo dignus inuentus est aperire librum nec uidere eum 

* Et unus de senioribus didt mihi ne fleueris» Ecce uidt leo 
de tribu iuda radix dauid* aperire librum et VII signacula dus» 
80 «Et uidi et ecce in medio throni et quattuor animalium 
et in medio seniorum» 

Agnum stantem tamquam ocdsum» Habentem eomua 

vn et ocuios vn 

Qui sunt spiritus dei misd in omnem terram» ^£t u^iit 

» et accepit de dextera sedentis de throno librum * et cum aper- 

uisset librum 

c IV, 5 — V, a 



440 APOCALYPnS fe. IIO-V. 



Quattaor animalia et uiginti quattuor seniores ceddenmt 
coram agno 

Habentes singoli thiaras et fialas aoreas» Plaenas odora- 
mentonim quae sunt orationes sanctonun» ^Et cantant noaam 
canticum dicentes» Dignns es accipere libram et aperire signa- » 
cula eius» Quoniam occisus es et redemisti nos deo in sanguine tuo 

Ex omni tribu et lingoa et populo et natione 

^^Et fecisti nos deo nostro r^om et sacerdotes et 
regnabnnt super terram» "Et nidi et audioi nocem angdomm 
multoram in drcoitu throni et animalium et seniorom» Etto 
erat numeros eorum milia milium '^dicentium uoce magna 

Dignus est agnus qui occisus est» Accipere uirtntem et 
diniuitatem et sapientiam» Et fortitudinem et honorem 

Et gloriam et benedictionem» *^£t omnem creaturam 
quae in caelo est et super terram» Et quae sunt in mari et » 
quae in ea» Omnes audiui dicentes sedenti in throno et agno» 
Benedictio et honor et gloria et potestas in saecnla saecu- 
lorum» *^£t quattuor animalia dicebant- amen 

Et seniores ceciderunt et adorauenmt» 

V^ ^'^Et uidi quod aperuisset agnus unum deseptem» 
ugiUis» Et audiui unum de quattuor animalibus dicentem 
tamquam uocem thonitrui ueni ^ et uide» Et ecce equus albuş 
et qui sedebat super illum habebat arcum 

Et data est ei corona et exiuit nincens ut uinceret 

^ Et cum aperuisset sigillum secundum- audiui secundum n 
animal dicens ueni 

^Et exiuit alius equus rufus et qui sedebat super iUum 
datum est ei ut sumeret pacem de terra» Et ut inuicem se 
înterficerent» Et datus est iUi gladius magnus» ^ Et cum aper- 
uisset sigillum tertium» Audiui tertium animal dicens ueni» 90 

Et uidi et ecee equus niger 

Et qui sedebat super eum habebat statera in mânu sua» 
'Et audiui tamquam uocem in medio quattuor animalium 
dicentium'» Bilibris trittici denario* et tres bilibres hordd 
denario & 

Et uinum et oleum ne laeseris» ^Et cum aperuisset 

c. V, 8 — VI, 7. 



c. V-VLI SCI. lOBAllIIIS. 



441 



sigiUnm quartnm aadini aocem quarti aniinaUs dicentis ueni 
^et aidi» £t ecce equos pallidas et qui sedebat super eum 
nomen iUi mors et infernus sequebatar eum» £t data est illi 
potestas super quattaor partes terrae» 

s Interficere gladio fame et morte et bestiis terrae» *Et 
cam aperoisset quintum sigillam 

Uidi subtus altare animas interfectorom» Propter aerbum 
dei et propter testimonium qaod habebant» ^^£t clamabant 
uoce magna dicentes» Usque quo domine sanctiis et aems 

lonon iudicas et uindicas sanguinem nostrom de his qoi habitant 

terra» ''Et datae sunt singolae stolae albae» Et dictam est 

illis ut requiescerent tempus adhuc modicom» Donec im- 

pleantur conserui eorum qui interficiendi sunt sicut et illi 

'^Et uidi cum aperuisset sigillum sextum» Et terrae 

timotus factus est magnus» Et sol factus est niger tamquam 
saccus cilidnus et luna tota facta est sicut sanguis» '* Et stellae 
ceddenmt super terram» Sicut ficus mittet grossos suos cum 
a uento magno mouetur» ^*Et caelum recessit sicut liber in- 
uolutns» Et omnis mons et iasulae de locis suiş motae sunt» 

so'^Et reges terrae et prindpes et tribuni» Et diuites et fortes 
et omnis seruus et liber absconderunt se iu speluncis et petris 
montium» '*Et dicunt montibus et petris» 

Cădite super nos et abseondite nos a fkde sedentis 
super thronum et ab ira agni» ^^Quoniam uenit dies magnus 

stirae ipsorum et quis potent stare» 

VI* ''«' Post haec uidi quattuor angelos stantes super 
quattuor angdos terrae 

Tenentes quattuor uentos terrae» Ne flarent super terram» 
Neque super mare neque in uUam arborem» 'Et uidi alterum 

•oangelum ascendentem ab ortu solis» Habentem signum dei 
uiui et damauit uoce magna» Outtnor angelis quibus datum 
est nocere terrae et mari * dicens» Nolite nocere terrae* neque 
mari neque arboribus» Quoadusque signemus seruos dei noştri 
in frontibus eorum» ^ Et audiui numerum signatomm» Centum 

Mquadraginta quattuor nulia sîgnati» £z omni tribu 
israhel» 

c. VI, 7-VII, 4. 



^2 APOCALYPSIS [c VI-YIU. 



'Ex tribu iada XII signati 
Ex tribu ruben XII 
Ex tribu gad XII 



«Ex tribu aser XII 

Ex tribu neptalim XII 
Ex tribu manasse XlT 
*Ex tribu simeon Xff 
Ex tribu leuî Xn 



Ex tribu isachar XII 

^£x tribu zabuloD JHl io 

Ex tribu ioseph Si 



Ex tribubeniamin XII signati 

VII* ^Post haec uidi turbam magnam» Quam dinu- 
merare nemo poterat 

Ex omnibus gentibus- et tribubus et populis et liuguis»» 
Stantes ante thronum et in conspectu agni» Amicti stholas 
albas et palmae in manibus eorum» '^Et damabant uoce 
magna dicentes» Salus deo nostro qui sedet super thronum 
et agno» "Et omnes angeli stabant in drcuitu throni et 
seniorum et quattuor animalium» Et eeciderunt in conspectu m 
throni in facies suas et adorauerunt deum '^dicentes- AMEN* 

Benedictio et claritas et sapientia» Et gratiarum actio> Et 
honor et uirtus et fortitudo deo nostro in saecnla saeculorum* 
amen 

"Et respondit unus de senioribus dicens mihi» Hi qui» 
amicti sunt stholis albis qui sunt et unde nenerunt» '^Bt dLd 
illi* domine mi tu sds* Et dixit mihi hi sunt qui ueoiant 
de tribulatione magna» Et lauerunt stolas suas et dealbar 
uerunt eas in sanguine agni» ^^Ideo sunt ante thronum dd et 
seruiunt ei die ac nocte in templo eius w 

Et qui sedet in throno habitabit super illos» ^«Non 
esorient neque sitient amplius» Neque cadet super illos soh 
neqae ullus aestus* "quoniam Bgaua qui in medio throni est 
rţget illos et deducet eos ad uitae fontis aquarum 

Et absterget omnem lăcrimam ex oculis eorum ts 

VIII* ''^ Et cum aperuisset sigillum septimum» 

c VII, 6 — VIII, 1. 



c VIII.] SCL lOHAimiS. ^3 

Factum est silentiam in caelo quasi media hora» *Et uidi 
septem angelos stantes in conspecta dd» Et datae sunt illis 
septem tubae 

*Et alias angelas aenit et stetit ante altare» Habens 
h tnrabalum auream et data sunt illi incensa malta quae sânt 
orationes sanctoram omniom saper altare aaream qaod est in 
conspecta dei» ^£t ascendit fomas incensoram de oratio- 
nibas sanctoram omninm saper altare aaream qaod est ante 
thronam» Et ascendit famas incensoram de orationibus sancto- 
lomm de mana angeli coram deo 

^ Et accepit angelas tarabulom» Et inplenit iUad de igne 
altaris et misit in terram» Et facta sânt thonitraa et aoces 

Et folgora et terrae motas 

*£t Vn angeli qai habebant VII tubas paraaerant se ut 
ifttabidnarent 

"Et primas angelas tnba cecinit et facta est grando et 
ignis mixta in sangaine et missom est in terram 

Et tertia pars terrae conbasta est et tertia pars arboram 
conbnsta est 
w Et omne faenam oiride conbastam est» 

*Et secandas angelas taba cecinit» Et tamqoam mons 
magnns igne ardens missas est in mare 

Et facta est tertia pars maris sangnis» 'Et mortaa est 

tertia pars creatarae qaae habet animas» Et tertia pars 

nnaoiom interiit» ^^Et tertias angelas taba cecinit» Et ceddit 

de caelo stella magna ardens tamqnam facola» Et cecidit in 

terram in partem flaminam et fontes aqaanim 

"Et nomen stellae didtnr absentios'» Et facta est tertia 
pars aqaaram in absentiam» Et malti homines mortai sont 
aode aqais qaia amarae fiactae sânt» "Et qaartas aogdas taba 
cecinit» 

Et percassa est tertia pars solis et tertia pars lanae et 
tertia pars stellaram 

Ut obscnraretar tertia pars eonim nt diei non laoeret 

M pars tertia et nocte similiter» ** Et oidi et aadioi uocem onios 

aqailae aolantis per mediam caelam dicentis uoce magna» Uae> 

c vm, 1—18. 



444 



APOCALYPSIS [c. VIIL 



uae* oae* habitautibas* in terra» De ceteris uodbns tnbae 
trium angeloram qui erant taba canitari 

^' ^ Et quintus angelus tuba ceciQit» £t oidi stellam de 
caelo cecidisse in terra 

Et data est illi daois putei abyssi et apeniit puteam s 
abyssi» ^£t ascendit fumus putei sicut fornacis magnae» Et 
obscuratus est sol et aer de furno putei» 'Et de fumo putei 
ezierunt lucustae in terram» Et data est illis potestas sicut 
babent potestatem scorpiones terrae» ^Et praeceptum est illis 
ne laederent faenum terrae » 

Neque omne uiride neque omnem arborem» Nisi tantum 
homines qui non babent signum dei in frontibus suiş» ^Et 
datum est illis ne occiderent eos sed ut crudarentur mensibus 
quinque» 

Et crudatus eorum ut crudatus scorpii cum percutiti» 
hominem 

®Et in diebus illis quaerent homines mortem et non in- 
uenient eam» Et desiderabunt mori et mors fugiet ab eis» 
^ Et similitudines lucustarum similes equis paratis in proelium» 
Et super capita earum tamquam coronae similes auro» Et» 
fades earum sicut facies bominum» ^£t habebant capillos 
mulierum» Et dentes earum sicut leonum erant» *Et habebant 
loricas sicut loricas ferreas» Et uox alarum earum sicut uox 
cnrruum equorum multorum currentium in bellum» *®Et ha- 
bebant caudas similes scorpionum> Et aculd erant in caudibus» 
earum potestas earum nocere hominibus mensibus quinque 

"Et babent super se regem angdum abyssi» Oui nomen 
hebraeice abaddon* graece apollion* et latine extemunans 

^'Uae* unum abiit» Ecce ueniunt adhuc* duo* uae post 
haec» ^'Et sextus angelus tuba cednit» » 

Et audiui uocem unum ex comibus altaris aurei quod 
est ante oculos dei» ^^Dicentem sexto angdo* qui habebat 
tubam» Solue quattuor angelos qui alligati sunt in flumine 
magno eufrate» '^Et soluti sunt quattuor angeli qui paraţi 
erant in horam et diem et mensem et annum ut oodderent» 
tertiam partem hominum 

c. VUI, 13 - IX, 16. 



c. Vin-X.] SCL lOHANNIS. 



445 



^*Et nnmenis equestris exercitos nicies milies dena milia 

andim nnmeram eoniin» "Et ita uidi eqaos in uisione» Et 

qui sedebant snper eos habentes loricas igneas et hyadntinas 

et sulphureas» Et capita eqaorom erant tamqnam capita 

ft leonom* Et de ore ipsomm procedit ignis et fdmas et sulphor 

'^Ab his tribos plagis ocdsa est tertia pars hominum» 

De igne et fmno et snlphore qui procedebat ex ore ipsomm 

^'Potestas enim eqaomm in ore eoram est et in candis 

eomm» Nam caudae illorom similes serpentibus habentes 

locapita et in his nocent 

^Et ceteri homines qui non sunt ocdsi in plagis neqoe 
paenitentiam egenint de operibos mannnm suanun» Ut non 
adorarent daemonia et simulacra aurea et argentea et aerea- 
et lapidea et lignea» Quae neque nidere possunt neque audire 
» neque ambuhire» ^'Et non egerunt paenitentiam ab homicidiis sui» 
neque a nenefidis suiş- neque a fomicatione sua* neque a furtis suiş» 
ynn* ^^' ' Et uidi alium angelum fortem descendentem 
de caelo amictum nube 

Et hiris erat in capite eius et facies eius erat ut sol 
M Et pedes eius tamquam columna ignis» 'Et habebat in 
mânu sua libellum apertnm» Et posuit pedem suum dextrum 
super mare sinistrum autem super terram» 'Et clamauit uoce 
magna quemadmodum cum leo rugit» Et cum damasset locuta 
sunt septem tonitrua uoces suas 
>» ^ Et cum locuta fiiissent septem tonitrua scripturus eram» 
Et audiui uocem de caelo dicentem 

Signa quae locuta sunt septem tonitrua noii ea seribere» 
^ Et angelum quem uidi stantem supra mare et supra terram» 
Leuauit manum suam ad caelum 'et iurauit per uiu^tem in 
Msaecula saeculorum» Qui creauit caelum et ea quae in illo 
suiit» Et terram et ea quae in ea sunt» Et mare et quae in 
eo sunt 

Quia tempus amplius non erit» 'Sed in diebus uods 

septimi angeli cum coeperit tuba canere consummabitur 

8»mysterium dei» Sicut euangelizauit per seruos suos prophetas 

X- 'Et uox quam audiui de caelo iterum loquentem 

c. IX, 16 — X, 8. 



446 AP0CALYP8IS fc. X. 

mecam et dicentem nade accipe librum apertmn de mânu 
angeli stantis supra mare et supra terram 

'Et abii ad angelnm dicens ei ut daret mihilibrom 

Et didt mihi accipe et deuora illom» Et fadet amari- 
care nentrem tuum sed in ore tno erit dulce tamquam mei» & 

^^£t accepi librum de mânu angeli et deuorani eum» Et 
erat in ore meo tamquam mei dulce et cum deuorassem eum 
amaricatus est uenter meus» '' Didt mihi oportet te iterum 
prophetare populis et gentibus et linguis et r^bus multis» 
"' ' Et datus est mihi calamus similis uirgae dicens sui^ et io 
metire templum dei et altare et adorantes in eo 'atrium 
quod est foris templum eice foras et ne metieris eum» Qno- 
niam datum est gentibus» Et duitatem sanctam calcabunt 
mensibus quadraginta et duobus» 'Et dabo duobus testîbus 
meis et prophetabunt diebus miile ducentis sexaginta amicti» 
saccos» ^hi sunt duae oliuae in conspectu domini terrae 
stantes 

^ Et si quis eos uoluerit nocere» Ignis exiet de ore fllomm 
et deuorabit inimicos eorum» Et si quis uoluerit eos laedere 
sic oportet eum ocddi» ®Hi habent potestatem cludendi caelnm» 
ne piuat in diebus prophetiae eorum* Et potestatem habent 
super aquas conuertendi eas in sanguine» Et percutere terrun 
omni plaga quotienscumque uoluerint 

^Et cum finierint testimonium suum» Bestia quae ascendit 
de abysso fadet aduersus illos bellum et uincet eos et ocddet » 
illos» *Et corpora eorum in plateis ciuitatis magnae quae 
uocatur spiritaliter sodoma et aegyptus ubi et dominus 
eomm crudfixus est» *Et uidebunt de populis et tribus et 
linguis et gentibus corpora eorum» Per tres dies et dimidium 
et corpora eorum non sinunt poni in monumentis» m 

^^Et inhabitantes terram gaudebunt super illos et iucun- 
dabuntur et munera mittent inuicem 

Quoniam hi duo prophetae cruauerunt eos qui inhabitant 
terram» "Et post dies tres et dimidium spiritus uitae a deo 
intrauit in eos et steterunt super pedes suos» Et timor magnus» 
acddit super eos qui uidebant eos» "Et audierunt uocem 

c X, 8 -• XI, 12. 



c. X-XII.] sa. lOflAlfRIS. 447 

magnam de caelo dicentem illis ascendite hnc» £t ascenderunt 

in caelam in nube» Et uiderant eos inimici eonim» **Et in 

iUa hora factos est terrae motos magnus et decima pars dui- 

tatis ceddit» Et ocdsa snnt de terrae moţa nomina* hominnm 

• Vn milia» 

Et reliqui in timore snnt missi* et dederont gloriam dec 

caeli» ^^Uae secundnm abiit» Uae tertinm ueniet cito» 

XI* **Et septimas angelns tuba cecinit» Et factae 

sunt uoces magnae in caelo dicentes» Factnm est regnum huias 

lomundi domini noştri et ihesn christi eius* et regnauit in sae- 

cula saecalonun» '*Et XXIIU seniores qoi in conspectn dei 

sedent in sedibus snis 

Cedderunt in facies saas et adoranemnt deum " dicentes» 

Gratias agimns tibi domine dens omnipotens* qui es et qoi 

ueras» Et quia accepisti uirtutem tuam magnam et regnasti 

^*et iratae snnt gentes» 

Et aduenit ira tua et tempos mortuorum» Indicare et 

reddere mercedem semis tnis prophetis et sanctis et timen- 

tibas nomen tunm» Pusillis et magnis et exterminandi eos 

soqni cormpemnt terram 

Xn* **Et apertnm est templnm dei in caelo et nisa 

est arca testamenti eins in templo eins» Et facta sunt fnlgora et 

uoces et terrae motus et grando magna» '^' ' Et signum magnum 

apparuit in caelo» Mulier amicta sole et luna sub pedibus eius» Et in 

s» capite eius corona stellamm duodedm- ^ Et in utero habens et 

clamabat parturiens et cruciatur ut pariat» 'Et uisum est 

aliud signum in caelo» Et ecce draco magnus rufus habens capita 

septem et comna decem» Et in capitibus eius septem diademata 

^Et cauda eius trahebat tertiam partem stellamm caeli 

soet misit eas in terram 

Et dracho stetit ante mulierem quae erat paritura ut 

cum peperisset filium eius deuoraret» ^£t peperit filium 

masculum qui recturus erit omnes gentes in uirga ferrea 

Et raptus est filius eius ad deum et ad thronum eius 

» *Et mulier fugit in solitudinem ubi habet locum paratum 

a deo» Ut ibi pascant iUam diebus miile ducentis sexaginta 

c XI, 12 - xn, a 



448 AP0CALYPSI8 [c. Xm. 

Xni- ''Et factam est proelium in caelo* micahel et 
angeli eîns proeliabantur cum drachone^^ Et dracho pugnabat 
et angeli eius ^ et non nahienint» Neque locns inuentos est 
eorum amplius in caelo» ^Et proiectas est dracho iile magnns 
serpens antiqaus qui uocatnr diabolus et satanas» Qui seducit » 
omuersum orbem proiectns est in terram et angeli eios corn 
illo missi sont» '^Et andini nocem magnam in caelo dicentem 

Nnnc facta est salns et nirtns et regnmn dei noştri et 
potestas christi eins» 

Quia proiectns est accnsator fratmm nostromm io 

Qni accnsabat illos ante conspectnm dd noştri- die ac 
nocte» ^^Et ipsi nicemnt illnm propter sangninem agni et 
propter nerbnm testimonii sui» Et non dilexemnt animas snas 
usque ad mortem» '' Propterea laetamini caeli et qni habitatis 
in eis» Uae terrae et mari qnia descendit diabolns ad nost» 
habens iram magnam sciens qnod modicnm tempns habet 

" Et postqnam nidit dracho qnod proiectns esset in terram 
persecatns est mnlierem qnae peperit mascnlnm» '^Et datae 
sunt mnlieri dnae alae aqnilae magnae» Ut nolaret in deşertam 
in locum snnm» Ubi alitor per tempns et tempera et dimi-» 
dium temporis a fade serpentis» ^*Et misit serpens ex ore 
sno aqnam post mnlierem tamqnam flnmen nt eam faca*et 
trahi a iSinmine 

_ • 

'*Et adiuuit terra mnlierem et apemit terra os snnm 
Et absorbnit flnmen qnod midt dracho de ore sno » 

^^Et iratus est dracho in mnlierem» Et abiit facere 

proelium cum reliqnis de senune eins» Qni cnstodiunt mandata 

dei et habent testimonium ihesu 

'*Et stetit supra harenam maris» '""'Et nidi de mare 

bestiam ascendentem habentem capita VII et comua decem»» 

Et snper comua eius decem diademata» Et super capita dus 

nomen blasphemiae 

*Et bestiam quam nidi similis erat pardo et pedes dus 

dcut urd» Et os eius sicut- os leonis» Et dedit illi dracho 

uirtutem suam et potestatem magnam» 'Li uidi unum des* 

capitibus eius quasi ocdsum in morte et plaga mortia dna 

c. XII, 7 — xm, 8. 



c. xni-xim.] sa. ioharnis. 449 

curata est» Et admirata est uniuersa terra post bestiam» 
^Et adoranenint drachonem quia dedit potestatem bestiae 

Et adorauerunt bestiam dicentes^» Qois similis bestiae 
et quis potent pugnare cam ea» *Et datum est ei loqoi 
B magna et blasphemiae» Et data est illi potestas facere menses 
qnadragÎQta et duo 

® Et aperuit os saum in blaspbemias ad deum blasphemare 
nomen eius et tabemaculam eius et eos qui in caelo 
habitant» ''Et datam est illi bellam facere cam sanctis et 
lOQincere illos 

Et data est ei potestas in omnem tribam et populam 
et linguam et gentem 

*Et adorabunt eum omnes qai inhabitant terram quorum 

non sunt scripta nomina in libro uitae agni qui occisus est 

»ab origine mundi» 'Si quis habet aures audiat» '^Qui in 

captiuitatem- in captiuitatem aadit» Qui in gladio occident 

oportet eum in gladio ocddi- 

Hic est patientia et fides sanctorum» 

Xin- "Et uidi aliam bestiam ascendentem de terra 
» Et habebat comua duo similia agni» Et loquebator sicut 
dradio» "Et potestatem prioris bestiae onmem fadebat in 
conspecta eius» Et fadt terram et inhabitantes in eam ad* 
orare bestiam primam cuius curata est plaga mortis» '^£t 
&dt signa magna ut etiam ignem faceret de caelo descendere 
»in terram in conspectu hominum» **Et seducit habitantes 
terram propter signa quae data sunt illi facere in conspectu 
bestiae dicens habitantibus in terram ut faciant imaginem 
bestiae quae habet plagam gladii et uixit» 

*^Et datum est illi ut daret spiritum imagini bestiae» 
» Ut et loquatur imago bestiae 

Et fadet ut quicumque non adorauerit imaginem bestiae 
ocddatur» ^'Et faciet omnes pusillos et magnos» Et diuites 
et paaperes et liberos et seruos 

Habere caracter in dextra mânu aut in frontibus suiş» 
n^'^Et ne quis ,ossit emere aut uendere nisi qui habet caracter 
nominis bestiae aut numerum nominis eius 

c. Xni, 3—17. 

29 



460 AP0CALTPSI8 [c. Xini-XV. 

^^ Hic sapientia est qni habet inteUectam conpntet namemm 
TKiTAN bestiae* Numeros enim hominis est et numeros eins est- DGLX-VI- 

XV- "' ' Et ni di et e cce agnus stabat super montem 
sion et cum illo CXLUn milia» Habentes nomen eios et 
nomen patris eius scribtum in frontibus suiş» '£t audiui uocem » 
de caelo tamquam uocem aquaram multarom et tamqoam 
uocem thonitrai magni 

Et uocem quam audiui sicut citharedoram citharizantium 
in citharis suiş» 'Et cantabant quasi canticum nouum ante 
sedem et ante quattuor animalia et seniores» Et nemo poterat to 
dicere canticum nisi illa centum quadraginta quattuor milia 
qui empti sunt de terra 

^ Hi sunt qui cum mulieribus non sunt coinquinati uirgines 
enim sunt 

Hi sunt qui sequuntur agnum quocumque ierit » 

hi empti sunt ex omnibus primitiae deo et agno- *Et in 
ore ipsorom non est inuentum mendacium sine macula sunt» 
^Et uidi alteram angelum uolantem per medium caelum» 
Habentem euangelium aeternum» Ut euangelizaret sedentibus 
super terram» Et super omnem gentem et tribum et linguamto 
et populum Micens magna uoce» Timete deum et date ilU 
honorem quia uenit hora indicii eius» Et adorate eum qui 
fecit caelum et terram mare et fontes aquarum» ®£t alius 
angelus secutus est dicens» Cecidit cecidit babylon illa magna 
quae a uino foroicationis suae potionauit omnes gentes ts 

®Et alius angelus tertius secutus est illos dicens uoce 
magna» Si quis adorauerit bestiam et imaginem eius et aoce- 
perit caracterem in ironte sua aut in mânu sua* '^Et hic 
biberit de uino irae dei qui mixtus est mero in calice irae 
ipsius» Et cradabitur igne et sulphure in conspectu angelorum » 
sanctoram et ante conspectum agni ^'et fumus tormentorom 
eoram in saecula saeculorom ascendit» Nec habent reqoiem 
die ac nocte qui adorauerunt bestiam et imaginem eius 

Et si quis acceperit caracterem nominis eius» 

^^Hic patientia sanctorom qui custodiunt mandata dei et» 
fidem ihesu» ''Et audiui uocem de caelo dicentem 

c. Xin, 18 - XIV, 18. 



^. . 



c. XV-XVI.J SCI. lOHANNIS. 451 

Scribe beati mortai qui in domino moriuntor» A modo 
iam dicit spiritas ut requiescant a laboribus suiş 

Opera enim illorum secontor illos» ^*£t oidi et ecce 
nubem candidam 
» Et snpra nubem sedentem similem filio hominis» Habentem 
in capite suo coronam auream et in mânu sua falcem acutam» 
'^Et alter angelus exiuit de templo clamans uoce magna ad 
sedentem super nubem» Mitte falcem 4;uam et mete quia uenit 
hora ut metatur» Quoniam aruit messis terrae 
10 ^^ Et misit qui sedebat supra nubem falcem suam in terram 
et messuit terram» '^Et alius angelus exiuit de templo quod 
est in caelo» Habens et ipse falcem acutam» '^Et alius an- 
gelus de altari qui habet potestatem supra ignem» Et damauit 
uoce magna qui babebat falcem acutam dicens 
» Mitte falcem tuam acutam et uindemia botruos uineae 
terrae quoniam maturae sunt uuae eius- 

^^Et misit angelus falcem suam in terram et uindemiauit 
uineam terrae et misit in lacum irae dei magnum» ^Et cal- 
catus est lacus extra ciuitatem 
M Et exiuit sanguis de laco usque ad frenos equorum per 
stadia miile sexcenta 

^^* ' Et uidi aliud signum in caelo magnu